ΔΙΑΛΕΞΗ 2 Διατροφική αξιολόγηση ασθενούς Ιατρικό και Κοινωνικό ιστορικό Μέθοδοι διατροφικής αξιολόγησης Ανθρωπομετρία και σύσταση σώματος Μέθοδοι εκτίμησης του σωματικού λίπους

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι διατροφικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα αλλαγών στις διατροφικές συνήθειες, ανάγκες ή στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Σχετίζεται με την νοσηρότητα, θνησιμότητα και αυξανόμενο κόστος νοσηλείας Ανθρωπομετρική και βιοχημική παρακολούθηση + διατροφική επιμόρφωση = πρόσληψη διατροφικών διαταραχών Δεν υπάρχει ένας τρόπος που από μόνος του να είναι τόσο ακριβής Διατροφική εκτίμηση, η διάγνωση, η διατροφική παρέμβαση και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Το ιατρικό και κοινωνικό ιστορικό συνεισφέρουν στην αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης ενός ατόμου και στο σχεδιασμό της διατροφικής του αγωγής, καθώς επηρεάζουν πολλούς διατροφικούς παράγοντες Το ιατρικό ιστορικό ξεκινά με πληροφορίες για την κατάσταση της υγείας του ατόμου στην παρούσα φάση Εάν διαγνωστεί κάποια ασθένεια θα πρέπει να διαπιστωθεί ο χρόνος έναρξης, η βαρύτητα στη διάγνωση, η θεραπευτική αντιμετώπιση καθώς και συμπτώματα που σχετίζονται με διατροφικές διαταραχές

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ειδικότερα σχετικά με την πρόσληψη τροφής συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζουμε είναι, μείωση της όρεξης, ναυτία, ξηροστομία, δυσκαταποσία και άλγη στη στοματική κοιλότητα ή στο υπόλοιπο γαστρεντερικό σύστημα Ακόμη θα πρέπει να γνωρίζουμε για καταστάσεις που επηρεάζουν την πέψη και απορρόφηση των τροφών, (παγκρεατίτιδα, χειρουργικές επεμβάσεις στο γαστρεντερικό σύστημα) αλλά και νοσήματα που σχετίζονται με διαταραχές του μεταβολισμού (ηπατοπάθειες, διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνος, θυρεοειδοπάθειες, AIDS)

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ατομικό αναμνηστικό Αφορά στη γενική κατάσταση υγείας του ασθενούς και τυχόν προβλήματα υγείας στο παρελθόν, που ίσως επηρεάζουν ακόμη την κατάσταση υγείας του εξεταζομένου Κληρονομικό αναμνηστικό Σημειώνεται η παρουσία κληρονομικών παθήσεων, όπως παχυσαρκία, διαβήτης, καρκίνος, νεφρικές, αγγειακές ή καρδιακές παθήσεις, για να διαπιστωθεί η κληρονομική επιβάρυνση του ασθενούς για τα νοσήματα αυτά

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Κοινωνικό ιστορικό Συγκεντρώνει στοιχεία όπως καταγωγή, τόπος διαμονής, τρόπος ζωής, εκπαίδευση, εργασία, οικονομική κατάσταση, θρησκευτικές πεποιθήσεις Πρόσληψη φαρμάκων Η λεπτομερής καταγραφή των φαρμακευτικών σκευασμάτων που λαμβάνει ο ασθενής έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς είναι γνωστή η επίδρασή των περισσότερων φαρμάκων στον μεταβολισμό (πρόσληψη τροφής, απορρόφηση, απέκκριση) Πρόσληψη αλκοόλ

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Ανάκληση 24ώρου Ο εξεταστής ρωτά τον ασθενή για την πρόσληψη τροφής το προηγούμενο 24ωρο. Είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται συχνότερα σε μεγάλες ερευνητικές μελέτες Γίνεται αναδρομή στα τρόφιμα και ροφήματα που καταναλώθηκαν καθώς και υπολογισμός των ποσοτήτων με χρήση βοηθημάτων (προπλάσματα φαγητού, μέγεθος ποτηριών και πιάτων)

Ανάκληση 24ώρου Λιγότερο πιθανό να μεταβάλει τη διατροφική συμπεριφορά Πλεονεκτήματα Λιγότερο πιθανό να μεταβάλει τη διατροφική συμπεριφορά Γρήγορο και οικονομικό Εύκολο για τον ασθενή Ανεξάρτητο αλφαβητισμού Μειονεκτήματα Εξαρτάται από τη μνήμη Υπερεκτιμά τη χαμηλή πρόσληψη Υποτιμά την υψηλή πρόσληψη Εξαρτάται από τις ικανότητες του κάθε εξεταστή

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Ο εξεταστής ρωτά τον ασθενή να καταχωρήσει ή να ζυγίσει την πρόσληψη τροφίμων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Η ακρίβεια της μεθόδου αυξάνεται με τον αριθμό των καταγεγραμμένων ημερών Ο ασθενής θα πρέπει να καταχωρεί πληροφορίες από μία τουλάχιστον ημέρα του σαββατοκύριακου

Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων Πλεονεκτήματα Μεγαλύτερη ακρίβεια από την ανάκληση 24ώρου Ανεξάρτητο μνήμης Θεωρείται ‘πραγματική’ πρόσληψη Μειονεκτήματα Η διατροφική συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει Εξαρτάται από τον αλφαβητισμό και την ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται αριθμούς Είναι δύσκολο για τον ασθενή

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Ημερολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων Ο εξεταστής ρωτά τον ασθενή να καταγράψει τη συχνότητα κατανάλωσης τροφίμων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Περιλαμβάνει ένα κατάλογο τροφίμων, τη συχνότητα πρόσληψής τους, και την ποσότητα με την οποία καταναλώνονται Χρησιμοποιείτε σε μελέτες με μεγάλο αριθμό ατόμων

Ημερολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων Μειονεκτήματα Εξαρτάται από τον αλφαβητισμό και την ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται αριθμούς Εξαρτάται από την ικανότητα μνήμης Είναι σχετικά δύσκολο για τον ασθενή, γιατί βασίζεται σε καταχώρηση καταλόγου τροφίμων και όχι γευμάτων Πλεονεκτήματα Προσφέρει ποιοτικές πληροφορίες Εύκολο για τον ασθενή Γρήγορο και οικονομικό Μπορούν να εκτιμηθούν συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά Θεωρείτε πραγματική πρόσληψη

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ Η ανθρωπομετρία χρησιμοποιείται για να προσδιοριστούν οι σωματικές διαστάσεις και περιλαμβάνει το ύψος, το βάρος και τις περιφέρειες σώματος Η σύσταση σώματος καθορίζει από τι είναι φτιαγμένο το σώμα Με τη χρήση της ανθρωπομετρίας και της σύστασης σώματος μπορεί να εκτιμηθεί η διατροφική κατάσταση και να αξιολογηθούν αλλαγές που οφείλονται στην εκάστοτε θεραπεία

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΥΨΟΣ Στους ενήλικες το ύψος υπολογίζεται με μεζούρα ή με ένα υψομετρικό στυλοβάτη. Το άτομο θα πρέπει να είναι χωρίς υποδήματα, με το κεφάλι, τους ώμους, τις φτέρνες και τους γλουτούς να ακουμπούν στον υψομετρικό στυλοβάτη, και το βλέμμα σε οριζόντια θέση

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Η μέτρηση του βάρους γίνεται με τη βοήθεια ζυγαριάς που πρέπει να είναι ελεγμένη για την ακρίβεια της Το ζύγισμα πρέπει να γίνεται την ίδια ώρα της ημέρας (συνήθως πριν το πρωινό), με τον ίδιο ρουχισμό (χωρίς παπούτσια) και στην ίδια πάντα ζυγαριά Αλλαγές στην ενυδάτωση του οργανισμού θα πρέπει να σημειώνονται καθώς μπορεί να επιφέρουν σφάλμα κατά τη μέτρηση

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Για κλινήρης ασθενής που δεν μπορούν να σταθούν σε όρθια θέση ή για υπερβολικά παχύσαρκους υπάρχουν ειδικές ζυγαριές κρεβάτια

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index) Έχει αποδειχτεί ότι ο BMI είναι ένα αντικειμενικό ανθρωπομετρικό κριτήριο που αποτελεί σε πληθυσμιακό επίπεδο το πιο χρήσιμο μέτρο της παχυσαρκίας

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index) Όλοι οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι ενήλικες με τιμή BMI>25 θεωρούνται ότι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας από ασθένειες όπως υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία, διαβήτης τύπου 2, στεφανιαία νόσο, κ.λπ.

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ Μέτρηση Περιφέρειας Μέσης Η παχυσαρκία στο άνω μέρος του σώματος είναι συσχετισμένη με αυξημένο κίνδυνο ινσουλινοαντίστασης, υπερλιπιδαιμίας και διαβήτη τύπου 2 Τιμές περιφέρειας μέσης άνω των 94 cm στους άντρες και 80 cm στις γυναίκες μαρτυρούν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη τύπου 2

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ Μέτρηση Περιφέρειας Μέσης Η μεζούρα θα πρέπει να τοποθετηθεί γύρω από τη μέση στο ύψος του αφαλού. Πριν τη μέτρηση ο ασθενής θα πρέπει να πάρει μια βαθιά ανάσα και η μέτρηση να γίνει όταν ο ασθενής εκπνεύσει

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥ ΛΙΠΟΥΣ Το σωματικό λίπος έχει άμεση επίδραση στην υγεία του ανθρώπου Ο κύριος τομέας είναι η διάγνωση και ο βαθμός παχυσαρκίας Επίσης το πολύ χαμηλό ποσοστό λίπους αποτελεί κίνδυνο για την υγεία

ΤΙΜΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΛΙΠΟΥΣ ΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΗ ΕΛΕΙΠΟΒΑΡΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΑΝΔΡΕΣ <8% 8-20% >20% ΓΥΝΑΙΚΕΣ <20% 20-33% >33%

ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΟΥ ΛΙΠΟΥΣ ΥΔΡΟΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑ -ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΖΥΓΙΣΗ ΑΕΡΟΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑ (BOD POD) ΒΙΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΜΠΕΔΗΣΗ (BIA) ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΙΟΜΕΤΡΙΑ ΑΚΤΙΝΩΝ Χ ΔΙΠΛΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (DXA) ΔΕΡΜΑΤΟΠΤΥΧΕΣ

ΔΕΡΜΑΤΟΠΤΥΧΕΣ Βασίζεται στην αρχή ότι το υποδόριο λίπος αντικατοπτρίζει τη συνολική ποσότητα του λίπους στον οργανισμό Με τη χρήση του δερματοπτυχόμετρου (skinfold caliper) μετράται το εύρος των πτυχών του δέρματος σε διάφορα σημεία του σώματος

ΔΕΡΜΑΤΟΠΤΥΧΕΣ Χρησιμοποιώντας αυτές τις μετρήσεις σε ειδικές εξισώσεις υπολογίζεται το συνολικό ποσοστό σωματικού λίπους Σήμερα υπάρχουν πολλές εξισώσεις με μεγάλη αξιοπιστία που εφαρμόζονται για διάφορες πληθυσμιακές ομάδες Υπάρχουν διαφορετικές εξισώσεις π.χ. 3 σημείων ή 7 σημείων Οι δερματικές πτυχές που μετρούνται είναι οι εξής: δικέφαλου, τρικέφαλου, υποωμοπλατιαία, κοιλιακή θωρακική, μηριαία και γαστροκνημιαία

ΥΔΡΟΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑ -ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΖΥΓΙΣΗ Χαρακτηρίζεται διεθνώς σαν η «χρυσή σταθερά» Πάνω σε αυτή τη μέθοδο βασίζονται η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των άλλων μεθόδων Για την εφαρμογή της μεθόδου απαιτείται πλήρης βύθιση του εξεταζόμενου σε ειδικά διαμορφωμένη πισίνα ή δεξαμενή, όπου μετρούν το λίπος με βάση το βάρος του σώματός σε υποβρύχια κατάδυση. Χρειάζεται ακινησία και σωστή εκπνοή του αέρα

ΒΙΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΜΠΕΔΗΣΗ Το σωματικό λίπος είναι κακός αγωγός σε εφαρμοζόμενο ηλεκτρικό ρεύμα ενώ η άλιπη μάζα με το νερό και τους ηλεκτρολύτες είναι καλός αγωγός Χαμηλής ενέργειας ηλεκτρικό ρεύμα διατρέχει το σώμα, μέσω καλωδίων που έχουν τοποθετηθεί στα άνω και κάτω άκρα, και μετρά τη συνολική αντίσταση των ιστών ανάλογα με την ευκολία διέλευσης από το νερό του σώματος Προσδιορίζει άμεσα τη σύσταση του σώματος σε νερό και έμμεσα στην άλιπη μάζα (το νερό αποτελεί το 73% της άλιπης μάζας) Η μέτρηση επηρεάζεται από παράγοντες όπως πυρετός, ενυδάτωση, διαταραχή ηλεκτρολυτών Ο ασθενής πρέπει να είναι νηστικός, καλά ενυδατωμένος, κενή ουροδόχος κύστης, ακριβής μέτρηση βάρους και ύψους

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΙΟΜΕΤΡΙΑ ΑΚΤΙΝΩΝ Χ ΔΙΠΛΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (DEXA) Φωτόνια συγκεκριμένης ενέργειας εστιάζονται στον ασθενή και υπολογίζεται η ενέργεια που χάνεται κατά την απορρόφηση των φωτονίων Εξαρτάται από τη φύση του ιστού μέσα από τον οποίο περνάει η δέσμη των φωτονίων και έτσι μπορεί να ποσοτικοποιηθεί η σύσταση του σώματος

ΑΕΡΟΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑ (BOD POD) Μπαίνετε σε ειδικό θάλαμο, όπου το λίπος σας μετριέται με βάση τον όγκο του αέρα που εκτοπίζετε Αρκετά ακριβής μέθοδος Υπάρχουν μόνο δύο τέτοια μηχανήματα στην Ελλάδα Το κόστος για την αμιγή λιπομέτρηση είναι περίπου 65 €

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ