TM KEΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΣΧΟΝΤΑ

Το φυσιολογικό και το παθολογικό άγχος Το φυσιολογικό άγχος είναι μία υγιής, φυσιολογική αντίδραση που συμβαίνει σε ανησυχητικές καταστάσεις ή σε στιγμές πραγματικού κινδύνου ή απειλής. Το φυσιολογικό άγχος είναι μία υγιής, φυσιολογική αντίδραση που συμβαίνει σε ανησυχητικές καταστάσεις ή σε στιγμές πραγματικού κινδύνου ή απειλής. Το παθολογικό άγχος συμβαίνει σε στιγμές που δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ή συνεχίζεται για πολύ ακόμα μετά την παρέλευση του παράγοντα που το προκαλεί. Το παθολογικό άγχος συμβαίνει σε στιγμές που δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ή συνεχίζεται για πολύ ακόμα μετά την παρέλευση του παράγοντα που το προκαλεί.

Το παθολογικό άγχος είναι πέρα από τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού στο stress, ή στις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο και είναι πιο έντονο, πιο συχνό ή πιο επίμονο από εκείνο που γενικά θεωρείται ως φυσιολογικό. Το παθολογικό άγχος είναι πέρα από τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού στο stress, ή στις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο και είναι πιο έντονο, πιο συχνό ή πιο επίμονο από εκείνο που γενικά θεωρείται ως φυσιολογικό. Αυτό το παθολογικό άγχος εκφράζεται με δύο κατηγορίες συμπτωμάτων: Αυτό το παθολογικό άγχος εκφράζεται με δύο κατηγορίες συμπτωμάτων: Tα συναισθηματικά και Tα συναισθηματικά και Tα σωματικά συμπτώματα. Tα σωματικά συμπτώματα.

Πολλές είναι οι λέξεις που περιγράφουν με λεπτές αποχρώσεις τα συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα του άγχους, όπως ανησυχία, εκνευρισμός, δυσφορία, ταραχή, υπερένταση, στενοχώρια, αναστάτωση, αγωνία, έννοια, νευρικότητα ή αίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί. Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους είναι αυτά που μας τρομάζουν συνήθως πιο πολύ. Νομίζουμε ότι κινδυνεύει η σωματική μας υγεία και ότι βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Αυτή η ανησυχία προκαλεί περισσότερο άγχος και αυτό με τη σειρά του φέρνει περισσότερα σωματικά συμπτώματα. Πολλές είναι οι λέξεις που περιγράφουν με λεπτές αποχρώσεις τα συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα του άγχους, όπως ανησυχία, εκνευρισμός, δυσφορία, ταραχή, υπερένταση, στενοχώρια, αναστάτωση, αγωνία, έννοια, νευρικότητα ή αίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί. Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους είναι αυτά που μας τρομάζουν συνήθως πιο πολύ. Νομίζουμε ότι κινδυνεύει η σωματική μας υγεία και ότι βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Αυτή η ανησυχία προκαλεί περισσότερο άγχος και αυτό με τη σειρά του φέρνει περισσότερα σωματικά συμπτώματα.

Αυτό είναι το παθολογικό άγχος που με το φαύλο κύκλο που δημιουργεί και τις δυσάρεστες συνέπειές του τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική σφαίρα, εμπλέκεται στην καθημερινή μας ζωή και είναι απαραίτητο να μάθουμε να το αντιμετωπίζουμε και να το ελέγχουμε. Παρά το γεγονός ότι το άγχος είναι υποκειμενική κατάσταση δυσφορίας, πολύ συχνά όταν παραμένει, συνοδεύεται ή προξενεί εμφανείς οργανικές εκδηλώσεις και διαταραχές της συμπεριφοράς. Αυτό είναι το παθολογικό άγχος που με το φαύλο κύκλο που δημιουργεί και τις δυσάρεστες συνέπειές του τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική σφαίρα, εμπλέκεται στην καθημερινή μας ζωή και είναι απαραίτητο να μάθουμε να το αντιμετωπίζουμε και να το ελέγχουμε. Παρά το γεγονός ότι το άγχος είναι υποκειμενική κατάσταση δυσφορίας, πολύ συχνά όταν παραμένει, συνοδεύεται ή προξενεί εμφανείς οργανικές εκδηλώσεις και διαταραχές της συμπεριφοράς.

Εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουν αγχογόνους παράγοντες στην εργασία τους εμφανίζουν κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών και καπνού, έχουν χαμηλό βαθμό αυτοεκτίμησης, έλλειψη ενθουσιασμού, φτωχά κίνητρα, απώλειες ωρών εργασίας, απρόσφορη συμπεριφορά και είναι επιρρεπείς σε εργατικά ατυχήματα. Εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουν αγχογόνους παράγοντες στην εργασία τους εμφανίζουν κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών και καπνού, έχουν χαμηλό βαθμό αυτοεκτίμησης, έλλειψη ενθουσιασμού, φτωχά κίνητρα, απώλειες ωρών εργασίας, απρόσφορη συμπεριφορά και είναι επιρρεπείς σε εργατικά ατυχήματα.

Παρουσιάζουν συχνότερα κεφαλαλγίες, ζάλη, στεφανιαία ανεπάρκεια, έλκος στομάχου, διαταραχές ύπνου και ψυχικές εκδηλώσεις. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από τους αγχογόνους παράγοντες δημιουργούν φαύλο κύκλο και οδηγούν, όσο παραμένουν και δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, στην εξουθένωση και στη δυσπραγία του εργαζομένου. Παρουσιάζουν συχνότερα κεφαλαλγίες, ζάλη, στεφανιαία ανεπάρκεια, έλκος στομάχου, διαταραχές ύπνου και ψυχικές εκδηλώσεις. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από τους αγχογόνους παράγοντες δημιουργούν φαύλο κύκλο και οδηγούν, όσο παραμένουν και δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, στην εξουθένωση και στη δυσπραγία του εργαζομένου.

Τι μπορεί να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι: Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας Δυσκολία συγκέντρωσης Δυσκολία συγκέντρωσης Εύκολη κόπωση, Εύκολη κόπωση, Ευερεθιστικότητα, μυϊκή τάση (ο πάσχων το περιγράφει σαν 'βάρος' ή 'πίεση') Ευερεθιστικότητα, μυϊκή τάση (ο πάσχων το περιγράφει σαν 'βάρος' ή 'πίεση') Διαταραχές ύπνου Διαταραχές ύπνου Πονοκεφάλους Πονοκεφάλους Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών Ταχυκαρδία και αίσθημα παλμών Ξηροστομία Ξηροστομία Γαστρική δυσφορία Γαστρική δυσφορία

Συνήθεις αγχογόνοι παράγοντες στην εργασία Από την επιχείρηση Αλλαγές Αλλαγές Ανεπαρκής επικοινωνία Ανεπαρκής επικοινωνία Διαπροσωπικές διαφορές Διαπροσωπικές διαφορές Ασυμφωνία για τους σκοπούς Ασυμφωνία για τους σκοπούς

Από τα καθήκοντα Υπερβολικά πολλά και δύσκολα Υπερβολικά πολλά και δύσκολα Υπερβολικά απλά και ασήμαντα Υπερβολικά απλά και ασήμαντα Ευθύνη Ευθύνη Στενά όρια δικαιοδοσίας Στενά όρια δικαιοδοσίας

Από το ωράριο εργασίας Συχνές αλλαγές ωραρίου Συχνές αλλαγές ωραρίου Εξαντλητικά ωράρια Εξαντλητικά ωράρια Έλλειψη διακοπών Έλλειψη διακοπών Από τη σταδιοδρομία Απουσία ευκαιριών προαγωγής Απουσία ευκαιριών προαγωγής Υπευθυνότητες Υπευθυνότητες Ανεργία Ανεργία

Από το εργασιακό περιβάλλον Από το εργασιακό περιβάλλον Ασχήμια Ασχήμια Έκθεση σε φυσικούς παράγοντες Έκθεση σε φυσικούς παράγοντες Κακή εργονομία Κακή εργονομία Επικινδυνότητα Επικινδυνότητα

Από τον ρόλο Σύγκρουση ρόλων Σύγκρουση ρόλων Ασάφεια ρόλου Ασάφεια ρόλου Ανεπαρκείς πόροι Ανεπαρκείς πόροι Ανεπαρκής δικαιοδοσία Ανεπαρκής δικαιοδοσία

Ενδείξεις καταβολής άγχους Σωματικές Ενδείξεις Σωματικές Ενδείξεις Πονοκέφαλοι, Μυϊκοί πόνοι, Ζαλάδες, Δύσπνοια, Αϋπνίες, Αλλεργίες, Δυσπεψία, Απώλεια/Αύξηση βάρους, Αύξηση αρτηριακής πίεσης. Πονοκέφαλοι, Μυϊκοί πόνοι, Ζαλάδες, Δύσπνοια, Αϋπνίες, Αλλεργίες, Δυσπεψία, Απώλεια/Αύξηση βάρους, Αύξηση αρτηριακής πίεσης. Συναισθηματικές Ενδείξεις Συναισθηματικές Ενδείξεις Ευερεθιστότητα, Απότομες αλλαγές διάθεσης, Θυμός, Έλλειψη ελέγχου, Ευερεθιστότητα στην κριτική, Έλλειψη παρακίνησης, Έλλειψη αυτοπεποίθησης. Ευερεθιστότητα, Απότομες αλλαγές διάθεσης, Θυμός, Έλλειψη ελέγχου, Ευερεθιστότητα στην κριτική, Έλλειψη παρακίνησης, Έλλειψη αυτοπεποίθησης.

Ψυχολογικές Ενδείξεις Ψυχολογικές Ενδείξεις Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, Μείωση διαίσθησης και δημιουργικότητας, Αρνητικές σκέψεις, Ανησυχία, Εκνευρισμός, Θλίψη. Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, Μείωση διαίσθησης και δημιουργικότητας, Αρνητικές σκέψεις, Ανησυχία, Εκνευρισμός, Θλίψη. Συμπεριφορικές Ενδείξεις Συμπεριφορικές Ενδείξεις Έλλειψη χρόνου για ανάπαυση ή ευχάριστες δραστηριότητες, Εργασιομανία, Κακή διαχείριση χρόνου, Κοινωνική απομόνωση, Προβλήματα σχέσεων, Εκρήξεις θυμού, Αφηρημάδα, Εξάρτηση από το τσιγάρο, την καφεΐνη, το αλκοόλ ή άλλες ουσίες. Έλλειψη χρόνου για ανάπαυση ή ευχάριστες δραστηριότητες, Εργασιομανία, Κακή διαχείριση χρόνου, Κοινωνική απομόνωση, Προβλήματα σχέσεων, Εκρήξεις θυμού, Αφηρημάδα, Εξάρτηση από το τσιγάρο, την καφεΐνη, το αλκοόλ ή άλλες ουσίες.

Συμπτώματα του άγχους Οργανικά συμπτώματα: Οργανικά συμπτώματα: Διεύρυνση κόρης του ματιού, επιτάχυνση του καρδιακού παλμού, χλωμό πρόσωπο, ο τρόμος- τρέμουλο, επιτάχυνση ή επιβράδυνση της αναπνοής, η αίσθηση της ανάγκης για εισπνοή, η ανορεξία και οι στομαχικές διαταραχές (Ζέρβας, 1986). Διεύρυνση κόρης του ματιού, επιτάχυνση του καρδιακού παλμού, χλωμό πρόσωπο, ο τρόμος- τρέμουλο, επιτάχυνση ή επιβράδυνση της αναπνοής, η αίσθηση της ανάγκης για εισπνοή, η ανορεξία και οι στομαχικές διαταραχές (Ζέρβας, 1986).

Κινητικά συμπτώματα και συμπτώματα της συμπεριφοράς: Κινητικά συμπτώματα και συμπτώματα της συμπεριφοράς: Το άγχος επηρεάζει το συντονισμό και την προσαρμοστικότητα της κινητικής συμπεριφοράς, αδέξιες και ασυντόνιστες κινήσεις, λάθος προσαρμογές, σπασμωδι- κότητα, μείωση του εύρους κίνησης, διαταραχές του ρυθμού και της ροής της κίνησης. Το άγχος επηρεάζει το συντονισμό και την προσαρμοστικότητα της κινητικής συμπεριφοράς, αδέξιες και ασυντόνιστες κινήσεις, λάθος προσαρμογές, σπασμωδι- κότητα, μείωση του εύρους κίνησης, διαταραχές του ρυθμού και της ροής της κίνησης.

Τα συμπτώματα του άγχους που εμφανίζονται στη συμπεριφορά είναι, φυγοπονία, επιθετική συμπεριφορά, παθητικότητα, υπερβολικός ζήλος, μεγάλα λόγια, περιαυτολογία κλπ. Τα συμπτώματα του άγχους που εμφανίζονται στη συμπεριφορά είναι, φυγοπονία, επιθετική συμπεριφορά, παθητικότητα, υπερβολικός ζήλος, μεγάλα λόγια, περιαυτολογία κλπ.

Συμπτώματα του στρες κατά τον Garteus (Martens, 1987) Φυσιολογικά συμπτώματα: Φυσιολογικά συμπτώματα: Αυξημένος καρδιακός παλμός και πίεση, αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα, γρήγορη αναπνοή, μειωμένη αιμάτωση επιδερμίδας, αυξημένος μυϊκός τόνος και αυξημένα επίπεδα αδρεναλίνης. Αυξημένος καρδιακός παλμός και πίεση, αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα, γρήγορη αναπνοή, μειωμένη αιμάτωση επιδερμίδας, αυξημένος μυϊκός τόνος και αυξημένα επίπεδα αδρεναλίνης.

Συμπτώματα στην ψυχολογία: Συμπτώματα στην ψυχολογία: Έγνοιες, άγχη, δυσφορία, αδυναμία λήψης αποφάσεων, αναταραχή, αδυναμία συγκέντρωσης, αίσθηση αδυναμίας ελέγχου, διφορούμενα συναισθήματα και μείωση πεδίου αντίληψης. Έγνοιες, άγχη, δυσφορία, αδυναμία λήψης αποφάσεων, αναταραχή, αδυναμία συγκέντρωσης, αίσθηση αδυναμίας ελέγχου, διφορούμενα συναισθήματα και μείωση πεδίου αντίληψης. Συμπτώματα στη συμπεριφορά: Συμπτώματα στη συμπεριφορά: Γρήγορη ομιλία, ονυχοφαγία, ανάσπαση ποδιών, χασμουρητό, τρέμουλο, σπασμένη φωνή, επιθετικότητα, παραίτηση και εγκατάλειψη. Γρήγορη ομιλία, ονυχοφαγία, ανάσπαση ποδιών, χασμουρητό, τρέμουλο, σπασμένη φωνή, επιθετικότητα, παραίτηση και εγκατάλειψη.

Το άγχος σε όλες του τις εκφάνσεις αποτελεί κεντρικό στοιχείο σχεδόν όλων των αρνητικών καταστάσεων διέγερσης στην εργασία. Όταν οι συνειδητές σκέψεις και τα συναισθήματα δεν μπορούν να συντονιστούν με τις ασυνείδητες αντιδράσεις στην εργασία τότε εμφανίζονται ψυχικές διαμαρτυρίες, οι οποίες είναι υπεύθυνες για αναστολές στην απόδοση. Το άγχος σε όλες του τις εκφάνσεις αποτελεί κεντρικό στοιχείο σχεδόν όλων των αρνητικών καταστάσεων διέγερσης στην εργασία. Όταν οι συνειδητές σκέψεις και τα συναισθήματα δεν μπορούν να συντονιστούν με τις ασυνείδητες αντιδράσεις στην εργασία τότε εμφανίζονται ψυχικές διαμαρτυρίες, οι οποίες είναι υπεύθυνες για αναστολές στην απόδοση.

Για τους λόγους αυτούς, είναι σημαντικό να γνωρίζει ο εργαζόμενος και ο διευθυντής, τους τρόπους αντιμετώπισης και παρεμπόδισης της εμφάνισης των ανασταλτικών για την απόδοση, οργανικών, ψυχολογικών και στη συμπεριφορά επιπτώσεων. Για τους λόγους αυτούς, είναι σημαντικό να γνωρίζει ο εργαζόμενος και ο διευθυντής, τους τρόπους αντιμετώπισης και παρεμπόδισης της εμφάνισης των ανασταλτικών για την απόδοση, οργανικών, ψυχολογικών και στη συμπεριφορά επιπτώσεων.