ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Αλεξάνδρα Βεργέτη Αλεξάνδρα Βεργέτη

Το μοντέλο του οικογενειακού στρες : ABCX (R. Hill) ΓΕΓΟΝΟΣ ΓΕΓΟΝΟΣ A ΟΙΚΟΓ. ΠΟΡΟΙ Β ΟΙΚΟΓ. ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ C ΚΡΙΣΗ X

Ανάλυση παραγόντων Β, C Κρίσιμοι οικογενειακοί πόροι (Β) είναι :  η σωματική –ψυχική υγεία των μελών,  ο χρόνος που διαθέτει για τις ανάγκες των μελών της,  οι δεξιότητες που έχει για την επίλυση των προβλημάτων  η οικονομική κατάσταση  οι γνώσεις – πληροφορίες  οι φιλικές – κοινωνικές σχέσεις ( Zimmerman 1988:96) Οικογενειακές αντιλήψεις (C ) εκφράζουν :  τις αξίες της οικογένειας  την εμπειρία της στην αντιμετώπιση προηγούμενων κρίσεων (Hill 1966:43)

Θεωρία Οικοσυστημάτων - Συστημάτων - Μοντέλο ABCX - Πολιτικές οικογένειας  Η οικογένεια αποτελεί κοινωνικό σύστημα που δημιουργείται και αναπτύσσεται μέσα σε ένα γενικότερο περιβάλλον.  Το γενικό περιβάλλον περιλαμβάνει τις νομικές, οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές, τεχνικές και οικολογικές συνθήκες που επηρεάζουν όλα τα συστήματα.  Η περιβαλλοντική διαταραχή αφορά στις αιφνίδιες και απρόβλεπτες αλλαγές που απειλούν συνεχώς να ανατρέψουν την ισορροπία των οικογενειακών συστημάτων, υπονομεύοντας τις ικανότητες προσαρμογής τους.

Γενικό περιβάλλον : κοινωνική – οικογενειακή πολιτική Περιλαμβάνει το θεσμικό πλαίσιο (άμεση και έμμεση οικογενειακή πολιτική) από το οποίο απορρέουν οι πόροι για την εκπλήρωση των λειτουργιών της οικογένειας. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΟΙΝ.ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΟΙΝ.ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΝΟΜΙΚΟ- ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα μέτρα κοινωνικής – οικογενειακής πολιτικής  Είναι πηγή πόρων όταν συμπεριλαμβάνουν όλες τις οικογένειες σε όλα τα αναπτυξιακά στάδια και σε όλες τις προβλέψιμες στρεσογόνες καταστάσεις.  Αντίθετα, η ανυπαρξία ή ανεπάρκεια μέτρων μπορεί να λειτουργήσει ως στρεσογόνος παράγοντας ή να επιτείνει την κρίση στην οικογένεια.  Οι απρόσμενες αλλαγές του γενικού περιβάλλοντος ( ανεργία, φυσικές καταστροφές) μπορεί να υπονομεύσουν τις ικανότητες προσαρμογής των οικογενειών.  Παράδειγμα

Απώλεια εργασία  Κλείνει μια επιχείρηση και ο πατέρας απολύεται από τη δουλεία του.  Το εκλαμβάνει ως προσωπική αποτυχία,  κλείνεται στο εαυτό του και αρχίζει να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών  Η σύζυγος αναζητά ειδική βοήθεια

Αλληλεξάρτηση μεταξύ συστημάτων  Τα οικογενειακά συστήματα είναι σε συνεχή συναλλαγή και αλληλεξάρτηση με το κυβερνητικό σύστημα.  Παρέχουν στο κυβερνητικό σύστημα πληροφορίες ως εισερχόμενα για την κατάσταση των οικογενειών (π.χ. γάμοι, γεννήσεις, διαζύγια, εξαρτημένα μέλη οικογενειών κ.ά.) και το κυβερνητικό σύστημα παράγει πολιτικές ως εξερχόμενα για την εκπλήρωση των οικογενειακών λειτουργιών.

Οικογένειες με δομικό έλλειμμα  Είναι αυτές που έχουν κενά θέσεων, όπως οι μονογονεϊκές από τις οποίες λείπει ο ρόλος του άλλου γονιού και του συζύγου.  Οι μονογονεΐκες οικογένειες μπορεί να είναι πιο ευάλωτες σε κρίσεις λόγω του δομικού ελλείμματος και ίσως χρειάζονται κοινωνικές παροχές ως δομική υποστήριξη για να λειτουργήσουν με επάρκεια.

Οικογένειες σε βεβαρημένη θέση  Είναι αυτές επιβαρύνονται με πρόσθετες υποχρεώσεις, π.χ. μια μονογονεϊκή οικογένεια με γονιό εργαζόμενο σε δύο δουλειές, παιδί στην εφηβεία και ένα μικρότερο παιδί με σοβαρή αναπηρία.  Είναι πιο ευάλωτες σε κρίσεις λόγω των πολλαπλών αιτημάτων που απορρέουν από την ιδιαίτερη κατάσταση.

ABCX και πολιτικές οικογένειας  Τα στρεσογόνα γεγονότα (Α) και οι οικογενειακοί πόροι αντιμετώπισης (Β) συνδέονται τόσο με το εξωτερικό καθώς και με εσωτερικό περιβάλλον της οικογένειας.  Η σύνδεση αυτή επιτρέπει την οικογενειακή πολιτική να λειτουργεί άλλοτε ως στρεσογόνος παράγοντας και άλλοτε ως πόρος για τις οικογένειες.

Παράδειγμα Α  Μια οικογένεια μπορεί να βρεθεί σε κατάσταση κρίσης λόγω της εξάρτησης ενός εφήβου-μέλους της από ναρκωτικές ουσίες.  Με την παροχή έγκαιρης παρέμβασης (συναισθηματική υποστήριξη, πληροφόρηση, σύνδεση με ατομική ή ομαδική θεραπεία εφήβου, σύνδεση με οικογενειακή θεραπεία κ.ά.), θα ενισχυθούν οι ικανότητες της οικογένειας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα  Σε αντίθετη περίπτωση έλλειψη ή ανεπάρκεια κατάλληλων υπηρεσιών έγκαιρης παρέμβασης μπορεί να συμβάλει σε μια νέα κρίση ή να αποδυναμώσει την ικανότητα της οικογένειας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα

Παράδειγμα Β  Μια οικογένεια προσφύγων παραμένει στην Ελλάδα αναμένοντας την έκδοση visas για να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ.  Ο πατέρας εργάζεται περιστασιακά, ενώ η μητέρα δεν βγαίνει από το σπίτι.  Τελικά η αίτηση τους για visa απορρίπτεται.  Ο πατέρας γίνεται εριστικός και επιθετικός, αρνείται να εργαστεί και απειλεί τις Αρχές και τις κοινωνικές οργανώσεις.  Ο πατέρας αισθάνεται όλο και περισσότερο απελπισμένος και ανίκανος να βοηθήσει την οικογένεια του.  Η μητέρα εκδηλώνει κατάθλιψη. Αδυνατεί να φροντίσει τα παιδιά και το νοικοκυριό.  Οι σκηνές βίας από τον πατέρα στη σύζυγο και στην κόρη 10 ετών αυξάνονται.  Η κρίση κορυφώνεται με μεταφορά του παιδιού στο νοσοκομείο λόγω κακοποίησης από τον πατέρα του.

Ερωτήματα  Είναι σε κρίση αυτή η οικογένεια ;  Πως εξηγείται με βάσει το μοντέλο abcx

Ερωτήματα : παράγοντες κρίσης  Ποια είναι τα στρεσογόνα γεγονότα ;  Ποιες οι αντιλήψεις των δύο συζύγων για τα γεγονότα ;  Ποια συναισθήματα συνοδεύον τις αντιλήψεις για τα γεγονότα;  Πως αντιμετωπίζουν τα γεγονότα

Παράγοντες κρίσης Στρεσογόνα γεγονότα ΑντιλήψειςΣυναισθήματαΑντιμετώπιση  Προσφυγιά Πρόκληση για ένα καλύτερο προορισμό/ σκοπό ζωής Απώλεια πατρίδας συγγενών, τρόπων ζωής, ελπίδα για το μέλλον Προσωρινές προσπάθειες των γονιών για ένα καλύτερο μέλλον  Άρνηση visas Αδιέξοδο Ματαίωση Απελπισία, Θυμός (π) Κατάθλιψη(μ) Βία μέσα και έξω από το σπίτι, παραίτηση από οικογ. και εργασ. ρόλους (πατέρας) παραίτηση από οικογ. ρόλους (μητέρα) παραίτηση από οικογ. ρόλους (μητέρα)  Κακοποίηση παιδιού ΑδιέξοδοΑπελπισίαΘυμόςΚατάθλιψη Παρέμβαση στην κρίση: Νοσηλεία και ψυχοκοινωνική υποστήριξη