ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΠΘ - ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ κατ` επιλογή μάθημα ΙΙΙ εξαμήνου Διδάσκων : Νίκος Κ. Μπάρκας Οι σημειώσεις βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα: http : //eclass.duth.gr ΤΜD149 ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Εικονογράφηση : Νικόλας Ανδρικόπουλος Από το παραμύθι Δύο παπούτσια με καρότσι

Margarete Schütte-Lihotzky Η αρχιτεκτόνισσα που σχεδίασε την εντοιχισμένη κουζίνα Προσαρμογή από το αφιέρωμα της Χριστίνας Τσαμουρά στην ιστοσελίδα

H αρχιτεκτόνισσα Μαργκαρέτε Σύττε Λιχότσκυ (Margarete Schütte-Lihotzky) θεμελίωσε την έννοια της "εντοιχισμένης κουζίνας", σηματοδοτώντας την αυγή μιας νέας εποχής στο σχεδιασμό της κατοικίας. Η ζωή της Λιχότσκυ, συνυφασμένη με την ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα, είναι ταυτόχρονα η πορεία μιας πρωτοπόρας αρχιτεκτόνισσας και μιας θαρραλέας γυναίκας, που πάνω απ` όλα υπερασπίστηκε τις ιδέες της. Γεννήθηκε στις 23 / 01 / 1897 και πέθανε στις 18 / 01/ 2000 (έξι μέρες πριν τα 103α γενέθλια της). Υπήρξε η πρώτη γυναίκα, αυστριακή αρχιτεκτόνισσα που φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης, όπου τότε δίδασκαν μεταξύ άλλων οι Όσκαρ Κοκόσκα, Άντον Χάνακ, Γιόζεφ Χόφμαν. Παρά το ευρύ αρχιτεκτονικό της έργο, έγινε διάσημη για το σχεδιασμό της «Κουζίνας της Φρανκφούρτης», που εισήγαγε το καθημερινό, οικιακό μαγείρεμα στη νέα εποχή.

Η Λιχότσκυ εμπνεύστηκε την πρώτη «εντοιχισμένη» κουζίνα το 1926, δουλεύοντας για ένα ευρύ κοινωνικό πρόγραμμα με τίτλο «Νέα Φρανκφούρτη» (Neues Frankfurt). Το πρόγραμμα ανατέθηκε από τον δήμαρχο της Φρανκφούρτης στον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνστ Μάυ, που ανέλαβε να σχεδιάσει και να οργανώσει την πρωτοποριακή επέκταση της πόλης, σύμφωνα με το λειτουργικό και ορθολογικό πνεύμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής κατά τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '20 κατασκευάστηκαν περίπου καινούρια διαμερίσματα που το καθένα διέθετε μπάνιο, ηλεκτρισμό και μια τέτοια κουζίνα. Η Κουζίνα της Φρανκφούρτης είχε διαστάσεις 1,9 * 3,4μ επιδιώκοντας να εξασφαλίζει στο ελάχιστο αυτού του χώρου το μέγιστο της απαιτούμενης λειτουργικότητας. Η κουζίνα της διέθετε μια ανεξάρτητη είσοδο (με συρόμενη πόρτα) στη μια μικρή πλευρά και παράθυρο ακριβώς απέναντι. Η στενή διαρρύθμιση στόχευε στην εξοικονόμηση χώρου και στην ελαχιστοποίηση των απαιτούμενων κινήσεων κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, του καθαρισμού των σκευών και της τακτοποίησης των υλικών. Η μικροσκοπική κουζίνα διέθετα το τεχνολογικό άπαν του εξοπλισμού της εποχής της : από το κινούμενο «συρτάρι» απορριμμάτων μέχρι πτυσσόμενο πάγκο σιδερώματος. Τα δοχεία αποθήκευσης για τις διάφορες πρώτες ύλες (αλεύρι, ζάχαρη, ρύζι), ήταν μελετημένα για να αποθηκεύονται στα ράφια (δρύινα δοχεία που απωθούν τα σκουλήκια, ανθεκτικό ξύλο οξιάς για τις επιτραπέζιες επιφάνειες τεμαχισμού τροφίμων, μπλε χρωματισμούς για να απωθούνται οι μύγες). `

Η «Κουζίνα της Φρανκφούρτης», αποτέλεσμα πρωτοποριακού και σφαιρικού, εργονομικού σχεδιασμού, θεωρήθηκε ένα μικρό θαύμα. Όμως η δημιουργός της έμεινε επί δεκαετίες στην αφάνεια, εξαιτίας των ιδεών και της στράτευσης της. Η Λιχότσκυ υπήρξε ενεργή αντιναζίστρια. Το 1939 προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Αυστρίας και το 1941 συνελήφθη από την Γκεστάπο, στη Βιέννη, όπου βρίσκεται παράνομα, για να συνδεθεί με την αντιναζιστική αντίσταση. Καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά μετά από μια σειρά ευτυχών συμπτώσεων (όπως δήλωσε η ίδια, αργότερα), η ποινή της μετατράπηκε σε 15ετή φυλάκιση. Παρέμεινε στις ναζιστικές φυλακές το , οπότε και απελευθερώθηκε από τα αμερικανικά στρατεύματα. Μετά τον πόλεμο, η Λιχότσκυ θέλησε να παραμείνει στην Αυστρία, όπου εξελισσόταν μια περίοδος μαζικής ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων κεντρικών κτιρίων, ωστόσο δεν αξιοποιήθηκε επειδή παρέμενε ενεργό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μετακόμισε στην πρώην Ανατολική Γερμανία για να εργαστεί και στη συνέχεια συμμετείχε ως σύμβουλος σε διάφορα αρχιτεκτονικά προγράμματα ανοικοδόμησης στην Κούβα και στην Κίνα. Το 1980 η Αυστρία αναγνώρισε με καθυστέρηση την προσφορά της απονέμοντας της το Βραβείο Αρχιτεκτονικής της Πόλης της Βιέννης.

Ενώ οι τιμητικές διακρίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, αρνήθηκε να παραλάβει βραβείο από τον Πρόεδρο της Αυστρίας Κουρτ Βάλντχάιμ, το 1988, εξαιτίας του ναζιστικού παρελθόντος του. Το 1997, σε ραδιοφωνική συνέντευξη για τα 100στά γενέθλια της, η Λιχότσκι δήλωσε : το 1916, κανείς στην Αυστρία δεν πίστευε ότι μια γυναίκα μπορεί να χτίσει ένα σπίτι – ούτε καν εγώ... θα σας εκπλήξει το γεγονός ότι πριν σχεδιάσω την Κουζίνα της Φρανκφούρτης δεν είχα ποτέ μαγειρέψει η ίδια. Στο σπίτι μας, στη Βιέννη, μαγείρευε η μητέρα μου, και στη Φρανκφούρτη για φαγητό πήγαινα στην ταβέρνα… εξέλιξα την Κουζίνα ως αρχιτέκτονας και όχι ως νοικοκυρά.