ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΣΥΕΕΠ Εισηγήτρια: Τσακίρη Θεανώ, PhD in Developmental Psychology, MA Education (Psychology), Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας

Έννοια της Επιστημονικής Έρευνας Κατά τον Mouly (1970), έρευνα είναι η διαδικασία που μας οδηγεί μέσα απο μια προγραμματισμένη και συστηματική συλλογή, ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων στην αξιόπιστη λύση προβλημάτων Κατά τον Κονετά (1977) έρευνα είναι μια προσπάθεια που παρέχει απαντήσεις σε ερωτήματα Σε μια πολύ γενική θεώρηση, έρευνα είναι κάθε προσπάθεια που αποσκοπεί στο να ευρεθεί κάτι, να επιβεβαιωθεί κάτι, να ανακαλυφθεί κάτι, να γίνει μια συσχέτιση μεταξύ πραγμάτων, φαινομένων ή καταστάσεων. Δεν υπάρχει ένας ενιαίος και καθολικά αποδεκτός ορισμός για την έρευνα αλλά κάτω απο αυτόν τον τίτλο εντάσσεται μια ολόκληρη σειρά εννοιών, πραγμάτων και διαδικασιών.

Σκοπός του Ερευνητή - Σκοπιμότητα της Έρευνας Επίλυση Προβλήματος Aνάπτυξη Θεωρίας Έλεγχος θεωρίας Λήψη Αποφάσεων Παραγωγή Αποτελέσματος (Δημητρόπουλος, 1994)

Στάδια μιας Εμπειρικής Έρευνας (Δημητρόπουλος, 1994) Στάδιο 1 Διαπίστωση ύπαρξης ενός προβλήματος Ανάπτυξη παρώθησης για διερεύνησή του Στάδιο 2 Επισήμανση ανάγκης για διερεύνηση του προβλήματος Προσδιορισμός οφέλους που θα προκύψει Ίσως υποβολή ερευνητικής πρότασης Στάδιο 3 Διαμόρφωση των σκοπών της έρευνας Διατύπωση των υποθέσεων της έρευνας Προσδιορισμός των μεταβλητών της έρευνας - ορισμοί Στάδιο 4 Ανασκόπηση σχετικής βιβλιογραφίας Συγκεκριμενοποίησ η των 2 και 3 Στάδιο 5 Λεπτομεριακός σχεδιασμός έρευνας Επιλογή μεθόδων, μέσων, τεχνικών, υποκειμένων κτλ. Κατάρτιση μέσων- -υλικών Στάδιο 6 Πρώτη δοκιμαστική εφαρμογή – Ίσως επαναλήψεις της Ανατροφοδότηση – Βελτιώσεις σχεδίου - Δοκιμή Στάδιο 7 Οριστικοποίησ η σχεδιασμού Στάδιο 8 Πραγματοποίησ η της έρευνας – Εφαρμογή του σχεδίου Συγκέντρωση δεδομένων κτλ. Στάδιο 9 Επεξεργασία – Ανάλυση δεδομένων Εξαγωγή συμπερασμάτων Αξιολόγηση της έρευνας Στάδιο 10 Αξιοποίηση – Παρουσίαση της έρευνας Ίσως συγγραφή

Χ αρακτηριστικά της Επιστημονικής Έρευνας 1.Το κύρος 2.Η αξιοπιστία 3.Η αντικειμενικότητα 4.Η ακρίβεια 5.Η πρακτικότητα και η οικονομία → Τα δύο πρώτα στον Δημητρόπουλος 1993β χαρακτηρίζονται ως εντελώς απαραίτητα ενώ τα υπόλοιπα τρία ως πολύ επιθυμητά.

Είδη Επιστημονικής Έρευνας Σε σχέση με τον επιστημονικό προσανατολισμό της η έρευνα μπορεί να διακριθεί σε: Βασική έρευνα Σκοπός της είναι η προώθηση της επιστήμης, της επιστημονικής αναζήτησης, της προόδου γενικά, της ανακάλυψης νέας γνώσης, ανεξάρτητα απο τη προοπτική αξιοποίησής της στη καθημερινή πρακτική. Όμως, είναι αξιοθαύμαστο πώς πολλές φορές μέσω της βασικής έρευνας ανακαλύπτονται πράγματα που δεν φαίνεται καν στον ορίζοντα η πρακτική τους αξία και χρησιμότητα, αλλά αναγνωρίζονται πολύ αργότερα. Eφαρμοσμένη έρευνα Σκοπός της είναι η λύση προβλημάτων που απασχολούν την ανθρωπότητα γενικά, μια κοινωνία, ή π.χ. ένα οικονομικό σύστημα.

Είδη Έρευνών Α. Πειραματική μέθοδος  Η πειραματική μέθοδος είναι η σπονδυλική στήλη της επιστημονικής έρευνας.  Η έρευνα στην οποία χρησιμοποιούνται οι αρχές και οι επιστημονικές μέθοδοι των θετικών επιστημών.  Το κύριο χαρακτηριστικό της πειραματικής έρευνας είναι η δυνατότητα που εξασφαλίζει να ελέγχονται με τέτοιο τρόπο όλες οι μεταβλητές ώστε ο ερευνητής να είναι βέβαιος για τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος.  Η βάση εφαρμογής της πειραματικής μεθόδου είναι το πείραμα. Πείραμα είναι δυνατό να γίνει σε ένα εργαστήριο ή στο φυσικό περιβάλλον όπου συμβαίνει ένα φαινόμενο ή εκδηλώνεται κάποια συμπεριφορά. Σχετική με την έρευνα στο φυσικό χώρο της υπο μελέτης συμπεριφοράς, είναι και η έρευνα δράσης.

Β. Ανάλυση περιεχομένου  Η μέθοδος αυτή αναφέρεται σε ερευνητικές καταστάσεις όπου το ενδιαφέρον του ερευνητή εστιάζεται στην ανάλυση της επικοινωνίας. Π.χ. ανάλυση επικοινωνιακής συμπεριφοράς.  Η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση κάθε υλικού επικοινωνίας που έχει περιεχόμενο το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί ( με άμεση παρατήρηση, με μαγνητοφώνηση, με μαγνητοσκόπηση, κ.ο.κ.).  Στο πλαίσιο μιας ερευνητικής διαδικασίας είναι δυνατόν να αναλυθούν α) περιεχόμενο γραπτών κειμένων (π.χ. βιβλία, άρθρα, ομιλίες, διδασκαλίες, έντυπα ταινιών, αναλυτικά προγράμματα, κ.ο.κ.), β) προφορικών επικοινωνιών (π.χ. ομιλία, συζήτηση, διδασκαλία, θεραπευτική διαδικασία με άτομο ή ομάδα και γ) προφορικής αλληλεπίδρασης(προφορικής αμφίδρομης επικοινωνίας σε συζήτηση, σε διδασκαλία, σε ομάδα θεραπείας).  Κατα την ανάλυση και ανάλογα με το σκοπό της έρευνας, το ενδιαφέρον του ερευνητή μπορεί να επικεντρώνεται στη καταγραφή της συχνότητας χρήσης όρων, λέξεων, φράσεων, στη καταγραφή ύφους, τάσεων, φαινομένων, συμπεριφοράς κ.ο.κ.  Τέλος, πραγματοποιείται η ανάλυση-καταχωρίζονται συχνότητες, καταρτίζονται πίνακες κ.α. και δημιουργείται ένα σύνολο δεδομένων σε ποσοτική ή ποιοτική μορφή (κατάλογοι, κλίμακες διαβάθμισης, πίνακες, γραφικές αποικονίσεις κ.ο.κ.).

Γ. Ιστορική μέθοδος  Η μέθοδος αυτή έχει πάρει το όνομά της απο το χαρακτήρα της που είναι ιστορικός.  Είναι συνήθως μια ‘’μελέτη περίπτωσης’’. Για παράδειγμα: α) βιογραφία ενός ατόμου που μπορεί στο σημείο που βρίσκεται η έρευνα να βρίσκεται στη ζωή, αλλά μπορεί και όχι β) μελέτη για ομάδες ανθρώπων, για ιδρύματα, για θεσμούς, για μέτρα, κ.τ.λ.  Κατά κανόνα η ιστορική μέθοδος, πέρα απο το ειδικό ενδιαφέρον για πρόσωπα ή γεγονότα, έχει αναπτυχθεί απο τη πεποίθηση ότι στοιχεία του παρελθόντος μπορεί να είναι πολύ χρήσιμα στη μελέτη και κατανόηση συμπεριφοράς του παρόντος, όπως και στη πρόβλεψη συμπεριφοράς ή φαινομένων στο μέλλον.

Δ. Έρευνα αγοράς  Η Έρευνα Αγοράς αποτελεί τη συστηματική συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών από τις κατάλληλες ομάδες πληθυσμού με στόχο να βοηθήσει την επιχείρηση στη λήψη αποφάσεων (στρατηγικών και τακτικών) με το μικρότερο δυνατό ρίσκο για υπάρχοντα και νέα προϊόντα/υπηρεσίες και να ανακαλύψει νέες ευκαιρίες για τις δυνατότητες της επιχείρησης.  Η έρευνα αγοράς είναι ουσιαστικά, μια φωτογραφία μιας δοσμένης αγοράς και μια προσπάθεια πρόβλεψης της μελλοντικής πορείας.  Στόχος της έρευνας αγοράς, είναι η συλλογή και η επεξεργασία πληροφοριών, οι οποίες θα εξασφαλίσουν, στο μέτρο του δυνατού, στον επιχειρηματία, μια ικανοποιητική βάση για την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων.

Απόψεις-τοποθετήσεις αρνητικές προς την επιστημονική έρευνα στον τομέα των κοινωνικών επιστημών. Π.χ. Στο Φίλιας (1977), προβάλλονται τα εξής επιχειρήματα: 1) Η ανθρώπινη συμπεριφορά εξελίσσεται σε πολύ ταχείς ρυθμούς για να επιτρέψει ακριβείς προβλέψεις 2) Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι φευγαλέα, περίπλοκη και επιτηδευμένη και δεν επιτρέπει την εφαρμογή των δύσκαμπτων ταξινομήσεων και των τεχνητών επιστημονικών εργαλείων της επιστημονικής έρευνας 3) Η ανθρώπινη συμπεριφορά μελετάται απο ανθρώπους που με τη σειρά τους διαστρεβλώνουν ουσιαστικά τα παρατηρούμενα φαινόμενα κατά τρόπο ώστε να μη μπορούν να υπάρξουν αντικειμενικές διαδικασίες μέσω των οποίων θα φτάσουμε στην αλήθεια 4) το αντικείμενο των προβλέψεων είναι ανθρώπινα όντα που έχουν τη δυνατότητα εσκεμμένα να ανατρέψουν τις προβλέψεις

Ε. Εμπειρική έρευνα  Αναγνωρίζοντας λοιπόν ότι οι δυνατότητες για εφαρμογή της καθαρά επιστημονικής μεθόδου έχουν όρια, στη κοινωνική- ψυχοπαιδαγωγική- εκπαιδευτικη έρευνα υιοθετείται ο όρος εμπειρική έρευνα.  Στον όρο εμπειρική έρευνα γίνεται προσπάθεια επιστημονικοποίησης της μεθοδολογίας της έρευνας ταυτόχρονα προς την αξιοποίηση διαδικασιών βασισμένες στην αρχή του εμπειρισμού για τους σκοπούς της εκπαιδευτικής έρευνας.  Η εξέλιξη της θεωρίας και πράξης της εμπειρικής έρευνας στους χώρους των κοινωνικών επιστημών, της εκπαίδευσης, της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής είναι θεαματική τις τελευταίες δεκαετίες.  Οι δυνατότητες και κατ’ επέκταση οι ανάγκες για διεξαγωγή εμπειρικής έρευνας στον χώρο της εκπαίδευσης είναι απεριόριστες, αφού όλα τα θέματα που αφορούν την ανάπτυξη του ατόμου γενικά αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος για την εκπαιδευτική διαδικασία.  Ενδεικτικά στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού μπορεί να ερευνηθούν π.χ. ποιοί παράγοντες επηρεάζουν τις επαγγελματικές και εκπαιδευτικές προτιμήσεις των μαθητών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δημητρόπουλος Ε. (1993β). Εκπαιδευτική Αξιολόγηση. Μέρος Δεύτερο: Η Αξιολόγηση του Μαθητή: Η Θεωρία της, η Πράξη της, τα Προβλήματά της (Δ’ Εκδ.). Αθήνα: Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ Δημητρόπουλος Ε. (1994). Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της έπιστημονικής ‘Ερευνας. Αθήνα: Εκδ. ΕΛΛΗΝ Κονετάς, Ι. (1977). Εισαγωγή στην Οργάνωση της Παιδαγωγικής Έρευνας. Αθήνα: Εκδ. Ιδίου. Mouly G.J.(1970). The Science of Educational Research. New York¨¨: Van Nostrand Φίλιας, Β. (1977) Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών. Αθήνα: Εκδ. Gutenberg