Αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών Δασκαλάκη Μαρία Κοντογιάννης Βασίλειος Παντερή Μαρία Πλουμάκη Καλλιόπη Φουτάκη Σμαράγδα

Μορφές οικογένειας (1/4) Πυρηνική ή συζυγική (γονείς-παιδιά ή μόνο ζευγάρι)

Μορφές οικογένειας (2/4) Εκτεταμένη Τρείς ή περισσότερες γενιές που ζουν στο ίδιο σπίτι ( γονείς-παιδιά- παππούς, γιαγιά)

Μονογονεική (ένας γονιός με ένα ή και περισσότερα παιδιά) Μορφές οικογένειας (3/4)

Μεικτή ή σύνθετη Νέα μορφή οικογένειας (ζευγάρι και παιδιά από προηγούμενο γάμο) Οικογένεια χωρίς γάμο (ζευγάρια που συζούν με ή χωρίς παιδιά Μορφές οικογένειας (4/4)

ένας γονέας χωρίς σύζυγο ζει µε ένα τουλάχιστον ανύπαντρο παιδί, εξαρτώµενο από αυτόν και ίσως, µε άλλα άτοµα (π.χ. τους γονείς της/του). χήροι χωρισμένοι ανύπαντροι

Απογραφή πληθυσμού 2011

Ποσοστά - τάσεις Τις τελευταίες δεκαετίες οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξήθηκαν στις ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα αντιπροσωπεύουν το 3% περίπου όλων των ευρωπαϊκών οικογενειών και το 9% των οικογενειών με παιδιά. Οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των μονογονέων τόσο στην Ευρώπη γενικά όσο και στην Ελλάδα ειδικά, με το αντίστοιχο ποσοστό να ανέρχεται στο 91%.

Γενικό Νομοθετικό Πλαίσιο Νόμος 1329/83 (αναμόρφωση Οικογ. Δικαίου) Εξομοίωση άγαμης-έγγαμης μητέρας Κατάργηση φορτισμένης ορολογίας Εκούσια αναγνώριση με τη σύμπραξη και των δύο γονέων Πλήρη δικαιώματα παιδιού (ωσάν γεννημένο σε γάμο) εφόσον υπάρχει εκούσια ή δικαστική αναγνώριση Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός αρχηγού μονογονεϊκής ο εν τοις πράγμασι και αποκλειστικά ασκών γονική μέριμνα ή κατόπιν σχετικής ανάθεσης >=1 ανηλίκων τέκνων (μεγ.25 χρόνων) (Ν. 3838/2010 άρθρο 29 παρ.6 υπουργείου εσωτερικών) ο αποκλειστικά ασκών γονική μέριμνα >=1 ανηλίκων τέκνων σε περιπτώσεις χηρείας, ελεύθερης συμβίωσης χωρίς σύμφωνο, υιοθεσίας, τέκνου/ων γεννημένων εκτός γάμου ( Άρθρο 7 Κ.Φ.Ε) Ανήλικο θεωρείται ένα τέκνο >=18 εφόσον έχει φορολογητέο εισόδημα 67%)

Εργασιακά Θέματα (1/2) (άδειες, ωράριο, μεταθέσεις, μοριοδότηση) Γονική άδεια και ωράριο στον ιδιωτικό τομέα Ως 7 μήνες (6+1) χωρίς αποδοχές ως την ηλικία των 3,5 ή 6 – 8 (περίπτωση υιοθεσίας) (άρθρο 5 του ν. 1483/84,ΦΕΚ Α’ 153/ κ' άρθρο 25 του ν. 2639/98, ΦΕΚ Α’ 205/ ) 6 επιπλέον εργάσιμες / έτος για άγαμους ή χήρους (όχι διαζευγμένους) (ΕΓΣΣΕ ) Γονική άδεια και ωράριο στο δημόσιο τομέα (ΔΚ Ν. 3528/07) Προσαύξηση άδειας ανατροφής κατά 1 μήνα (9+1) Το κατά 1 ώρα μειωμένο ωράριο χορηγείται για 6 επιπλέον μήνες

Εργασιακά Θέματα (2/2) (άδειες, ωράριο, μεταθέσεις, μοριοδότηση) Διαγωνισμοί (Ν. 2190/94) Επιτυχούσες άγαμες μητέρες σε διαγωνισμό δημοσίου έχουν προσαύξηση για κάθε παιδί 5% στη βαθμολογία τους. Μοριοδότηση 50 μόρια ανά τέκνο σε προσλήψεις με μοριοδότηση μέσω ΑΣΕΠ Μεταθέσεις προσαυξάνονται τα μόρια κατά 1 για κάθε τέκνο για άγαμους, διαζευγμένους, χήρους και εν διαστάσει γονείς. Επίσης λαμβάνονται τα μόρια γάμου προκειμένου για μεταθέσεις εκπαιδευτικών. Διαθεσιμότητα εξαιρούνται οι μονογονεϊκές οικογένειες (πλην διαζευγμένων)

Επιδοματική πολιτική Επίδομα γάμου (Ν. 1849/89 και Ν. 3205/03) Δικαιούχοι και όλοι οι αρχηγοί μονογονεϊκών ισότιμα. Ανέρχεται σε 10%. (Με την ΕΓΣΣΕ 26/3/14 ελάχιστοι εργοδότες το δίνουν) Ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνου/ων ως 40€/μήνα από τον ΟΓΑ για τέκνα ως 18ετών (ή -24 φοιτ). Προσαρμό- ζεται, αλλά με ελαστικότερα εισοδηματικά κριτήρια για μονογονεϊκές. Επίδομα απροστάτευτου τέκνου 44 €/μήνα από από τις Δ/σεις Πρόνοιας των Δήμων για τέκνα έως 16 ετών που στερούνται πατρικής προστασίας για οποιοδήποτε λόγο. Μέγιστο οικ. εισόδημα 235€+20*(αρ.τέκνων-1)/μήνα Πολυτεκνικό επίδομα 500€/έτος/τέκνο από τον ΟΓΑ στην άγαμη, χήρα, διαζευγμένη και στο χήρο πατέρα που έχουν την επιμέλεια >=3 τέκνων Σχολικό επίδομα 300€/έτος/τέκνο υποχρ.εκπαίδευσης (ως 16) ισότιμα και οι μονογονεϊκές (μεγ.οικ.εισοδ. 3000€, όχι περιουσία, φιλοξενούμενοι)

Παιδεία Παιδικοί Σταθμοί Παιδιά μονογονεϊκών εγγράφονται κατά προτίμηση (16065/ , ΦΕΚ Β’ 497/ ) στους παιδικούς σταθμούς των ΟΤΑ, ΠΙΚΠΑ, ΕΟΠ. Απαλλάσσονται τροφείων αν το ετήσιο εισόδημα είναι ως 20000€ Μετεγγραφές φοιτητών δυνατότητα μετεγγραφής φοιτητών μονογονεϊκών οικογενειών 3 τέκνων ή με μη αναγνωρισθέντα ή ορφανά τέκνα, ή με εισόδημα έως 9000€. (Ν. 4186/2013, στο άρθρο 34 παρ. 1) Διορισμοί Μονογονείς με 3 παιδιά διορίζονται σε θέσεις εκπ/κών α'θμιας και β'θμιας εκπαίδευσης ειδικής κατηγορίας (Ν. 3255/04, άρθρο 6, παρ. 3, ΦΕΚ Α’ 138) και μετατίθενται στην περιοχή α' προτίμησής τους. Εθνική Άμυνα (Ν. 3421/05) Ο μόνος ή μεγαλύτερος γιος θανόντος γονέα ή άγαμης μητέρας υπηρετεί θητεία 9 μήνες (πραγματική απόλυση στους 8 μήνες)

Άλλες παροχές/δυνατότητες Περίθαλψη Δικαίωμα νοσοκομειακής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης ανασφά- λιστου διαζευγμένου ως άμεσα ασφαλισμένου στον ασφαλιστικό φορέα του πρώην συζύγου κατά το χρόνο λύσης του γάμου. Χορηγείται δωρεάν βιβλιάριο υγείας στους οικονομικά αδύναμους γονείς και τα προστατευόμενα τέκνα τους, για νοσηλεία σε δομές του ΕΣΥ Δωρεάν ψυχ.υποστήριξη από κοινωνικές υπηρεσίες Δήμων σε μονογονείς Κοινωνικός τουρισμός Άγαμες μητέρες και τα προστατευόμενα αυτών τέκνα δικαιούνται Δελτίο κοινωνικού τουρισμού ανά έτος εφόσον έχουν 50 ημέρες εργασίας ή επιδοτούμενης ανεργίας. Υιοθεσία Ανύπαντρη γυναίκα ή άνδρας μπορούν να υιοθετήσουν ύστερα από σχετική γνωμοδότηση κοινωνικών υπηρεσιών. Νομική δυνατότητα τεχνητής γονιμοποίησης ανύπαντρου γονιού

Νόμοι πολιτείας - Συμπεράσματα Ειδικές Νομοθετικές Ρυθμίσεις ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ (πλην του επιδόματος απροστάτευτου τέκνου των 44€) Αυτό εν μέρει είναι σωστό αφού αντιμετωπίζονται ως κοινωνικά ισότιμες με τις οικογένειες όπου υπάρχουν και οι δυο γονείς. Ωστόσο τα ευεργετήματα που διακριτά τους αποδίδονται πρέπει να γίνουν ουσιαστικότερα (χαλάρωση εισοδηματικών κριτηρίων, περιορισμός γραφειοκρατίας κλπ) Επίσης πρέπει να υπάρξει συνολικός πολιτικός σχεδιασμός για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπου περιλαμβάνονται και οι μονογονεϊκές οικογένειες.

Επιπτώσεις μονογονεϊκότητας στο γονέα και στο παιδί ΟΙ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΑΤΑΛΕΓΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ Οι επιπτώσεις της μονογονεϊκότητας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε : Επιπτώσεις μονογονεϊκότητας στο γονέα και στο παιδί (1/4)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ:  Υψηλό ποσοστό κινδύνου φτώχειας (υψηλότερο σε ειδικές περιπτώσεις π.χ. πολλά παιδιά)  Χαμηλό οικογενειακό εισόδημα  Μειωμένη δυνατότητα απασχόλησης  Έλλειψη επαρκούς εκπαίδευσης και κατάρτισης  Mακροχρόνια ανεργία που αυξάνει την ανασφάλεια  Άτυπες μορφές εργασίας  Συνθήκες στέγασης  Δυσκολία στην επίτευξη και διατήρηση ικανοποιητικού επιπέδου διαβίωσης (το οποίο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες π.χ. στήριξη από το κράτος, τύπος μονογονεϊκής οικογένειας κ.α.) Επιπτώσεις μονογονεϊκότητας στο γονέα και στο παιδί (2/4)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ:  Λανθασμένες κοινωνικές αντιλήψεις, στιγματισμός και ετικετοποίηση οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό.  Δυσκολίες του παιδιού στο σχολείο λόγω κοινωνικών διακρίσεων.  Δυσκολία στη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων με την γειτονιά.  Θύματα κοινωνικών διακρίσεων στην εξεύρεση στέγης.  Δυσκολία του μόνου γονέα στη δημιουργία νέου υποστηρικτικού περιβάλλοντος.  δυσκολίες στο θέμα της φύλαξης των παιδιών  δυσκολία εύρεσης ελεύθερου χρόνου Επιπτώσεις μονογονεϊκότητας στο γονέα και στο παιδί (3/4)

Επιπτώσεις μονογονεϊκότητας στο γονέα και στο παιδί (4/4) ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ:  Δημιουργία άγχους στον γονέα στην περίπτωση μη δυνατότητας κάλυψης αναγκών εξαιτίας της φτώχειας, που επιβαρύνει την ψυχοσωματική του υγεία.  Συναισθήματα αποτυχίας και ανεπάρκειας του γονέα που είναι άνεργος, τα οποία οδηγούν στην έλλειψη αυτοεκτίμησης.  Ψυχολογικές επιπτώσεις στο παιδί από την απόρριψη των συμμαθητών/ εκπαιδευτικών του.  Ψυχολογικές επιπτώσεις στο παιδί από την απουσία του άλλου γονιού (π.χ. κατάθλιψη, θυμός, απουσία του ενός γονικού προτύπου κ.α. )

Πρόβλημα εναρμόνισης οικογενειακής ζωής και εργασίας  Η αδυναμία εξισορρόπησης δυνατοτήτων και υποχρεώσεων: - δημιουργούν αρνητική εικόνα του γονέα για τον εαυτό - μειώνουν τις αντοχές του - αυξάνουν τους φόβους του  Η ρήξη κοινωνικών δεσμών: - επιφορτίζει το γονέα με μεγάλη ευθύνη - ο μόνος γονέας έρχεται αντιμέτωπος με την περιφρόνηση και την αδιαφορία Σταδιακά... Οι μονογονεϊκές οικογένειες οδηγούνται στην περιθωριοποίηση και στον κοινωνικό αποκλεισμό

 Εκτός από την έλλειψη του γονέος (συνήθως του πατέρα) και τις σημαντικές επιπτώσεις που έχει στον ψυχισμό τους και στη κοινωνική συμπεριφορά τους  Δέχονται κοινωνικό ρατσισμό / στιγματίζονται («παιδί χωρισμένων γονιών»,«παιδί από διαλυμένη οικογένεια»)  Έρχονται αντιμέτωπα με τη συναισθηματική φόρτιση του γονέα που τα φροντίζει (συνήθως της μητέρας) Τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών: (Παπαχριστόπουλος, 2011)

 Η απώλεια του πατέρα μπορεί να αποτελέσει για το παιδί εξαιρετικά οδυνηρή εμπειρία: - κινδυνεύει να χάσει τη προσωπικότητα του - κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή ψυχική καταστροφή -αυξάνει τη σύγχυση του (Ειδικά στην εφηβεία όπου το χάσιμο του συνδετικού αυτού κρίκου με τον έξω κόσμο είναι πολύ σημαντικό)  Η απουσία του πατέρα δημιουργεί έντονα συναισθήματα στο παιδί όπου δεν σταματάνε ποτέ: -δυσβάσταχτη αγωνία (για τον ερχομό του πατέρα) -αντίθετα συναισθήματα (νοσταλγία από τη μια, μοναξιά, λύπη, και απογοήτευση από την άλλη) Η στέρηση του πατέρα (Μαυρίδου, χ.χ.ε.)

 ασκεί καθοριστική επίδραση σε κρίσιμους τομείς της ανάπτυξης του παιδιού: - στην απόκτηση του ρόλου του φύλου ( τα αγόρια δυσκολεύονται περισσότερο από τα κορίτσια) - στην ηθική ανάπτυξη (η έλλειψη της πατρικής πειθαρχίας οδηγεί κυρίως τα αγόρια σε παραβατική συμπεριφορά) - στην κοινωνική ικανότητα (η έλλειψη της ενίσχυσης της ανεξάρτητης συμπεριφοράς,ιδιαίτερα στα αγόρια δυσχεραίνει τη κοινωνικότητα του Η απουσία του πατέρα (Αναγνωστοπούλου, 2011) «Ένας κατά πολύ ακατάλληλος πατέρας μπορεί να έχει πιο δυσμενείς επιδράσεις στο παιδί απ’ ό,τι η πλήρης απουσία της πατρικής μορφής» (Κογκίδου, 1995 Herbert, 1998).

Συμβουλευτική μόνων γονέων Ο όρος «μονογονεϊκή οικογένεια» δεν προσδιορίζει μια ενιαία κοινωνική πραγματικότητα καθώς υπάρχουν διαφορές στους τύπους οικογενειακής οργάνωσης των μονογονεϊκών οικογενειών. (Κογκίδου, 1995). Συνεπώς και τα προγράμματα παρέμβασης χρήσιμο είναι να είναι στοχευμένα σε κάθε ομάδα ξεχωριστά.

Παρεμβάσεις για ανύπαντρους γονείς Παροχή κοινωνικής στήριξης και αντιμετώπιση υγειονομικών προβλημάτων Ψυχοσυναισθηματική στήριξη Σεμινάρια συμβουλευτικής- Σχολές Γονέων Υλοποίηση προγραμμάτων Κατάρτισης-Πληροφόρησης- Επαγγελματικού προσανατολισμού- Υποστήριξης και Επιδότησης της Απασχόλησης Ευαισθητοποίηση στο γενικό πληθυσμό στο επίπεδο της προκατάληψης, της αποδοχής και της απαλλαγής από το κοινωνικό στίγμα (Λούμπα, 2004 )

Συμβουλευτική ανύπαντρου γονέα Ψυχο-Κοινωνική στήριξη σε μόνους γονείς που αισθάνονται το βάρος του γονικού ρόλου χωρίς τη στήριξη από το σύντροφο. Επαγγελματική συμβουλευτική για αυτογνωσία, ικανότητα λήψης απόφασης, πληροφόρηση, ανάδυση ενδιαφερόντων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων και χάραξη σχεδίου επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Νομική συμβουλευτική & υποστήριξη. Παροχή Ψυχοπαιδαγωγικής Συμβουλευτικής/ Σχολές Γονέων (Προβλήματα παιδιών- εφήβων, ενδυνάμωση επικοινωνίας, ρόλοι και ιεραρχία στην οικογένεια)

Συμβουλευτική διαζευγμένου γονέα Εκτόνωση της συναισθηματικής έντασης των εμπλεκομένων Διευκόλυνση της επικοινωνίας και της ενημέρωσης των παιδιών για το διαζύγιο Ψυχο-παιδαγωγική συμβουλευτική: οριοθέτηση παιδιών, ιεραρχία- ρόλοι στην οικογένεια Επικέντρωση στον εαυτό και επαναπροσδιορισμός των «θέλω» και του γονεϊκού ρόλου (Emery, 2004)

Φορείς συμβουλευτικής: Συμβουλευτικοί σταθμοί νέων ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας) Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Συμβουλευτικοί σταθμοί δήμων Ίδρυμα Νεολαίας & δια βίου μάθησης ΚΕΚ Κέντρα Οικογενειακού Προγραμματισμού

Σχέδιο Δράσης Οικονομική πολιτική-φορολογίαΣύστημα κοινωνικής ασφάλισηςΣτεγαστική πολιτικήΠολιτική για την εργασίαΚοινωνικές παροχές Προγράμματα επιμόρφωσης-κατάρτισης-ένταξης στην αγορά εργασίας Συμβουλευτικές υπηρεσίες- προγράμματα Προγράμματα ευαισθητοποίησης γενικού πληθυσμού Ενίσχυση κοινωνικών δικτύων- εθελοντισμός

Βιβλιογραφία  Αναγνωστοπούλου, Θ. (14/02/2011). Το παιδί που μεγαλώνει στη μονογονεϊκή οικογένεια: η απουσία του πατέρα. Ανακτήθηκε από:  Κογκίδου, Δ. (1995). Μονογονεϊκές Οικογένειες: Πραγματικότητα, προοπτικές, κοινωνική πολιτική. Αθήνα, Λιβάνης.  Λούμπα, Β. (2004). Μονογονεϊκές Οικογένειες και Κοινωνικός Αποκλεισμός: Μία συγκριτική Μελέτη Ελλάδας - Δανίας. Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας.  Μαυρίδου, Δ. (χ.χ.ε.). Μεγαλώνοντας μόνη το παιδί. Ανακτήθηκε από:  Παπαχριστόπουλος, Ν. (2011). Καταστάσεις αποχωρισμού και απώλειας εντός της οικογένειας: η σημασία τους για το παιδί. Στο Παπαχριστόπουλος, Ν., Σχολές Γονέων: Η οικογένεια στη σύγχρονη εποχή (σελ ). Αθήνα: ΥΠΑΙΠΘ, ΓΓΔΜΒ, ΙΔΕΚΕ  Υπουργείο Εσωτερικών – Γενική Γραμματεία Ισότητας (2007) : Έντυπο Μονογονεϊκή Οικογένεια «Για κάθε γονέα που είναι μοναδικός», Σχέδιο Δράσης «Γυναίκες-Ισότητα στην Πράξη»  Emery R. E. (2004). The truth about children and divorce. Dealing with the emotions so you and your children can drive. Penguin Group INC, USA.