Οι εχθροί του δια-εθνισμού Γ. Μαυρομμάτης

Εισαγωγή Σε όλα τα μαθήματα έχουμε μιλήσει για το δια-εθνισμό αλλά όχι για τα προβλήματα και τις τριβές που έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα όλων αυτών των εξελίξεων και της στενότερης σύνδεσης του κόσμου Στο σημερινό μάθημα θα ασχοληθούμε με τα σύγχρονα προβλήματα του δια- εθνισμού όπως αυτά προκύπτουν στον τομέα της επίσημης πολιτικής αλλά και γεωπολιτικής (τρομοκρατία) Ο τρόπος με τον οποίο θα μιλήσω για αυτά τα προβλήματα είναι ως προβλήματα «φονταμενταλισμού». Φονταμενταλισμός με την έννοια της επιστροφής σε ένα «παρελθόν» και όχι αναγκαστικά σε ένα δια-εθνικό «παρόν». Η έννοια του φονταμενταλισμού είναι χρήσιμη για να συνδέσω τα θέματα της ανόδου των λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη και των ηγετών στην Αμερική με την παγκόσμια τρομοκρατία. Ο φονταμενταλισμός της Ανατολής αλλά και της Δύσης. Ο ένας είναι γεωπολιτικός ο άλλος πολιτικός (εθνική πολιτική σκηνή). Κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για μια παγκόσμια κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, για μια προσπάθεια εθνικιστικού και θρησκευτικού αταβισμού, ακόμα και για απλή προάσπιση οικονομικών συμφερόντων Το μάθημα διαλέγει την έννοια του φονταμενταλισμού ως απλά ένα διερευνητικό εργαλείο, μια προσεγγιστική έννοια που προσπαθεί να ρίξει φως στο μπερδεμένο τώρα.

Φονταμενταλισμός- Σαλαφισμός στην Ανατολή αλλά και στη Δύση

Προτεσταντικός φονταμενταλισμός και φιλελεύθερος Χριστιανισμός 18 ος και 190ς αιώνας και μια προσπάθεια ευρύτερα στον Προτεσταντισμό να εξανθρωπιστεί η χριστιανική θρησκεία και να συμβαδίσει με το Διαφωτισμό και τις επιστημονικές ανακαλύψεις Μια λιγότερη μεταφυσική προσέγγιση και μια πιο εξανθρωπισμένη προσέγγιση. Οι γραφές ως αφηγήσεις συγγραφέων που εξέφραζαν την εποχή τους. Μια πιο ανοικτή προσέγγιση στη θρησκεία και τις γραφές, μια πιο στενή σχέση με τον ανθρωπισμό και το φιλελευθερισμό Στην Αμερική τον 20 ο αιώνα, εκδηλώθηκε το κίνημα των Προτεσταντών φονταμενταλιστών που προσπάθησε να ‘γυρίσει’ πίσω στις γραφές και στο κλειστό νόημα. Αντίδραση απέναντι στο φιλελευθερισμό και τον μοντερνισμό. Μια επιστροφή στο παρελθόν και στις αρχές και βάσεις.

Η λέξη που συνήθως χρησιμοποιείται: Λαϊκισμός Ο λαός, το κοινωνικό συμβόλαιο και η θέληση του λαού Ο λαϊκισμός μπορεί να εμφανιστεί τόσο εκ δεξιών όσο και εκ αριστερών, στην παρούσα εμφανίζεται πιο πολύ εκ των εκ δεξιών Ο αγνός λαός ενάντια στις διαφθαρμένες ελίτ Ο λαϊκισμός συνήθως συνοδεύεται από εθνισμό ή σοσιαλισμό Κριτική της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της πολιτικής και των δομών-θεσμών της ευρύτερα Το καλό και το κακό, θα λύσουμε όλα τα θέματα ως δια μαγείας Μια απλοποίηση του κόσμου και μια ομογενοποιημένη ματιά στην κοινωνία Ο λαός δεν μπορεί να δεχθεί συμβιβαστικές λύσεις γιατί κάτι τέτοιο θα τον διέφθειρε, θα έχανε την αγνότητα του

Ορισμένες ακόμα σκέψεις για τον λαϊκισμό Ο λαϊκισμός εχθρεύεται την επίσημη πολιτική παρόλο που τη χρησιμοποιεί ως όχημα ανάδυσης του Ο λαϊκισμός είναι αντίθετος στις ελίτ και δεν έχει βασικές αξίες, σοσιαλισμός και εθνικισμός μπορεί να τον συνοδεύουν Συνήθως αποτελεί μια αντίδραση σε μια μεγάλη πραγματική ή υποθετική κρίση- τι γίνεται εάν η κρίση τελειώσει επιβιώνει ή πεθαίνει; Συνήθως σχετίζεται με χαρισματικούς αρχηγούς Η θέληση του λαού, το κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο δεν τηρείται, η αγνότητα του κόσμου και η διαφθορά Δεν βλέπει διαφορές μέσα στο λαό, όλοι το ίδιο Το καλό ενάντιο στο κακό, όλα θα διορθωθούν ως δια μαγείας, η περιπλοκότητα των πραγμάτων αφαιρείται τόσο σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας όσο και κοινωνίας Η μεγαλύτερη επίδραση μέχρι στιγμής στην πολιτική της Ευρώπης είναι ότι το κέντρο, τα κέντρο-δεξιά και σε ορισμένες περιπτώσεις τα κεντρο-αριστερά κόμματα υιοθετούν την ατζέντα του λαϊκισμού, με αυτόν τον τρόπο επηρεάζεται η πολιτική Πχ. Ο Κάμερον προωθεί το δημοψήφισμα για να μην αποσπάσει μέρος των Συντηρητικών το UKIP

Ποικιλομορφία Οι μορφές του λαϊκισμού είναι πολλές και εξαρτώνται από το πλαίσιο στο οποίο αναδύονται Μπορεί η ατζέντα να είναι αντικαπιταλιστική, αντί- νεοφιλελεύθερη, αντί-μεταναστευτική, αντί-ισλαμική, αντί-σημητική αλλά ίσως νέες μορφές μπορούν να αναδυθούν. Στις περισσότερες των περιπτώσεων μιλάει για ένα λαό και μια φανταστική ή ιστορική εποχή και γεωγραφία Έχουμε πολλές τέτοιες μορφές λαϊκισμών κυρίως δεξιόστροφων έθνο/ λαϊκισμών. Η επιστροφή της ‘μεταφυσικής’ στην πολιτική μετά από τη πεθαμένη και διεφθαρμένη πολιτική του κέντρου και των ελίτ. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης τα κόμματα αυτά είναι σημαντικά αλλά όχι σε κάποια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα προς τον παρόν. Η εκλογή της Μαρί Λεπέν το 2017 στη Γαλλία θα μπορούσε να το αλλάξει αυτό.

Διαφορετικά Παραδείγματα Ουγγαρία και Jobbik, ριζοσπαστικός και αντισημιτικός εθνικισμός Ιταλία και ο Πέπε Γκρίλλο αλλά και ο Λεβέντης Γερμανία και AfD Φιλανδία και το κόμμα των Φιλανδών Αυστρία και Freedom Party Ολλανδία και Δανία, σοσιαλιστές και αντι- μεταναστευτική ατζέντα

Πρόβλημα κλίμακας; Όλα αυτά τα οποία αναφέραμε είναι πρόβλημα κλίμακας; Έχουμε συνηθίσει παραδοσιακά να ζούμε τη ζωή στην τοπική και εθνική κλίμακα και μας παραξενεύει όταν οι ζωές μας σχετίζονται με αποφάσεις οι οποίες παίρνονται σε άλλες κλίμακες. Τοπικό, εθνικό, παγκόσμιο ή καλύτερα σωματικό, οικογενειακό (νοικοκυριό), τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, διεθνές περιφερειακό, παγκόσμιο. Τα διάφορα επίπεδα στα οποία διαμορφώνεται και επηρεάζεται η ζωή μας. Ποια είναι η βασική ιδέα της γεωγραφικής κλίμακας; Μπορείτε να σκεφτείτε παραδείγματα σχετικά με την αλληλεπίδραση ή απλώς τη συνύπαρξη των διαφόρων επιπέδων; Ποια η σημασία της στη διαδικασία δημιουργίας τριβών στο πλαίσιο του διαεθνισμού; Πως ζούμε τη ζωή μας; Ζούμε τη ζωή μας σε ένα επίπεδο ή μήπως η ζωή μας είναι αποτέλεσμα αλληλο-συσχετισμών/ διενεργειών που συμβαίνουν μεταξύ διαφόρων επιπέδων; Και τι είναι η ζωή μας στην παρούσα αν όχι ένας συσχετισμός μεταξύ επιπέδων;

Τοπικό, εθνικό, παγκόσμιο και πολιτική Τοπικό: το επίπεδο στο οποίο οι άνθρωποι ζούνε τη ζωή τους ταυτόχρονα αναπτύσσονται πολιτικές δράσεις (κάτι σαν το «δικαίωμα στην πόλη»). Το επίπεδο της εμπειρίας. Η εθνική πολιτική είναι ο συγκερασμός πλήθος τοπικών πολιτικών. Η έμφαση στην εθνική πολιτική (θέση της εθνικοποίησης J. Agnew). Καλή γνώση τοπικών πολιτικών για την κατανόηση των εθνικών αλλά και των παγκόσμιων πολιτικών. Εθνικό: εθνικό πεδίο και εκλογές. Η εθνική πολιτική ως αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών. Η εκλογική γεωγραφία και η πολιτική γεωγραφία. Οι εκλογικοί χάρτες και η ανάλυση των αποτελεσμάτων μέσω συσχετισμών με συγκεκριμένους παράγοντες (Andre Siegfried 1913, η γέννηση της εκλογικής γεωγραφίας). Η ανάπτυξη της ποσοτικής γεωγραφίας τη δεκαετία του 1960 έδωσε ώθηση στην εκλογική γεωγραφία. Οι εκλογές είναι καθαρά εθνική υπόθεση. Φιλελεύθερη δημοκρατία και δικαιώματα: πολιτειακά δικαιώματα (ελευθερία του ατόμου), πολιτικά δικαιώματα (εκλέγειν-εκλέγεσθai), κοινωνικά δικαιώματα (τι γίνεται με αυτά στο πλαίσιο του νεό-φιλελευθερισμού;) Παγκόσμιο: Δημιουργία παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και υπερεθνικών σχηματισμών. Fukuyama (1992) ‘The end of history and the last man’- Ο θρίαμβος του φιλελευθερισμού; Ελευθερία, δημοκρατία και επιχειρείν. Η δαρβινική σχεδόν εξέλιξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας και η «νίκη» της ως η τελική μορφή διακυβέρνησης. Ο πανηγυρισμός της πολιτικής ελευθερίας.

Το τέλος του έθνους-κράτους ή η εκδίκηση του; Πρέπει καταρχήν να ορίσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε τη ζωή μας Μεθοδολογικός εθνικισμός (αλλά και μπανάλ εθνικισμός) ή το έθνος κράτος ως το βασικό επίπεδο ανάλυσης Ταυτόχρονα, όμως το έθνος-κράτος δέχεται πιέσεις τόσο από πάνω όσο και από κάτω Οι φυγόκεντρες τάσεις σε σχέση με το έθνος-κράτος: υπερεθνικοί σχηματισμοί αλλά και διαδικασίες διάβρωσης σε περιφερειακό αλλά και τοπικό επίπεδο. Saskia Sassen: το υπερεθνικό λαμβάνει χώρα μέσα στο εθνικό, το εθνικό παραχωρεί το χώρο για την ανάπτυξη του υπερεθνικού (EE, WTO κ.α.) Ποια η σχέση μεταξύ του εθνικού-κοινωνικού συμβολαίου και των υπερεθνικών σχηματισμών; Μπορείτε να σκεφτείτε αντιφάσεις; Από την άλλη πλευρά, το εθνικό διαβρώνεται από κάτω, από το περιφερειακό αλλά και το τοπικό. Διαδικασίες αυτονόμησης/ αποσκίρτησης/ εκχώρησης (Ηνωμένο Βασίλειο- Σκωτία). Πολυεθνικές πόλεις-κράτη. Ποια η σχέση μεταξύ Βερολίνου-Γερμανίας, Λονδίνου-Ηνωμένου Βασιλείου. Εντάσεις μεταξύ κόσμου και έθνους. Από την άλλη πλευρά εμφανίζονται τάσεις επανεθνικοποίησης του κράτους κυρίως σε σχέση με τη μετανάστευση και τη φύλαξη των συνόρων. Η επαν-εθνικόποιηση ως κεντρομόλος τάσης που ανασυγκροτεί το κράτος, το «κρατάει». Ποια είναι η πραγματικότητα; Ζούμε το τέλος του έθνους-κράτους; Το έθνος-κράτος εξανεμίζεται και υποκαθιστάτε από άλλα επίπεδα ανάλυσης/ ύπαρξης; Ή απλά μας εκδικείται μέσα από την επίσημη πολιτική και την ανάδυση του λαϊκισμού;

Homeland (2011)

Παγκόσμια τρομοκρατία ή ο φονταμενταλισμός εξ Ανατολάς Ιστορικά το θέμα της τρομοκρατίας ήταν καθαρά εθνικό. Τρομοκρατία και ο αγώνας της ανεξαρτησίας. Ο IRA και η ΕΤΑ. Αλλά και η «επαναστατική» τρομοκρατία του «αντάρτικου των πόλεων» (Ερυθρές Ταξιαρχίες, 17 Ν και το καπιταλιστικό κράτος). Το θέμα της παγκόσμιας τρομοκρατίας είναι καθαρά θέμα κλίμακας ή καλύτερα είναι ένα θέμα που διαδραματίζεται σε όλες τις κλίμακες Al Qaeda, παγκόσμια τρομοκρατική οργάνωση Η δημιουργία ενός παγκόσμιου χαλιφάτου το οποίο θα εφαρμόζει αυστηρό θεοκρατικό νόμο (Σαρία) Εχθρός η Δύση και ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, που οδηγούν στην «παρακμή» τα φιλοδυτικά Αραβικά κράτη που κυβερνώνται από διαφθαρμένα καθεστώτα (π.χ. Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία) Πρώτος στόχος: η ανατροπή των φιλοδυτικών κυβερνήσεων στις αραβικές χώρες Στρατολόγηση στα πλαίσια μιας αραβικής διασποράς σε δυτικές αλλά και αραβικές χώρες Επιχειρησιακό πλάνο: η ενεργοποίηση (φύτευση) τρομοκρατικών πυρήνων που λειτουργούν σε τελείως τοπικό επίπεδο Η έννοια της «εθνικής ασφαλείας», πως μπορεί κάτι το τόσο παγκόσμιο και τοπικό μαζί να αντιμετωπιστεί σε εθνικό επίπεδο; Ένα φονταμεταλιστικό παν-ισλαμικό δίκτυο που λειτουργεί σε τοπικό, εθνικό, διαεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο