Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Ι Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΤΕΑΠΗ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο Ανάπτυξη Ι Ψυχολογία-Αναπτυξιακή ψυχολογία: ιστορική αναδρομή Αντικείμενο και μέθοδος της αναπτυξιακής ψυχολογίας Ζητήματα προβληματισμού και κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Θεωρίες για την ανάπτυξη Οι Μεγάλες Θεωρίες Freud (ψυχαναλυτική θεωρία), Erikson (ψυχοκοινωνική θεωρία), Ανθρωπιστικές θεωρίες, Συμπεριφοριστικές θεωρίες, Θεωρίες της κοινωνικής μάθησης, Piaget (γνωστική-κονστρουκτιβιστική προσέγγιση), Vygotsky (κοινωνικοπολιτισμική προσέγγιση) Οι πιο σύγχρονες θεωρίες Εξελικτικές θεωρίες, Μοντέλα επεξεργασίας πληροφοριών, Θεωρίες συστημάτων: Bronfenbrenner (βιο-οικολογική προσέγγιση). Προγεννητική ανάπτυξη και γέννηση

Περιεχόμενο Ανάπτυξη ΙΙ Γνωστική ανάπτυξη στη βρεφική ηλικία Κοινωνική, συναισθηματική ανάπτυξη και ανάπτυξη προσωπικότητας στη βρεφική ηλικία: Συναισθήματα Έννοια εαυτού Δεσμός (ή προσκόλληση) Ιδιοσυγκρασία Γνωστική ανάπτυξη στην πρώτη παιδική και στη μέση παιδική ηλικία Κοινωνική, συναισθηματική ανάπτυξη και ανάπτυξη προσωπικότητας στην πρώτη παιδική και στη μέση παιδική ηλικία: Επιθετικότητα, προκοινωνική συμπεριφορά και ενσυναίσθηση, ηθικότητα Παιχνίδι Συνομήλικοι και φιλίες Οικογένεια

Συγγράμματα C. Lightwood, M. Cole & S.R. Cole (2014). Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg. ή Craig, G.S. & Baucum, D. (2007). Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Τόμος Α. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης.

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Ι Η επιστήμη της Ψυχολογίας Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ιστορική αναδρομή Μέθοδοι έρευνας Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΤΕΑΠΗ/ΕΚΠΑ

Η επιστήμη της ψυχολογίας Τι είναι η ψυχολογία; Η ψυχολογία θέτει ερωτήματα και αναζητά απαντήσεις που αφορούν κάθε πτυχή της ζωής μας . Είναι η μελέτη της συμπεριφοράς και των νοητικών λειτουργιών

Η επιστήμη της ψυχολογίας Τομείς-Κλάδοι της Ψυχολογίας Περιλαμβάνουν: Βιολογική Ψυχολογία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Κοινωνική Ψυχολογία Κλινική Ψυχολογία Εκπαιδευτική Ψυχολογία Σχολική Ψυχολογία

Βασικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία Οι διαφάνειες που ακολουθούν βασίζονται στην παρακάτω βιβλιογραφία: Craig,J. & Baucum, D. (2007) Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Τόμος Α). Feldman, R.S. (2009) Εξελικτική Ψυχολογία. Δια Βίου Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg (Τόμος Α) Cole, M. & Cole, S. (2001) Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg C. Lightwood, M. Cole & S.R. Cole (2014). Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg. Salkind, N. (2004) Θεωρίες της Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη Atkinson, R., Atkinson, R., Smith, E., Bem, D., Nolen-Hoeksema, S. (2003 και 2004) Εισαγωγή στην Ψυχολογία του Hillgard. Τόμοι α και β. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Schachter, D., Gilbert, D., Wenger,D. (2012) Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg.

Βασικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία Ιστορική αναδρομή Εδραιώνεται το 1879 με την ίδρυση του πρώτου εργαστηρίου από τον W. Wundt (1832-1920) W. Wundt (Δομισμός): Ανακάλυψη της δομής της συνείδησης (συνείδηση είναι η υποκειμενική επίγνωση του ανθρώπου για τον κόσμο και το νου), δηλ. των βασικών στοιχείων που την αποτελούν– Μέθοδος: Ενδοσκόπηση (η υποκειμενική παρατήρηση των εμπειριών μας)

Βασικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία Ιστορική αναδρομή W. James (1842-1910), Λειτουργισμός: Έμφαση όχι στη δομή των νοητικών λειτουργιών αλλά στη μελέτη των σκοπών που επιτελούν με στόχο την προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον του.

Βασικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία Ιστορική αναδρομή Μορφολογική Ψυχολογία (Gestalt): Εκπρόσωποι οι Wertheimer (1880-1943), Kofka (1866-1941), Kohler (1887-1967) (Το σχήμα απεικονίζει την πλάνη Mueller-Lyer)

Βασικές προσεγγίσεις στην Ψυχολογία Ιστορική αναδρομή Μορφολογική Ψυχολογία (Gestalt): Εκπρόσωποι οι Wertheimer (1880-1943), Kofka (1866-1941), Kohler (1887-1967) (Το σχήμα απεικονίζει την πλάνη Mueller-Lyer: παράδειγμα του πως η αντίληψη ενός ολόκληρου αντικειμένου μπορεί να επηρεάσει την αντίληψη των μερών που το απαρτίζουν ) Η συνειδητή εμπειρία γίνεται καλύτερα κατανοητή ως ένα σύνολο. Χρησιμοποίησαν το φαινόμενο της αντίληψης για να δείξουν ότι ο ανθρώπινος νους προσδίδει δομή και νόημα στις αισθήσεις σχηματοποιώντας τες σε σύνολα

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Από το 1920 ακμάζει η Ψυχαναλυτική θεωρία, με βασικό εκπρόσωπο και πατέρα τον Sigmund Freud (1856-1939) Ψυχαναλυτική θεωρία: έμφαση στις ασυνείδητες ψυχικές διεργασίες. Οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά επηρεάζονται από το ασυνείδητο (λειτουργεί έξω από τη συνειδητή επίγνωση). Ψυχανάλυση: διαδικασία που εστιάζει στο να καταστήσει συνειδητά περιεχόμενα του ασυνείδητου (όνειρα, ελεύθεροι συνειρμοί).

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Από το 1930, ακμάζει ο συμπεριφορισμός: έμφαση στη μελέτη της συμπεριφοράς. Η ψυχολογία πρέπει να ασχοληθεί με τη μελέτη της αντικειμενικά παρατηρήσιμης και μετρήσιμης συμπεριφοράς. Πατέρας του συμπεριφορισμού θεωρείται ο John Watson (1878-1958) Η πιο σημαντική επιρροή της ανθρώπινης συμπεριφοράς προέρχεται από το περιβάλλον. Κλασσική εξαρτημένη μάθηση, ακούσιες αντιδράσεις, επιρροή από Pavlov.

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Άλλος σημαντικός εκπρόσωπος του συμπεριφορισμού ο Skinner (1904-1990): Συντελεστική μάθηση – εκούσιες αντιδράσεις- μάθηση ως αποτέλεσμα της σύνδεσης μιας αντίδρασης με τις συνέπειές της. Σημαντική τεχνική η διαμόρφωση της συμπεριφοράς.

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Από τον συμπεριφορισμό στην κοινωνική μάθηση (μάθηση μέσω παρατήρησης και μίμηση προτύπου) και στην κοινωνικογνωστική θεωρία: Albert Bandura (1925-)

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Ανθρωπιστική προσέγγιση: έμφαση στο θετικό δυναμικό των ανθρώπων. Η αυτοπραγμάτωση ως βασικό κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι προσανατολισμένος προς την ανάπτυξη και την εκπλήρωση του δυναμικού του. Σημαντικοί εκπρόσωποι: Carl Rogers (1902-1987), Abraham Maslow (1908-1970).

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Γνωστική προσέγγιση: ακμάζει από το 1960. Έμφαση στη μελέτη των νοητικών διεργασιών. Ανάμεσα στους γνωσιακούς πρωτοπόρους, ιδιαίτερα για την αναπτυξιακή ψυχολογία, είναι ο Jean Piaget (1896-1980) ο οποίος είναι γνωστός για τη σημαντική θεωρία του για την εξέλιξη της νοητικής ικανότητας των παιδιών.

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Η Πολιτισμική ψυχολογία: Μελετά τις επιδράσεις του πολιτισμού στα άτομα και τις ομοιότητες/διαφορές ανάμεσα σε ανθρώπους που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Η πολιτισμική-ιστορική προσέγγιση: L.S. Vygotsky (1896-1934). Η βιο-οικολογική προσέγγιση: Urie Bronfenbrenner (1917-2005)

Βασικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία Η προσέγγιση της βιολογίας-ωρίμανσης Οι εξελικτικές προσεγγίσεις Βιολογική ωρίμανση και συμπεριφορές που είναι αποτέλεσμα κληρονομικών καταβολών του ατόμου με στόχο την προσαρμογή στο περιβάλλον.

Η Αναπτυξιακή Ψυχολογία: Ορισμός-Πορεία-Ζητήματα προβληματισμού-Κρίσιμα ερωτήματα Οι διαφάνειες που ακολουθούν βασίζονται στην παρακάτω βιβλιογραφία: Κατή, Δ. (χχ) Σημειώσεις για το μάθημα Αναπτυξιακή Ψυχολογία: Εισαγωγή και γνωστική ανάπτυξη Craig,J. & Baucum, D. (2007) Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Τόμος Α). Feldman, R.S. (2009) Εξελικτική Ψυχολογία. Δια Βίου Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg (Τόμος Α) Cole, M. & Cole, S. (2001) Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg

Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κύριο μέλημα της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας είναι να γίνουν κατανοητές οι σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές που διέρχονται οι άνθρωποι καθώς μεγαλώνουν, δηλαδή από τη σύλληψη και σ’ ολόκληρη τη ζωή. Η μελέτη αυτή στοχεύει στην περιγραφή και την εξήγηση των νόμων της ανάπτυξης καθώς και την παραγωγή εφαρμοσμένης γνώσης Οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι ασχολούνται με την έρευνα και τη θεωρία προσπαθώντας να δώσουν απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την ανάπτυξη.

Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεωρείται ότι εξελίχθηκε από εφαρμοσμένη επιστήμη με κύριο αντικείμενο τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού σε μια θεωρητική επιστήμη της ψυχολογικής ανάπτυξης.

Φιλοσοφικοί πρόδρομοι Συναντώνται στις μορφές των John Lock (1632-1704) Και J. J. Rousseau (1712-1778) Οι οποίοι παρά τις διαφορές τους υποστήριξαν την αναγκαιότητα μιας αντιαυταρχικής εκπαίδευσης που να βασίζεται στην αγάπη και την πειθώ αντί για την τιμωρία

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Σημαντικός παράγοντας για την αύξηση του ενδιαφέροντος για τα παιδιά ήταν η βιομηχανική επανάσταση και οι αλλαγές που έφερε σε Ευρώπη και Αμερική. Οι συνθήκες απασχόλησης των παιδιών οδήγησαν σε αίσθημα κοινωνικής ευθύνης και η επίδραση των συνθηκών εργασίας στα παιδιά άρχισε να αποτελεί αντικείμενο για φιλανθρωπικές, ιατρικές και άλλες επιστημονικές δραστηριότητες. Απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και υποχρεωτική εκπαίδευση

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Μια δεύτερη δυναμική που επέβαλε τη μελέτη του παιδιού προέρχεται από το γενικότερο ενδιαφέρον: για τη μελέτη του ανθρώπινου γένους και της ζωής και την επιθυμία για κατανόηση με τις μεθόδους της επιστήμης εννοιών όπως νόηση, βούληση, συνείδηση κλπ.

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Αυτό οδήγησε στη μελέτη της ανάπτυξης αυτών των φαινομένων σε κάθε ανθρώπινο ον με το σκεπτικό ότι η μελέτη της γένεσης των ψυχολογικών φαινομένων μπορεί να φωτίσει τη μελέτη της τελικής τους μορφής και λειτουργίας.

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Στα τέλη του 19ου αιώνα, εδραιώνεται η επιστημονική ενασχόληση με το παιδί, η οποία δεν συνδέεται άμεσα με την ψυχολογία. Ονομάζεται «Παιδοσκοπεία» και διδάσκεται σε σχολές παιδαγωγικής και οικιακής οικονομίας.

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ως τις αρχές του 1ου παγκοσμίου πολέμου, εφαρμοσμένη όψη του κλάδου που συνδέεται με την παιδαγωγική και την ανατροφή των παιδιών. Οι πρώτες ψυχομετρικές δοκιμασίες (τεστ) δημιουργούνται για να επιλύσουν προβλήματα μάθησης και διδασκαλίας.

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Κατά το μεσοπόλεμο, παρατηρείται άνθιση της μελέτης του παιδιού Μεταπολεμικά, η μελέτη του παιδιού εντάσσεται στην ψυχολογία με τη δημιουργία της αναπτυξιακής ψυχολογίας και ο κλάδος στρέφεται προς μια θεωρία της ανάπτυξης. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται μεταξύ άλλων: Στην ανάπτυξη της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης που επιχειρεί τον συγκερασμό συμπεριφοριστικών και ψυχαναλυτικών προσεγγίσεων Στην ανάπτυξη της γνωσιακής ψυχολογίας που οδηγεί στο ενδιαφέρον για τη γένεση της νόησης και στη μελέτη του βρέφους

Η πορεία προς την Αναπτυξιακή Ψυχολογία Η θεωρητική φλέβα της αναπτυξιακής ψυχολογίας διαφαίνεται στο έργο των Baldwin, Freud, Piaget, Vygotsky

Το αντικείμενο της αναπτυξιακής ψυχολογίας Η μελέτη της ψυχολογικής ανάπτυξης του ανθρώπινου όντος, δηλαδή της νοητικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Προσπάθεια για περιγραφή αλλά και ερμηνεία των νόμων και των μηχανισμών της ανάπτυξης Τόσο η θεωρία όσο και τα πορίσματα της επιστήμης θα πρέπει να κρίνονται υπό το πρίσμα της στενής σύνδεσης μεταξύ κοινωνίας και επιστήμης.

Η ανάπτυξη Ανάπτυξη: οι μεταβολές που συντελούνται με την πάροδο του χρόνου στη σωματική δομή, στις νοητικές λειτουργίες και στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου ως αποτέλεσμα τόσο βιολογικών όσο και περιβαλλοντικών επιδράσεων

Η ανάπτυξη Αρχίζει με τη σύλληψη και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η αναπτυξιακή αλλαγή είναι όμως πιο εμφανής και πιο ραγδαία στα πρώτα χρόνια της ζωής, γι’ αυτό το ηλικιακό εύρος που συνδέεται με τις αναπτυξιακές περιόδους είναι πιο σύντομο στις αρχικές και μεγαλώνει σταδιακά καθώς η ανάπτυξη συνεχίζεται.

Περίοδοι της ανάπτυξης Η ανάπτυξη Περίοδοι της ανάπτυξης Προγεννητική: σύλληψη- γέννηση Βρεφική ηλικία: γέννηση-18/24 μήνες Νηπιακή ηλικία: 18 μηνών-2/3 ετών Πρώτη παιδική ηλικία: 2/3 ετών-5/6 ετών Μέση παιδική ηλικία: 5/6 ετών-12 ετών Εφηβεία: περίπου 12 ετών-18/21 ετών Νεότητα: 18/21 ετών – 40 ετών Μέση ηλικία: 40-60/65 Τρίτη ηλικία: 60/65- θάνατος Έχουν αυτές οι περίοδοι οικουμενικό χαρακτήρα;;

Ζητήματα προβληματισμού Η έννοια της ανάπτυξης Πρόοδος, βελτίωση, νομοτελειακή ολοκλήρωση (είναι πάντα έτσι;) Η ανάπτυξη ως ξεδίπλωμα προκαθορισμένων χαρακτηριστικών σε προκαθορισμένες στιγμές, ιδιαίτερα όταν η έμφαση είναι στα οικουμενικά χαρακτηριστικά («βιολογική» οπτική, το ιδεατό είναι πάντα οικουμενικό;)

Ζητήματα προβληματισμού Διχοτόμηση σωματικού (μεταβολές στο σχήμα, στο μέγεθος, στη δομή του εγκεφάλου, στις αισθητηριακές ικανότητες, στις κινητικές δεξιότητες)-ψυχολογικού πεδίου

Ζητήματα προβληματισμού Κατάτμηση του ψυχολογικού πεδίου σε γνωστικό πεδίο (π.χ. αντίληψη, σκέψη, γλώσσα), συναισθηματικό πεδίο, πεδίο προσωπικότητας (απόκτηση σχετικά σταθερών και μόνιμων χαρακτηριστικών καθώς και της αντίληψης του εαυτού) και κοινωνικό πεδίο

Ζητήματα προβληματισμού Οι άνθρωποι είναι ολοκληρωμένα όντα και όχι διαχωρισμένοι σε τομείς. Τα πεδία που αναφέρθηκαν προηγουμένως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας 1. Είναι η αναπτυξιακή πορεία συνεχής ή χαρακτηρίζεται από ασυνέχειες που προσδιορίζονται από την εμφάνιση νέων μορφών σκέψης και δράσης; Στο επίπεδο της φυλογένεσης, το ερώτημα αφορά στο πόσο μοιάζουμε και διαφέρουμε από τους κοντινούς μας συγγενείς στο βασίλειο των ζώων Στο επίπεδο της οντογένεσης, αφορά τα στάδια ανάπτυξης Επίσης, αφορά στην ύπαρξη ή όχι κρίσιμων περιόδων στην ανάπτυξη

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Στάδια ανάπτυξης ή συνεχής πορεία; Στάδια: διακριτές περίοδοι με αιφνίδιες μεταβάσεις από τη μια περίοδο στην επόμενη. Ποιοτικές αλλαγές. Η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο σημαδεύεται από ταυτόχρονες αλλαγές σε πολλές πλευρές της συμπεριφοράς και της σκέψης του παιδιού. Συνεχής πορεία: βαθμιαίες μεταβολές που καταλήγουν σε ολοένα αυξανόμενη οργάνωση και λειτουργικότητα

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Κρίσιμες περίοδοι ή ευαίσθητες (καταλληλότερες) περίοδοι; Κρίσιμη περίοδος: βιολογικά ή περιβαλλοντικά γεγονότα πρέπει να συμβούν σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή ώστε η ανάπτυξη να προχωρήσει κανονικά

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Κρίσιμες περίοδοι ή ευαίσθητες (καταλληλότερες) περίοδοι; Παράδειγμα κρίσιμης περιόδου από το ζωικό βασίλειο, η αποτύπωση (Konrand Lorenz (1903-1989)): υπάρχει κρίσιμο χρονικό διάστημα (μερικές ώρες μετά τη γέννηση) που οι νεογέννητες χήνες διαμορφώνουν «δεσμό» με το πρώτο κινούμενο αντικείμενο που βλέπουν.

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Κρίσιμες περίοδοι ή ευαίσθητες (καταλληλότερες) περίοδοι;

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Κρίσιμες περίοδοι ή ευαίσθητες (καταλληλότερες) περίοδοι; Υπάρχουν τέτοιες κρίσιμες περίοδοι για τους ανθρώπους; Υπάρχουν κρίσιμες περίοδοι για την απόκτηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων και συμπεριφορών; Διαφωνίες και πρόταση για αναφορά σε: Ευαίσθητη περίοδο: τα διαστήματα κατά τη διάρκεια των οποίων ορισμένες μορφές μάθησης και ανάπτυξης συντελούνται καλύτερα και πιο αποτελεσματικά αλλά όχι αποκλειστικά.

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας 2. Πηγές της ανάπτυξης/ μηχανισμοί (βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες: κληρονομικότητα και περιβάλλον, ωρίμανση και μάθηση) Φύση ή ανατροφή; Ποιός είναι ο μηχανισμός της ανάπτυξης;

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας 3. Ατομικές διαφορές Γιατί μοιάζουμε/διαφέρουμε μεταξύ μας; Πόσο σταθερά είναι τα ατομικά χαρακτηριστικά;

Τα κρίσιμα ερωτήματα της αναπτυξιακής ψυχολογίας Σχετικά ερωτήματα: Είναι η ανάπτυξη ενεργητική ή παθητική διαδικασία; Είναι η ανάπτυξη γενική ή ειδική;

Μέθοδος-Έρευνα-Δεοντολογία Οι διαφάνειες που ακολουθούν βασίζονται στην παρακάτω βιβλιογραφία: Craig,J. & Baucum, D. (2007) Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Τόμος Α). Feldman, R.S. (2009) Εξελικτική Ψυχολογία. Δια Βίου Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg (Τόμος Α) Cole, M. & Cole, S. (2001) Η Ανάπτυξη των Παιδιών. Αθήνα: Gutenberg Atkinson, R., Atkinson, R., Smith, E., Bem, D., Nolen-Hoeksema, S. (2003 και 2004) Εισαγωγή στην Ψυχολογία του Hillgard. Τόμοι α και β. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Schachter, D., Gilbert, D., Wenger,D. (2012) Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg. Robson, C. (2007) Η Έρευνα του Πραγματικού Κόσμου. Αθήνα: Gutenberg.

Η έρευνα Δεν είναι ανεξάρτητη από τη θεωρία Δεν είναι χωρίς συνέπειες για τη θεωρία

Η έρευνα Θεωρία-Υπόθεση-ερευνητικά ερωτήματα Συλλογή δεδομένων Αντιπροσωπευτικό και τυχαίο δείγμα Αντιπροσωπευτικό δείγμα: αντικατοπτρίζει με ακρίβεια έναν πληθυσμό Τυχαίο δείγμα: επιλέγεται έτσι ώστε κάθε μέλος ενός πληθυσμού να έχει τις ίδιες πιθανότητες να επιλεγεί, όπως και κάθε άλλο μέλος του πληθυσμού αυτού.

Μέθοδοι έρευνας Πειραματικός σχεδιασμός: μελέτη αιτίου-αποτελέσματος Μεταβλητές: ανεξάρτητη μεταβλητή, εξαρτημένη μεταβλητή Πειραματική ομάδα ή ομάδα παρέμβασης και Ομάδα ελέγχου ή ομάδα σύγκρισης

Μέθοδοι έρευνας Παράδειγμα πειραματικού σχεδιασμού από την έρευνα του Bandura για τη μάθηση επιθετικής συμπεριφοράς μέσω παρατήρησης και μίμησης προτύπου:

Μέθοδοι έρευνας 3 ομάδες παιδιών παρακολουθούν έναν ενήλικα να χτυπάει με συγκεκριμένους τρόπους μια κούκλα. Η μια ομάδα, είδε τον ενήλικα να ανταμοίβεται στο τέλος Η δεύτερη, να τιμωρείται με επίπληξη Η τρίτη, δεν είδε καμία επίπτωση, θετική ή αρνητική. Άλλη ομάδα παιδιών, δεν παρατηρεί τον ενήλικα να χτυπάει την κούκλα. Στη συνέχεια, και οι 4 ομάδες, παρατηρούνται πως συμπεριφέρονται όταν βρίσκονται με την ίδια κούκλα.

Μέθοδοι έρευνας Ποια είναι η ανεξάρτητη μεταβλητή; Ποια είναι η εξαρτημένη μεταβλητή; Ποια είναι η πειραματική ομάδα; Ποια είναι η ομάδα ελέγχου;

Η μέθοδος Συλλογή δεδομένων με: Πείραμα Παρατήρηση (φυσική ή εργαστηριακή) Ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις (αντιπροσωπευτικό και τυχαίο δείγμα) Χορήγηση κλιμάκων -Αυτοαναφορές Μελέτη περίπτωσης Κλινική μέθοδος ή κλινική συνέντευξη

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΚΑΛΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ Α) ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ: Παράγει σταθερά αποτελέσματα κάθε φορά που μπορούν να αναπαραχθούν (είτε από άλλους κριτές είτε σε άλλες συνθήκες). Είδη αξιοπιστίας 1)Εξέτασης-επανεξέτασης 2) Εναλλακτικής μορφής (με άλλο test) 3) Εσωτερικής σταθερότητας (παρόμοια μέρη του test) 4) Μεταξύ κριτών (κυρίως στην παρατήρηση) (r>.70)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ (συν.) Β) ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ. Κατά πόσο η δοκιμασία μετρά αυτό που πρέπει να μετρά (πχ. σε εξέταση μαθηματικών, αν υπάρχει δύσκολο λεξιλόγιο, η εξέταση δεν μετρά αυτό που λέει ότι μετρά) Είδη εγκυρότητας εγκυρότητα κριτηρίου: υπολογίζουμε τη συσχέτιση με κάποιο εξωτερικό κριτήριο, πχ. IQ-σχολική βαθμολογία, MMPI-ψυχιατρική διάγνωση) εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής (κυρίως για έρευνες προσωπικότητας). Εργαλείο και προβλέψεις με βάση θεωρία. Αν ερευνητικά επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, τότε επικυρώνεται και το εργαλείο.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ (συν.) Γ) ΣΤΑΘΜΙΣΗ Συνθήκες διεξαγωγής της δοκιμασίας να είναι πάντα οι ίδιες (οδηγίες χορήγησης, όχι εξάσκηση στα εργαλεία). Επίσης στάθμιση σε πληθυσμό (χορήγηση σε αντιπροσωπευτικό – ηλικία, φύλο, εθνικότητα κλπ- δείγμα ώστε να υπάρχει βάση για σύγκριση). Σημαντικό θέμα: στάθμιση στην Ελλάδα!

Συγχρονική (μελέτες διαστρωμάτωσης) Διαχρονική Η μέθοδος Συγχρονική (μελέτες διαστρωμάτωσης) Διαχρονική

Θέματα Δεοντολογίας Εξαπάτηση Ψυχολογική καταπόνηση Χρήση ζώων Διασφάλιση απορρήτου και ανωνυμίας Σύμφωνη γνώμη συμμετεχόντων ή κηδεμόνων Ευθύνη για τις κοινωνικοπολιτισμικές συνέπειες μιας θεωρίας και για το χειρισμό ευρημάτων