Ορισμός  Παχυσαρκία είναι η κλινική εκδήλωση της συσσώρευσης λίπους στον οργανισμό σε τέτοιο βαθμό ώστε να παραβλάπτεται η υγεία  ενήλικες άνδρες: 15-20% ενήλικες γυναίκες: 25-30% Φυσιολογικό ποσοστό λίπους

Πρόσληψη ενέργειας Κατανάλωση ενέργειας Αποθήκευση ενέργειας = Λίπος = Παχυσαρκία Επιπλέον ημερήσια πρόσληψη κατά 25kcal (  μισή φέτα ψωμί) σε 10 χρόνια οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους κατά 10kg (25*360*10=90000 kcal / 1kg λίπους =9000kcal)

Ημερήσια κατανάλωση ενέργειας Levine et al, Best Practice & Research 2002

Βασικός Μεταβολικός ρυθμός (Basal Metabolic Rate - BMR) Η ενέργεια που καταναλώνεται σε όταν ένα άτομο μόλις έχει ξυπνήσει, είναι σε ηρεμία, ύπτια θέση, νηστικό, και σε ουδέτερη θερμοκρασία. Είναι η ενέργεια που απαιτείται για τη διατήρηση των λειτουργιών των οργάνων και των κυττάρων. Resting Energy Expenditure Η ενέργεια που καταναλώνεται σε ηρεμία, σε νηστεία και ισούται με τον BMR ± 10% Levine et al, Best Practice & Research 2002

Ο βασικός μεταβολικός ρυθμός είναι ανάλογος της άλιπης μάζας σώματος

Προσδιορισμός του βασικού μεταβολικού ρυθμού Άμεση θερμιδομετρία =υπολογισμός της παραγωγής θερμότητας από το σώμα Έμμεση θερμιδομετρία =υπολογισμός της κατανάλωσης Ο 2 και παραγωγής CO 2 από τον οργανισμό ανά λεπτό (η κατανάλωση ενέργειας βασίζεται στην εμπειρική παρατήρηση ότι για ένα άτομο που καταναλώνει μια μεικτή τροφή, η κατανάλωση ενέργειας ισούται περίπου με 4.82kcal/L O2 που χρησιμοποιείται)

For men, the B.E.E. = (13.75 x kg) + (5.003 x cm) - (6.775 x age) For women, the B.E.E. = (9.563 x kg) + (1.850 x cm) - (4.676 x age) Υπολογισμός του Βασικού μεταβολισμού με βάση το ύψος, το βάρος, την ηλικία και το φύλο και χωρίς κάποιο άμεσο προσδιορισμό

ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ (ΠΟΥ) ΗΠΑ: 20-25% Ευρώπη: 10-25% Ελλάδα: 22.5% (Kapantais et al, Ann Nutr Metab, 2006) Παχύσαρκοι+υπέρβαροι= = 57.5%

Badman,et al; Science 2005 Ρύθμιση της ομοιοστασίας της ενέργειας NPY/AgRP → ορεξιογόνα νευροπεπτίδια POMC/CART → ανορεξιογόνα νευροπεπτίδια

Λεπτίνη Ορμόνη προερχόμενη από τον λιπώδη ιστό Ενημερώνει τον εγκέφαλο για τα αποθέματα λίπους του οργανισμού ώστε να μειώσει την πρόσληψη τροφής και να αυξήσει την κατανάλωση ενέργειας Επίσης συμμετέχει στη ρύθμιση του μεταβολισμού, του άξονα Υ-Υ- Επινεφρίδια, Υ-Υ-Θυρεοειδής, της αναπαραγωγής, του ανοσοποιητικού, της αιμοποίησης, της αγγειογένεσης και της ανάπτυξης των οστών

Considine, R et al, NEJM 1996 Λεπτίνη: Οι παχύσαρκοι έχουν υψηλά επίπεδα λεπτίνης, ανάλογα του λίπους τους αλλά και αντίσταση στη λεπτίνη αδύνατοιπαχύσαρκοι Μέση τιμή λεπτίνης ng/mL ng/mL

 Η ρύθμιση της πρόσληψης τροφής αποτελεί εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία.  Δυστυχώς, η πρόσληψη τροφής δεν καθορίζεται μόνο από το αίσθημα της πείνας επειδή το άτομο χρειάζεται ενέργεια αλλά δυστυχώς φαίνεται να επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως η ανταμοιβή, οι κοινωνικές συνήθειες και το συναίσθημα

ΛΙΠΟΣ 1.Λευκό λίπος: αποθηκεύει ενέργεια με τη μορφή σταγονιδίων από τριγλυκερίδια μέσα στα λιποκύταρα 2.Φαιό λίπος ή καστανός λιπώδης ιστός: αποθηκεύει μικρές ποσότητες λίπους τις οποίες «καίει» για παραγωγή θερμότητας και ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος

Φαιός λιπώδης ιστός ( Brown Adipose Tissue, BAT) Πλούσιος σε μιτοχόνδρια τα οποία περιέχουν την πρωτεΐνη UCP1. H πρωτεΐνη UCP1 κατά την οξειδωτική φωσφορυλίωση βοηθά στην αποσύζευξη της ενέργειας, δηλαδή αντί να παραχθεί ATP παράγεται θερμότητα Η έκθεση στο ψύχος διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα να εκκρίνει αδρεναλίνη η οποία με τη σειρά της επάγει τα λιποκύταρα του φαιού λιπώδους ιστού να καταναλώσουν λίπος και γλυκόζη για την παραγωγή θερμότητας Άφθονος στα νεογνά αλλά τελευταίες μελέτες έδειξαν ότι υπάρχει και στους υγιείς ενήλικες.

Το καλό και το κακό λίπος

ΑΙΤΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ 1. Γενετικά: Πειράματα επανασίτισης σε μονοζυγωτικούς διδύμους που ανατρέφονται χωριστά ή μαζί έδειξαν ότι οι γενετικές επιδράσεις είναι υπεύθυνες για το 70% της διαφοράς στο Δείκτη Μάζας Σωματος που παρατηρούνται στη ζωή τους και ότι το περιβάλλον της παιδικής ηλικίας έχει μικρή ή καμία επίδραση 2. Περιβαλλοντικά

Αιτιολογία παχυσαρκίας ενηλίκων Ηλικία Ενδομήτριες επιδράσεις (πρόσληψη θερμίδων από τη μητέρα κατά την εγκυμοσύνη, διαβήτης στην εγκυμοσύνη, βάρος γεννήσεως) Θηλασμός Παιδική ηλικία (>3 ετών) Εφηβεία Ενήλικες γυναίκες (κύηση, αντισυλληπτικά, εμμηνόπαυση) Ενήλικοι άντρες Τρόπος ζωής Στέρηση ύπνου Διακοπή καπνίσματος Κοινωνικές επιρροές Δίαιτα –Overeating and restrained eating –Συχνότητα γευμάτων –Είδος δίαιτας –Fast food –Night-eating syndrome –Binge-eating disorder Φάρμακα Νευροενδοκρινής παχυσαρκία –Υποθαλαμική παχυσαρκία –Συνδρομο Cushing's –Υποθυρεοειδισμός –Σ. πολυκυστικών ωοθηκών –Ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης Ψυχολογικά αίτια Γενετικές και συγγενείς διαταραχές Κοινωνικοί- οικονομικοί παράγοντες Ιογενείς λοιμώξεις

2.Μονογονιδιακές βλάβες: απαντούν στο 7% των παιδιών με σοβαρή παχυσαρκία πρωιμης έναρξης, όμως αυτή η μορφή της παχυσαρκίας εφφανίζεται σε <0.01% του γενικού πληθυσμού. Αφορά τα εξης γονίδια Μετάλλαξη του γονιδίου της λεπτίνης→ έλλειψη λεπτίνης Μετάλλαξη του υποδοχέα της λεπτίνης→ αντίσταση στη λεπτίνη Μετάλαξη του Υ της μελανοκορτίνης τύπου 4 (MC4R) 3. Σύνδρομα (Prader-Willi, Laurence-Moon-Biedl κ.α) ΑΙΤΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Σπάνια

3. Ενδοκρινικά αίτια (σπάνια) Σύνδρομο Cushing Ψευδουποπαραθυρεοειδισμός Ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης Ινσουλίνωμα 4. Υποθαλαμική βλάβη (όγκος, τραύμα, φλεγμονή, εγχείρηση στην περιοχή του υποθαλάμου) ΑΙΤΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Σπάνια

Κλινικά χαρακτηριστικά υποθαλαμικής παχυσαρκίας οφειλόμενη σε όγκο Κεφαλαλγία Διαταραχή οράσεως Διαταραχή αναπαραγωγικής λειτουργίας Άποιος διαβήτης Διαταραχή ανάπτυξης Σπασμοί Υπνηλία Διαταραχές συμπεριφοράς

σ. Cushing Απλή παχυσαρκία

Νοσηρότητα και θνητότητα

WHO, Geneva June 1997 Ταξινόμηση της παχυσαρκίας σύμφωνα με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και την περίμετρο μέσης ΔΜΣ (BMI) = Βάρος σώματος (kg) / [Ύψος (m)] 2

Σχέση ΔΜΣ και Ποσοστού λίπους Adapted from: Gallagher et al. Am J Clin Nutr 2000;72:694. Λίπος (%) Δείκτης Μάζας Σώματος (kg/m 2 ) Women Men

Το ενδοκοιλιακό λίπος συσχετίζεται με την περίμετρο μέσης Després JP et al, 2001; Pouliot MC et al, 2004 Intra-abdominal adiposity IAA (cm 2 ) 102cm άνδρες 88cm γυναίκες

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Αναπνευστικό Αποφρακτική υπνική άπνοια Σύνδρομο υποαερισμού Άσθμα Πνευμονική εμβολή Γαστρεντερικό Λιπώδη διήθηση ΧολολιθίασηΓΟΠ Καρκίνος π. εντέρου ΚΝΣΑΕΕ Ιδιοπαθής ενδοκράνια υπέρταση ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Καρδιαγγειακό Στεφανιαία νόσος Καρδιακή αν. Αρρυθμίες/αιφνίδιος θάνατος Υπέρταση Ενδοκρινικό-Μεταβολισμός Μεταβολικό σύνδρομο Σακχαρώδης Διαβήτης 2 PCOs Υπογοναδισμός άρρεν δυσλιπιδαιμία Ψυχολογικά προβλήματα Κατάθλιψη Χαμηλή αυτοεκτίμηση ΜυοσκελετικόΔισκοκήληοστεοαρθρίτιδα Δέρμα Παράτριμμα Φλεβική στάση Οίδημα Ελκη Εν τω βάθει φλεβικές θρομβώσεις Πν. εμβολές Ουροποιητικό ακράτεια

Ο λιπώδης ιστός ως ενδοκρινής αδένας

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ 1. Καρδιαγγειακό σύστημα

1. Καρδιακή ανεπάρκεια Δεξιά ← Πνευμονική Υπέρταση Αριστερά  όγκος αίματος → Έκκεντρη υπερτροφία Υπέρταση → Συγκεντρική υπερτροφία 2. Στεφανιαία νόσος Bray GA, Endocrinol Metab Clin N Am, 2003

 Σύνδρομο υποαερισμού (31%)  Αποφρακτική υπνική άπνοια (60%)  Βρογχικό άσθμα (  κατά 50%) Οι παχύσαρκοι παρουσιάζουν: Olson et al, The Am J Medicine (2005) 118, Beuther et al, Am J Respir Crit Care Med (2007) 175, ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ 2. Αναπνευστικό σύστημα

Σύνδρομο υποαερισμού των παχύσαρκων  Ενδοκοιλιακή πίεση→ Ανύψωση του διαφράγματος→ ↓Θωρακικού κλωβού ↓ Ενδοτικότητα του θωρακικού τοιχώματος και του πνεύμονα Διαταραχή της μηχανικής της αναπνοής → περιοριστικού τύπου πνευμονοπάθεια (↓ERV) Διαταραχή του αν. κέντρου Διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο Αντίσταση στη λεπτίνη

Αποφρακτική υπνική άπνοια Εναπόθεση λίπους στο τράχηλο και παθολογική μορφολογία των ανατομικών μορίων της περιοχής → απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών κατά τον ύπνο →  Pco2 και οξέωση → αφύπνιση Μη αποδοτικός ύπνος → Υπνηλία/ Κόπωση κατά την διάρκεια της ημέρας και πρωινές κεφαλαλγίες Σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας Continuous positive airway pressure for obstructive sleep apnea, Basner et al, N Engl J Med, 2007, 356:

Η επίπτωση του ΣΔ2 σε άτομα με σοβαρή παχυσαρκία κυμαίνεται από % έναντι % σε άτομα με φυσιολογικό βάρος Prevalence of Obesity, diabetes and obesity related health risk factors, Mokdad et al, JAMA, 2003; 289: Obesity, Inactivity, and the prevalence of diabetes and diabetes related cardiovascular comorbities in the U.S , Sullivan et a, lDiabetes Care, (28) ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ 3. Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2

Παχυσαρκία → Iνσουλινοαντίσταση Associated with inflammatory markers (C-reactive protein)  Free fatty acids  Secretion of adipokines ( ↓ adiponectin)  Αντίσταση στην ινσουλίνη Mechanisms linking obesity to insulin resistance and type 2 diabetes Kahn et al, Nature, Dec 2006

Παχυσαρκία/αντίσταση στην ινσουλίνη → Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Πρόσληψη ενέργειας Κατανάλωση ενέργειας Αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας = Καύση του Λίπους = Απώλεια βάρους

Γενικές αρχές αντιμετώπισης παχυσαρκίας ενηλίκων Ευεργετήματα της απώλειας βάρους Δυσκολία διατήρησης της απώλειας βάρους Κίνδυνοι απώλειας βάρους (ίσως χολολιθίαση) Τροποποίηση συμπεριφοράς Δίαιτα Άσκηση Φαρμακευτική αγωγή Λιποαναρρόφηση (Δεν φαίνεται να βελτιώνει την δράση της ινσουλίνης η παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο ) Βαριατρική χειρουργική Ενδείξεις αποτελούν –Η επαρκής ενημέρωση και συγκατάθεση του ασθενούς BMI ≥40 kg/m2 –Η αποτυχία απώλειας βάρους με προηγούμενες μη χειρουργικές μεθόδους –Αποδεκτός χειρουργικός κίνδυνος –BMI ≥35 kg/m2 σε άτομα με συνοσηρότητες θα μπορούσαν να είανι υποψήφιοι (σακχαρώδης διαβήτης, υπνική άπνοια, αρθροπάθειες) Συμπληρωματικές θεραπείες

Χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας Μηχανισμός απώλειας βάρους – Περιοριστικού τύπου –Δυσαπορρόφηση –Συνδυασμός Αποτελεσματικότητα βαριατρικής –Ελάττωση συνοσηρότητας –Ελάττωση θνησιμότητας –Αντιμετώπιση ΣΔ2 Επιπλοκές

Συνιστώμενη Δίαιτα Obesity guidelines NIH 2000

ΑΣΚΗΣΗ Με την άσκηση η κατανάλωση θερμίδων δεν είναι τόσο μεγάλη αλλά φαίνεται ότι η άσκηση βελτιώνει όλους τους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακό νόσημα και βοηθά στη διατήρηση της μυϊκής μάζας κατά την απώλεια βάρους Τα κινητά τηλέφωνα και το τηλεκοντρόλ μας περιορίζουν το περπάτημα ! 20 φορές ημερησίως x 20 m = 400 m Απώλεια απόστασης βάδισης / έτος 400x365 = 146,000 m 146 km = 25 ώρες βάδισης 1 ώρα βάδισης = kcal Ενέργεια που εξοικονομείται = kcal  kg λιπώδους ιστού

Βαριατρική επέμβαση σε σοβαρή παχυσαρκία (ΔΜΣ≥40kg/m2 ή ≥35kg/m2 και σοβαρή συν-νοσηρότητα)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παχυσαρκία αποτελεί νόσο συνοδευόμενη από αξιοσημείωτη θνητότητα Οφείλεται στη συσώρευση λίπους στον οργανισμό Αποκτά επιδημικές διαστάσεις Η ρύθμιση της όρεξης είναι εξαιρετικά πολύπλοκη Η δίαιτα, η αύξηση της καθημερινής δραστηριότητας, η αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς και οι σωστές διατροφικές συνήθειες κατά την παιδική ηλικία αποτελούν την κύρια θεραπεία της παχυσαρκίας