Εισαγωγή στην αρχαία ελληνική ιστοριογραφία 1 ο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών – Γεννάδειο Στάθης Λεουτσάκος

Τι είναι η ιστορία;  ἱ στορώ = εξετάζω, ερευνώ / ο ἶ δα > ιστέον = γνωρίζω καλά  Η ιστορία είναι μια επιστήμη  Καταγράφει τη γνώση του ανθρωπίνου παρελθόντος (χρονολογική ταξινόμηση και αξιολόγηση των γεγονότων)  Εξετάζει τις έννοιες του προσώπου, του χώρου και του χρόνου  Αναλύει συνθήκες, αίτια, αφορμές, επιτεύγματα…

Σε τι διαφέρουν οι Έλληνες ιστοριογράφοι από τους άλλους;  Ξεχώρισαν πραγματικά από φανταστικά γεγονότα (επιστημονική μέθοδος)  Τα έργα τους είχαν λογοτεχνική αξία  Συνιστούν έργα με συνεχή ιστορική αφήγηση (όχι γενεαλογίες, κατάλογοι, επιτεύγματα θεών και βασιλέων)

Ποιοι είναι οι Έλληνες ιστορικοί;  Ίωνες λογογράφοι (6ος αι.): μυθογραφία, παραδόσεις, έθιμα, κατάλογοι, γενεαλογίες.  Ηρόδοτος (5 ος αι. π.Χ. / ο πατέρας της ελληνικής ιστοριογραφίας). Αξιοποιεί γραπτές και κυρίως προφορικές πηγές. Θέμα του τα Μηδικά (οι Περσικοί πόλεμοι έως το 479 π.Χ. τη μάχη των Πλαταιών). Ιωνική διάλεκτος. Το αρχαιότερο πεζό κείμενο του δυτικού πολιτισμού που σώθηκε ολόκληρο.  Θουκυδίδης : (5 ος αι. π.Χ. / επιστημονική μέθοδος (ακρίβεια, αντικειμενικότητα, διασταύρωση πηγών, αίτια πολέμου, χρονολόγηση γεγονότων, δημηγορίες). Θέμα του ο Πελοποννησιακός πόλεμος (431 – 404 π.Χ.). Αττική διάλεκτος. Το παλαιότερο πεζό κείμενο σε αττική διάλεκτο. Το 411 π.Χ. πέθανε και το έργο του συνεχίζει ο Ξενοφώντας.  Ξενοφώντας : (5 ος αι. π.Χ.) Συνεχιστής του έργου του Θουκυδίδη με το έργο του «Ελληνικά»: 411(κατάλυση αθηναϊκής δημοκρατίας) – 362 π.Χ. (Μάχη της Μαντίνειας και πτώση θηβαϊκής ηγεμονίας). Αττική διάλεκτος.  Πολύβιος : (3 ος αι. π.Χ.) ιστορία ελληνιστικής εποχής  Πλούταρχος : (2 ος αι. μ.Χ.)βιογραφίες…  κ.ά.

Πελοποννησιακός πόλεμος (αφορμές)  Χρονικά : 431 – 404 π.Χ. : επίθεση Θηβαίων κατά Πλαταιών – ήττα σε Αιγός ποταμούς (405 π.Χ) και παράδοση της Αθήνας (404 π.Χ.)  Αφορμές του πολέμου με σκοπό την απελευθέρωση των Ελλήνων από την αθηναϊκή συμμαχία: 1.Επέμβαση Αθηναίων σε διένεξη Κορινθίων – Κερκυραίων (433 π.Χ.) 2.Επέμβαση Κορινθίων υπέρ Ποτίδαιας στη Χαλκιδική που αποστάτησε από αθηναϊκή συμμαχία. 3.Μεγαρικό ψήφισμα: απαγόρευση διάθεσης προϊόντων των Μεγάρων σε λιμάνια της αθηναϊκής συμμαχίας. 4.Κατάληψη Αίγινας από Αθηναίους. 5.Επέμβαση Θηβαίων στις Πλαταιές.

Πελοποννησιακός πόλεμος (αίτια)  Αίτια του πολέμου: 1.Η πολιτική και ιδεολογική αντίθεση Αθήνας – Σπάρτης 2.Τα οικονομικά συμφέροντα 3.Ο φόβος για την αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας (ψυχολογικό αίτιο)  Προβληματισμός : Για την κατάλυση της Δημοκρατίας από τους Τριάκοντα, τη στάση τους και την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Για την παρέμβαση των Περσών στα ελληνικά πράγματα (Ανταλκίδειος ειρήνη).

Τι γνωρίζουμε για τον Ξενοφώντα;  Μορφωμένος (εύπορη οικογένεια)  Ανήκε στην τάξη των ιππέων  Θαύμαζε τον Σωκράτη και τον Αγησίλαο (βασιλιά της Σπάρτης) και γι΄ αυτό εξορίστηκε σε Σκιλλούντα και Κόρινθο.  Χρονολογούνται τα έργα του με βάση «εσωτερικές μαρτυρίες»  Αρετές έργου του: ακρίβεια στην έκφραση, ικανός ρεπόρτερ της εποχής του, λεπτομερής περιγραφή γεγονότων.  «αττική μέλισσα» ή «αττική μούσα»: απλοποιημένο αττικό ιδίωμα με λογοτεχνική αξία  Το έργο του είναι ιστορική πηγή για τα γεγονότα π.Χ. (Μάχη Μαντίνειας)  Το καθαρό ιστορικό του έργο είναι τα Ελληνικά (411 – 362 π.Χ.) ΩΣΤΟΣΟ,  Ήταν φιλολάκωνας (μεροληπτικός) και θρησκόληπτος (όνειρα, χρησμοί)  Δεν διακρίνει το βασικό από το επουσιώδες

Τι γνωρίζουμε για τον Θουκυδίδη  Μορφωμένος (εύπορη, αριστοκρατική οικογένεια)  Θαύμαζε τον Περικλή (αν και αριστοκρατικός)  Εξορίστηκε λόγω της αποτυχία ως στρατηγός στην Αμφίπολη.  Το έργο του έμεινε ημιτελές  Θέτει το πρόβλημα της αθηναϊκής ηγεμονίας και του παραλογισμού του πολέμου  Προβάλλει τα χαρακτηριστικά του υπεύθυνου πολίτη: λογική, σύνεση, φιλοπατρία, μετριοπάθεια, ανθρωπιά

Η μέθοδος του Θουκυδίδη  Λογική μέθοδος: «εικότα», «σημεία ή μαρτύρια», «τεκμήρια»  Χρησιμοποιεί αποφθέγματα και γενικεύει (έργο: «κτ ῆ μα ἐ ς α ἰ ε ὶ »)  Αυτοψία με επισκέψεις σε μάχες, συλλογή και αξιολόγηση υλικού (εγγράφων, αρχείων…). Σκοπός: η αλήθεια  Δημηγορίες: λόγοι πολιτικών και στρατιωτικών (προσωπικότητα, ιδιαίτερη γλώσσα, κίνητρα, φωτισμός γεγονότων)  Χρονολογική καταγραφή των γεγονότων (θέρος – χειμώνας). Θέρος = 8 μήνες στρατιωτικών επιχειρήσεων  Δομή του έργου από αλεξανδρινούς γραμματικούς σε 8 βιβλία (βλ. βιβλίο)  Γλώσσα (βλ. βιβλίο)