ΧΡΟΝΟΙ-ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ- ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι χρόνοι του ρήματος   Χρόνοι του ρήματος είναι οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πότε και πώς γίνεται κάτι. Με τους χρόνους, δηλαδή, τοποθετούμε ένα γεγονός, μια ενέργεια ή κατάσταση σε ένα σημείο του χρονικού άξονα (παρελθόν, παρόν, μέλλον).  

Η Νέα Ελληνική έχει οχτώ χρόνους:  Η Νέα Ελληνική έχει οχτώ χρόνους: Ενεστώτας Παρατατικός Εξ. Μέλλοντας. Συν. Μέλλοντας . Αόριστος Παρακείμενος Υπερσυντέλικος. Συντ. Μέλλοντας

Οι χρόνοι του ρήματος φανερώνουν Τη χρονική βαθμίδα στην οποία γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα ( παρελθόν, παρόν, μέλλον). Το ποιόν ενέργειας με το οποίο παρουσιάζεται αυτό που σημαίνει το ρήμα.

Χρονική βαθμίδα Ειδικότερα: Παροντικοί χρόνοι Παροντικοί χρόνοι: Ενεστώτας – Παρακείμενος Παρελθ.χρόνοι: Παρατατικός-Αόριστος-Υπερσυντέλικος Μελλοντικοί χρόνοι: Εξ. Μέλλ.- Συν. Μέλλ.- Συντ. Μέλλ. Ειδικότερα: Παροντικοί χρόνοι Ο Ενεστώτας φανερώνει κάτι που γίνεται τώρα, εξακολουθητικά (μη συνοπτικό γεγονός). Π.χ διαβάζω τα μαθήματά μου. Ο Παρακείμενος φανερώνει πως κάτι έγινε στο παρελθόν και είναι πια τελειωμένο την ώρα που μιλάμε (συντελεσμένο γεγονός), οπότε αναφερόμαστε σε ένα γεγονός που έγινε μεν στο παρελθόν αλλά τα αποτελέσματά του φτάνουν ως το παρόν. Π.χ έχω διαβάσει τα μαθήματά μου.

Ο παρακείμενος είναι μια ιδιότυπη μορφή χρόνου, αφού κινείται και στο παρελθόν και στο παρόν. Συχνά μπορεί να αντικατασταθεί με τον αόριστο, άλλες πάλι φορές δίνει έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας που φθάνει ως το παρόν. Δεν μπορεί, όμως, να χρησιμοποιηθεί παρακείμενος για κάτι που έγινε πριν από λίγα λεπτά, καθώς υπονοεί πως έχει περάσει κάποιο διάστημα από τότε που έγινε το γεγονός. Γι’ αυτό και δε συνδυάζεται με επιρρηματικούς προσδιορισμούς που δηλώνουν πρόσφατο παρελθόν (π.χ. μόλις τώρα). Τέλος, ο παρακείμενος δεν τοποθετεί το γεγονός σε συγκεκριμένο χρονικό σημείο και γι’ αυτό δεν μπορεί να συνδυαστεί με εκφράσεις που δηλώνουν συγκεκριμένη χρονική στιγμή, συνδυάζεται ωστόσο με εκφράσεις που δηλώνουν χρονική περίοδο, (π.χ. είναι λάθος η πρόταση: «Έχω αρχίσει το διάβασμα το Σεπτέμβρη», αλλά είναι σωστή: «Έχω αρχίσει το διάβασμα από το Σεπτέμβρη»).

Παρελθοντικοί χρόνοι Ο Παρατατικός φανερώνει πως κάτι γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά ή με επανάληψη (μη συνοπτικό γεγονός), οπότε η έμφαση δίνεται στη διάρκεια ή την επανάληψη μιας ενέργειας, π.χ. Χτες όλη μέρα διάβαζα τα μαθήματά μου. Ο Αόριστος φανερώνει πως κάτι έγινε στο παρελθόν σε κάποια χρονική στιγμή – συνοπτικά (συνοπτικό γεγονός), οπότε η έμφαση δίνεται στο γεγονός και όχι στη διάρκειά του, π.χ. Χτες το απόγευμα διάβασα τα μαθήματά μου. Ο Υπερσυντέλικος φανερώνει πως κάτι ήταν τελειωμένο στο παρελθόν, πριν γίνει κάτι άλλο (συντελεσμένο γεγονός), π.χ. Είχα διαβάσει τα μαθήματά μου πριν έρθουν οι φίλοι μου.

Μελλοντικοί Χρόνοι Ο Εξ. Μέλλοντας φανερώνει πως κάτι θα γίνεται στο μέλλον με αδιάκοπη συνέχεια ή επανάληψη (μη συνοπτικό γεγονός), π.χ. Αύριο όλο το απόγευμα θα διαβάζω. Ο Συνοπτικός Μέλλοντας φανερώνει πως κάτι θα γίνει στο μέλλον κάποια συγκεκριμένη στιγμή, χωρίς συνέχεια ή επανάληψη (συνοπτικό γεγονός), π.χ. Αύριο το απόγευμα θα διαβάσω. Ο Συντελεσμένος Μέλλοντας φανερώνει πως κάτι θα είναι τελειωμένο στο μέλλον (συντελεσμένο γεγονός), αφού πρώτα γίνει κάτι άλλο, π.χ. Μέχρι αύριο το απόγευμα θα έχω διαβάσει.

Το ΄΄ ποιόν ενέργειας ΄΄ Με βάση το ποιόν ενέργειας οι χρόνοι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1η. Χρόνοι μη συνοπτικοί, δηλαδή το γεγονός παρουσιάζεται εξακολουθητικά, με διάρκεια ή επανάληψη (ενεστώτας, παρατατικός και εξ. Μέλλοντας). 2η. Χρόνοι συνοπτικοί, το γεγονός δηλαδή παρουσιάζεται χωρίς διάρκεια ή επανάληψη, συνοπτικά (αόριστος και συνοπτικός Μέλλοντας). 3η. Χρόνοι συντελεσμένοι, που το γεγονός δηλαδή είναι κάτι το τελειωμένο, έχει συντελεστεί-ολοκληρωθεί (Παρακείμενος-Υπερσυντέλικος-Συντ. Μέλλοντας).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ  ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ Χρόνοι Παροντικοί Παρελθοντικοί Μελλοντικοί Μη συνοπτικοί ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ διαβάζω ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ διάβαζα ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα διαβάζω Συνοπτικοί ΑΟΡΙΣΤΟΣ διάβασα ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ θα διαβάσω Συντελεσμένοι ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχω διαβάσει ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχα διαβάσει ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ θα έχω διαβάσει

Σημαντικές παρατηρήσεις:  Τον Παρατατικό και τον Αόριστο μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε για να αναφερθούμε στο ίδιο γεγονός. Έχουν, όμως, μια σημαντική διαφορά που σχετίζεται με το τι θέλει ο ομιλητής να τονίσει (οπτική γωνία του ομιλητή). Αν, δηλαδή, θέλει να τονίσει τη διάρκεια ή την επανάληψη μιας ενέργειας/πράξης ή γεγονότος , χρησιμοποιεί τον Παρατατικό, ενώ αν θέλει απλώς να δηλώσει μια ολοκληρωμένη πράξη και να τονίσει το γεγονός χρησιμοποιεί τον Αόριστο. Έτσι, ο παρατατικός χρησιμοποιείται για να δηλώσει το ατελές ποιόν ενέργειας (το γεγονός δηλαδή παρουσιάζεται είτε ως κάτι το συνεχές, που βρίσκεται σε εξέλιξη, είτε ως κάτι που επαναλαμβάνεται με κανονικότητα) ενώ ο Αόριστος για να δηλώσει το τέλειο ποιόν ενέργειας (το γεγονός παρουσιάζεται στο σύνολό του, συνοπτικά ή με ουδέτερο τρόπο).

Παραδείγματα: «Χτες όλη μέρα διάβαζα το μάθημα της ιστορίας»: Παρατατικός (ατελές ποιόν ενέργειας) που δηλώνει ότι ο μαθητής όλη την ημέρα  ήταν απασχολημένος με το διάβασμα αυτού του μαθήματος (το γεγονός παρουσιάζεται ως κάτι που επαναλαμβάνεται όλη τη μέρα). «Χτες όλη μέρα διάβασα το μάθημα της ιστορίας»: Αόριστος (τέλειο ποιόν ενέργειας) που δηλώνει ότι ο μαθητής όλη την ημέρα  δεν κατάφερε να κάνει τίποτα άλλο εκτός από το να διαβάσει το μάθημα της ιστορίας (το γεγονός παρουσιάζεται ως σύνολο, συνοπτικά).

Ο ΄΄ ιστορικός Ενεστώτας ΄΄ Ο ΄΄ ιστορικός Ενεστώτας ΄΄  Ο Ενεστώτας, ανάλογα με τη χρήση του κατά την επικοινωνία και ανάλογα με τις χρονικές λέξεις, που χρησιμοποιούμε, μπορεί να δηλώνει και παρελθόν και ονομάζεται«ιστορικός ενεστώτας» [ π.χ. στην περίπτωση των αφηγήσεων για να προσδώσει ζωντάνια στην περιγραφή των γεγονότων που έγιναν στο παρελθόν (Χθες την ώρα που ερχόμουν στο σχολείο, συναντώ ξαφνικά στο δρόμο ένα παλιό μου φίλο) και στις περιγραφές αθλητικών γεγονότων-αγώνων ( Ο Μέσσι  τρέχει προς τη μπάλα, την κερδίζει, ξεφεύγει από δύο αντιπάλους του, σουτάρει…)] και μέλλον (κάτι που πρόκειται να γίνει στο άμεσο μέλλον), π.χ. «Φεύγω αύριο για διακοπές».