Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ (ΣΩΜΑΤΙΚΗ, ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ,ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ)

«Γεννιέσαι δύο φορές : η μία οδηγεί στην απλή ύπαρξη, η άλλη στην ίδια τη ΖΩΗ» Jean Jaques Rousseau Jean Jaques Rousseau

ΕΦΗΒΕΙΑ (Α) Ηλικιακή περίοδος : έτη (WHO) έτη (Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία) Στις κοινωνίες των περισσοτέρων χωρών το ανώτερο ηλικιακό όριο μετά το οποίο το άτομο αντιμετωπίζεται νομικά ως ενήλικας είναι τα 18 έτη. πρώϊμη εφηβεία : ετών μέση εφηβεία : 15 – 17 ετών μέση εφηβεία : 15 – 17 ετών όψιμη εφηβεία : > 17 ετών όψιμη εφηβεία : > 17 ετών

ΕΦΗΒΕΙΑ (Β) Έφηβος : «υποψήφιος ενήλικας» Η εφηβεία είναι μια συναρπαστική περίοδος σωματικών και ψυχικών μεταβολών με τελικό στόχο τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση

ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το παιδικό σώμα παρουσιάζει ραγδαία αύξηση και αναπτύσσονται τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου Το άτομο αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής

ΣΤΑΘΜΟΙ ΨΥΧΟΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ψυχικά το άτομο κατακτά την ανεξαρτησία, εγκαταλείποντας το προστατευμένο περιβάλλον της οικογένειας Ξυπνά το ερωτικό ενδιαφέρον, ξεκινά η σεξουαλική ζωή Το άτομο αποκτά την ικανότητα δημιουργίας ώριμων σχέσεων με ερωτικούς συντρόφους,συνομήλικους και συνανθρώπους γενικότερα

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ Οι μεταβολές αφορούν κυρίως : - το μυοσκελετικό σύστημα - το μυοσκελετικό σύστημα - το γεννητικό σύστημα - το γεννητικό σύστημα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ : - Το παιδικό σώμα μεταμορφώνεται σε σώμα - Το παιδικό σώμα μεταμορφώνεται σε σώμα ενηλίκου μετά από μία περίοδο αυξητικής αιχμής ενηλίκου μετά από μία περίοδο αυξητικής αιχμής (growth spurt) (growth spurt) - Το άτομο αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής - Το άτομο αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής

ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ Αύξηση των γοναδοτροπινών (FSH, LH) Αύξηση των ορμονών του φύλου (οιστρογόνα, τεστοστερόνη) Αύξηση της αυξητικής ορμόνης και των σωματομεδινών Αύξηση των ορμονών του φύλου που παράγονται από τα επινεφρίδια Οι θυρεοειδικές ορμόνες παραμένουν σταθερές

Η εφηβεία φυσιολογικά ξεκινά : - κορίτσια* : ετών - κορίτσια* : ετών - αγόρια : 9 – 14.5 ετών - αγόρια : 9 – 14.5 ετών *(γενικά τα κορίτσια προηγούνται κατά δύο περίπου έτη) *(γενικά τα κορίτσια προηγούνται κατά δύο περίπου έτη) Η διαδικασία των μεταβολών της εφηβείας διαρκεί συνολικά : 4 – 7 έτη 4 – 7 έτη Η αυξητική αιχμή της εφηβείας διαρκεί κατά μέσο όρο : μήνες μήνες Κατά την περίοδο της εφηβείας : - τα κορίτσια αυξάνουν περίπου - τα κορίτσια αυξάνουν περίπου 23.5cm σε ύψος και 20.7kg σε βάρος 23.5cm σε ύψος και 20.7kg σε βάρος - τα αγόρια αυξάνουν περίπου - τα αγόρια αυξάνουν περίπου 26.4cm σε ύψος και 18kg σε βάρος 26.4cm σε ύψος και 18kg σε βάρος

ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΩΝ ΧΑΡ/ΚΩΝ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ) ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΣΕΑ)-Tanner stages ΑΓΟΡΙΑ ΑΓΟΡΙΑ Στάδιο Τρίχωση εφηβαίου Πέος Όρχεις______ 1 Πλήρης απουσία Προεφηβική εμφάνιση Προεφηβική εμφάνιση 1 Πλήρης απουσία Προεφηβική εμφάνιση Προεφηβική εμφάνιση 2 Αραιές,μακριές,ανοικτόχρωμες Μικρή αύξηση Αύξηση του 2 Αραιές,μακριές,ανοικτόχρωμες Μικρή αύξηση Αύξηση του τρίχες μεγέθους μεγέθους του οσχέου τρίχες μεγέθους μεγέθους του οσχέου ε ρυθρό δέρμα, όχι λείο ε ρυθρό δέρμα, όχι λείο 3 Λίγες,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση μήκους Αύξηση μεγέθους 3 Λίγες,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση μήκους Αύξηση μεγέθους τρίχες τρίχες 4 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση διαμέτρου Αύξηση μεγέθους 4 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση διαμέτρου Αύξηση μεγέθους τρίχες – επέκταση στην ηβική σύμφυση Σκοτεινόχροο όσχεο τρίχες – επέκταση στην ηβική σύμφυση Σκοτεινόχροο όσχεο 5 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Μέγεθος ενηλίκου Μέγεθος ενηλίκου 5 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Μέγεθος ενηλίκου Μέγεθος ενηλίκου τρίχες – επέκταση στους μηρούς τρίχες – επέκταση στους μηρούς

ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ- ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΩΝ ΧΑΡ/ΚΩΝ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΣΕΑ)-Tanner stages ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ Στάδιο Τρίχωση εφηβαίου Μαστοί ____________ 1 Πλήρης απουσία Προεφηβική εμφάνιση 1 Πλήρης απουσία Προεφηβική εμφάνιση 2 Αραιές,μακριές,ανοικτόχρωμες Μικρό έπαρμα 2 Αραιές,μακριές,ανοικτόχρωμες Μικρό έπαρμα τρίχες κατά μήκος των μεγάλων χειλέων τρίχες κατά μήκος των μεγάλων χειλέων 3 Λίγες,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση του μεγέθους των μαστών 3 Λίγες,σκούρες,βοστρυχωτές Αύξηση του μεγέθους των μαστών τρίχες και της θηλαίας άλω χωρίς διαχωρισμό τους τρίχες και της θηλαίας άλω χωρίς διαχωρισμό τους 4 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Η άλως και η θηλή προβάλλουν 4 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Η άλως και η θηλή προβάλλουν τρίχες – επέκταση στην ηβική σύμφυση με σαφή διάκριση από τον υπόλοιπο μαστό τρίχες – επέκταση στην ηβική σύμφυση με σαφή διάκριση από τον υπόλοιπο μαστό 5 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Πλήρης ανάπτυξη. Η θηλή προέχει και 5 Πολλές,σκούρες,βοστρυχωτές Πλήρης ανάπτυξη. Η θηλή προέχει και τρίχες – επέκταση στους μηρούς η άλως έρχεται στο ύψος της περιφέρειας τρίχες – επέκταση στους μηρούς η άλως έρχεται στο ύψος της περιφέρειας του μαστού του μαστού

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΩΝ ΣΕΑ ΜΕ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ Έμμηνος ρύση : στάδιο Tanner 3-4 Αυξητική αιχμή - κορίτσια : στάδιο Tanner κορίτσια : στάδιο Tanner αγόρια : στάδιο Tanner αγόρια : στάδιο Tanner 3-4

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της σεξουαλικότητας : Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της σεξουαλικότητας : Βιολογικοί παράγοντες (γονότυπος) Οικογένεια Κοινωνία (κυρίως ΜΜΕ) Πολιτισμικό περιβάλλον (καταπιεστικό, περιοριστικό, ανεκτικό, (καταπιεστικό, περιοριστικό, ανεκτικό, υποστηρικτικό) υποστηρικτικό)

ΣΤΑΔΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΩΡΙΜΑΝΣΗΣ ετών (πρώϊμη εφηβεία) : Υπάρχει ενδιαφέρον για το άλλο φύλο, κυρίως πλατωνικό. Υπάρχει ενδιαφέρον για το άλλο φύλο, κυρίως πλατωνικό. Συνήθως δεν υπάρχει σεξουαλική σχέση. Συνήθως δεν υπάρχει σεξουαλική σχέση. Εξιδανίκευση του/της «συντρόφου». Εξιδανίκευση του/της «συντρόφου» ετών (μέση εφηβεία) : Οι σχέσεις με το άλλο φύλο είναι έντονες αλλά σύντομες - ο/η σύντροφος δεν ανταποκρίνεται στην ιδανική εικόνα Οι σχέσεις με το άλλο φύλο είναι έντονες αλλά σύντομες - ο/η σύντροφος δεν ανταποκρίνεται στην ιδανική εικόνα Serial monogamy. Serial monogamy. Μπορεί να υπάρχει σεξουαλική σχέση. Μπορεί να υπάρχει σεξουαλική σχέση. >17 ετών (όψιμη εφηβεία) : Ωριμότητα και ρεαλιστικές προσδοκίες. Ωριμότητα και ρεαλιστικές προσδοκίες. Ικανότητα για αφοσίωση σε ένα σύντροφο, σε σχέση που έχει διάρκεια. Ικανότητα για αφοσίωση σε ένα σύντροφο, σε σχέση που έχει διάρκεια. Συνήθως υπάρχει σεξουαλική σχέση. Συνήθως υπάρχει σεξουαλική σχέση.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Εκπαίδευση της μητέρας Θρησκευτικότητα οικογένειας Ηλικία έναρξης εμμηνορρυσίας Οικογενειακή σταθερότητα στα 14 έτη ζωής Αρμονικές γονεϊκές σχέσεις Σχολική επιτυχία

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΡΟΩΡΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Τραχηλική δυσπλασία ΚατάθλιψηΒίαΚάπνισμα Κατάχρηση ουσιών Σχολική αποτυχία

ΔΥΝΗΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ Πρόωρη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Εξαναγκασμός σε σεξουαλική σχέση - βιασμός

Πίνακας 1 Ηλικία πρώτης σεξουαλικής επαφής σε αστικό πληθυσμό των ΗΠΑ (n=1602) Είχατε ποτέ σεξουαλική επαφή; ΝΑΙ (59 %) Ηλικία πρώτης σεξ. επαφής ποσοστό % < < > > _________________________________________ _________________________________________ Σύνολο 100 Σύνολο 100 * Brown RT 1994, Adolescent sexuality at the Dawn of the 21 st Century. In : Strasburger VC, Greydanus DE (ed) At Risk Adolescents: an Update for the New Century. Vol 11, No 1, Feb 2000, Philadelphia At Risk Adolescents: an Update for the New Century. Vol 11, No 1, Feb 2000, Philadelphia Hanley and Belfus, Inc. Hanley and Belfus, Inc.

Πίνακας 2 Πηγές σεξουαλικής ενημέρωσης εφήβων n : 108 έφηβες ετών που προσήλθαν στα εξ. Ιατρεία Γυναικολογικής Κλινικής n : 108 έφηβες ετών που προσήλθαν στα εξ. Ιατρεία Γυναικολογικής Κλινικής Μέση ηλικία σεξουαλικής επαφής : έτη Σεξουαλική δραστηριότητα : 91/108 (84.2 %) Πηγή ενημέρωσης αριθμός ποσοστό % Φίλοι Φίλοι Βιβλία - ΜΜΕ Βιβλία - ΜΜΕ Ιατρός Ιατρός Γονείς Γονείς Χωρίς ενημέρωση Χωρίς ενημέρωση * Γιαννακόπουλος και συν. (1993) Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και σεξουαλική δραστηριότητα στις έφηβες. Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και σεξουαλική δραστηριότητα στις έφηβες. Εφηβ. Γυν. Αναπ. Εμμην. 5 (2) Εφηβ. Γυν. Αναπ. Εμμην. 5 (2)

Πίνακας 3 Χρήση αντισυλληπτικής μεθόδου (n:91 σεξουαλικά δραστήριες έφηβες)* (n:91 σεξουαλικά δραστήριες έφηβες)* Μέθοδος ποσοστό % Μέθοδος ποσοστό % Προφυλακτικό 23 Προφυλακτικό 23 Δισκία 3.2 Δισκία 3.2 Διακεκομένη συνουσία 24.1 Διακεκομένη συνουσία 24.1 Μέθοδος ρυθμού 8.7 Μέθοδος ρυθμού 8.7 Χωρίς αντισύλληψη 38.5 Χωρίς αντισύλληψη 38.5____________________________________________ ΗΠΑ : 70% αντισύλληψη Στις χώρες της Ανατολής 10% αντισύλληψη *Γιαννακόπουλος και συν. (1993)

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΦΗΒΕΙΑ : Μεταβατική αναπτυξιακή περίοδος που θα οδηγήσει στην περίοδος που θα οδηγήσει στην ενηλικίωση ενηλικίωση Εξαναγκασμός εγκατάλειψης της εξιδανίκευσης που συνόδευε την παιδική ηλικία και αποδοχής της πραγματικότητας Σκληρή διαδικασία άγχους

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη – ΜΜΕ καταιγισμός πληροφοριών – ΒΙΑ καταιγισμός πληροφοριών – ΒΙΑ Φάσμα ανεργίας Μεγάλη κινητικότητα πληθυσμού / μετανάστευση Επιδημία AIDS Κρίση αξιών - οικογένειας

ΣΤΟΧΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ανεξαρτησία (αποχωρισμός από την οικογένεια – στροφή και συναισθηματική επένδυση σε συνομήλικους) Διαμόρφωση θετικής εικόνας σώματος- ανάπτυξη αυτοεκτίμησης Ωριμότητα σεξουαλικής συμπεριφοράς Απόκτηση ρεαλιστικού επαγγελματικού στόχου Κοινωνικοποίηση (αφομοίωση αξιών και πολιτισμικών προτύπων)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ετών (πρώϊμη εφηβεία) : ετών (πρώϊμη εφηβεία) : Μοναχικότητα, παρατήρηση της αλλαγής της σωματικής εικόνας : «είμαι φυσιολογικός ;» «είμαι φυσιολογικός ;» Συνήθως συναναστρέφεται ομόφυλους Αποζητά την υποστήριξη της οικογένειας. Εξιδανίκευσητου/της«συντρόφου»,πλατωνικός έρωτας. Εγωκεντρικότητα, φανταστικό ακροατήριο Έλλειψη διορατικότητας – επικέντρωση στο ΠΑΡΟΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ : - ενθάρρυνση για θετική στάση - έμφαση στα επακόλουθα των πράξεων - έμφαση στα επακόλουθα των πράξεων

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ετών (μέση εφηβεία) : «Ποιος είμαι;» Μη συμμόρφωση – αμφισβήτηση ενηλίκων Συναναστρέφεται συνομήλικους, του/της αρέσει να ανήκει σε «παρέα» συνομηλίκων Ενδιαφέρον για το άλλο φύλο, συχνά σεξουαλική δραστηριότητα Πειραματισμός – έλεγχος «ορίων» Συμπεριφορά υψηλού κινδύνου (σε θέματα ασφάλειας,διατροφής,σεξουαλικής δραστηριότητας,βίας,παραβατικότητας) «Προσωπικός μύθος» : θεώρηση ότι τυχόν αρνητικές συνέπειες που συμβαίνουν στους άλλους δεν πρόκειται να συμβούν στον ίδιο/α ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ : - καθορισμός ορίων -έμφαση στις συνέπειες των πράξεων -έμφαση στις συνέπειες των πράξεων

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ετών (όψιμη εφηβεία) : Χωρισμός από την οικογένεια Αντιμετώπιση του ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ (μόρφωση, εργασία, ενδιαφέρον για κοινωνικά θέματα) Ωριμότητα στη σχέση με το άλλο φύλο ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ : προσέγγιση ενηλίκου