Μαίρη Κουτσελίνη Πανεπιστήμιο Κύπρου

- Τέσσερα χρόνια μετά …  Δεν είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε τα Αναλυτικά Προγράμματα που θα μας λύσουν προβλήματα  Διερωτόμαστε τι γίνεται με τα ΑΠ  Εξακολουθούν να υπάρχουν ειδικότητες που αισθάνονται ανασφαλείς ως προς το τι πρέπει να διδάξουν και πώς  Με την αλλαγή των ΑΠ ολοκληρώθηκε η μεταρρύθμιση ;

 Ήταν βαρυφορτωμένα με ύλη και πληροφορίες  Πόσο άλλαξε αυτό ;  Δεν αντιστοιχούσαν στα Ωρολόγια Προγράμματα  Αντιστοιχούν τώρα ;  Ήταν συνονθύλευμα προγραμμάτων με κατά καιρούς προσθήκες, χωρίς επιστημονικό και επιστημολογικό υπόβαθρο  Απέκτησαν τώρα ;

 Δεν μας βοηθούσαν να έχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα  Χαμηλά επίπεδα επίδοσης σε διεθνείς έρευνες  Συγκριτικά παράπονα σε σχέση με προηγούμενες γενιές  Παράπονα μαθητών, εκπαιδευτικών, γονιών  Τα ΝΑΠ βοηθούν στην αποτελεσματικότητα ;

 Είχαμε Διλήμματα και προβληματικές συζητήσεις  Ανθρωπιστική, τεχνολογική, επιχειρηματική εκπαίδευση, σύνδεση με την παράδοση και τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, σύνδεση με την αγορά εργασίας, ελληνική, ευρωπαϊκή, διεθνιστική εκπαίδευση  Πόσο ξεπεράσαμε τα διλήμματά μας ;

 Τα ΑΠ ( και η διδασκαλία ) καταστρατηγούσαν την έννοια της δημοκρατικότητας με την ένταξη των αλλοδαπών φοιτητών στις σχολικές τάξεις, χωρίς να γνωρίζουν την ελληνική - γλώσσα διδασκαλίας (!)  Έγιναν πιο δημοκρατικά και διαπολιτισμικά ;

 …  Δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε χρόνια προβλήματα που συνδέονται με τα ΑΠ  Αναποτελεσματικότητα διαφόρων τύπων σχολείων με βάση τεκμηριωμένες αξιολογήσεις ( ΖΕΠ, Ολοήμερο, Ενιαίο )  Αποτελματωμένο και ισοπεδωτικό σύστημα αξιολόγησης μαθητών και εκπαιδευτικών Τα αντιμετωπίσαμε ;

 Ασκούσαμε Πολιτικές χωρίς επιστημονικό έρεισμα  Ανερμάστιστη Πολυπολιτισμική Εκπαιδευτική Πολιτική « Συχνή αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ μεταναστών και αυτόχθονων πολιτών είναι θεμελιακός μηχανισμός για ενσωμάτωση » « Υποχρέωση των μεταναστών να γνωρίσουν την Ιστορία και πολιτισμό της χώρας υποδοχής και τις αξίες της ΕΕ » ( Α Common Agenda for Integration, Framework for the Integration of third country nationals in the European Union" [COM(2005) 389 final )  Συγγραφή βιβλίων από άτομα αντί από διεπιστημονική ομάδα Πόσο αλλάξαμε τις πολιτικές αυτές ;

 Γνωρίζαμε παράγοντες και μεταβλητές που επηρέαζαν αρνητικά την αποτελεσματική εφαρμογή των ΑΠ, αλλά και την μάθηση  Μαθητές που δεν γνωρίζουν τη γλώσσα  Αναλφαβητισμός  Αναποτελεσματικά προγράμματα ενίσχυσης / στήριξης  Κατ΄ οίκον εργασία ως συμπλήρωμα της διδασκαλίας που δεν προλαβαίναμε  Φροντιστήρια από το δημοτικό  Πόσο τα λάβαμε υπόψη για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας ;

 M εταρρυθμίσεις των λόγων χωρίς δράσεις που να υποστηρίζουν τις εξαγγελίες  « Χαρά της Μάθησης »  « Διαφοροποίηση διδασκαλίας μάθησης »  « Χρήση της τεχνολογίας στη διδασκαλία »  « Ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο »  « Καλλιέργεια κριτικής σκέψης »  « Διαπολιτισμική εκπαίδευση »  Με ποιες πρακτικές η ρητορική των ΑΠ έγινε καθημερινή πράξη ;

 O ργανωτικές και διοικητικές αγκυλώσεις για αποτελεσματική διδασκαλία  Χρόνιο πρόβλημα συνεννόησης των Διευθύνσεων για τα μεγάλα κενά σε προγράμματα, μεθοδολογία και εγχειρίδια μεταξύ βαθμίδων της εκπαίδευσης  Χάσμα μεταξύ βαθμίδων της εκπαίδευσης  Πόση συνεννόηση υπήρξε για κάλυψη του χάσματος και σε ποιο βαθμό τα ΝΑΠ χαρακτηρίζονται από συνέχεια ;

 Ελάχιστες ή καθόλου βελτιώσεις  Η ρητορική δεν συνοδεύτηκε από αποτελεσματικές πρακτικές και διαδικασίες εφαρμογής  Οι διαδικασίες προδίκαζαν και συνεχίζουν να προδικάζουν πενιχρά αποτελέσματα

 Αν διορθώνουν διαπιστωμένα προβλήματα  Αν γίνονται παράλληλες αλλαγές στους υπόλοιπους θεσμούς που υποστηρίζουν την αλλαγή και την εφαρμογή τους  Αν υπάρχει επιστημονική βάση για τη λήψη αποφάσεων  Αν η εφαρμογή γίνεται πιλοτικά και η αξιολόγησή τους καθώς και όλων των άλλων παραγόντων είναι συνεχής και διαμορφωτική

 Ανάπτυξη προγραμμάτων χωρίς συμμετοχή ειδικών  Ατεκμηρίωτη μείωση / αύξηση ωρών διδασκαλίας στο ωρολόγιο πρόγραμμα  Αδόκιμος όρος μαθήματος η Εμπέδωση και μεθοδολογικά λανθασμένη η πρόνοια για εμπέδωση  Επιμόρφωση εκπαιδευτικών από επιμορφωτές που δεν έχουν επιμορφωθεί και δεν συμμετείχαν στην ανάπτυξή των ΑΠ  Ακατανόητη Ανατροπή των διαδικασιών και του ΑΠ ως αποτελέσματος με την Οδηγία προς τους επιθεωρητές να τα αναπλάσουν όπως θεωρούν καλύτερο

 ( παρενεργειών συνέχεια )  Η συγγραφή σημειώσεων για την εφαρμογή από πρόσωπα ή μη άρτια συγκροτημένες ομάδες  Οι ασάφειες που έκαναν ανασφαλείς τους εκπαιδευτικούς  Η σύγχυση περί Ελληνικής Γλώσσας και κυπριακής διαλέκτου  Η δυσκολία ανάγνωσης από τους εκπαιδευτικούς κάποιων ΑΠ

 Οι εμφάσεις στην ανάπτυξη Πολιτότητας, Κριτικής Σκέψης, και η έμφαση σε σύγχρονη μεθοδολογία και Διαφοροποίηση  Η συμβολή των εκπαιδευτικών στις διαδικασίες  Τα ΝΑΠ ως βάση για συνολική μεταρρύθμιση  Η υποστήριξη σχολείων για αλλαγή της μεθοδολογίας  Η υποστήριξη της διαμορφωτικής αξιολόγησης από τους εκπαιδευτικούς  Η προσπάθεια σε κάποια ΑΠ για καθορισμό Δεικτών Επάρκειας

3. Προτάσεις

 Αμοιβή εκπαιδευτικών με βάση και τα αποτελέσματα των μαθητών : οι μαθητές ως προϊόν της αγοράς και οι καθηγητές ως κατασκευαστές  Η λογική του Νεοφορτικού μοντέλου της βιομηχανίας = περισσότερη παραγωγικότητα με λιγότερους υπαλλήλους  Ετοιμασία μαθητών με βασικό σκοπό την τοποθέτηση στην αγορά εργασίας με κριτήριο την εξυπηρέτηση της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας αντί της παιδείας και του πολιτισμού

 Εξυπηρέτηση των Αριστοτελικών Χρησίμων, Καλών αλλά και Αγαθών  Της παιδείας αντί της κατάρτισης  Της παράδοσης και του πολιτισμού οι οποίοι θα βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση με τον προγραμματισμό ανάπτυξης  Της εκπαίδευσης που υποστηρίζει την οικονομία αλλά δεν γίνεται θεραπαινίδα της

 Επιστημολογικά ο εκπαιδευτικός, για να μην αποξενωθεί από τον παιδαγωγικό του ρόλο πρέπει να μετακινηθεί :  Από τη διδασκαλία της ύλης και των βιβλίων  Στη διδασκαλία του μαθητή, των διαφορετικής ετοιμότητας μαθητών

 Δείκτης επάρκειας  Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο μαθητής όταν τελειώνει κάθε τάξη από την προδημοτική μέχρι το τέλος Γυμνασίου / Λυκείου σε κάθε μάθημα / σκοπό εκπαίδευσης  Χαρακτηριστικά = έννοιες, πληροφορίες, δεξιότητες, στάσεις, αξίες ( γνωστική, κοινωνική - συμμετοχική, πολιτική, ηθική ανάπτυξη )

 Τι θα πρέπει να γνωρίζει, να μπορεί να κάνει και τι στάσεις – αξίες να διαμορφώσει μέσω της σχολικής εκπαίδευσης σε κάθε μάθημα, σε κάθε τάξη - Κριτήριο επιλογής της ύλης - Οδοδείκτης ανάπτυξης - Μέτρο μέτρησης προόδου - Μέσο διαμορφωτικής αξιολόγησης - Μέσο αυτο-αξιολόγησης του έργου του εκπαιδευτικού - Βάση και προϋπόθεση Διαφοροποίησης - Μέτρο προόδου και βελτίωσης του μαθητή

 Το κοινωνικοοικονομικό στάτους των μαθητών συσχετίζεται με στατιστικά σημαντικό τρόπο με την επίδοσή τους : μαθητές που προέρχονται από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να χαρακτηρίζονται ως αδύνατοι (low achievers).  Το να είναι ένας μαθητής μετανάστης συσχετίζεται αρνητικά με την επίδοσή του  Παράγοντες όπως η έλλειψη ακρίβειας, το σκασιαρχείο και η έλλειψη αυτοπεποίθησης συνδέονται αρνητικά με την επίδοση των μαθητών.

 Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και εκπαιδευτών για τη χρήση των δεικτών στην ανάπτυξη και σχεδιασμό μαθημάτων διαφοροποιημένης διδασκαλίας και καλλιέργειας στάσεων πολιτικής και ηθικής συμπεριφοράς  Υποστήριξη της σχολικής μονάδας για χρήση των δεικτών για παιδαγωγική αυτονόμηση  Ανάλογη επιμόρφωση των διευθυντών και της διευθυντικής ομάδας  Επιμόρφωση στη σχολική μονάδα και σε σχέση με τα ιδιαίτερά της προβλήματα

 Το σύστημα είναι αναχρονιστικό, μη αξιοκρατικό και έκλεισε τον κύκλο προσφοράς του  Υπάρχουν πολλοί τρόποι για ανανέωσή του μέσω επιλογής : Προσομοιώσεις, Σχολική πρακτική εργασία, Σενάρια κ. ο. κ  Θα πρέπει να κατοχυρωθεί η διαδικασία επισήμανσης και μη πρόσληψης / απόλυσης των ακατάλληλων  Ούτως ή άλλως ο διπλός κατάλογος θα πρέπει να δίνει ίσες ευκαιρίες και σε παλαιότερους και νεότερους μέσα από κριτήρια αξιοκρατίας και αναγκών της εκπαίδευσης

 Διεπιστημονική ομάδα συγγραφής  Βιβλίο εκπαιδευτικού, βιβλίο μαθητή, βιβλίο εναλλακτικών δειγματικών διαφοροποιημένων εργασιών  Διαγωνισμός συγγραφής  Συγκρότηση ομάδας διαμορφωτικής και τελικής αξιολόγησης των εγχειριδίων  Οι προτάσεις διδασκαλίας δεν είναι διδακτικό εγχειρίδιο

 Η μόνη απάντηση σε όσους βάλλουν κατά του δημόσιου σχολείου :  Δεν μπορεί να είναι η υποταγή της εκπαίδευσης στις λογικές που δημιούργησαν τα προβλήματα, δηλαδή στην οικονομικίστικη και οινομετρική λογική  Ούτε η ανοχή της ενοχοποίησης των εκπαιδευτικών που γίνονται, όπως και οι μαθητές, αντικείμενα ποικίλων μη επιστημονικά τεκμηριωμένων αλλαγών

 Αλλά ο εξορθολογισμός των ΑΠ και η ενεργοποίηση όλων των παραγόντων και μεταβλητών που οδηγούν στην αλλαγή, μέσα από :  Ποιοτική Αναβάθμιση των ΑΠ με Δείκτες Επάρκειας  Διαδικασίες υποστήριξης των αλλαγών και της οργάνωσης / διοίκησης των σχολείων  Συνεχής Επιμόρφωση / υποστήριξη των εκπαιδευτικών στη σχολική μονάδα  Συγκρότηση συμβατών ωρολογίων και αναλυτικών προγραμμάτων  Σοβαρές και τεκμηριωμένες αποφάσεις αλλαγής του περιεχομένου της εκπαίδευσης ( π. χ. γεωγραφία αντί γλώσσας ) 

 Το περιεχόμενο της δημόσιας εκπαίδευσης ( διδασκόμενα μαθήματα και ωρολόγιο πρόγραμμα );  Η υπερφόρτωση με πληροφορίες ( που δεν ξέρουμε γιατί διδάσκονται ) χωρίς μέτρο μέτρησης της αποτελεσματικότητας ;  Η διδασκαλία βιβλίων αντί μαθητών ;

 Η έλλειψη από τους μαθητές της αίσθησης του ανήκειν στο σχολείο ( εμπειρίες επιτυχίας );  Η συνεχής αύξηση των « αδιάφορων » μαθητών ;  Ο πόλεμος κατά των εκπαιδευτικών ;  Ο αποκλεισμός a priori νέων εκπαιδευτικών από την εκπαίδευση ;  Η μη εφαρμογή αποτελεσματικής αξιολόγησης μαθητών και εκπαιδευτικών ;  Η συνέχιση αναποτελεσματικών θεσμών ;