Παραδόσεις Δασικής Οικολογίας Μάθημα 3 ο : Δάσος και περιβάλλον Στέργιος Βέργος, καθηγητής Καρδίτσα, Εαρινό εξάμηνο 2012 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ – ΠΑΡ/ΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

 Δάσος και ηλιακή ακτινοβολία Η ηλιακή ακτινοβολία προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για κάθε μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη. Το φως του ηλίου κινητοποιεί τη διαδικασία της αφομοίωσης και η θερμική ακτινοβολία δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας στο έδαφος και στον αέρα για κάθε βιολογική λειτουργία φυτών και ζώων. Επηρεάζεται από: - υπερθαλάσσιο ύψος - γεωγραφικό πλάτος - έκθεση στον ορίζοντα και κλίση εδάφους

 Το φως Το φως είναι ο παράγοντας που εξασφαλίζει τη ζωή πάνω στη γη. Αυτό προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για τη φωτοσύνθεση και παράλληλα επηρεάζει μια σειρά από φυσιολογικές λειτουργίες των φυτών.

 Φωτοκλίμα Κάθε περιοχή έχει ένα δικό της Φωτοκλίμα. Επίδραση του φωτός στα δασοπονικά είδη και στο δάσος.

 Αφομοίωση των δένδρων Η αφομοίωση των δένδρων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σύνθεση, την ένταση και τη διάρκεια του φωτός. Επηρεάζεται επίσης από: - τη θερμοκρασία - το δασοπονικό είδος (φωτόφυτα, σκιόφυτα) - το είδος των φύλλων (φωτόφυλλα, σκιόφυλλα)

 Αφομοίωση των δένδρων (συνέχεια) Η ένταση του φωτός έχει σημαντική επίδραση και στη διάταξη των φύλλων, ώστε αυτά να δέχονται περισσότερο ή λιγότερο φως. Διακρίνονται σε: - Ευφωτομετρικά - Παμφωτομετρικά - Αφωτομετρικά

 Πορεία αφομοίωσης

 Φωτοτροπισμός και φωτοπεριοδισμός. Φωτοτροπισμός είναι η επίδραση του φωτός πάνω στην αυξητική κατεύθυνση των φυτών. Την φυσιολογική συμπεριφορά των δασικών δένδρων δεν επηρεάζει μόνο η ένταση και η σύνθεση του φωτός, αλλά και η διάρκειά του. Ο ρυθμός εναλλαγής φωτεινής και σκοτεινής φάσης στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου είναι αποφασιστικός παράγοντας για την αύξηση και τον πολλαπλασιασμό των φυτών και ονομάζεται φωτοπεριοδισμός.

 Τα δασοπονικά είδη διακρίνονται σε: Βραχυήμερα που απαιτούν για την άνθησή τους μια συνεχή σκοτεινή περίοδο τουλάχιστον 12 ωρών ή μια φωτεινή περίοδο 8-9 ωρών Μακροήμερα που απαιτούν για την άνθησή τους φωτεινή περίοδο τουλάχιστον 12 ωρών, και σε Ουδέτερα όπου η ανθοφορία καθορίζεται από ενδογενείς παράγοντες.

Η ατομικότητα αυτή των ειδών, αποτέλεσμα κληρονομικών καταβολών και κλίματος συγκεκριμένης περιοχής ανάπτυξης, εκφράζεται για τα διάφορα είδη και προελεύσεις με έναν ιδιαίτερο ενδογενή ρυθμό ανάπτυξης, ο οποίος για την κανονική εξέλιξη του είδους σε μια άλλη περιοχή θα πρέπει να συμπίπτει με τον εξωγενή ρυθμό, που καθορίζεται από το κλίμα της καινούργιας περιοχής.

 Απαιτήσεις σε φως των δασοπονικών ειδών -ελάχιστη φωτοαπόλαυση -ελάχιστη σχετική φωτοαπόλαυση Φωτόφυτα είδη, αυτά που έχουν ανάγκη από ολόκληρο το ημερήσιο φως και τα οποία αντέχουν λίγη μόνο σκίαση: λάρικα, σημύδα, δασική πεύκη, χαλέπιος πεύκη, τραχεία πεύκη, κουκουναριά, είδη λεύκης, ψευδακακία, κλήθρα, φράξος, ποδισκοφόρος δρυς, κυπαρίσσι, αγριοκερασιά. Σκιόφυτα είδη, είναι είδη ανθεκτικά στη σκιά. Έχουν όμως επίσης ανάγκη από ολόκληρο ή και λιγότερο ημερήσιο φως για την πλήρη ανάπτυξη τους. Τέτοια είδη είναι η οξυά,η ελάτη και ο ίταμος. Ημιοσκιόφυτα είδη, αυτά που αντέχουν σε μικρή ηλικία σε αρκετά ισχυρή σκίαση και τα οποία ανάλογα με το σταθμό πλησιάζουν άλλοτε προς τα φωτόφυτα και άλλοτε προς τα σκιόφυτα. Τέτοια είδη είναι: απόδισκος δρυς, μαύρη πεύκη, αριά, πλατύφυλλος δρυς, είδη σφενδάμου, είδη φιλύρας, καστανιάς, ορεινή φτελιά, ψευδοτσούγκα, ερυθρελάτη.

 Επίδραση της θερμοκρασίας του αέρα: Στην εξάπλωση των δασοπονικών ειδών. Στην εξάπλωση των δασών.

 Απαιτήσεις σε θερμοκρασία των δασοπονικών ειδών Ψυχρόβια: σημύδα, δασική πεύκη, ερυθρελάτη, λευκόδερμος πεύκη και βαλκανική πεύκη. Λιγότερο ψυχρόβια: ορεινή σφένδαμος, λεύκη ελάτη, δασική οξυά, μοισιακή οξυά, υβριδογενής ελάτη, μαύρη πεύκη, απόδισκος δρυς, ευθύφλοιος δρυς, μικρόφυλλη φιλύρα, ποδισκοφόρος δρυς, υψηλή φράξος, ορεινή φτελιά, ίταμος, βετουλοειδής γαύρος, πλατύφυλλη φιλύρα. Λιγότερο θερμόβια: ανατολική οξυά, πλατύφυλλη δρυς, αργυρόφυλλη φιλύρα, καστανιά, μακεδονική δρυς, πεδινή φτελιά, ποδισκοφόρος δρυς, χνοώδης δρυς, ανατολικός γαύρος, πεδινή σφένδαμος, οικιακή σορβιά κ.ά. Θερμόβια: φράξος, κυπαρίσσι, βελανιδιά, πουρνάρι, τραχεία πεύκη, χαλέπιος πεύκη, κουκουναριά, αριά, χαρουπιά, είδη κέδρων, κουμαριά, φιλίκι κ.ά.

 Η θερμοκρασία του αέρα Η θερμοκρασία είναι από τους σημαντικότερους κλιματικούς παράγοντες και επιδρά καθοριστικά στην εξάπλωση και ευδοκίμηση των διάφορων ζωντανών οργανισμών. Θερμοαπόλαυση -ελάχιστη τιμή θερμοκρασίας, όταν κάτω απ' αυτή δεν είναι δυνατή η αφομοίωση. Η τιμή αυτή κυμαίνεται από 0 ο C έως -5 ο C. -άριστη τιμή, που κυμαίνεται από 20 έως 30 ο C και παρουσιάζει την μέγιστη τιμή καθαρής αφομοίωσης και -μέγιστη τιμή θερμοκρασίας από 40 έως 50 ο C, κατά την οποία η κατανάλωση (αναπνοή) είναι μεγαλύτερη από την παραγωγή (αφομοίωση). Ενδοδασικό η ενδοδασογενές κλίμα (έννοια, σπουδαιότητα)

 Θερμοπεριοδικότητα Τον παράγοντα θερμοκρασία δεν θα πρέπει να τον βλέπει κανείς ως απόλυτες αθροιστικές τιμές πάνω από κάποια όρια, αλλά και ως διακυμάνσεις θερμοκρασίας στη διάρκεια της ημέρας και του έτους.

 Θερμοπεριοδικότητα (συνέχεια) Οι διαφορετικές απαιτήσεις ως προς τη θερμοπεριοδικότητα των δασοπονικών ειδών, δεν περιορίζονται μόνο ανάμεσα στα είδη, αλλά συχνά εμφανίζονται σημαντικές και ανάμεσα σε προελεύσεις του ίδιου είδους, με αποτέλεσμα την δημιουργία διαφορετικών οικότυπων.

 Θερμοπεριοδικότητα (συνέχεια) Η δασοκομική πράξη θα πρέπει, κατά την χρησιμοποίηση διαφόρων ειδών, προελεύσεων και οικότυπων, να συνεκτιμά σοβαρά τον ενδογενή τους ρυθμό, που διαμορφώνεται κάτω από ορισμένες συνθήκες θερμοπεριοδικότητας, αλλά και φωτοπεριοδικότητας.

 Παγετοί Διακρίνονται: - στους χειμερινούς, που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα (βλαστητική ηρεμία) - στους πρώιμους, που εμφανίζονται το φθινόπωρο πριν από την αποξύλωση των ετήσιων βλαστών και - στους όψιμους, που εμφανίζονται την άνοιξη, μετά από την έναρξη της βλαστητικής περιόδου. Οι πιο επικίνδυνοι απ' όλους είναι οι όψιμοι παγετοί.

 Αντοχή φυτών στο ψύχος Οι μηχανισμοί με τους οποίους τα φυτά προετοιμάζουν την αντοχή τους στο ψύχος είναι: - ετοιμότητα για βλαστητική ηρεμία (αντοχή στους πρώιμους παγετούς) - ικανότητα αποξύλωσης των ετήσιων βλαστών (αντοχή στους πρώιμους και χειμερινούς παγετούς) - σταθερότητα της βλαστητικής ηρεμίας (αντοχή στους χειμερινούς παγετούς) -έναρξη βλαστητικής περιόδου (αντοχή στους όψιμους παγετούς) - ικανότητα επούλωσης των ζημιών από παγετούς

 Επίδραση της θερμοκρασίας πάνω στην αφομοίωση και την αναπνοή (κανονική περιεκτικότητα CΟ2)