Ο ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γιώργος Παυλικάκης Δρ Διαχείρισης Περιβάλλοντος Μέλος Δ.Σ. Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ Αθήνα Αθήνα

Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΚΟΣΜΟ O σύγχρονος καταναλωτικός τρόπος ζωής:  σηματοδοτεί την πιο γρήγορη και σημαντική αλλαγή που γνώρισε ο άνθρωπος στην καθημερινή του ζωή.  αν και αφορά κυρίως στο 20% περίπου του πληθυσμού της γης, επηρεάζει άμεσα τη ζωή του υπόλοιπου 80%.  διαμορφώνει νέες καταναλωτικές συνήθειες και πρότυπα

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ  Καταναλώνουμε για να ζούμε ή ζούμε για να καταναλώνουμε;  Η επιθυμία για κατανάλωση (ώστε να ικανοποιηθούν πραγματικές ή ψεύτικες ανάγκες) συμβαίνει σε κάθε περιοχή. (ώστε να ικανοποιηθούν πραγματικές ή ψεύτικες ανάγκες) συμβαίνει σε κάθε περιοχή.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ  Η κατανάλωση, εκτός από το να ικανοποιεί ανάγκες, δημιουργεί ψευδαισθήσεις, απογοητεύσεις και εξάρτηση.  Η διαφήμιση αποτελεί ένα μη αθώο μέρος στην όλη διαδικασία της ανεύθυνης κατανάλωσης που αντιμετωπίζουμε, είναι ο πιο ικανός εκπρόσωπός της και αποτελεσματικός τυφλοσούρτης, ο οποίος μας οδηγεί στο να καταναλώνουμε.  Η διαφήμιση δεν σου λέει μόνο τι πρέπει να αγοράζεις, αλλά μάλλον, μέσα από εκλεπτυσμένες τεχνικές, σε κάνει να αγοράσεις ή να θέλεις να αγοράσεις.

 Η κατανάλωση αντικαθιστά πολιτικά και θρησκευτικά πιστεύω, έχει γίνει μία νέα ιδεολογία, που έχει το μεγαλύτερο αριθμό οπαδών από αυτόν που μπορεί να φανταστεί κανείς..

Τα μέρη λατρείας (εμπορικά κέντρα) είναι γεμάτα από ενασκούμενους πιστούς

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Ο παγκόσμιος πληθυσμός μπορεί να χωριστεί σε τρεις κατηγορίες : Ο παγκόσμιος πληθυσμός μπορεί να χωριστεί σε τρεις κατηγορίες :  τους (υπερ)καταναλωτές (1,5 δισ)  το μέσο εισόδημα (3,5 δισ)  τους φτωχούς (1,5 δισ) Η διάκριση κανονικά γίνεται με την κατ’ άτομο κατανάλωση των φυσικών πόρων, τις εκπομπές ρύπων και την καταστροφή των οικοτόπων, το μέσο ετήσιο εισόδημα και ο τρόπος ζωής Η διάκριση κανονικά γίνεται με την κατ’ άτομο κατανάλωση των φυσικών πόρων, τις εκπομπές ρύπων και την καταστροφή των οικοτόπων, το μέσο ετήσιο εισόδημα και ο τρόπος ζωής

ΦΤΩΧΟΙ ΜΕΣΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (δις) 1,53,51,5 ΕΤΗΣΙΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ($ ανά έτος) < > 7500 ΠΕΡΙΟΧΗ Αφρική, Ινδία, Λατινική Αμερική Νότια Ασία Κίνα, Ανατολική Ασία, κλπ Β.Αμερική, Αυστραλία, Ευρώπη, Ιαπωνία

ΦΤΩΧΟΙ  Διατροφή ανεπαρκής ανεπαρκής ποσότητα καρπών, επισφαλές νερό  Μετακινήσεις πεζή  Υλικά βιομάζα

ΜΕΣΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ  Διατροφή καρποί (ρύζι, σόγια) καρποί (ρύζι, σόγια) καθαρό νερό  Μετακινήσεις ποδήλατα, λεωφορεία  Υλικά μακράς ζωής

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ  Διατροφή κρέας, έτοιμο φαγητό, αναψυκτικά κρέας, έτοιμο φαγητό, αναψυκτικά  Μετακινήσεις ιδιωτικά αυτοκίνητα  Υλικά μίας χρήσης

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ  Η υπερκατανάλωση και ο σύγχρονος καταναλωτικός τρόπος ζωής βρίσκονται στη βάση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, τα οποία απειλούν την ισορροπία της ζωής του πλανήτη μας.  Αναγνωρίζονται σήμερα οι ακόλουθες κύριες κατηγορίες περιβαλλοντικών προβλημάτων:

1. Αέρια και ατμοσφαιρική ρύπανση  Νέφος  Στις ΗΠΑ κάτοικοι, δηλαδή περισσότερο από το 25% του πληθυσμού, ζουν σε περιοχές όπου παρατηρείται υπέρβαση των επιτρεπτών ορίων συγκέντρωσης ρύπων στην ατμόσφαιρα  Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου και του έμβιου περιβάλλοντος και συντελεί στην καταστροφή των πολιτιστικών μνημείων  Διακρατική ατμοσφαιρική ρύπανση

2. Επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα  Σήμερα παρασκευάζονται και χρησιμοποιούνται περισσότερες από χημικές ουσίες, οι οποίες έχουν σαν σκοπό να «ευκολύνουν» την ζωή μας. Πολλές από αυτές είναι επικίνδυνες για την υγεία, καθώς επίσης και η διάθεσή τους εγκυμονεί κινδύνους για το περιβάλλον.  Στις ΗΠΑ παράγονται περισσότερο από 1 τόνο επικινδύνων και τοξικών αποβλήτων ανά κάτοικο ανά έτος. Από αυτήν την ποσότητα μόνο το 17% διατίθεται στο περιβάλλον με σχετική ασφάλεια.

3. Ρύπανση υδατικών συστημάτων  Αν και τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για τον περιορισμό της ρύπανσης των υδατικών συστημάτων, εντούτοις αυτή συνεχίζεται, με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικών βλαβών στα οικοσυστήματα.  Η ρύπανση προέρχεται και από νέες πηγές, όπως η μη σημειακή ρύπανση, η οποία αντιμετωπίζεται δύσκολα.

4. Στερεά απορρίμματα  Έχουμε υπερβολική αύξηση των παραγομένων ποσοτήτων στερεών απορριμμάτων, και λόγω αύξησης του πληθυσμού, αλλά κυρίως λόγω αύξησης των καταναλωτικών συνηθειών μας.  Η διάθεση των στερεών απορριμμάτων είναι σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα, λόγω των κινδύνων για την υγεία.  Είναι σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, γιατί οι περιοχές όπου κατασκευάζονται και λειτουργούν χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων υποβαθμίζονται αυτόματα, επειδή κανείς δεν θέλει να μένει κοντά (π.χ. Α. Λιόσια).

5. Όξινη βροχή  Οξείδια του θείου και του αζώτου που παράγονται από καύση άνθρακα στις βιομηχανίες, αλλά και από αυτοκίνητα, καταλήγουν στην ατμόσφαιρα και επανέρχονται με την βροχή στην επιφάνεια της Γης σαν οξέα.  Έχουν αρνητικές επιδράσεις σε οικοσυστήματα (κυρίως δάση) και συντελούν στην διάβρωση των ιστορικών μνημείων.

6. Εξαφάνιση χλωρίδας και πανίδας  Κάθε ώρα χάνονται 3 είδη ζώων ή φυτών.  Έχει χαθεί περίπου το 20% των ειδών της Γης και έχει επέλθει σημαντική μείωση της βιοποικιλότητας.  Όλα αυτά προέρχονται από το κάψιμο ή το κόψιμο των δασών, την αποξήρανση των υγροβιότοπων και την ρύπανση των υδατικών συστημάτων, αποτελέσματα της αστικοποίησης ή της επέκτασης των αγροτικών περιοχών.

7. Η τρύπα του όζοντος  Οι χλωροφθοράνθρακες (ή CFCs) καταλήγουν στην στρατόσφαιρα, όπου συμμετέχουν σε μία κυκλική (δηλαδή συνεχή και ασταμάτητη) αντίδραση, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια όζοντος.  Το όζον είναι ένα αέριο, το οποίο αποτελεί την ασπίδα της Γης κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου. Μέχρι σήμερα έχει ήδη καταναλωθεί το 5% του ατμοσφαιρικού όζοντος πράγμα που έχει σαν επίπτωση να φθάνει στην επιφάνεια της Γης αρκετά αυξημένη ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας.  Η ακτινοβολία αυτή έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία (π.χ. εμφάνιση καρκίνων του δέρματος), στις καλλιέργειες και στους πληθυσμούς των ψαριών.

8. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου  Αέρια που παράγονται από την βιομηχανία ή την καύση, όπως το διοξείδιο του θείου, το μεθάνιο, οξείδια του αζώτου συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα και δρουν σαν ένα μονωτικό στρώμα με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας της Γης.  Αναμένεται μία κατά μέσο όρο αύξηση 2-3οC μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα.  Αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας είναι οι κλιματικές αλλαγές και η εντατικοποίηση διαφόρων καιρικών φαινομένων.

9. Κατανάλωση ενέργειας, νερού και φυσικών πόρων  Παρατηρείται αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και νερού με αποτέλεσμα υπερβολική μείωση των φυσικών πόρων, παραγωγή ρύπων και επιπτώσεις στην χλωρίδα και πανίδα.

10. Τα ατυχήματα και οι πόλεμοι  Seveso, Ιταλία, 1976: εκροή διοξίνης  Chernobyl, Ουκρανία, 1986: ρύπανση από ραδιενέργεια,  ατύχημα του δεξαμενόπλοιου Exxon Valdez, Αλάσκα, 1989: διαφυγή αργού πετρελαίου στο θαλάσσιο περιβάλλον. Εκτός από τα ατυχήματα, οι πόλεμοι έχουν εξίσου καταστρεπτικές συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. - κάψιμο των πετρελαιοπηγών στο Κουβέιτ - τα μοντέρνα όπλα περιέχουν ουσίες επικίνδυνες και τοξικές για τον άνθρωπο και την πανίδα.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑ  Αειφόρος κατανάλωση είναι ο τύπος της ανθρώπινης κατανάλωσης που ανταποκρίνεται στην αειφόρο ανάπτυξη, δηλ. στην οικονομικοκοινωνική ανέλιξη που καλύπτει τις τρέχουσες ανάγκες της ανθρωπότητας, χωρίς να εμποδίζει τις επόμενες γενιές να καλύψουν, χωρίς πρόσθετες επιβαρύνσεις τις δικές τους ανάγκες.

Η αειφόρος κατανάλωση  Αναζητά και βρίσκει επεξεργάσιμες λύσεις στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες, μέσω της υπεύθυνης συμπεριφοράς το καθενός.  Ειδικότερα συνδέεται με την παραγωγή και κατανομή, τη χρήση και τη διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών και παρέχει τα μέσα να επανεξεταστούν οι κύκλοι ζωής τους.  Σκοπός είναι να εξασφαλιστεί η ικανοποίηση των βασικών αναγκών της παγκόσμιας κοινότητας, να περιοριστούν οι υπερβάσεις και να αποφευχθεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Εργαλεία για την αλλαγή  Η υπευθυνότητα των κυβερνήσεων,  Tο κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο,  Oι μη-κυβερνητικές οργανώσεις  H επιχειρηματική δραστηριότητα.

Ο ρόλος του Ο ρόλος του Καταναλωτή/Πολίτη της Γης Καταναλωτή/Πολίτη της Γης είναι σημαντικός προκειμένου να ασκηθούν πιέσεις για ταχεία και αποτελεσματικότερη ανάληψη δράσεων από τις διάφορες ομάδες είναι σημαντικός προκειμένου να ασκηθούν πιέσεις για ταχεία και αποτελεσματικότερη ανάληψη δράσεων από τις διάφορες ομάδες (κυβερνήσεις, υπηρεσίες, οργανώσεις, επιχειρήσεις κλπ). (κυβερνήσεις, υπηρεσίες, οργανώσεις, επιχειρήσεις κλπ).

 Προτεραιότητα: η λιγότερη κατανάλωση.  Η πρόκληση αλλά και το κλειδί: η διαφορετική και αποτελεσματική κατανάλωση.  Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζεται: η αναδιανομή της δυνατότητας για κατανάλωση  Παράγων 4: Πρέπει τις επόμενες δεκαετίες να ζήσουμε δύο φορές καλύτερα, χρησιμοποιώντας τους μισούς από τους πολύτιμους φυσικούς πόρους.  Παράγων 10: Πρέπει να εργαστούμε προς την κατεύθυνση της βελτίωσης κατά δέκα φορές της παραγωγικότητας των φυσικών πόρων στις βιομηχανικές χώρες, μέχρι το 2050  Τα σχέδια παραγωγής και κατανάλωσης θα γίνουν πιο αποτελεσματικά αν επιδιώξουμε ίση πρόσβαση στους φυσικούς πόρους για όλους αλλά και τα ίδια όρια στην πρόσβαση για όλους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Η λύση που προτείνεται στα προβλήματα που δημιουργούνται, είναι η αειφορική ανάπτυξη και υπεύθυνη κατανάλωση  Ως καταναλωτές, εκτός από την ικανοποίηση των δικών μας αναγκών, συμμετέχουμε στη διαδικασία παραγωγής

Παρ΄ όλα αυτά, ελπίδα υπάρχει ακόμη…. Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας