ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας και η διαδικασία παγκοσμιοποίησης διαμορφώνουν νέους όρους Υπάρχουν μετατοπίσεις και αλλαγές στις προσεγγίσεις αναφορικά με το ρόλο της εκπαίδευσης στη σύγχρονη κοινωνία της ύστερης νεωτερικότητας ή μετανεοτερικότητας τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της σχολικής πράξης.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Παραδοσιακά η εκπαίδευση σ’ όλες τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπήρξε αφομοιωτική προσδοκώντας από τις εθνοπολιτισμικές ομάδες να προσαρμοστούν όσο γρηγορότερα και όσο καλύτερα μπορούν, στις αξίες της κυρίαρχης ομάδας. Το αφομοιωτικό σχολείο στηρίζεται στην παραδοχή ότι τα αίτια της χαμηλής σχολικής επίδοσης και των υψηλών ποσοστών διαρροής των παιδιών των διαφόρων εθνοπολιτισμικών ομάδων εντοπίζονται στο γλωσσικό «έλλειμμα». Γι’ αυτό και τα μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους περιορίζονται στην εντατική διδασκαλία της επίσημης γλώσσας χρησιμοποιώντας στην αρχή το ίδιο διδακτικό υλικό που προορίζεται για τα γηγενή παιδιά, αναπτύσσοντας ειδικό υλικό στη συνέχεια.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Το αφομοιωτικό σχολείο, δίνοντας έμφαση στην ενσωμάτωση των παιδιών αυτών στην κυρίαρχη γλώσσα και τον κυρίαρχο πολιτισμό, θεωρεί αυτονόητο ότι η γλώσσα και ο πολιτισμός που φέρνουν μαζί τους, θα «εγκαταλείπεται» στην πόρτα του σχολείου. Η διατήρηση του γλωσσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου των παιδιών αυτών είναι αντίθετη με την αντίληψη του ενιαίου και ομοιογενούς εθνικού κράτους που επιτυγχάνεται με την πλήρη αφομοίωση, γλωσσική και πολιτισμική, στην κυρίαρχη ομάδα. Η διατήρηση αποτελεί κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή και τη σταθερότητα της κοινωνίας που επιτυγχάνεται μέσα από τη γλωσσική ομοιογένεια και ομοιομορφία.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ το ενσωματωτικό σχολείο Στην ίδια λίγο – πολύ αντίληψη λειτουργεί και το ενσωματωτικό σχολείο που στηρίζεται στην παραδοχή ότι η εκπαίδευση είναι πολιτικά ουδέτερη και έχει ως στόχο την παροχή ίσων ευκαιριών σ’ όλους τους νέους ανεξάρτητα από την κοινωνική και εθνοπολιτισμική τους προέλευση, σε συνάρτηση, ωστόσο, με τα ατομικά/ οικογενειακά τους χαρακτηριστικά. Στο άτομο και την οικογένεια κατά κύριο λόγο εντοπίζονται τα αίτια της σχολικής αποτυχίας των παιδιών. Η αντίληψη αυτή οδήγησε στη δεκαετία του 1960 και 1970 στην ανάπτυξη μοντέλων αντισταθμιστικής εκπαίδευσης. Το «υποβαθμισμένο» οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών αυτών που κυρίως ευθύνεται για τις χαμηλές σχολικές τους επιδόσεις, μπορεί να αντιμετωπισθεί με προγράμματα αντισταθμιστικής φύσεως.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η αδυναμία των παραπάνω προσεγγίσεων να αντιμετωπίσουν το σοβαρό πρόβλημα της σχολικής αποτυχίας και της διαρροής των παιδιών των εθνοπολιτισμικών ομάδων, οδήγησε στην υιοθέτηση του πολυπολιτισμικού σχολείου στη δεκαετία του 1980.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Το πολυπολιτισμικό σχολείο βλέπει τη μονοπολιτισμική διάσταση της εκπαίδευσης ως τη μοναδική αιτία της σχολικής αποτυχίας των παιδιών των εθνοπολιτισμικών ομάδων και προτείνει τον πολιτισμικό πλουραλισμό στο σχολείο.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία όλοι οι μαθητές πρέπει να αποκτούν γνώσεις και να καλλιεργούν την ευαισθησία τους για άλλους πολιτισμούς, άλλες γλώσσες και θρησκείες. Η εισαγωγή στο σχολικό πρόγραμμα πολιτισμικών στοιχείων, πεποιθήσεων και αντιλήψεων από τις διάφορες εθνοπολιτισμικές ομάδες που συνθέτουν την κοινωνία θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση, αν όχι την εξαφάνιση των συγκρούσεων που δημιουργούνται ανάμεσα στις ομάδες αυτές, τη βελτίωση της σχολικής τους επίδοσης μέσα από την καλλιέργεια θετικών στάσεων για το σχολείο και την ενίσχυση της αυτοαντίληψής τους.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Παρά τις καλές προθέσεις για εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στα παιδιά όλων των εθνοπολιτισμικών ομάδων και την κάποια βελτίωση της σχολικής τους κατάστασης, η εισαγωγή στο σχολικό πρόγραμμα στοιχείων από τους πολιτισμούς των εθνοπολιτισμικών ομάδων που συνθέτουν μια συγκεκριμένη κοινωνία δε φαίνεται να έχει σοβαρή επίδραση στις εκπαιδευτικές τους ευκαιρίες και στη συνέχεια στις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η διαπολιτισμική προσέγγιση, και το διαπολιτισμικό σχολείο ως βασική της έκφραση, αναδύεται μέσα από τη γλωσσική και πολιτισμική πολλαπλότητα και την αναγνώριση της διαφορετικότητας στο σχολείο με εκπαιδευτικά προγράμματα που δεν περιλαμβάνουν μόνο τις εθνοπολιτισμικές ομάδες αλλά όλες τις κοινωνικές ομάδες, όλο το μαθητικό πληθυσμό.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Στο εύλογο ερώτημα: κατά πόσον ένα εκπαιδευτικό σύστημα που έπαιξε και εξακολουθεί να παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση και σταθεροποίηση του σύγχρονου εθνικού κράτους είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις ιδιαίτερες γλωσσικές και πολιτισμικές ανάγκες όλων των εθνοπολιτισμικών ομάδων, αλλά και στο συναφές με αυτό ερώτημα: κατά πόσον προγράμματα που επιδιώκουν να βελτιώσουν τη σχολική επίδοση των παιδιών των ομάδων αυτών μπορούν να διασφαλίσουν τη γλωσσική και την πολιτισμική τους ταυτότητα, η απάντηση μπορεί να είναι καταφατική όταν η διαπολιτισμική προσέγγιση δεν αρκείται μόνο στις παραδοχές του πολιτισμικού πλουραλισμού, αλλά προχωρεί στην υιοθέτηση του δομικού ή θεσμικού πλουραλισμού, που σημαίνει αλλαγές στο σχολείο και τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η διαπολιτισμική προσέγγιση δε βλέπει την εκπαίδευση ως πανάκεια για τη λύση όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα μέλη των εθνοπολιτισμικών ομάδων. Αντίθετα αναγνωρίζει ότι το σχολείο αποτελεί μέρος της κοινωνίας στην οποία ζούμε και ως εκ τούτου αντανακλά τη διαστρωμάτωση και τις ανισότητές της. Αυτό σημαίνει ότι κανένα σχολικό πρόγραμμα όσο καλά και αν τεκμηριώνεται θεωρητικά και εφαρμόζεται πρακτικά, δεν μπορεί να αλλάξει εντελώς τα πράγματα.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Παρέχει, ωστόσο, μια προσέγγιση και μια ευκαιρία για οργανωτικής και παιδαγωγικής φύσεως αλλαγές που όλα τα σχολεία έχουν ανάγκη για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την πολυπολιτισμική πρόκληση της σύγχρονης κοινωνίας. Η επίτευξη αυτού του στόχου συνιστά μια ιδιαίτερα επίπονη προσπάθεια που απαιτεί:
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Από τους θεωρητικούς να εφαρμόσουν μακροεπιπέδου αντιλήψεις για την εκπαίδευση και το σχολείο στο μικροεπίπεδο της σχολικής πράξης, Από τους πολιτικούς να υιοθετήσουν τη διαπολιτισμική προσέγγιση ως βασική διάσταση των εκπαιδευτικών αλλαγών που προωθούν την ποιότητα και την ισότητα ευκαιριών και αποτελεσμάτων στην εκπαίδευση, Από τους εκπαιδευτικούς και τα στελέχη της εκπαίδευσης άοκνες προσπάθειες για να διαμορφώσουν συνθήκες αλλαγής, Από τους γονείς και την τοπική κοινότητα να αναλάβουν ευθύνες για την εκπαίδευση των παιδιών τους, να συμμετέχουν ενεργά και να συμβάλουν ουσιαστικά στην προώθηση πνεύματος συνεργασίας και αλληλοκατανόησης.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Βασικά στοιχεία μιας διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, που είναι κατανοητή ως ευρύτερη μεταρρύθμιση του σχολείου αποτελούν: Ένταξη. Απευθύνεται σ’ όλα τα παιδιά χωρίς να επικεντρώνεται στις εθνοπολιτισμικές ομάδες απορρίπτοντας την αντίληψη της «παθολογίας» και τονίζοντας την αναγκαιότητα της αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας. Συνοχή. Η κοινωνική συνοχή αποτελεί βασική προϋπόθεση και επιδίωξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία ενός κοινού προγράμματος αποτελεί βασικό της στόχο. Ωστόσο, δεν περιορίζεται σε μια μονοπολιτισμική διάσταση αλλά περιλαμβάνει και την αντίληψη της πολυπολιτισμικής διδασκαλίας και μάθησης. Διαπερατότητα. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση διαπερνά όλο το σχολικό περιβάλλον, το πρόγραμμα, το κλίμα στην τάξη, τη σύνθεση του διδακτικού προσωπικού, τις διδακτικές στρατηγικές, καθώς και τις σχέσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους γονείς και τους φορείς της κοινότητας.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Αναγνώριση. Αναγνωρίζει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του σχολείου και τις άνισες σχέσεις εξουσίας στην εκπαίδευση και την ευρύτερη κοινωνία. Για να αμφισβητηθούν οι σχέσεις εξουσίας που εμφανίζονται στην εκπαίδευση πρέπει πρώτα να προσδιοριστούν και να συζητηθούν. Η σύνδεση θεωρίας και πράξης είναι γι αυτό το αναγκαίο και το πλέον κατάλληλο μέσο. Αναγνώριση της πολλαπλότητας των πολιτισμικών εκφράσεων στο σχολείο σημαίνει ότι οι εμπειρίες και οι πεποιθήσεις των μαθητών λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στη διαμόρφωση του προγράμματος και τη διδασκαλία. Διαδικασία. Αναδομήσεις στο πρόγραμμα, την οργάνωση και τη λειτουργία του σχολείου εντάσσονται σε μια διαδικασία αλλαγής, στην οποία εμπλέκονται εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς και τοπικοί φορείς. Μια τέτοια διαδικασία είναι πολύπλοκη, παρουσιάζει συχνά προβλήματα και απαιτεί χρόνο.
ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Στους βασικούς του στόχους περιλαμβάνονται: Η ανάπτυξη και εφαρμογή συντονισμένων μέτρων παρέμβασης που προωθούν την ομαλή ένταξη των αλλοδαπών μαθητών στο εκπαιδευτικό σύστημα, Η δημιουργία και ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα θεσμών, οι οποίοι διασφαλίζουν μια ποιοτική και αποτελεσματική εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών, Ο περιορισμός της σχολικής αποτυχίας, Η ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών, των μαθητών και των γονέων αναφορικά με τις αρχές που πρέπει να διέπουν μια πολυπολιτισμική κοινωνία, καθώς και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και των στελεχών της εκπαίδευσης σε θέματα σχετικά με τις θεωρητικές και πρακτικές διαστάσεις της διαπολιτισμικής προσέγγισης στο εκπαιδευτικό έργο. Η ανάπτυξη θεωρητικών επεξεργασιών, διδακτικού υλικού και μεθοδολογικών προσεγγίσεων που διευρύνουν τις δυνατότητες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος για ένταξη αλλοδαπών μαθητών.