ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ…

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Μετά τη συνάντηση και την υπογραφή της συνθήκης του "Ρίο" το 1992 ( fox.gr/index.php?pN=internationaltreaty&txtNewsID=29&templa te=standard.htm ), ο όρος "βιοποικιλότητα" άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως και αναφέρεται από όλους, ειδικούς και μη, ως πανάκεια που λύνει όλα τα οικολογικά προβλήματα. Ο όρος ήταν γνωστός στην οικολογία πολύ πιο πριν από τη συνάντηση του Ρίο και χρησιμοποιούταν για να εκφράσει την ποικιλία των μορφών ζωής σε έναν συγκεκριμένο χώρο.

Παρά όμως την απλότητα και σαφήνεια του όρου, το περιεχόμενό του είναι μια από τις πλέον αφηρημένες και αμφιλεγόμενες έννοιες της οικολογίας. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει μία, αλλά πολλές βιοποικιλότητες, σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης της ζωής και ότι δεν είναι ενιαίος ο τρόπος έκφρασης ή καλύτερα εκτίμησής της.

Τι είναι;;;  Ως βιοποικιλότητα, ορίζουμε κυρίως το σύνολο των γονιδίων, των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και των πολιτισμών μιας περιοχής. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη είναι το αποτέλεσμα εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων εξελικτικής ιστορίας.

 Μέσω εξελικτικών διαδικασιών η βιοποικιλότητα αυξομειώνεται.  Η εμφάνιση νέων γονιδίων σε έναν πληθυσμό, νέων ειδών σε μια βιοκοινότητα ή/και νέων τύπων οικοσυστημάτων στη βιόσφαιρα αυξάνουν τη βιοποικιλότητα του πληθυσμού, της βιοκοινότητας και του πλανήτη αντίστοιχα.  Μείωση στη γονιδιακή ποικιλία ενός πληθυσμού, η εξαφάνιση ενός είδους ή/και η αλλοίωση, απλούστευση στη σύνθεση ενός οικοσυστήματος μειώνουν τη συνολική βιοποικιλότητα.

Τέσσερα διαφορετικά επίπεδα βιοποικιλότητας  Το πρώτο επίπεδο είναι εκείνο της γενετικής βιοποικιλότητας η οποία εκφράζει το εύρος των κληρονομικών καταβολών ενός συγκεκριμένου είδους.  Το δεύτερο είναι αυτό της βιοποικιλότητας των ειδών φυτών και ζώων η οποία εκφράζεται με τον αριθμό (πλήθος) των ειδών φυτών και ζώων που απαντούν σε μια συγκεκριμένη περιοχή.  Το τρίτο επίπεδο, γνωστό ως βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων ή φυτοκοινωνιών (habitats), εκφράζεται με τον αριθμό (πλήθος) των συνδυασμών ειδών φυτών και ζώων (οικοσυστημάτων) που συναντώνται σε μια συγκεκριμένη περιοχή.   Το τέταρτο επίπεδο είναι εκείνο της βιοποικιλότητας των τοπίων, το οποίο εκφράζεται με τον αριθμό ή το πλήθος των τύπων τοπίων που εμφανίζονται σε μια περιοχή ή σε μια χώρα.

Σχολιάστε τη φωτογραφία…

 Στο πέρασμα του χρόνου ανθρώπινοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, ανακαλύπτοντας, αξιοποιώντας και τροποποιώντας ετερογενείς βιολογικούς πόρους.  Πολλές περιοχές του πλανήτη, και κατ' επέκταση η βιοποικιλότητα που τις χαρακτηρίζει, που σήμερα φαίνονται "φυσικές" έχουν διαμορφωθεί υπό την επίδραση μακροχρόνιων ανθρωπογενών επεμβάσεων (εγκατάσταση ανθρώπινων πληθυσμών, γεωργοκτηνοτροφικές εφαρμογές, εκμετάλλευση και μεταφορά φυσικών πόρων κ.ά.).

Εικόνα 1. Ο συνολικός αριθμός ειδών στον πλανήτη υπολογίζεται από 5 μέχρι 100 εκατομμύρια. Τα έντομα φαίνεται να είναι τα πιο πολυπληθή και μάλιστα τα κολεόπτερα έχουν την πιο μεγάλη ποικιλία και εξάπλωση απ' όλα τα είδη της Γης.

Γιατί μας ενδιαφέρει η διατήρηση της βιοποικιλότητας;  Η διατήρηση της βιοποικιλότητας εξασφαλίζει την ανάπτυξη βιώσιμων πληθυσμών και οικοσυστημάτων.  Αν και ο άνθρωπος συχνά δύσκολα αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα διατήρησής της, θεωρείται δεδομένο ότι η επιβίωσή του εξαρτάται καθοριστικά από το άμεσο αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον της βιόσφαιράς του. Αφού ο "ρόλος" του κάθε είδους καθώς και η σχετική του σπουδαιότητα για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος που συνθέτει δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί, σκόπιμη είναι η διατήρηση των υψηλότερων δυνατών επιπέδων βιοποικιλότητας.

 Προσεγγίζοντας την αναγκαιότητα διατήρησης της βιοποικιλότητας ανθρωποκεντρικά μπορούμε να αναφερθούμε στα άμεσα οφέλη που προκύπτουν από την εκμετάλλευσή της.  Η μεγάλη ποικιλία γονιδίων, ειδών, οικοσυστημάτων και πολιτισμών μας εξασφαλίζει τροφή, ενέργεια, φάρμακα, ξυλεία, ίνες και άλλες πρώτες ύλες, λειτουργικές πρακτικές, εμπειρία και γνώση αποδίδοντας αξιόλογα κεφάλαια στην παγκόσμια οικονομία.  Παράλληλα, η τεράστια αυτή "αποθήκη" μορφών ζωής και οικοσυστημάτων γενικότερα παρέχει δωρεάν υπηρεσίες ανακύκλωσης στοιχείων και εξυγίανσης του περιβάλλοντος.

Ο Ήλιος και η Γη υποστηρίζουν και συντηρούν κάθε μορφή ζωής.

Παράγοντες που απειλούν τη βιοποικιλότητα  Τα μέλη μιας φυσικής βιοκοινότητας εξελίσσονται παράλληλα, προσαρμόζονται στο πέρασμα του χρόνου σε αλλαγές του βιοτικού τους περιβάλλοντος (τροποποιήσεις του τοπικού κλίματος, εισαγωγή ή αφαίρεση ανταγωνιστικών ατόμων - ειδών στην περιοχή κ.ά.). Η γενετική ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τους περισσότερους πληθυσμούς των διαφορετικών ειδών προσφέρει συνήθως, σ' ένα ποσοστό τουλάχιστον του πληθυσμού, επαρκείς δυνατότητες προσαρμογής σε βαθμιαίες αλλαγές των περιβαλλοντικών συνθηκών.

 Ωστόσο, όταν οι παραπάνω αλλαγές είναι ριζικές και συμβαίνουν απότομα (καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, εισαγωγή στο οικοσύστημα ξενικών ανταγωνιστικών ειδών κ.ά.), τα άτομα αδυνατούν να προσαρμοστούν άμεσα και κατά συνέπεια οι πληθυσμοί τους απειλούνται από εξαφάνιση.

Αιτίες  Καταστροφή και διακοπή της συνέχειας των οικοσυστημάτωνΚαταστροφή και διακοπή της συνέχειας των οικοσυστημάτων  Κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο της ανύψωσης της θερμοκρασίας του πλανήτη (global warming) Κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο της ανύψωσης της θερμοκρασίας του πλανήτη (global warming)  Χημική ρύπανση Χημική ρύπανση  Τεχνητή ή τυχαία εισαγωγή ειδών σε οικοσυστήματα Τεχνητή ή τυχαία εισαγωγή ειδών σε οικοσυστήματα  Ανθρωπογενείς επεμβάσεις που απειλούν έμμεσα τη διαχρονική διατήρηση της βιοποικιλότητας Ανθρωπογενείς επεμβάσεις που απειλούν έμμεσα τη διαχρονική διατήρηση της βιοποικιλότητας

Ανανενόμενη κατάσταση βιοποικιλότητας για την επόμενη εικοσαετία

 Στις μέρες μας και μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είδη περίπου απειλούνται από εξαφάνιση και πιθανότατα 500 είδη έχουν εξαφανιστεί για πάντα από τότε που οι άνθρωποι κατοίκησαν τη Βόρεια Αμερική.

Διαχείριση της βιοποικιλότητας στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης  Ο πληθυσμός της Γης αναμένεται να διπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το Από τα 10 δισεκατομμύρια ανθρώπων που θα ζουν στον πλανήτη μας, το μεγαλύτερο ποσοστό θα κατοικεί στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής. Στις παραπάνω περιοχές η ανάγκη για οικονομική ανάπτυξη είναι έντονη και σε συνδυασμό με την πίεση της πληθυσμιακής αύξησης, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων θα μεγιστοποιηθεί. Μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα υπάρχει ένας αυξανόμενος ανταγωνισμός ανάμεσα στις πιθανές χρήσεις της διαθέσιμης γης και η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι απίθανο να αποτελέσει προτεραιότητα, καθώς θα υπάρχουν άλλες πιο άμεσες ανάγκες.

 Πολλές από τις σύγχρονες πρακτικές διατήρησης της βιοποικιλότητας επικεντρώνονται στα απειλούμενα είδη και στην προστασία μοναδικών και ιδιαίτερης σημασίας οικοσυστημάτων. Ο έλεγχος της εμπορικής εκμετάλλευσης των απειλούμενων ειδών και η οριοθέτηση προστατευόμενων περιοχών ευνοούν αναμφισβήτητα τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.  Στην κατεύθυνση αυτή υπάρχουν ωστόσο και άλλα ζητήματα εξίσου σημαντικά. Η ορθολογική διαχείριση του συνόλου των χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων, που εκμεταλλευόμαστε για την εξασφάλιση ποικιλίας πόρων, αποτελεί ίσως το "κλειδί" για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη βιώσιμη ανάπτυξη κατ' επέκταση.

Σχολιάστε τις ακόλουθες εικόνες:

Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο και την Ευρώπη με, ταυτόχρονα, πολύ υψηλό βαθμό ενδημισμού. Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε, σε εθνικό επίπεδο, ένα πλαίσιο δράσεων με στόχο την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών από τις οποίες εξαρτιόμαστε, όπως τροφή, πόσιμο νερό, επικονίαση, προστασία από πλημμύρες, κ.λπ.

 Η διατήρηση του βιολογικού μας πλούτου, σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί τόσο βασική υποχρέωση που, ακόμη και εάν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να την επινοήσουμε, όσο και σημαντική συμβολή της Ελλάδας, ως Κ-Μ της ΕΕ, στις Πανευρωπαϊκές και Παγκόσμιες προσπάθειες αποτροπής της απώλειας της βιοποικιλότητας.  Με αυτά τα δεδομένα και σε ανταπόκριση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το άρθρο 6 της Διεθνούς Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα, της οποίας η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέλος, συντάχθηκε η παρούσα Εθνική Στρατηγική και ένα Σχέδιο Δράσης υλοποίησής της για τα επόμενα 15 χρόνια.

Πλαίσιο για τη χάραξη της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα αποτελούν:  οι επιστημονικές διαπιστώσεις για τον πλούτο, τις αξίες και τις απειλές της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα,  το νομικό πλαίσιο που δεσμεύει την ελληνική πολιτεία - εθνικό, διεθνές και Κοινοτικό - συμπεριλαμβανομένου και αυτού που εναρμονίζει στο δίκαιο της χώρας μας διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις και ευρωπαϊκές οδηγίες,  το στρατηγικό πλαίσιο, όπως οριοθετείται από διάφορα εθνικά, κοινοτικά και διεθνή κείμενα, τα οποία η χώρα μας έχει αποδεχθεί,  το σύνολο των γενικών αρχών που θεωρούνται εκ των προτέρων αποδεκτές, καθώς προκύπτουν από ηθικές επιταγές, τις εθνικές μας ανάγκες και δυνατότητες, καθώς και από τις αντίστοιχες επιστημονικές προσεγγίσεις,  η ενσωμάτωση της διατήρησης και της αειφορικής χρήσης της βιοποικιλότητας σε ένα Εθνικό Στρατηγικό πλαίσιο.

Αφού διαβάσετε το ακόλουθο άρθρο, να συζητήσετε για την προστασία της βιοποικιλότητας  salonika.org/2010/02/14/without-a- strategy-the-protection-of- biodiversity-in-greece/ salonika.org/2010/02/14/without-a- strategy-the-protection-of- biodiversity-in-greece/

Ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες  kastor.kas.sch.gr/biodiversity_site/b /biodiversity.htm kastor.kas.sch.gr/biodiversity_site/b /biodiversity.htm   abid=237 abid=237 