Επιρροή: κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, Εκπαίδευσης, εξέλιξης λογοτεχνικών ρευμάτων για μεγάλους, επιρροή δυτικής κουλτούρας στην έννοια της παιδικότητας Τα χαρακτηριστικά της παιδικής ποίησης στους σημαντικότερους συγγραφείς Αντιλήψεις για τη φύση, το ρόλο και την αξία της Οι πρώτες μορφές ποίησης για παιδιά: παιδικά λαϊκά τραγούδια (νανουρίσματα, ταχταρίσματα, παιδικά τραγούδια, λαϊκά δίστιχα, παροιμίες)

Η λαϊκή ποίηση επιτελεί (σε παλαιότερες εποχές) μια τριπλή λειτουργία: 1. Επικοινωνία μεταξύ ενηλίκων και παιδιών (συναισθηματική, σωματική, νοηματική) 2. Αισθητική απόλαυση των παιδιών (μουσική – τραγούδι, χορός και ποιητικός λόγος) 3. Απλή μορφή κοινωνικοποίησης / μύησης στα επετειακά δρώμενα της εποχής Σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του ελληνικού κράτους δεν αναφέρονται σημαντικοί δημιουργοί 2

Πηγή έμπνευσης η αρχαιότητα (μυθολογία) Γλώσσα η καθαρεύουσα – αποσπασματικά & επιλεκτικά εγκρίνονται ποιήματα από το θησαυρό των δημοτικών τραγουδιών Ποιήματα με βασικό πρωταγωνιστή το παιδί και τη δική του άποψη απουσιάζουν ΦΥΣΙΚΑ: η πάγια εκπαιδευτική αντίληψη της εποχής για το ρόλο και τη φύση του ιδανικού μαθητή δεν μπορούσε παρά να θεωρεί υπονομευτικές τέτοιες προσπάθειες 3

Μεμονωμένα ποιήματα του Ιωάννη Βηλαρά (ιδιαίτερη προσοχή στη μορφική επεξεργασία – έμπνευση από τη λαϊκή παράδοση – φύση – μυθολογία) Σημαντική η περίπτωση του Ηλία Τανταλίδη, «Άσματα εις ευρωπαϊκήν μελωδίαν. Αναπαιστικό & τροχαϊκό μέτρο, εξαιρετική ποιότητα μορφής – περιεχομένου. Απλότητα θεμάτων, ζωντάνια, παραστατικότητα εικόνων. Ζει μόνιμα στην Πόλη και είναι τυφλός από τα 27 του χρόνια. Μαθητής του ο Γεώργιος Βιζυηνός 4

Την ίδια εποχή στον ελλαδικό χώρο κυριαρχούν: άκρατος διδακτισμός, γνωσιολατρία και αρχαιολατρία Μετά το 1860 ως τα τέλη του 19 ου εμφανίζονται ποιητές που γράφουν για παιδιά με επιτυχία και είναι απαλλαγμένοι από τις επιρροές της προηγούμενης λογικής Ουσιαστικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία: «Ο Γεροστάθης» (1858), Σύλλογος προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων (1869) – με φιλοδοξίες προώθησης του παιδικού βιβλίου, δύο περιοδικά: Εφημερίς των παίδων, Διάπλασις των παίδων (1879) στα οποία δημοσιεύονται παιδικά λογοτεχνικά κείμενα 5

Η ποίηση προηγείται των παιδικών αφηγημάτων Παρακμή φαναριωτισμού – απόρριψη λογοτεχνικής τεχνοτροπίας του ρομαντισμού, αποδέσμευση της ελληνικής κοινωνίας από την κυρίαρχη ιδεολογία του σε Εκπαίδευση, τέχνες, βασικές κοινωνικές δομές Υιοθέτηση δημοτικής γλώσσας – παρνασσισμού Μερικός ανασχηματισμός ελληνικής κοινωνίας (διακυβέρνηση Τρικούπη, εργασίες Πολίτη, «Το Ταξίδι» του Ψυχάρη) Τέλη 19 ου εμφάνιση Βιζυηνού – Πάλλη: κοινός παρονομαστής η μακρά διαμονή στην Ευρώπη, επαφή με τάσεις κι εξελίξεις των ιδεολογικών κοινωνικών ευρωπαϊκών ρευμάτων/εξελίξεων 6

Γεώργιος Βιζυηνός Περισσότερο γνωστός για το πεζο- γραφικό του έργο. «Ατθίδες Αύραι, «Βοσπορίδες Αύραι» «Άραις Μάραις Κουκουνάραις» και η Ανέκδοτη συλλογή σε χειρόγραφο «Τα Λυρικά» με 50 παιδικά ποιήματα Όλες οι συλλογές του σήμερα θεωρούνται παιδική ποίηση. Το ενδιαφέρον είναι ότι προσπάθησε συνειδητά και με επιτυχία να γράψει παιδικά ποιήματα βαθιά επηρεασμένος από τις εξειδικευμένες σπουδές του, από την ψυχοπαιδαγωγική του κατάρτιση και τις αισθητικές αρχές του (αισθητικές, ψυχολογικές και παιδαγωγικές αρχές) 7

«Τα ανέκδοτα ποιήματα κατήρτισα κατά παράδειγμα Άγγλων και Γερμανών ποιητών μετά σχετικών εικόνων, προς βαθμιαίαν του νου ανάπτυξιν από βρεφικής ηλικίας μέχρι της γυμνασιακής μορφώσεως» Τέχνη και αισθητικό προϊόν vs φορέας πληροφορίας και γνώσης Υπονόμευση ή ισορροπία Παιδαγωγική αντίληψη Βιζυηνού και εργασιοκεντρικό σχολείο της εποχής Διατριβή του γύρω από το παιδικό παιχνίδι (παιγνιώδεις δραστηριότητες του παιδιού – ομοιότητες επαγγελμάτων/μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές) Ποιήματα με περιεχόμενο τα επαγγέλματα της εποχής: ξυλουργός, μυλωνάς, ψωμάς σιδηρουργός – ανάγκη για παιχνίδι, σωματική κίνηση, ψυχαγωγία παιδιού 8

Οπτική αντίληψη / παραστατικότητα εικόνων, ανιμιστικός τρόπος σκέψης των παιδιών Ανθρωπομορφικός και ανιμιστικός χαρακτήρας πραγμάτων και ζώων – σεβασμός στη λογική του μικρού παιδιού (ήρωες ποιημάτων διάφορα ζώα, γατάκι, σκυλί, κορυδαλλός) Προσευχές και ύμνους (θεματικές επιλογές), ευλάβεια, ευσέβεια (ισχυρές συνδέσεις με το Φανάρι από παιδικά & εφηβικά χρόνια) Κλασικά θέματα παρμένα από τη φύση (καλοκαίρι, ρυάκι, δάσος) στα οποία η ομορφιά του τοπίου σχεδόν πάντα ενώνεται με τη θεϊκή παρουσία Πηγή έμπνευσης η λαϊκή παράδοση (λαϊκά παραμύθια, θρύλους, έμμετρες διασκευές) «Λυρικά» – αισιοδοξία, χαρά, αδιόρατη παραινετική νουθεσία vs υπόλοιπες συλλογές 9

Αλέξανδρος Πάλλης: Ζει και εργάζεται για πολύ καιρό στο Λονδίνο. Εκεί εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή «Τραγουδάκια για παιδιά» (1889) – το γλωσσικό ζήτημα στην κορύφωσή του. «Ο ταμπουράς και ο κόπανος» και «Τα κούφια καρύδια» (1907). Τα ποιήματά του από την πρώτη μέχρι την τελευταία έκδοση δουλεύονται, ξαναγράφονται, αλλάζουν τίτλους, βελτιώνονται γλωσσικά και στιχουργικά. Δημοτική γλώσσα – αποτύπωση της πραγματικότητας, οπτική γωνία που πλησιάζει την απλή παιδική ματιά (παιδική αθωότητα, αφέλεια, λογική) 10

Παιδοκεντρικός χαρακτήρας – καινούργια παιδαγωγική «τα ποιήματα αυτά τα έγραψα για τα παιδιά μου». Δε στοχεύει να διδάξει αλλά να δημιουργήσει πρότυπα γλωσσικά – δημοτικισμός (εθνικό γλωσσικό όργανο) – τρίπτυχο (θρησκεία, πατρίδα, οικογένεια) Αντιαυταρχικό κλίμα Εκπαιδευτικού Ομίλου Ανατρεπτικός χαρακτήρας – χιουμοριστική θεματική ανάπτυξη – δικαίωση αντιήρωα – γνήσια αληθινή παιδική ματιά – υπαινιγμοί για ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα Τεχνική δημοτικού τραγουδιού (επαναλήψεις) – Παρνασσισμού Σχολικά στιγμιότυπα, οικογενειακή ζωή, ζώα (θέματα) Χιούμορ, ευφυολογήματα, εγκαρδιότητα, μικρή επιρροή non sense poems (Αγγλία δεύτερο μισό 190υ) 11