1 Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός- πολιτιστική παγκοσμιοποίηση

2 η θεωρία του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού αποτελεί την πρώιμη θεωρία πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης η θεωρία του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού αποτελεί την πρώιμη θεωρία πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης –Jonathan Friedman (1994): διαδικασία της πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης ως ‘μια έκφραση του ιμπεριαλισμού, δηλαδή της αυξανόμενης ηγεμονίας συγκεκριμένων κεντρικών κουλτούρων, τη διάχυση αμερικανικών αξιών, καταναλωτικών αγαθών και τρόπου ζωής (lifestyles)’

3 1. Η εξέλιξη της θέσης του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. Α. υποθέσεις για τις ζημιογόνες επιδράσεις των αμερικανικών πολιτιστικών εξαγωγών στην Ευρώπη (ξεκινά από αρχές 20 ου αι.) Α. υποθέσεις για τις ζημιογόνες επιδράσεις των αμερικανικών πολιτιστικών εξαγωγών στην Ευρώπη (ξεκινά από αρχές 20 ου αι.) –τάσεις αυτές συνδέονται με παρουσία της αμερικανικής κουλτούρας »Αρχικά σε σχέση με εξάπλωση τζαζ »και μετά με στρατιώτες-κατά τη διάρκεια και μετά λήξη Β΄ΠΠ –ο φόβος αμερικανοποίησης-= πολύπλοκο πολιτιστικό φαινόμενο που μπορεί να συμπεριλάβει πολιτιστικές ανησυχίες από τα αριστερά και τα δεξιά

4 Β. το άλλο παρακλάδι εκφράζει το πρόβλημα του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού ως μια σχέση ανάμεσα στον πρώτο και τον τρίτο κόσμο (τέλη 60ς-αρχές 70ς) Β. το άλλο παρακλάδι εκφράζει το πρόβλημα του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού ως μια σχέση ανάμεσα στον πρώτο και τον τρίτο κόσμο (τέλη 60ς-αρχές 70ς) –συζήτηση ξεκίνησε στα πλαίσια του πολιτιστικού οργάνου του ΟΗΕ, της UNESCO –ανησυχία για έλλειψη ισορροπίας στη ροή πληροφόρησης μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων εθνών, –και τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης και των επικοινωνιών από τη Δύση. –έκκληση για μια Νέα Παγκόσμια Τάξη στην Ενημέρωση και την Επικοινωνία (New World Information and Communications Order).

5 Παράλληλα, κριτική από ακαδημαϊκούς στα μέσα ενημέρωσης: Παράλληλα, κριτική από ακαδημαϊκούς στα μέσα ενημέρωσης: –Ariel Dorfman and Armand Mattelart (1971) δημοσιεύουν στη Χιλή το ‘κλασσικό’ πλέον How to Read Donald Duck: imperialist ideology in the Disney comic –τα Disney κόμικς (ιδιαίτερα δημοφιλή στον Τρίτο Κόσμο) υποβάθμιζαν την κουλτούρα αυτών των χωρών ενώ περιείχαν ‘κρυφό’ ιδεολογικό μήνυμα

6 –Herbert Shiller (Transnational media and national development, 1979) γράφει για πολιτιστικό ιμπεριαλισμό/ιμπεριαλισμό των μέσων ενημέρωσης –εστιάζει στο ρόλο της πολυεθνικής εταιρείας, και ιδιαίτερα της διεθνούς εταιρείας μέσων ενημέρωσης (transnational media corporation) –οι διεθνείς βιομηχανίες μέσων ενημέρωσης (transnational media and communication industries) αποτελούν την ιδεολογική υποδομή του παγκόσμιου καπιταλισμού –Ed Herman and Robert McChesney (1997) The Global Media: the new missionaries of global capitalism. »UK and US medie industries

7 –Ed Herman and Robert McChesney (1997) The Global Media: the new missionaries of global capitalism. »UK and US medie industries = μισθοφόροι του καπιταλισμού, ελέγχουν διεθνή ροή ειδήσεων »Για αναπτυσσόμενο κόσμο: πολιτιστικός ιμπεριαλισμός = απειλή για αξιακά συστήματα και παραδόσεις »Αγγλο-αμερικανικές πολιτισμικές εξαγωγές = ληστρικές, καταστροφικές για τοπικές κουλτούρες »UK and US medie = αυτοκρατορικό ιδεολογικό ρόλο

8 2. O πολιτιστικός ιμπεριαλισμός σήμερα –Αν και ντεμοντέ, η θέση του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού δεν είναι καθ’ όλα απορριπτέα. –Όσο η παγκοσμιοποίηση μας φέρνει όλους πιο κοντά (σε μια πολιτισμική εγγύτητα, cultural proximity), τόσο ισχυροποιούνται απόψεις ότι η εθνική πολιτισμική ταυτότητα χρειάζεται ‘προστασία’ από ξένες επιδράσεις –εφαρμογή πολιτικών ‘πολιτισμικού προστατευτισμού’ (cultural protectionist policies).

9 –Πίσω από ρητορική της απειλούμενης εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας, κρύβονται πολιτικές οικονομικού προστατευτισμού των βιομηχανιών μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη –Βλέπουμε δλδ, ότι οι πολιτικές πολιτισμικού προστατευτισμού σχετίζονται βαθύτερα με τα politics της εθνικής ταυτότητας (national identity politics).

10 3. Η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση μέσα από το πρίσμα του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού: 3.1 Αδιαμφισβήτητη εξάπλωση των δυτικών/αμερικανικών πολιτισμικών αγαθών. 3.1 Αδιαμφισβήτητη εξάπλωση των δυτικών/αμερικανικών πολιτισμικών αγαθών. –δυτικές (και κυρίως αμερικάνικες) πολιτισμικές πρακτικές και γούστα ως παγκόσμια νόρμα –soft imperialism –Απάντηση:

11 –θεμελιώδες εννοιολογικό λάθος: ότι αρκεί η απλή παρουσία των δυτικών/αμερικάνικων πολιτισμικών αγαθών για να υπάρξουν βαθύτερες ιδεολογικές επιδράσεις… Όμως…  Α. πρόγραμμα εγχώριας προέλευσης έρχεται πρώτο στις μετρήσεις τηλεθέασης- οι αμερικανικές εισαγωγές έρχονται μετά…  Β. επιχείρημα ότι οι ξένες εισαγωγές λειτουργούν με ‘πολιτισμική έκπτωση’ (cultural discount) (Hoskins, C. and Mirus, R. (1988) ‘Reasons for the US dominance of the international trade in television programmes’ Media, Culture and Society 10(4): ).

12  Γ. άλλο θεωρητικό πρόβλημα της θέσης του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού: λανθασμένη ερμηνεία ότι το ακροατήριο ‘διαβάζει’ τα κείμενα ακολουθώντας το κυρίαρχο ιδεολογικό νόημα –Όμως: μοντέλο του ‘ενεργού ακροατηρίου’ –εθνογραφική μελέτη του πώς διαφορετικές εθνικές κοινότητες ‘διαβάζουν’ το Ντάλλας- Liebes, T. and Katz, E. (1993) Export of Meaning: cross cultural readings of Dallas. –ερμηνευτική προσέγγιση

13  Δ. η παράδοση πολιτισμικής ανάλυσης από τη Λατινική Αμερική: επιχειρηματολογεί για δυναμική αλληλεπίδραση ανάμεσα στην εξωγενή πολιτισμική επίδραση και τη ντόπια πολιτισμική πρακτική (Nestor Garcia Canclini 1993, 1995 and Jesus Martin Βarbero 1993)  3.2 η κεντρική θέση του καπιταλισμού στην παγκόσμια πολιτιστική διαδικασία:  επικράτηση του διεθνούς καπιταλισμού -η παγκοσμιοποίηση είναι στην ουσία προηγμένη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, λένε οι Lash and Urry 1994, Ecomomies of Sign and Space.  Είμαστε θύματα πολιτισμικής ομογενοποίησης

14 Απάντηση: –χωρίς να αρνιώμαστε την κεντρική θέση της καπιταλιστικής ιδεολογίας στο παγκόσμιο σύστημα, αυτό δε σημαίνει ότι η Δύση κυριαρχεί σε αυτό το σύστημα –έχουμε μπροστά μας ένα άλλο μοντέλο, στο οποίο η ισχύς είναι αποκεντρωμένη, δεν υπάρχει πλέον ένα κέντρο εξουσίας που ελέγχει τα πάντα –πολύπλοκες μορφές παγκόσμιας αλληλεξάρτησης –η θέση του ‘αντίστροφου πολιτισμικού ιμπεριαλισμού (reverse cultural imperialism)

15  3.3 Η παγκοσμιοποίηση είναι μια δυτική υπόθεση: »μια από τις βασικές υποθέσεις του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού: παγκοσμιοποίηση είναι, δηλαδή, η συνέχιση της δυτικής ιμπεριαλιστικής επέκτασης »σενάριο παγκόσμιας ομογενοποίησης, global homogenization scenario, Ulf Hannerz 1991  Απάντηση: Ναι μεν η παγκοσμιοποίηση έχει ρίζες στις εμπειρίες της Δύσης, είναι όμως κάτι που ‘αφορά’ όλο τον κόσμο. Η Δύση ‘χάνει’ την επιρροή της στον υπόλοιπο κόσμο. Φαίνεται από: τάση για πολιτιστική υβριδοποίηση (cultural hybridization), και ‘αυτοχθονοποίηση (indigenization) τάση για πολιτιστική υβριδοποίηση (cultural hybridization), και ‘αυτοχθονοποίηση (indigenization) μετανάστευση (αποτοποίηση/διασπορικές κουλτούρες) μετανάστευση (αποτοποίηση/διασπορικές κουλτούρες)

16  Προκύπτει: o παγκοσμιοποίηση = πολύ πολύπλοκη διαδικασία για να γίνει κατανοητή μέσα από ένα απλοϊκό ‘σενάριο παγκόσμιας ομογενοποίησης’. oμέσα από τις αλληλένδετες και αλληλοσυνδεόμενες ροές, κινήσεις, το ‘δυτικό πολιτισμικό πρότζεκτ’ εξασθενεί.