ΧΟΡΕΥΟΥΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ;

TAΞΕΙΔΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ.. Οι παραδοσιακοί χοροί της χώρας μας παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Κάθε περιοχή, χωριό έχει τους δικούς του χορούς, οι οποίοι διαφέρουν τις περισσότερες φορές, από περιοχή σε περιοχή ή από χωριό σε χωριό, ακόμη και στην ίδια περιοχή.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Ανάλογα με το θέμα τους χωρίζονταν σε : θρησκευτικούς πολεμικούς ερωτικούς πολεμικο-ερωτικούς χορούς και..

ανάλογα με το σχήμα τους χωρίζονται σε: κυκλικούς, σε ανοικτό και σπανιότερα σε κλειστό κύκλο

και αντικριστούς χορούς ή ‘ καρσιλαμάδες’, όπου οι χορευτές στέκονται απέναντι – αντικριστά ενώ..

ανάλογα με τον τόπο διακρίνονται σε πανελλήνιους και τοπικούς

ΑΣ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΤΑΞΕΙΔΙ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

ΧΟΡΟΙ ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ ΤΣΑΚΩΝΙΚΟΣ ΤΣΑΜΙΚΟΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ Δημοφιλέστατος δημοτικός χορός, που λέγεται και συρτός, με πανάρχαιες ελληνικές ρίζες. Το όνομά του προέρχεται από την Πελοπόννησο, όπου και δημιουργήθηκε. Πολλές όμως είναι οι θεωρίες που διατυπώθηκαν για την αρχαία του προέλευση. Αυτή φαίνεται από απεικονίσεις σε αγγεία, καθώς επίσης και από τοιχογραφίες που παρουσιάζουν μερικά χαρακτηριστικά του βήματα ή φιγούρες. Το ότι οι χορευτές κρατούν ο ένας τον καρπό του άλλου, μας βοηθάει να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο καλαματιανός έχει κάποια σχέση με κάποιον από τους χορούς των αρχαίων προγόνων μας. Ο ευχάριστος ρυθμός του και τα απλά βήματά του τον καθιέρωσαν σαν τον δημοφιλέστερο Ελληνικό χορό και χορεύεται σε όλη την Ελλάδα από άνδρες και γυναίκες.

Ο Καλαματιανός δίνει την ευκαιρία στο χορευτή που σέρνει τον χορό να κάνει πολλούς αυτοσχεδιασμούς. Στην αρχή όλοι οι χορευτές σχηματίζουν κύκλο και βλέπουν το κέντρο του. Τα πόδια τους είναι σε θέση προσοχής, και κρατιούνται μεταξύ τους από τους καρπούς ή με τα μαντήλια. Ο ρυθμός του καλαματιανού είναι 7σημος, δηλαδή με μέτρο 7/8 Τα βασικά βήματα του είναι 12 και χορεύονται ταυτόχρονα από όλους τους χορευτές.

ΤΣΑΚΩΝΙΚΟΣ Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Τσακωνιά της επαρχίας Κυνουρίας, του Νομού Αρκαδίας από την οποία πήρε και το όνομά του, με λαβή των χεριών από τους αγκώνες (αγκαζέ). Ο χορός αναπαριστάνει την είσοδο και έξοδο του Θησέα από το λαβύρινθο. Γι΄ αυτό, όταν χορεύεται, κουλουριάζει όπως το φίδι. Είναι ο χορός που χόρεψε ο Θησέας με τους συντρόφους του, όπως έμεινε να λέγεται παραδοσιακά.

Οι διάφοροι σχεδιασμοί που γίνονται κατά την εκτέλεση, η σειρά των χορευτών εναλλάξ, το πιάσιμο απ’ τον βραχίονα, η χρησιμοποίηση μαντηλιού από τον πρωτοχορευτή και την πρωτοχορεύτρια, καθώς και ο αρχαίος πεντάσημος ρυθμός, έδωσαν αφορμή σε πολλούς μελετητές να τον παραλληλίζουν με τον αρχαίο χορό «Γέρανο».

Οι χορευτές πιάνονται ή με τα χέρια «επί καρπώ» ή απλά από τις παλάμες. Μπορούν επίσης να κρατιούνται σφιχτά από το μπράτσο σαν να φοβούνται μήπως χάσει ο ένας τον άλλο. Ο χορός γυρίζει κανονικά και σχηματίζει φίδι που κουλουριάζει, ο δε πρωτοχορευτής, όταν θέλει να ξεκουλουριάσει γυρίζει αμέσως δεξιά και με την πλάτη στους υπόλοιπους. Όταν ξεκουλουριάσουν, είτε σταματούν σε γραμμή, είτε κάνουν καμάρα οι δύο πρώτοι, για να περάσουν οι υπόλοιποι από κάτω, παρασταίνοντας έτσι την έξοδο από τον Λαβύρινθο.

Ο χορός αποτελείται από δύο στροφές. Η πρώτη αποτελείται από τέσσερα βήματα και μία παύση. Η δεύτερη από πέντε βήματα. Όλα τα βήματα έχουν ισόχρονο, μάλλον γρήγορο, ρυθμό, ο οποίος επιταχύνεται κάπως κατά την δεύτερη στροφή.

Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από την λέξη ‘ Τσάμης’, που σημαίνει λεβέντης και αναφέρεται στο λεβέντικο ανάστημα που κατά παράδοση διαθέτουν οι χορευτές. Για τον λόγο αυτό τον χόρευαν αποκλειστικά οι άντρες και σε πολλές περιοχές οι χορευτές κουβαλούσαν πάνω τους τα όπλα τους.Θεωρείτε ο πιο λεβέντικος παραδοσιακός χορός. ΤΣΑΜΙΚΟΣ Κατά άλλη εκδοχή η ονομασία προέρχεται από την Τσαμουριά, περιοχή της Θεσπρωτίας στην Ήπειρο. Ονομάζεται επίσης και κλέφτικος επειδή αγαπήθηκε και χορεύτηκε από τους κλέφτες της Τουρκοκρατίας.

Ο τσάμικος χορεύεται σε όλη την Στεριανή Ελλάδα με κάποιες ιδιαιτερότητες. Μια από τις ιδιαιτερότητες είναι ο ρυθμός της μουσικής. Ενδεικτικά στις περιοχές της Ρούμελης και του Μωριά, χαρακτηριστικά της μουσικής είναι ο πιο γρήγορος ρυθμός τα 3/4.

Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε διάφορες μορφές Τσάμικου, με 8, 12, 14 και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης για παράδειγμα προτιμούν τα 8 βήματα, ενώ αντίθετα στην Πελοπόννησο τον χορεύουν με τα 14. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτός που σέρνει το χορό, χορεύει στον τόπο, αυτοσχεδιάζει δηλαδή, κάνοντας πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας έτσι την λεβεντιά του και τις χορευτικές τους ικανότητες.

Αντίθετα με την Ήπειρο, οι κινήσεις των Πελοποννήσιων χορευτών ήταν πιο απελευθερωμένες, με πηδήματα κλπ, ενώ στην Ήπειρο, κυριαρχούσε το αργό, βαρύ πάτημα. Αν παραληφθούν τα βήματα 13-16, τότε προκύπτει ο τσάμικος των 12 βημάτων. Όταν ο πρώτος αυτοσχεδιάζει εκτελώντας φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα της περιοχής ή επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του κύκλου.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Η κάθε περιοχή ανάλογα με τα τραγούδια και τους χορούς της, χρησιμοποιεί και διαφορετικά μουσικά όργανα.Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για το δημοτικό τραγούδι και μουσική, διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες: έγχορδα, πνευστά και κρουστά.

ΚΛΑΡΙΝΟ ΚΑΙ ΒΙΟΛΙ Κλαρίνο: Το κλαρίνο σαν λαϊκ ὸ μουσικ ὸ ὄ ργανο, ἔ ρχεται στ ὴ ν Ελλάδα απ ὸ τ ὴ ν Τουρκία, μ ὲ το ὺ ς Τουρκόγυφτους, γύρω στ ὰ Αρχικά, μαζ ὶ με το βιολ ὶ και το λαούτο και αργότερα, με το σαντούρι αποτελούν τ ὴ ν κομπανία, τ ὸ κατ ᾿ εξοχ ὴ ν λαϊκ ὸ μουσικ ὸ συγκρότημα, που αντικαθιστά σιγ ὰ -σιγ ὰ την πατροπαράδοτη ζυγι ὰ νταούλι-ζουρνά, ή λύρα- λαούτο. Βιολί: Εκτ ὸ ς απ ὸ την πανελλήνια αυτ ὴ ονομασία του, σαν βιολί, συναντάμε ακόμη, όλο όμως και πι ὸ σπάνια, τις ονομασίες διολί, διολιά, βιολάριν και βιολούδιν. Το βιολί, ως λαϊκ ὸ όργανο, φτιάχνεται στην Ἑ λλάδα, με βάση τ ὰ πρότυπα της Δύσης. Έχει τέσσερις χορδ ὲ ς κα ὶ παίζεται με ευθύγραμμο δοξάρι.

ΝΤΑΟΥΛΙ ΚΑΙ ΝΤΕΦΙ Νταούλι :είναι γνωστό ως τύμπανο. Είναι ρυθμικό όργανο, το οποίο δεν παίζεται μόνο του, αλλά πάντα μαζί με ένα τουλάχιστον μελωδικό όργανο. Μαζί με το ζουρνά αποτελούν μια μικρή ορχήστρα, την ζύγια. Ντέφι : είναι ένα ρυθμικό όργανο, με ήχο ακαθόριστης τονικής οξύτητας, που παίζεται με τα χέρια. Το ντέφι παίζεται συνήθως με άλλα όργανα,όπως λύρα και ντέφι, γκάιντα και ντέφι, βιολί λαούτο και ντέφι κ. ά. Παίζεται όμως και μόνο του, όταν δεν υπάρχουν άλλα μουσικά όργανα για να συνοδέψει το τραγούδι ή μαζί με το τραγούδι,τους χορούς και ιδιαίτερα τους γυναικείους ή τους ανδρικούς αντικριστούς χορούς..

ΤΟΥΜΠΕΡΛΕΚΙ, ΓΚΑΙΝΤΑ ΚΑΙ ΖΟΥΡΝΑΣ Τουμπερλέκι: Λέγεται και ταραμπούκα ή στάμνα και είναι ένα ρυθμικό όργανο,που ο ήχος του είναι γλυκός και εκφραστικός. Γκάιντα: Συνήθως λέγεται γκάιντα, γκάιδα, γάιδη ή κάιντα. Φτιάχνεται συνήθως από εκείνον που την παίζει, σε διάφορα μεγέθη. Αποτελείτεαπό το ασκί, το επιστόμιο και δυο αυλούς. Ζουρν ᾶ ς: Οζουρνάς ή καραμούλα ή πίπιζα είναι ένα όργανο τύπου όμποε, με διπλ ὸ γλωσσίδι. Η παλιότερη ονομασία του ήταν αυλ ὸ ς ή ασκός. Οπως το νταούλι, έτσι και ο ζουρνάς, με το δυνατ ὸ και διαπεραστικό του ήχο είναι όργανο γι ὰ ανοικτο ὺ ς χώρους. Απαντάται συχν ὰ σε πανηγύρια και γλέντια, στις πλατείες των χωριών.

ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ Οι γυναικείες ενδυμασίες χαρακτηρίζονται από τολμηρούς χρωματικούς συνδυασμούς, εντυπωσιακά στολίδια και φτιάχνονταν περισσότερο για να εντυπωσιάσουν παρά να αναδείξουν την ομορφιά του γυναικείου σώματος. Βασικό τμήμα της ελληνικής φορεσιάς αποτελεί το πουκάμισο, συνήθως λευκού χρώματος, το φουστάνι με πολλές παραλλαγές, το γιλέκο, η ζώνη, το πανωφόρι (σιγούνι, φλοκάτα, τζουμπές κλπ) και η ποδιά που διακρίνεται σε εργασίας και γιορτινή με περίτεχνα κεντήματα και άλλα διακοσμητικά.

Γιορτινή φορεσιά του 19 ου αιώνα. Χαρακτηριστικά της το πουκάμισο και η μπόλια με πλούσια μεταξωτά κεντίδια και τα μακριά κρόσσια με φούντες στις άκρες.

Αυτός ο τύπος ενδυμασίας προέκυψε από τον συνδυασμό στοιχείων τοπικών ελληνικών ενδυμασιών και ευρωπαϊκών. Καθιερώθηκε από τη βασίλισσα Αμαλία. Φορέθηκε αρχικά από τις Κυρίες της Αυλής και στη συνέχεια διαδόθηκε σε όλα τα αστικά κέντρα της Ελλάδας.

ΑΝΔΡΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ Οι ανδρικές ενδυμασίες είναι οι πιο αυστηρές στους χρωματισμούς και με λιγότερα διακοσμητικά από τις γυναικείες, παρουσιάζουν κι αυτές μεγάλη ποικιλία ενώ κάθε μεγάλη γεωγραφική περιοχή χαρακτηρίζεται από κάποιο ιδιαίτερο σχήμα τους. Όλες οι ανδρικές ενδυμασίες έχουν σα βασικό ένδυμα, το πουκάμισο, το γιλέκο ή πανωφόρι, το ζωνάρι και το μαντήλι ή φέσι ή καλπάκι. Χαρακτηριστικό ανδρικό ένδυμα είναι η φουστανέλα (πολύπτυχη λευκή φούστα) που συναντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα. Χαρακτηριστικά υποδήματα είναι τα τσαρούχια.

Η φορεσιά της φουστανέλας όπως εξελίχθηκε μετά την Επανάσταση του Τη φορούσαν οι καπεταναίοι και οι αξιωματούχοι, επηρεασμένοι από τον βασιλιά Όθωνα. Η συγκεκριμένη ανήκε στο γενναίο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ Ο Καλαματιανος ονομάζεται κατεξοχήν «Καλαματιανό» από το γνωστό γαμήλιο μανιάτικο τραγούδι: «Μαντήλι Καλαματιανό». Το τραγούδι αυτό χορευόταν παλαιότερα στο τέλος του γαμήλιου γλεντιού όταν η νύφη έβγαινε στο χορό για να δωρίσει στους παραβρισκόμενους στενούς συγγενείς και καλεσμένους τα δώρα της που ήταν συνήθως μαντήλια μεταξωτά, οι φημισμένες σε όλη την Ελλάδα «Μεσσήνες» ή «Καλαμάτες». Στην περιοχή της Τσακωνιάς πολλά δημοτικά τραγούδια τσακώνικου ρυθμού συνοδεύουν τον παραδοσιακό Πραστιώτικο γάμο.Επίσης πολλά τέτοια τραγούδια ακούγονται σε γιορτές της Ορθοδοξίας όπως Πάσχα, γιορτή της Παναγίας 15 Αυγούστου.

Ο Τσάμικος χορός χορεύεται σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας, σποραδικά όμως και όχι κατά κανόνα όπως στη Ρούμελη. Πρώτα άνοιγαν το χορό οι παπάδες του χωριού και όσοι έρχονταν από άλλα χωριά, ακολουθούσαν οι γεροντότεροι, έπονται οι ξένοι, ενώ όλοι οι άλλοι άντρες και γυναίκες ακολουθούσαν. Κανείς δεν διανοείται να παραβιάσει την αράδα, τη σειρά. Τα τραγούδια που θα χόρευαν ήταν γνωστά και στερεότυπα: ένα Τσάμικο και ένα Συρτό ή Καλαματιανό. Όλοι τότε ήξεραν χορό στο χωριό και χόρευαν όλους τους χορούς. Το τραγούδι χορεύεται στης νύφης το σπίτι από το συμπεθερικό που πηγαίνει με καβαλαρία τους συμπεθέρους να πάρουν τη νύφη από κάποιο γειτονικό χωριό ή και από κάποια γειτονιά του ίδιου χωριού. Αλλά απαραίτητα τραγουδιέται το τραγούδι αυτό όταν ξεκινούν οι συμπέθεροι από το σπίτι του γαμπρού να παν να πάρουν τη νύφη. Θα ακουστεί απαραίτητα και πάλι σαν φθάσουν στο σπίτι της νύφης και θα χορευτεί. Είναι μια προειδοποίηση για το σκοπό που πήγαν στο σπίτι της νύφης, κάτι παρόμοιο με το τραγούδι του αποχωρισμού της νύφης: "Μια Παρασκευή κι ένα Σαββάτο βράδυ, μάνα μ' έδιωχνε..."

ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Ν. ΗΛΕΙΑΣ (ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ )ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ Τ ΙΤΛΟ ΄΄ΧΟΡΕΥΟΥΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ;΄΄ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ