Γεωργία Παπατσιακμάκη Κωφίδου Msc Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής «Παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες & Διαταραχές Λόγου» Γ’ ΜΕΡΟΣ: «Διαταραχές Λόγου: Αναφορά στις κυριότερες διαταραχές λόγου στην προσχολική & σχολική ηλικία» Γεωργία Παπατσιακμάκη Κωφίδου Msc Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής

Μαθησιακοί Στόχοι… Να κατανοήσετε τις μορφές, με τις οποίες εκδηλώνονται οι διαταραχές λόγου Να εξοικειωθείτε με τις διαταραχές λόγου, που απαντώνται συχνότερα κατά την προσχολική και σχολική ηλικία Να γνωρίσετε τα αίτια, που τις προκαλούν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους

Μαθησιακά Αποτελέσματα… Να είστε ικανοί –ές να απαντάτε εύστοχα σε ερωτήσεις της πιστοποίησης, όπως: Ποιες είναι οι κυριότερες διαταραχές λόγου, που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί προσχολικής και σχολικής ηλικίας; 2. Ποιοι είναι οι τύποι του τραυλισμού και ποια τα χαρακτηριστικά τους; 3. Τι ονομάζουμε Δυσλαλία; Ποιους τύπους δυσλαλίας διακρίνουμε σχετικά με την αιτιολογία τους;

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ Η καθυστέρηση στο λόγο και στην ομιλία είναι η πιο συνηθισμένη αναπτυξιακή διαταραχή σε παιδιά 3 έως 16 ετών ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ Διαταραχή λόγου αντιληπτικού και εκφραστικού τύπου Φωνολογική διαταραχή Διαταραχή λόγου εκφραστικού τύπου Διαταραχή ρυθμού της ομιλίας Διαταραχή άρθρωσης

ΑΙΤΙΑ Οργανικά Ιδιοσυγκρασιακά Ψυχολογικά και κοινωνικά 1. 3-5% 2. Αγόρια 3. Κατώτερα κοινωνικά στρώματα Διεπιστημονική αντιμετώπιση / γονείς Έγκαιρη αναγνώριση - παρέμβαση ΑΙΤΙΑ

1. Καθυστέρηση του λόγου – Επιβράδυνση της γλωσσικής εξέλιξης Συνύπαρξη διαταραχών Καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου ποικιλοτρόπως βάσει ηλικίας Ελαφρές / Βαριές μορφές Συνύπαρξη με άλλες διαταραχές ή μη έγκαιρη παρέμβαση = χειρότερη πρόγνωση

2. Τραυλισμός Διαταραχή του ρυθμού της ομιλίας (ροής): ασυντόνιστες κινήσεις του μυϊκού συστήματος της αναπνοής, της φωνής και της άρθρωσης Στην αρχή ή στο μέσο του λόγου είτε με επαναλήψεις μεμονωμένων φθόγγων, συλλαβών, λέξεων, είτε με ένα επίμονο κόμπιασμα σε ένα φθόγγο ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην προσχολική ηλικία υπάρχει φυσιολογικά ένα είδος ομιλίας τύπου τραυλισμού (κίνδυνος μετά το 3ο – 4ο έτος) Αγόρια - κορίτσια: ίδια / 3 προς 1 / 5 προς 1 Συχνά υπάρχει και λογοφοβία

Είδη Τραυλισμού Εξελικτικός τραυλισμός Τραυματικός τραυλισμός Βάσει του είδους των εκδηλώσεων Κλονικός τραυλισμός Τονικός τραυλισμός Κλονικοτονικός τραυλισμός Είδη Τραυλισμού Εξελικτικός τραυλισμός Τραυματικός τραυλισμός Υστερικός τραυλισμός

Πολυπαραγοντική αιτιολογία 4 Φάσεις Τραυλισμού Α’ Φάση: προσχολική ηλικίας / περιστασιακός Β’ Φάση: σχολική ηλικία / χρόνιο πρόβλημα Γ’ Φάση: η συμπεριφορά διαφοροποιείται σημαντικά ανάλογα με την κατάσταση Δ’ Φάση: το άτομο αρχίζει να αποφεύγει καταστάσεις, όπου μπορεί να προκληθεί, για να μιλήσει / φόβος Πολυπαραγοντική αιτιολογία

3. Δυσγραμματισμός Διαταραχή εκφραστικού τύπου (ικανότητα σχηματισμού προτάσεων) ≠ δυσσυνταξία ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην προσχολική ηλικία υπάρχει φυσιολογικά ένα είδος δυσγραμματισμού (κίνδυνος >4 ετών) Συχνή συνύπαρξη με δυσλαλία Ποικίλες οργανικές ή περιβαλλοντικές αιτίες

Ανάλογα με το βαθμό προσβολής του λόγου (Liebmann): Είδη δυσγραμματισμού Ανάλογα με το βαθμό προσβολής του λόγου (Liebmann): Ανάλογα με το βαθμό προσβολής του λόγου (Reemler): Ελαφριάς μορφής: Ο αυθόρμητος λόγος παρουσιάζει μικρές αποκλίσεις στη μορφολογία και τη συντακτική του δομή. Κυρίως λάθη στις κλίσεις. Μέτριας μορφής: Το άτομο παραποιεί τις πτώσεις και τα γένη. Βαριάς μορφής: Ελεύθερος λόγος κομματιασμένος, τμηματική προφορά λέξεων. Πολύ βαριάς μορφής (Δ-4): μεμονωμένες λέξεις με μιμητικές χειρονομίες. Βαριάς μορφής (Δ-3): απλή δόμηση προτάσεων (Υ+Ρ+Κ), συντακτικά και γραμματικά λάθη πολύ συχνά, συχνή χρήση των γλωσσικών στερεοτύπων. Μέσης μορφής (Δ-2): προτάσεις 6-7 λέξεων, λάθη στη σύνδεση και στην κλίση των λέξεων, μερική ή ολική απουσία άρθρων, αντωνυμιών, προθέσεων, συνδέσμων. Ελαφριάς μορφής (Δ-1): πρόταση με ως 7-8 λέξεις, λιγότερα συντακτικά και γραμματικά λάθη, δεν κλίνονται πάντα σωστά άρθρα και ανώμαλα ρήματα. Δυσγραμματισμός (Δ-0): Σ’ αυτό το στάδιο δεν έχουμε δυσγραμματισμό και η γλωσσική εξέλιξη του παιδιού είναι ανάλογη με την ηλικία του. Δυσγραμματισμός (Δ+1): Το παιδί χρησιμοποιεί στο λόγο του σύνθετες προτάσεις. Μπορεί με άνεση να διηγηθεί κάτι ή ν’ αναφερθεί σε γεγονότα, που δεν είναι άμεσα αντιληπτά. Γενικά ο λόγος του έχει πληρότητα, σαφήνεια και μπορεί να θεωρηθεί καθ’ όλα υποδειγματικός.

Είδη δυσγραμματισμού Βάσει αιτιολογίας: Φυσιολογικός δυσγραμματισμός - στα πρώτα στάδια της γλωσσικής εξέλιξης του παιδιού Δυσγραμματισμός ως συνέπεια φυσικής αδυναμίας - μπορεί να οφείλεται σε γενετικούς ή κληρονομικούς παράγοντες Ιδιοπαθητικός δυσγραμματισμός - οφείλεται σε καθυστέρηση της ψυχοφυσικής ωρίμανσης του ατόμου Συμπτωματικός δυσγραμματισμός - σχετίζεται με πρόωρες εγκεφαλικές βλάβες

4. Δυσαρθρία Ατελέστατη άρθρωση, ακατανόητη ομιλία, τρεμάμενη φωνή χωρίς ρυθμό, χρόνο και μελωδία και το άτομο «τραβάει» τα φωνήεντα και τα σύμφωνα.

Είδη δυσαρθρίας Υπνώδης Δυσαρθρία: α) βλάβες των εγκεφαλικών νεύρων, β) ομιλία υποτονική, ρινική χροιά, προτάσεις σύντομες, τόνος φωνής φθίνει, γ) μυασθένεια Σπαστική Δυσαρθρία: α) σπαστικής ημιπληγίας, β) κινήσεις χειλιών / γλώσσας επιβραδυνόμενες, φωνή ασθενική, ρυθμός ομιλίας βραδύς Αταξική Δυσαρθρία: α) βλάβες του μικρού εγκεφάλου, β) ανακρίβεια προφοράς φθόγγων, μεγάλες παύσεις ομιλίας, επιβραδυνόμενος ρυθμός ομιλίας Υποκινητική Δυσαρθρία: α) ανωμαλίες του εξωπυραμιδικού συστήματος, β) αποκλίσεις τόνου ομιλίας, φωνή ασθενής, σύμφωνα μη ευκρινή Υπερκινητική Δυσαρθρία: 2 τύποι (ταχεία & βραδεία). Α) Ταχεία: πιθανότητα μη εμφάνισης δυσαρθρικών φαινομένων / ασθενείς του συνδρόμου Gilles – de - la Tourette / στα φωνήεντα παρατηρούνται tics, ελαττωμένη άρθρωση, ηχολαλία ή κοπρολαλία. Β) Βραδεία: αθετώσεις, δυσκινησία και δυστονία / προφορά φθόγγων χωρίς συμμετρία, ακανόνιστη άρθρωση, χαμηλός τόνος φωνής με ξαφνικές διακοπές Μεικτή Δυσαρθρία: α) δυσλειτουργία ή βλάβες πολλών συγχρόνως εγκεφαλικών κινητικών συστημάτων, β) από ελαφρά δυσαρθρικά φαινόμενα μέχρι τελείως ακατανόητη ομιλία

5. Γλωσσικός αρνητισμός (mutismus) Το άτομο, ενώ δεν αντιμετωπίζει το παραμικρό εμπόδιο/πρόβλημα από οργανικές αιτίες/δυσλειτουργίες, δε χρησιμοποιεί την ομιλία Ψυχoγενής προέλευση μια υπερβολική ευαισθησία πιέσεις για καλύτερη σχολική επίδοση ψυχικά επιβαρυντικές συνθήκες (τόσο οικογενειακές, όσο και σχολικές) αρνητικά βιώματα περιορισμένη γλωσσική ικανότητα του κοινωνικού και οικογενειακού περιβάλλοντος

6. Ταχυλαλία Διαταραχή του ρυθμού της ομιλίας, συγκεκριμένα της ροής του λόγου Αιτίες: πρώιμες κεντρικές βλάβες και φυσικοί παράγοντες Ιδιόρρυθμες προσωπικότητες, που δε συνειδητοποιούν τη διαταραχή ομιλίας τους Αντιμετώπιση: συνδυασμός παιδαγωγικών και ψυχολογικών ασκήσεων, με στόχο την υιοθέτηση ενός νέου τρόπου ομιλίας με ταυτόχρονη ενίσχυση του ακουστικού ελέγχου από τον ίδιο τον πάσχοντα

7. Σιγματισμός Σιγματισμός διαμέσου των οδόντων π.χ. αντί Σπύρος – «Θπύροθ». Η κoρυφή της γλώσσας βρίσκεται ανάμεσα στα δόντια. Σιγματισμός πλευρικός ή αμφίπλευρος: Ο αέρας εκπνοής δεν κατευθύνεται προς τα εμπρός, αλλά μονόπλευρα προς τα δεξιά - αριστερά ή και από τις δύο πλευρές - ρουφηχτός συριστικός φθόγγος. Σιγματισμός προ των οδόντων: Κατά το «σ» αυτό η γλώσσα πιέζεται στα επάνω δόντια. Ο αέρας βγαίνει σαν ριπή.

8. Δυσλαλία Κάθε απόκλιση από τη μη ακριβή φωνητικής – φωνολογικής αξίας προφορά των φθόγγων (φθόγγος + -ισμός) στην αρχή, στο μέσο ή στο τέλος της λέξης, καθώς επίσης φαινόμενα παραλείψεων και παραλαλίες Α) παραλείψεις, π.χ. λέει «σήρα», αντί «σήμερα» Β) αντικαταστάσεις, π.χ. λέει «παιγιάκι», αντί «παιδάκι» Γ) αντιμεταθέσεις, π.χ. λέει «υπάχρω», αντί «υπάρχω» Δ) προσθήκες, π.χ. λέει «κουλουδούνι», αντί «κουδούνι» φωνητική (δε λέει το φθόγγο) ή φωνολογική (λέει μεμονωμένα το φθόγγο, αλλά όχι ως τμήμα του ρέοντος λόγου) Δυσλαλία υπάρχει μετά το 6ο έτος της ηλικίας Ανάλογα με τον αριθμό των αλλοιωμένων φθόγγων, η δυσλαλία χαρακτηρίζεται ως καθολική, μέση ή πολλαπλή και μερική Ανάλογα με τις αιτίες, που την προκαλούν, διακρίνεται σε οργανική (παθήσεις των περιφερειακών φωνητικών οργάνων) και λειτουργική (δυσπραγίες των φωνητικών οργάνων από πρόωρες παιδικές εγκεφαλοπάθειες) δυσλαλία. Εντοπίζονται όμως και περιβαλλοντικά αίτια.

9. Αφασίες Οφείλεται σε εγκεφαλική βλάβη Προσβάλλεται και χάνεται μερικά ή ολικά ο λόγος, που ήδη υπάρχει Συμπτώματα: Διαταραχή γενικά του λόγου, αλλά και 2) Ανικανότητα για: Αριθμητικούς υπολογισμούς Σύνθεση Πράξεις με σύμβολα Συνοδεύεται συνήθως από: α) ημιπληγία, β) πάρεση, γ) αδυναμία εγκεφαλικής φύσεως με ψυχοκοινωνικές ανωμαλίες, δ) αδυναμία συγκέντρωσης

Κινητική Αφασία (Αφασία Broca) Αισθητηριακή Αφασία (Αφασία Wernicke) Είδη αφασίας Κινητική Αφασία (Αφασία Broca) Εκφραστική πλευρά της γλώσσας Τηλεγραφικός λόγος, δυσκολία επιλογής κατάλληλης λέξης, συχνή μη κατανόηση του λόγου των άλλων Αισθητηριακή Αφασία (Αφασία Wernicke) Αδυναμία κατανόησης του λόγου των άλλων Παράλειψη ουσιαστικών, νεολογισμοί, δυσνόητος λόγος, φλυαρία Αμνησιακή Αφασία Δυσκολία εύρεσης κατάλληλου ουσιαστικού Σπάνιες οι διαταραχές στον τρόπο έκφρασης Μικτή Αφασία Αγραμματισμός, παραφρασία - παραγραφία, τηλεγραφικός λόγος Δυσκολίες κατανόησης του λόγου των άλλων Ολική Αφασία Σοβαρότατες δυσκολίες προσληπτικού εκφραστικού τύπου Συχνή χρήση γλωσσικών στερεοτύπων για συνεννόηση

Ευχαριστώ για την προσοχή σας…