Το περιεχόμενο μιας κοινωνιολογίας της ανώτατης εκπαίδευσης Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής εκπαίδευσης Φοιτήτρια: Παναγιώτα Βαρδιοπούλου ΑΕΜ: 3109 Διδάσκουσα : Σοφία Ηλιάδου -Τάχου Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Αντικείμενο εργασίας:

Αρχικά, το αντικείμενο που πραγματεύεται η συγκεκριμένη εργασία είναι το περιεχόμενο μιας κοινωνιολογίας της ανώτατης εκπαίδευσης η οποία έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη ως διακριτό και δυναμικό πεδίο έρευνας, τις τελευταίες δεκαετίες. Καλούμαστε λοιπόν να εξετάσουμε τους λόγους που ωθούν τους κοινωνιολόγους της εκπαίδευσης να στρέψουν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους στην ανώτατη εκπαίδευση, καθώς και τη σύγχρονη προβληματική για τις κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν κατά τη μετάβαση από το πανεπιστήμιο στην αγορά εργασίας. Οι κοινωνιολόγοι της εκπαίδευσης λοιπόν αρχίζουν να εστιάζουν σε νέα θεματικά πεδία έρευνας τα οποία μπορούν να ταξινομηθούν σε τρείς κατηγορίες. Η πρώτη έχει ως επίκεντρο τις πολιτικές για τη μεταρρύθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης, η δεύτερη εστιάζεται στη διασφάλιση της ποιότητας και σε νέες μορφές διοίκησης των ιδρυμάτων της ανώτατης εκπαίδευσης και η τρίτη επικεντρώνεται στις κοινωνικές ανισότητες.

Η ιδέα για την ανάπτυξη μιας κοινωνιολογίας της ανώτατης εκπαίδευσης επισυνάπτεται τις πρώτες δεκαετίες της μεταπολεμικής περιόδου όταν δηλαδή σημαίνεται η αρχή της επέκτασης μιας ανώτατης εκπαίδευσης στις ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη. Η ανώτατη εκπαίδευση λοιπόν εκείνη την περίοδο αρχίζει να αποτελεί έναν πυρήνα ενδιαφέροντος για τις πολιτικό-οικονομικές δυνάμεις αλλά και για τις κοινωνικές τάξεις. Η ανώτατη εκπαίδευση βρίσκεται στο προσκήνιο καθώς αποτελεί το επίκεντρο των συζητήσεων και φυσικά αυτό έρχεται να ενισχυθεί με τις μαζικές κινητοποιήσεις των φοιτητών για τους σκοπούς και τις λειτουργίες του πανεπιστημίου. Η ΙΔΕΑ

Τα τελευταία χρόνια ο όρος ανώτατη εκπαίδευση και ο όρος πανεπιστήμιο χρησιμοποιούνται ως συνυπάρχουσες έννοιες ωστόσο όμως έχουν διαφορετική ουσία και περιεχόμενο. Ο όρος ανώτατη εκπαίδευση περιγράφει μια ποικιλία ιδρυμάτων με τον ίδιο θεσμικό ρόλο αλλά ωστόσο υπάρχουν διαφορές στις ακαδημαϊκές προτεραιότητες και στους σκοπούς σε σχέση με κάθε πανεπιστήμιο. Το πανεπιστήμιο είναι ένας θεσμός με παράδοση που δημιουργήθηκε πριν από αιώνες στη μεσαιωνική Ευρώπη και συνδέεται από την εποχή του Διαφωτισμού, με τη χειραφέτηση, την ελευθερία και την ευθύνη των ατόμων, με την πρόοδο των κοινωνιών. Το πανεπιστήμιο θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς παραγωγής και μετάδοσης γνώσεων για την πολιτισμική ενσωμάτωση των ανθρώπων στην κοινωνία αλλά επιπλέον αποσκοπεί και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων των ατόμων που είναι απαραίτητες για την επαγγελματική ζωή. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ- ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Το περιεχόμενο του πανεπιστημίου έχει σφραγιστεί από δύο παραδόσεις την ιδεαλιστική παράδοση ότι η γνώση αποτελεί ένα ενιαίο οργανικό σύνολο και οι επιστήμες μια αδιάσπαστη ενότητα και την δεύτερη την ορθολογιστική παράδοση. Η δεύτερη παράδοση υποστηρίζει ότι το πανεπιστήμιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το κράτος γιατί δεν επιμορφώνει απλώς τα άτομα αλλά τα προετοιμάζει κατάλληλα για τη μετάβαση τους στην αγορά εργασίας έτσι ώστε να εξυπηρετηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες. Η έρευνα δηλαδή πρέπει να τίθεται στην υπηρεσία της κοινωνίας και των ανθρώπων και έτσι η ορθολογιστική παράδοση επιχειρεί να προάγει την εξειδίκευση σε επαγγελματικές διεξόδους. Το πανεπιστήμιο έχει υποστεί πολλούς θεσμικούς μετασχηματισμούς στη διάρκεια της ιστορίας του καθώς οι λειτουργίες του επηρεάζονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις ενός κράτους, αλλά επηρεάζονται επιπλέον σε μεγάλο βαθμό και από την οικονομία. Επομένως είναι δύσκολο εγχείρημα να αναλυθούν οι πολιτικές, οι κατευθύνσεις, οι στόχοι και τα αποτελέσματα του.

Ωστόσο όμως το πανεπιστήμιο τίθεται υπο αμφισβήτηση από τις δημόσιες αρχές για την αποδοτικότητα του σε σχέση με τα χρήματα που έχουν δαπανηθεί για το σκοπό αυτό. Επίσης αμφισβητείται από την ίδια την κοινωνία για τις κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν για την πρόσβαση και τη συμμετοχή των μαθητών στο πανεπιστήμιο αλλά και από τους ίδιους τους εργοδότες αργότερα οι οποίοι θεωρούν ότι οι φοιτητές και στη συνέχεια απόφοιτοι με πτυχίο δεν έχουν λάβει τη δέουσα κατάρτιση σε σχέση με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Αυτό συμβαίνει επειδή όσο μεγαλώνει ο αριθμός των πτυχιούχων τόσο θα μειώνεται η συμβολική αξία του πτυχίου και θα αυξάνονται οι δυσκολίες στην αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με την κοινωνιολογία της εκπαίδευσης το ζήτημα της ισότητα των ευκαιριών αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχουν διάφορες μορφές ανισότητας οι οποίες βασίζονται στην κοινωνική τάξη, το φύλο, τη φυλή την εθνότητα, την ηλικία και την οικονομική επιφάνεια. Οι άνθρωποι λόγω των κοινωνικών ανισοτήτων έχουν κατηγοριοποιηθεί σε τάξεις. Είναι μια μικρή σε αριθμούς αλλά ισχυρή σε πλούτο και δύναμη ελίτ, μια μεγαλύτερη με λιγότερο πλούτο και δύναμη η λεγόμενη μεσαία τάξη και μια ακόμη μεγαλύτερη σε αριθμό εργατική τάξη στην οποία ανήκουν εργάτες και φτωχοί αγρότες και κάτω από αυτούς τοποθετούνται οι υπο τις τάξεις οι οποίοι είναι οι κοινωνικά αποκλεισμένοι οι οποίοι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο. Καίριο ερώτημα των κοινωνικών επιστημών είναι που οφείλονται οι κοινωνικές ανισότητες και με ποιο τρόπο αναπαράγονται και διαφοροποιούν τη ζωή μας. Μ’ αυτό το ερώτημα ξεκινά μια συνεχή αναζήτηση για την ισότητα των ευκαιριών στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν εκεί.

Η ισότητα στη συγκεκριμένη περίπτωση κατοχυρώνεται όταν βασίζεται στην αξιοκρατική επιλογή των υποψηφίων ως προς την πρόσβαση και τη μετάβαση στην αγορά εργασίας αφού σύμφωνα με την ισότητα η πρόσληψη των εργαζομένων βασίζεται στα προσόντα, στα ταλέντα και στην προσωπικότητα των υποψηφίων και όχι στην κοινωνική τάξη. Οι έρευνες για την ανώτατη εκπαίδευση είναι περιορισμένες με εξαίρεση το έργο του Bourdieu, ο οποίος μαζί με τον Passeron δημοσιεύει το 1964 τη γνωστή μελέτη του Οι Κληρονόμοι στην οποία αναδεικνύει και αναλύει τις κοινωνικές ανισότητες στο πανεπιστήμιο αξιοποιώντας τη θεωρία της πολιτισμικής αναπαραγωγής. Ωστόσο όμως βλέπουμε ότι στο πανεπιστήμιο εισάγονται οι κοινωνικά προνομιούχοι χωρίς να επιτυγχάνεται η κοινωνική κινητικότητα. Γι αυτό το λόγο η έρευνα των κοινωνιολόγων εστιάζεται στην αξιοκρατική επιλογή των υποψηφίων θέλοντας να πετύχουν μ’ αυτόν τον τρόπο την ανοδική κοινωνική κινητικότητα.

Επιπλέον υπάρχουν κάποια κριτήρια για τη μέτρηση και την αξιολόγηση των κοινωνικών ανισοτήτων ως προς την πρόσβαση για την ανώτατη εκπαίδευση όπως είναι οι μεταβλητές για την κοινωνική τάξη ωστόσο δεν μπορούν να εφαρμοστούν με ενιαίο τρόπο σε όλες τις χώρες αν και διάφοροι οργανισμοί όπως ο UNESCO και η ΟOΣΑ το προσπαθούν. Ωστόσο υπάρχει μια ομοιότητα για την πρόσβαση στο πανεπιστήμιο που είναι οι εισαγωγικές εξετάσεις αλλά δεν καταρρίπτει τις κοινωνικές ανισότητες, παρά το όμοιο της εφαρμογής του συστήματος αυτού. Επίσης εξετάζεται κοινωνιολογικά και η ανισότητα των δύο φύλων ως προς την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση και αργότερα στο πέρασμα στην αγορά εργασίας καθώς μπορεί η συμμετοχή των γυναικών στα πανεπιστήμια να είναι μεγαλύτερη από ότι παλαιότερα όμως κάποια επαγγέλματα παραμένουν και χαρακτηρίζονται ακόμα ανδροκρατούμενα.

Οι πολιτικές τώρα των κυβερνήσεων συνδέουν το πανεπιστήμιο με την οικονομική ανάπτυξη και το συνεχή ανταγωνισμό που επικρατεί. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι πολιτικές για την ανώτατη εκπαίδευση προωθούν την επέκταση της και αυτό φαίνεται με την εντυπωσιακή αύξηση των φοιτητών τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο παρά την όλη προσπάθεια τα συμπεράσματα των ερευνών των κοινωνιολόγων είναι απαισιόδοξα καθώς δείχνουν ότι οι κοινωνικές ανισότητες οξύνονται, εκδηλώνονται με νέες μορφές και αναπαράγονται με διαφορετικούς τρόπους. Η διερεύνηση των κοινωνικών ανισοτήτων είναι δύσκολη υπόθεση. Γενικότερα οι κοινωνικές ανισότητες προσδιορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις ιδιαιτερότητες που διακρίνουν τις οικονομικές και τις κοινωνικές σχέσεις, τις ιστορικά κληρονομημένες διαφορές ανάμεσα στα κράτη και στα πανεπιστήμια. Ανάλογα λοιπόν με τις πολιτικές οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, διαμορφώνεται και η αντίστοιχη αντίληψη για την ισότητα των ιδρυμάτων. Για παράδειγμα είναι διαφορετική η αντίληψη για την ισότητα μεταξύ των ιδρυμάτων στις ΗΠΑ από αυτή στην Ευρώπη.

Επιπλέον εξετάζεται από τους κοινωνιολόγους η ανισότητα ανάμεσα στα ιδρύματα λόγω των διαφορετικών τρόπων χρηματοδότησης τους, την άνιση κατανομή υλικών και συμβολικών πόρων και τις ανισότητες που επικρατούν στην παραγωγή γνώσης μεταξύ αυτών των ιδρυμάτων. Ενώ έχει αυξηθεί η πρόσβαση των φοιτητών λόγω της επέκτασης της ανώτατης εκπαίδευσης δε μειώνονται οι κοινωνικές ανισότητες ως προς τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ευκαιρίες για εκείνους που προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Επομένως η άνιση κατανομή των προερχόμενων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις επηρεάζει τις εμπειρίες από τις σπουδές, διαφοροποιεί τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν οι φοιτητές στη διάρκεια των σπουδών και οδηγεί σε πτυχία που έχουν διαφορετική αξία και χρήση στην αγορά εργασίας.

Οι κυβερνήσεις συνεχώς αναζητούν λύσεις για την απορρόφηση του συνεχή αυξανόμενου αριθμού των αποφοίτων του πανεπιστημίου. Ο Brown συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι η ισότητα των ευκαιριών και οι πολιτικές της επέκτασης είναι μύθος και ταυτόχρονα παγίδα. Η ισότητα ως έννοια παρέχει ίσες ευκαιρίες στους φοιτητές να προετοιμαστούν για την αγορά εργασίας ωστόσο όμως αναπαράγει αναπόφευκτα τις κοινωνικές ανισότητες αφού η συμμετοχή και η μετάβαση στην αγορά εργασίας εξαρτώνται από την κοινωνική τάξη.

Συμπεράσματα Η κοινωνιολογία της ανώτατης εκπαίδευσης γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση επομένως οι εμπειρικές έρευνες της πληθαίνουν. Οι συγκεκριμένες έρευνες δείχνουν ότι οι πολιτικές για την ανώτατη εκπαίδευση δεν συνεπάγονται την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών ως προς τη συμμετοχή και τη μετάβαση των ευκαιριών. Οι πολιτικές κάνουν νύξη για απορρόφηση πτυχιούχων και για αξιοκρατική επιλογή των υποψηφίων και δεν βασίζονται στα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο αυτό βασίζεται σε θεωρητικό επίπεδο καθώς στην πράξη δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας για τους πτυχιούχους με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο ανταγωνισμός και να οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες. Επομένως μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ελίτ κοινωνικά προνομιούχων παρά μια κοινωνία γνώσης η οποία θα περιέκλειε στην αγκαλιά της όλες τις κοινωνικές τάξεις.

ΤΕΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!