1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 18 η «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ» ΤΗΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑΣ

2 Ρύθμιση της λιπιδαιμίας Οι διάφορες μορφές λιπιδίων του αίματος και το συνολικό τους ποσό, επηρεάζονται από ένζυμα που βρίσκονται στα λιποκύτταρα, στα ηπατο- κύτταρα και σε άλλα κύτταρα. Η λειτουργία αυτών των ενζύμων επηρεάζεται περαιτέρω από την ινσουλίνη, την αδρεναλίνη, τα γλυκοκορτικοειδή, την αυξητική ορμόνη, τις γεννητικές ορμόνες, κλπ. Οι παραπάνω παράγοντες επιτελούν το ρόλο που καθορίζεται από τα γονίδια στο κάθε άτομο και επηρεάζεται από το είδος και το ποσό της καθημερινής μας τροφής.

3 Ρύθμιση της λιπιδαιμίας-1 Εκείνο που βασικά μας ενδιαφέρει είναι η διατήρηση των λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας, δηλαδή εκείνων που περιέχουν την «κακή» χοληστερόλη, σε όσο το δυνατό χαμηλότερα επίπεδα, καθώς και η διατήρηση των λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας, δηλαδή εκείνων που περιέχουν την «καλή» χοληστερόλη, σε σχετικά υψηλό επίπεδο. Μόνο με αυτό τον τρόπο παρέχεται μια σχετική εξασφάλιση από την πρώιμη ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης.

4

5 Ρύθμιση της λιπιδαιμίας - Ινσουλίνη Η «αντίσταση στην ινσουλίνη» οδηγεί σε μεταβολικές διαταραχές που συνδέονται με χρόνια υπερλιπιδαιμία και αυξημένο κίνδυνο για καρδιοπάθειες. Η υπεριλιπιδαιμία σε καταστάσεις «αντίστασης στην ινσουλίνη» (ΣΔ-ΙΙ και μεταβολικό σύνδρομο) οφείλεται σε αυξημένη έκκριση λιποπρωτεϊνών VLDL από το ήπαρ. Σε άτομα που αποκρίνονται στην ινσουλίνη, αυτή καταστέλλει την έκκριση τριγλυκεριδίων (μέσω της VLDL) από το ήπαρ.

6 Ρύθμιση της λιπιδαιμίας – Ινσουλίνη-1 Η ανασταλτική δράση της ινσουλίνης στην έκκριση VLDL οφείλεται μερικώς στην άμεση καταστολή της ροής ελεύθερων λιπαρών οξέων (non-esterified fatty acids ή NEFA) από τον λιπώδη ιστό προς το ήπαρ, που έχει σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό της διαθεσιμότητας τους για σύνθεση τριγλυκεριδίων, λόγω ελάττωσης της δράσης των λιπασών των ιστών που διασπούν τα ελεύθερα τριγλυκερίδια προς γλυκερόλη και ελεύθερα λιπαρά οξέα.

7 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΛΙΠΩΔΗ ΙΣΤΟ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ ΣΤΟ ΗΠΑΡ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΥΕΣ

8 Ρύθμιση της λιπιδαιμίας – Ινσουλίνη-2 Εκτός αυτού η ινσουλίνη δρα άμεσα στο ήπαρ καταστέλλοντας την έκκριση της λιποπρωτεΐνης VLDL και της απoπρωτεΐνης apoB. Παρόμοια δράση, έχουν βρεθεί να παρουσιάζουν και ορισμένα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (20:5, eicosapentaenoic acid ή EPA), αλλά και η νιασίνη.

9 apo, apolipoproteinC, cholesterolCE, cholesterol ester CETP, CE transfer proteinHL, hepatic lipase HSL, hormone-sensitive lipase IDL, intermediate density lipoprotein LPL, lipoprotein lipase MTP, microsomal triglyceride transfer proteinNEFA, nonesterified fatty acid TG, triglyceride SCD, stearoyl CoA desaturase sdLDL, small, dense LDL ΔΡΑΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (+) Ή (-) Sf: Svedberg flotation

10 Η ΥΠΕΡΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΑΙΜΙΑ ΚΑΙ Η ΥΠΕΡΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ, ΓΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΙΝΩΝ : Α) Δημιουργία μικρών- πυκνών LDL, Β) Τροποποίηση των LDL, Γ) Γλυκοζυλίωση άλλων πρωτεινών, Δ) Δημιουργία τελικών γλυκοζυλιωμένων παραγώγων. * Οι αλλαγές αυτές συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου

11 ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Χ ή ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΑΝΤΟΧΗΣ Το 1987 οι Reaven,De Fronzo και Ferrannini διατύπωσαν την υπόθεση ότι το μεταβολικό σύνδρομο, που περιλαμβάνει: Διαβήτη τύπου ΙΙ, Υπέρταση, Δυσλιπιδαιμία και αθηροσκλήρωση με φλεγμονή, Οφείλεται σε μια κοινή πρωτοπαθή διαταραχή, την αντίσταση στην ινσουλίνη.

12 Αθηρωμάτωση

13 Αθηρωμάτωση-1

14 Αθηρωμάτωση-2

15 Επιθυμητή λιπιδαιμία σε διαβητικούς ασθενείς

16 Σύνοψη επιδράσεων στη λιπιδαιμία

17 ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ, ΣΤΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Ολική Χοληστερόλη HDLLDL Συστηματική σωματική δραστηριότητα (π.χ., ζωηρό βάδισμα για 30΄ καθημερινά) Μείωση ΑύξησηΚαμία επίδραση Κορεσμένα λίπη (ζωικά λίπη, βούτυρο, πλήρη γαλακτοκομικά) Αύξηση - Πολυακόρεστα λίπη (καλαμποκέλαιο, ηλιέλαιο, σογιέλαιο) -Μείωση Μονοακόρεστα λίπη (ελαιόλαδο, αβοκάντο, αμύγδαλα) -Μικρή αύξηση Μείωση Ω-3 λιπαρά οξέα (ψάρια, καρύδια, λιναρόσπορος)Μικρή μείωση? - Διαιτητική Χοληστερόλη (αβγά, θαλασσινά)Μικρή αύξηση -- Διαλυτές Φυτικές ίνες (ολικής άλεσης δημητριακά φρούτα, λαχανικά) ΜείωσηΚαμία επίδραση Μείωση Έντονα Επεξεργασμένοι Υδατάνθρακες (ζάχαρη, άσπρο αλεύρι και παράγωγά τους) -Μείωση - Trans λιπαρά οξέα (π.χ. τηγανητές πατάτες)ΑύξησηΜείωσηΑύξηση

18 Η σημασία της άσκησης στη λιπιδαιμία

19 Η σημασία της άσκησης στα κύτταρα Νικολαϊδης και συν. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 21: , 2004

20

21 Διαχείριση δυσλιπιδαιμίας. Υψηλά TG

22 Διαχείριση δυσλιπιδαιμίας-1. Χαμηλή HDL Φάρμακα που ελαττώνουν την LDL, Απώλεια βάρους μέσω ολιγοθερμιδικής δίαιτας, Άσκηση, Χρήση ελαιόλαδου, Χρήση 1-2 ποτηριών κόκκινου κρασιού/ημέρα.

23 Διαχείριση δυσλιπιδαιμίας-1. Χαμηλή HDL Αποφυγή πολλών κορεσμένων, τα οποία όμως δεν είναι λιγότερα του 6%Κcal, Αποφυγή trans- λιπαρών οξέων, Αποφυγή κατάχρησης υδατανθράκων, Παίζουν ρόλο τα γονίδια (κληρονομικότητα).

24

25 Υψηλή LDL: Ο υποδοχέας της LDL και η οικογενής υπερχολοστερολαιμία

26 Ξάνθωμα σε ανθρώπινο γόνατο

27 Οικογενής υπερχολοστερολαιμία

28 Χορήγηση αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων

29 Στρατηγικές για τον έλεγχο της υπερλιποπρωτεϊναιμίας Χολοστερόλη αίματος Κυτταρική Χολοστερόλη LDL-R Παραγωγή ορμονών HMG CoA reductase ΣΤΑΤΙΝΕΣ Δίαιτα Βιοσύνθεση Χολικά άλατα Έντερο Περιττώματα Επαναρρόφηση Δεσμευτές χολικών αλάτων Καταβολισμός Λιποπρωτεϊνών ΦΙΜΠΡΑΤΕΣ Ezetimibe

30 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΕΡΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑΣ ΚΥΡΙΩΣ

31 Στατίνες

32 Σύνθεση χολοστερόλης

33 Τρόπος δράσης των στατινών. Ανταγωνιστική δέσμευση 3-hydroxy-3-methylglutaryl coenzyme A (HMG-CoA) reductase

34 Φαρμακολογία στατινών Bioavail.Dosage (mg) Protein Binding Metabolites Atorvastatin~14%10 – 80>98%Active Cerivastatin~60%0.2 – 0.3>99%Active Fluvastatin~24%10 – 8098%Active Lovastatin~5%10 – 80>95% Pravastatin~17%10 – 40~50% Simvastatin~5% ~95% Η Σεριβαστατίνη έχει αποσυρθεί επειδή παρουσίαζε παρενέργειες όπως ραβδομυόλυση και μυϊκή αδυναμία

35 Οι στατίνες δεν συνδυάζονται με χυμό grape- fruit

36

37 Η καταπολέμηση της υπερχολοστερολαιμίας

38 Διοχετευτές χολικών αλάτων προς αποβολή Bile Acid Sequestrants

39 Εζετιμίβη Περιορίζει την απορρόφηση τροφικής χοληστερόλης δρώντας τοπικά στο έντερο. Συνδυάζεται με στατίνες.

40 Φυτικές στερόλες και στανόλες (Becel, Benecol κ.λπ.) Πειράματα έχουν δείξει ότι με χρήση στερολών στην διατροφή 2,5 γρ./ημέρα για ένα χρόνο, σε σχέση με ομάδες ελέγχου, η ολική χοληστερόλη του ορού υποχωρεί κατά ≈19% ενώ η LDL κατά ≈14%.

41 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΕΡΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΑΙΜΙΑΣ ΚΥΡΙΩΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΧΟΛΟΣΤΕΡΟΛΑΙΜΙΑΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΩΣ

42

43 Σημεία Υπερτριγλυκεριδαιμίας ΞΑΝΘΩΜΑΤΑ – ΛΙΠΙΔΙΚΗ ΔΙΗΘΗΣΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΥΣ

44 Σημεία Υπερτριγλυκεριδαιμίας

45 Νικοτινικό οξύ - Νιασίνη Χορηγείται σε μεγάλες δόσεις (0.5-6 grams ημερησίως). Περιορίζει τα τριγλυκερίδια και την ολική χοληστερόλη. Διεγείρει την έκκριση χολής αλλά όχι χολικών αλάτων. Χρήσιμο σε υπερλιπιδαιμίες τύπου IIa, IIb, III, IV και V. Δίνει σοβαρές παρενέργειες, όπως έξαψη, φαγούρα, γαστρεντερικά προβλήματα, υπογλυκαιμία, υπερουρικαιμία, αρρυθμίες, υπόταση, ηπατοπάθεια.

46 ΑΝΤΙΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΝΙΑΣΙΝΗΣ

47 Αντι-λιπιδαιμικά φάρμακα. Φιμπράτες Εισήχθησαν στην ιατρική πράξη το 1981, Η δεύτερη, μετά τις στατίνες κατηγορία αντιλιπιδαι- μικών φαράκων. Κυρίως περιορίζουν την τριγλυκεριδαιμία, μέσω αύξησης του καταβολισμού των λιποπρωτεϊνών και αύξηση της αξιοποίησης των TG (διεγείρουν τις λιποπρωτεϊνικές λιπάσες) από το σώμα. Χρησιμοποιούνται στις υπερλιπιδαιμίες III, IV και V.

48 Αντι-λιπιδαιμικά φάρμακα. Φιμπράτες

49 Ω-3 λιπαρά οξέα Χρησιμοποιούνται στην υπερτριγλυκεριδαιμία, επειδή περιορίζουν την απελευθέρωση VLDL από το ήπαρ και διεγείρουν τις οξειδώσεις των λιπαρών οξέων.

50 Δράση των ω-3 στην υπερτριγλυκεριδαιμία 1) decreasing lipogenesis (by decreasing the enzymatic conversion of acetyl CoA to fatty acids [FA]); 2) increasing beta-oxidation of FA; 3) inhibiting both phosphatidic acid phosphatase/phosphohydrolase (PA[P]), an enzyme that catalyzes the conversion of phosphatidic acid (PA) to diacylglycerol (DAG), and diacylglycerol acyltransferase (DGAT), an enzyme that catalyzes the final esterification step in triglyceride synthesis; and 4) increasing degredation of apoB. Omega-3 fatty acids may also increase lipoprotein lipase (LPL) activity

51 Σημεία δράσης των αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων στην υπερλιπιδαιμία Peroxisome proliferator-activated receptor α (PPARα)

52 Νέες γενιές φαρμάκων: αγωνιστές PPAR (Peroxisome proliferator-activated receptors agonists) Thiazolidinedione (TZD)

53 ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑΣ

54

55

56 Η Κρητική ή μεσογειακή δίαιτα

57 Το λιπώδες κύτταρο ως πηγή ορμονών

58 Ρόλος της αδιπονεκτίνης. Εφαρμογές;

59 Ρεζιστίνη. Εφαρμογές; Η ρεζιστίνη είναι μία λιποκίνη που θεωρείται κρίκος ο οποίος συνδέει την παχυσαρκία με το σακχαρώδη διαβήτη. Η ρεζιστίνη συμμετέχει στην παθογένεια της ανάπτυξης αντίστασης στην ινσουλίνη, στη φλεγμονή και την αθηροσκλήρωση.

60 ΣΧΕΣΕΙΣ ΛΙΠΟΥΣ ΜΕ ΠΑΘΗΣΕΙΣ. ΜΕΛΛΟΝ ASCVD: atherosclerotic cardiovascular diseases