Κεντρικά Θέματα της Συζήτησης περί Συγκινήσεων - Αποσαφήνιση Βασικών Εννοιών

Ερωτήματα Τι είναι η συγκίνηση; Σε τι διαφέρει η συγκίνηση από το αίσθημα, το συναίσθημα, τη διάθεση, το θυμικό; Τι είναι η συγκίνηση; Σε τι διαφέρει η συγκίνηση από το αίσθημα, το συναίσθημα, τη διάθεση, το θυμικό; Γιατί έχουμε συγκινήσεις; Σε τι χρησιμεύουν; Πώς προέκυψαν και γιατί εξακολουθούμε και σήμερα να τις νιώθουμε; Γιατί έχουμε συγκινήσεις; Σε τι χρησιμεύουν; Πώς προέκυψαν και γιατί εξακολουθούμε και σήμερα να τις νιώθουμε; Έχουμε όλοι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο τις ίδιες συγκινήσεις; Είναι η δική μας χαρά, ο θυμός, η λύπη ή ο φόβος ίδιος με ενός Γιαπωνέζου; Τι έχουμε κοινό και σε τι διαφέρουμε; Έχουμε όλοι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο τις ίδιες συγκινήσεις; Είναι η δική μας χαρά, ο θυμός, η λύπη ή ο φόβος ίδιος με ενός Γιαπωνέζου; Τι έχουμε κοινό και σε τι διαφέρουμε;

Ερωτήματα «Συγκινούμαι, άρα συλλογίζομαι» ή «συλλογίζομαι, άρα συγκινούμαι»; «Συγκινούμαι, άρα συλλογίζομαι» ή «συλλογίζομαι, άρα συγκινούμαι»; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν συγκινούμαστε; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν συγκινούμαστε; Γιατί οι μεγάλοι συγκινούνται «λιγότερο» από τα παιδιά; Γιατί οι μεγάλοι συγκινούνται «λιγότερο» από τα παιδιά;

Ερωτήματα Γιατρέ μου, γιατί νιώθω έτσι; Γιατρέ μου, γιατί νιώθω έτσι; Τι είναι και πώς φτιάχνουμε συνθετικές συγκινήσεις; Τι είναι και πώς φτιάχνουμε συνθετικές συγκινήσεις; Συγκινούμαι, άρα μαθαίνω; Συγκινούμαι, άρα μαθαίνω;

Μία συμφωνία: Εξέλιξη Γιατί έχουμε συγκινήσεις-Δαρβίνος Γιατί έχουμε συγκινήσεις-Δαρβίνος Οι συγκινήσεις στο εξελικτικό περιβάλλον- (Tooby & Cosmides) Οι συγκινήσεις στο εξελικτικό περιβάλλον- (Tooby & Cosmides) Οι συγκινήσεις στη σύγχρονη εποχή - Νευροπολιτισμική θεωρία (Ekman) Οι συγκινήσεις στη σύγχρονη εποχή - Νευροπολιτισμική θεωρία (Ekman)

Και αρκετές διαφωνίες Που εδράζονται οι συγκινήσεις; Που εδράζονται οι συγκινήσεις; Αυτόνομο vs Κ.Ν.Σ. Οι συγκινήσεις συμπεραίνονται ή απλά προκύπτουν; Οι συγκινήσεις συμπεραίνονται ή απλά προκύπτουν; Προσυνειδητή vs Γνωστική Επεξεργασία Έχουμε όλοι τις ίδιες συγκινήσεις; Έχουμε όλοι τις ίδιες συγκινήσεις; Οικουμενικότητα vs Πλαίσιο

Βασικές έννοιες και διακρίσεις

Affect Affect Feeling Feeling Emotion Emotion Mood Mood Συναίσθημα Συναίσθημα Αίσθημα Αίσθημα Συγκίνηση Συγκίνηση Διάθεση Διάθεση

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion (Kleinginna & Kleinginna, 1981):  1) διέγερση ή/και ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια  2) γνωστικές διεργασίες  3) εξωτερικά ερεθίσματα  4) βιολογικοί μηχανισμοί  5) εκφραστική συμπεριφορά και παρατηρήσιμες αντιδράσεις

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion  6) αποδιοργάνωση  7) προσαρμογή  8) πολυπαραγοντική σύσταση  9) μοιάζει με τα κίνητρα  10) διαφέρει από άλλα ψυχολογικά φαινόμενα, όπως τα affect, mood, motivation και feeling

92 διαφορετικοί ορισμοί του emotion 11) Δεν υπάρχει διακριτό φαινόμενο 11) Δεν υπάρχει διακριτό φαινόμενο ή δεν υπάρχει δυνατότητα αντικειμενικής παρατήρησης και περιγραφής του. ή δεν υπάρχει δυνατότητα αντικειμενικής παρατήρησης και περιγραφής του.

Και τελικά συμφωνήσαμε σε έναν πολυπαραγοντικό ορισμό… Emotion είναι Όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ υποκειμενικά βιωμένων και αντικειμενικά παρατηρήσιμων παραγόντων, που διεκπεραιώνονται από νευρωνικά και ορμονικά συστήματα (Kleinginna & Kleinginna, 1981) και προκαλούν: Όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ υποκειμενικά βιωμένων και αντικειμενικά παρατηρήσιμων παραγόντων, που διεκπεραιώνονται από νευρωνικά και ορμονικά συστήματα (Kleinginna & Kleinginna, 1981) και προκαλούν:

Emotion Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Γνωστικές διεργασίες, είτε προηγούνται, είτε έπονται της συγκίνησης Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Εκτεταμένες αλλαγές σε φυσιολογικό επίπεδο σε αντιστοιχία με τις συνθήκες που προκάλεσαν τη συγκίνηση Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω-συναισθάνομαι Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω-συναισθάνομαι Συναισθηματικές εμπειρίες, όπως τα αισθήματα διέγερσης και ευχαρίστησης/δυσαρέσκειας Συμπεριφορά: αυτό που νιώθω είναι δυνάμει ορατό στους άλλους- εκφράζομαι Συμπεριφορά: αυτό που νιώθω είναι δυνάμει ορατό στους άλλους- εκφράζομαι Συμπεριφορές που συχνά, αν όχι πάντοτε, είναι εκφραστικές, προσαρμοστικές και στοχοκατευθυνόμενες

Σε τι διαφέρει όμως το emotion από: Σε τι διαφέρει όμως το emotion από: Affect; Affect; Feeling; και Feeling; και Mood; Mood;

Emotion vs affect Ένα πρωταρχικό στάδιο του emotion: Ένα πρωταρχικό στάδιο του emotion:  Πριν συγκινηθούμε πρέπει να αποτιμήσουμε (έστω και χωρίς την επίγνωσή μας) κατά πόσο ένα αντικείμενο είναι για τον εαυτό (Zajonc, 2000):  Θετικό-αρνητικό  Καλό-κακό  Ωραίο-άσχημο  Ασφαλές-επικίνδυνο  Προς προσέγγιση- προς αποφυγή  Σε αυτή την περίπτωση το affect είναι διαφορετικό ψυχολογικό φαινόμενο από τα emotions ή τα feelings.

Emotion vs affect Χρωματίζει όλη την εμπειρία Χρωματίζει όλη την εμπειρία Core affect (Russell & Barrett, 1999) Core affect (Russell & Barrett, 1999)  ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια, ένταση-χαλάρωση και κατάθλιψη- διέγερση, είναι πάντα παρόντα και κατευθύνονται προς κάτι  Ήπια παρουσία=moods  Πρωταρχικό στάδιο=emotion διαφορετικά όμως Αιφνίδια αλλαγή του core affect=περαιτέρω γνωστική επεξεργασία, αναγνώριση του αντικειμένου και συμπεριφορικός προγραμματισμός για την αντιμετώπιση των συνεπειών της τροποποίησης της κατάστασης του οργανισμού (Russell & Barrett, 1999).

Affect Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Νόηση: «αποδίδω» σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση αυτό που νιώθω-αποτιμώ, εκτιμώ, αξιολογώ Γνωστικές διεργασίες, είτε προηγούνται, είτε έπονται της συγκίνησης Οι διεργασίες αυτές μπορεί να είναι προσυνειδητές ή εκούσιες, να προηγούνται ή να έπονται της συγκίνησης, να αφορούν ένα μεμονωμένο συμβάν ή το σύνολο της εμπειρίας, ανάλογα με τη θεωρία στην οποία εντάσσονται

Emotion vs Feeling Feeling of pain Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Σώμα: κάτι συμβαίνει στο σώμα μου-αισθάνομαι Εκτεταμένες αλλαγές σε φυσιολογικό επίπεδο σε αντιστοιχία με τις συνθήκες που προκάλεσαν τη συγκίνηση vs Feeling of distress Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω- συναισθάνομαι Βίωμα: έχω επίγνωση ότι κάτι νιώθω- συναισθάνομαι Συναισθηματικές εμπειρίες, όπως τα αισθήματα διέγερσης και ευχαρίστησης/δυσαρέσκειας

Emotion vs Feeling Σωματική εμπειρία vs Ψυχολογική εμπειρία Σωματική εμπειρία vs Ψυχολογική εμπειρία Αίσθημα (σωματικές αισθήσεις/αλλαγές) vs Συναίσθημα (συνειδητή εμπειρία των σωματικών αλλαγών) Αίσθημα (σωματικές αισθήσεις/αλλαγές) vs Συναίσθημα (συνειδητή εμπειρία των σωματικών αλλαγών) Είτε έπεται της βίωσης της συγκίνησης (Damasio, 1999), είτε καθορίζει τη συγκίνηση που θα βιωθεί (Ortony, Norman & Revelle; 2005) Είτε έπεται της βίωσης της συγκίνησης (Damasio, 1999), είτε καθορίζει τη συγκίνηση που θα βιωθεί (Ortony, Norman & Revelle; 2005)

Emotion vs Feeling Feeling of pain (distress)  Πολλές φορές χρησιμοποιούμε μεταφορικά τις σωματικές αλλαγές/αισθήσεις για να περιγράψουμε το βίωμα ενός emotion, δηλαδή το feeling που προκύπτει από το emotion. Π.χ.  Μου κόβονται τα πόδια/παγώνω από το φόβο  Τρέμω /μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι από θυμό  Πονάω/καταρρέω από λύπη

 Το feeling ωστόσο δεν περιορίζεται στη στιγμή βίωσης των σωματικών αλλαγών, δηλαδή του emotion. Μπορεί να συνοδεύει την εμπειρία και αρκετά αργότερα ή να αφορά κάτι που δεν έχει προκαλέσει ακόμα κάποιες εμφανείς σωματικές αλλαγές. Π.χ.  Feeling of distress:  Emotion of sadness: όταν το feeling είναι αποτέλεσμα συμβάντος απώλειας στο παρελθόν  Emotion of fear: όταν το feeling είναι αποτέλεσμα είτε ενός παρελθοντικού, είτε ενός αναμενόμενου ή φανταστικού απειλητικού συμβάντος Feeling

Mood vs Emotion & Feeling Emotion: έντονη κινητοποίηση, ελάχιστη διάρκεια, σε κανονικές συνθήκες έχει αντικείμενο Emotion: έντονη κινητοποίηση, ελάχιστη διάρκεια, σε κανονικές συνθήκες έχει αντικείμενο Feeling: συνειδητή εμπειρία της αλλαγής της κατάστασης του οργανισμού, έχει πάντα αντικείμενο και ποικίλη διάρκεια και ένταση Feeling: συνειδητή εμπειρία της αλλαγής της κατάστασης του οργανισμού, έχει πάντα αντικείμενο και ποικίλη διάρκεια και ένταση

Mood Γενικευμένη κατάσταση του οργανισμού, χωρίς αιφνίδιες σωματικές αλλαγές (vs emotion) Γενικευμένη κατάσταση του οργανισμού, χωρίς αιφνίδιες σωματικές αλλαγές (vs emotion) Χωρίς αντικείμενο τις περισσότερες φορές (vs feeling) Χωρίς αντικείμενο τις περισσότερες φορές (vs feeling) Μεγάλη διάρκεια (vs emotion & feeling0 Μεγάλη διάρκεια (vs emotion & feeling0

Χαμένοι στη μετάφραση; Emotion Emotion Feeling Feeling Affect Affect Mood Mood Θυμικό Θυμικό Συγκίνηση Συγκίνηση Διάθεση Διάθεση Συναίσθημα Συναίσθημα

Ή μήπως όχι; Emotion Emotion Feeling Feeling Affect Affect Mood Mood Θυμικό Θυμικό Συγκίνηση Συγκίνηση Διάθεση Διάθεση Συναίσθημα Συναίσθημα

Κατερίνα ΛιγκοβανλήΒασικά ερωτήματα-Ορισμός και διάκριση φαινομένων27/2/2013 Κατερίνα ΛιγκοβανλήΘεωρίες περί συγκίνησης Ι: Το εξελικτικό συστατικό των συγκινήσεων: Ο Δαρβίνος και η σωματική θεωρία των James-Lange 6/3/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Θεωρίες περί συγκίνησης ΙΙ: Το εξελικτικό παράδειγμα των βασικών συγκινήσεων και η κυρίαρχη νευροπολιτισμική θεωρία 13/3/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Θεωρίες περί συγκίνησης ΙΙΙ: Το γνωστικό συστατικό των συγκινήσεων και η κοινωνική δόμηση των συγκινήσεων 20/3/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Προβολή ντοκιμαντέρ ΣΥΝΤΟΜΟ ΤΕΣΤ 27/3/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Διαφοροποίηση των θυμικών φαινομένων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης3/4/2013 Προσκεκλημένη διάλεξηΤι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν συγκινούμαστε10/4/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Νόηση και συγκίνηση17/4/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Συγκίνηση και νόηση24/4/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Προβολή ντοκιμαντέρ ΣΥΝΤΟΜΟ ΤΕΣΤ 15/5/2013 Προσκεκλημένη διάλεξηΔιαταραχές του συναισθήματος και η φύση των συναισθημάτων στην ψυχοθεραπεία 22/5/2013 Προσκεκλημένη διάλεξηΣυνθετική Νοημοσύνη και Συνθετικές Συγκινήσεις29/5/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Παρουσιάσεις εργασιών5/6/2013 Κατερίνα Λιγκοβανλή- Στέλλα Βοσνιάδου Παρουσιάσεις εργασιών12/6/2013