Πόλη & Λογοτεχνικά Τοπία Μάθημα Πολιτισμικής Γεωγραφίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας

Εισαγωγή  Πολιτισμική γεωγραφία ή ανθρώπινη γεωγραφία (Human or Cultural Geography)  Η αλληλεπίδραση του χώρου με τον άνθρωπο- όλα διαδραματίζονται στο χώρο  Οι κοινωνικές σχέσεις προβάλλονται στο χώρο  Η έννοια του πολιτιστικού τοπίου- όλα τα πολιτιστικά τοπία είναι μια κατασκευή, τίποτα δεν είναι ‘φυσικό’, δεν υπάρχει ‘φύση’ αλλά ‘ιστορία’.

Οι τρεις Σχολές της Πολιτισμικής Γεωγραφίας  Α. Περιβαντολογικός Ντετερμινισμός ( η Αθήνα είναι τα γεωγραφικά όρια της)  Β. Η Σχολή του Berkeley (Ο Πολιτισμός αποτυπώνεται στο τοπίο- ένας πολιτισμός όχι πολλοί)  Γ. Η ‘νέα πολιτισμική γεωγραφία’ από τον ένα πολιτισμό στους πολλούς και στην ανάλυση της αρχιτεκτονικής της εξουσίας. Διαφορετικές ομάδες, διαφορετικά τοπία αλλά και διαφορετικές χρήσεις των χώρων.

Η έννοια του συμβολικού τοπίου- πως ο χώρος κρύβει νόημα, η νοηματοδότηση του χώρου. Η έννοια του συμβολικού τοπίου- πως ο χώρος κρύβει νόημα, η νοηματοδότηση του χώρου. Η αναπαράσταση της κατασκευής/ η κατασκευή της κατασκευής. Πως μια κατασκευή (ο χώρος) γίνεται το αντικείμενο αναπαράστασης από άλλες τεχνικές και πρακτικές. Η αναπαράσταση της κατασκευής/ η κατασκευή της κατασκευής. Πως μια κατασκευή (ο χώρος) γίνεται το αντικείμενο αναπαράστασης από άλλες τεχνικές και πρακτικές. Πόλη και λογοτεχνία- Αστικά λογοτεχνικά τοπία και ειδικότερα το αστικό μυθιστόρημα. Πόλη και λογοτεχνία- Αστικά λογοτεχνικά τοπία και ειδικότερα το αστικό μυθιστόρημα. Πολλές πόλεις γνωρίζουμε μέσα από μυθιστορήματα, ποιήματα, τουριστικούς οδηγούς κτλ. Ο φαντασιακός ( αναπαριστάμενος) χώρος είναι λιγότερο πραγματικός από τον πραγματικό? Πως η λογοτεχνία φτιάχνει μια φαντασιακή πόλη. Πολλές πόλεις γνωρίζουμε μέσα από μυθιστορήματα, ποιήματα, τουριστικούς οδηγούς κτλ. Ο φαντασιακός ( αναπαριστάμενος) χώρος είναι λιγότερο πραγματικός από τον πραγματικό? Πως η λογοτεχνία φτιάχνει μια φαντασιακή πόλη. Πρέβεζα- Κ.Γ. Καρυωτάκης

Μια περίληψη της Θεωρίας της Αναπαράστασης (Book: Representation: Cultural Representation and Signifying Practices, Ed. Stuart Hall)   Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα τι είναι η αναπαράσταση και το πως λειτουργεί. Πως λειτουργούν οι μηχανισμοί αναπαράστασης. Η θέση μας είναι ότι τα αστικά λογοτεχνικά τοπία είναι συγκεκριμένες αναπαράστασεις πόλεων (μεταξύ και άλλων μορφών-τεχνικών αναπαράστασης όπως η φωτογραφία, το σινεμά, το θέατρο κτλ.). Για να εξηγήσουμε τη θέση μας θα αναφερθούμε σε θεωρίες που ξεκίνησαν ως ιδέες από τη γλωσσολογία και στη συνέχεια εφαρμόσθηκαν στο επίπεδο της κοινωνίας: η θεωρία της κοινωνικής κατασκευής (social constructionism), η θεωρία των σημείων (semiotics) και του λόγου (discourse)). Η θέση μας είναι ότι η πόλη (και γενικότερα ο χώρος) αποτελούν σημεία που το νόημα τους κατασκευάζεται, συλλαμβάνεται αλλά και αλλάζει. Η πόλη έχει πολλές αναπαραστάσεις και ιστορίες που προσπαθούν να την περιγράψουν.

  Ετυμολογικά: Ανά-παριστώ: κάτι το οποίο υπάρχει και υφίσταται το νοηματοδοτώ. Τα πράγματα (έμψυχα και άψυχα) δεν έχουν νόημα. Αντίθετα, εμείς τους δίνουμε νόημα μέσα από τεχνικές και πρακτικές αναπαράστασης, μέσα από τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε τις αφηγήσεις μας σε σχέση με αυτά. Ο χώρος είναι μια κατασκευή, μια αναπαράσταση. Ένα λογοτεχνικό τοπίο είναι μια κατασκευή της κατασκευής, μια αναπαράσταση της αναπαράστασης.

 Νόημα, γλώσσα, αναπαράσταση: Με τον όρο γλώσσα δεν εννοούμε μόνο το γραπτό και προφορικό λόγο. Αντίθετα, στη θεωρία της αναπαράστασης υπάρχουν πολλές γλώσσες: η γλώσσα των εικόνων, η γλώσσα του σώματος, η γλώσσα της μουσικής, η γλώσσα της μόδας, η γλώσσα της τηλεόρασης κτλ. Όλες αυτές οι γλώσσες χρησιμοποιούν στοιχεία (για παράδειγμα η γλώσσα της μόδας χρησιμοποιεί ρούχα και αξεσουάρ, η γλώσσα της φωτογραφίας χρησιμοποιεί εικόνες τυπωμένες σε χαρτί, η γλώσσα του σώματος χρησιμοποιεί τη στάση του σώματος και χειρονομίες, η γλώσσα της μουσικής χρησιμοποιεί νότες κτλ.) προκειμένου να νοηματοδοτήσουν, να κατασκευάσουν νόημα. Οι γλώσσες αυτές λειτουργούν ως σύμβολα, λειτουργούν μέσα από την αναπαράσταση. Οπότε τα πράγματα γύρω μας, το περιβάλλον μας και η κουλτούρα στην οποία ανήκουμε δεν έχουν νόημα από μόνα τους. Δεν υπάρχει νόημα το οποίο απλά το βρίσκουμε, αντίθετα το νόημα είναι κατασκευασμένο. Aυτή είναι η προσέγγιση της θεωρίας της κοινωνικής κατασκευής (social constructionism), η οποία επηρέασε και τη γεωγραφία. Επομένως, για να γυρίσουμε και στο θέμα της διάλεξης μας, η πόλη δεν έχει νόημα από μόνη της. Αντίθετα, το νόημα της κατασκευάζεται. Η πόλη κατασκευάζεται όπως ο χώρος κατασκευάζεται. Αλλά η πόλη επίσης ανακατασκευάζεται μέσα από τη λογοτεχνία, αναπαρίσταται. μέσα από τεχνικές αναπαράστασης. Και φυσικά δεν υπάρχει ένα νόημα αλλά πολλά που και αυτά με τη σειρά τους αλλάζουν. Ο πόλεμος των αναπαραστάσεων. Επίσης το νόημα δεν κατασκευάζεται μόνο στο επίπεδο του πομπού αλλά επίσης και στο επίπεδο του δέκτη. Κλασσικό παράδειγμα ότι πολλά έργα σύγχρονης τέχνης δεν έχουν ένα νόημα αλλά πολλά ανάλογα με τους αποδέκτες τους. Το νόημα είναι διαλογικό. Ο θάνατος του ‘συγγραφέα΄ Roland Barthes (μετάβαση από το Στρουκτουραλισμό στον Μετά-Στρουκτουραλισμό).

 Το παράδειγμα της γλωσσολογίας- Saussere Η θεωρία της κοινωνικής κατασκευής οφείλει πολλά στη δουλειά του Ελβετού γλωσσολόγου Saussure, ο οποίος θεωρείται και ως ο ‘πατέρας της σύγχρονης γλωσσολογίας’. Ο Saussure υποστήριξε ότι η γλώσσα (προφορικός και γραπτός λόγος) είναι ένα σύστημα σημείων. Το κάθε σημείο μπορεί να αναλυθεί στο σημαίνων και στο σημαινόμενο. Παράδειγμα το γλωσσικό σημείο δέντρο: το σημαίνων είναι η υλική μορφή του σημείου, η φόρμα του σημείου, τα γράμματα δ-ε-ν-τ-ρ-ο. Το σημαινόμενο είναι η ιδέα του δέντρου που έχουμε όλοι στο μυαλό μας. Ο Saussure επίσης υποστήριξε ότι είναι η διαφορά μεταξύ των υλικών στοιχείων, η οποία σηματοδοτεί (δ-ε-ν-τ-ρ-ο). Ταυτόχρονα, η σχέση μεταξύ σημαίνων και σημαινόμενου δεν παραμένει αναλλοίωτη αλλά αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Πόσες λέξεις έχουν αλλάξει σημασία με τη πάροδο του χρόνου. Βρείτε μου κάποιες. Σύμφωνα με τον Saussure, η γλώσσα χωρίζεται σε δύο μέρη. Τη δομή της γλώσσας, γραμματική και συντακτικό (langue) Τη δομή της γλώσσας, γραμματική και συντακτικό (langue) Τη χρήση της γλώσσας (γραπτής και προφορικής) από τον καθένα μας (parole) Τη χρήση της γλώσσας (γραπτής και προφορικής) από τον καθένα μας (parole) Μέσα από την ανάλυση της δομής της γλώσσας γεννήθηκε ο Στρουκτουραλισμός (δομισμός). Ο λόγος για τον οποίο η γλώσσα σηματοδοτεί είναι επειδή ότι όλοι μας μοιραζόμαστε τους ίδιους κώδικες. Επομένως η γλώσσα είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, μια κατασκευή. Ο καθένας μας μπορεί να τη χρησιμοποιεί με τον τρόπο του/ της χρησιμοποιώντας όμως τους κανόνες (μια δομή). Η γλώσσα δεν βγαίνει από μέσα μας, δεν υπάρχει από μόνη της αλλά είναι μια κατασκευή.

 Από τη γλωσσολογία στην κοινωνία: Roland Barthes O Saussere έχει προτείνει ‘τη δημιουργία μιας επιστήμης που μελετά τη ζωή των σημείων μέσα στην κοινωνία’ Σημειολογία από το ‘σημείo’ (semiology). H παραδοχή της νέας επιστήμης είναι ότι μέσα στη κοινωνία, όλες οι ‘γλώσσες’ χρησιμοποιούν σημεία προκείμενου να νοηματοδοτήσουν. Η κοινωνία λειτουργεί σαν το σύστημα της γλώσσας (γραπτός και προφορικός λόγος). Η επιστήμη της σημειολογίας- Roland Barthes (1972) Mythologies- A collection of essays. Η κοινωνία ως γλώσσα περιέχει σημεία τα οποία ζητούν αποκωδικοποίηση. Ασχολήθηκε κυρίως με την ανάλυση εικόνων και πιο συγκεκριμένα με τον κόσμο της διαφήμισης, της μόδας, της εμπορικής κουλτούρας κτλ. και πως αυτοί δημιουργούν νοήματα μέσα στην κοινωνία. Η αποκωδικοποίηση των νοημάτων είναι η δουλειά του Μυθολόγου (Mythologist). Ο Barthes διέκρινε μεταξύ δύο επιπέδων ανάλυσης: το επίπεδο της δήλωσης (denotation) και το επίπεδο της υποδήλωσης (connotation). Στο πρώτο επίπεδο, το σημείο χωρίζεται σε σημαίνων και σημαινόμενο, στο δεύτερο επίπεδο λειτουργεί ο μύθος και το σημαινόμενο αντικαθίσταται από μια μυθολογία. Παράδειγμα: η κοινωνική γλώσσα των ενδυμάτων μέσα σε μια κοινωνία. Το ένδυμα αποτελεί σημείο. Το σημαίνων είναι το υλικό μέρος του σημείου (η υλικότητα της γραβάτας ή του τζιν παντελονιού), το σημαινόμενο είναι η έννοια της επισημότητας σε σχέση με τη γραβάτα ή η έννοια της μη επισημότητας για το τζιν παντελόνι. Η κοινωνική γλώσσα των ενδυμάτων νοηματοδοτεί στο δεύτερο επίπεδο το οποίο είναι το επίπεδο της μυθολογίας (πως δημιουργείται ο μύθος στην κοινωνία). Αργότερα, ο Barthes διακήρυξε το ‘θάνατο του συγγραφέα’ (The death of the author) και τη δημιουργία του νοήματος στο επίπεδο της ανάγνωσης (η γέννηση των αναγνωστών και το άνοιγμα των κειμένων). Πολλές αναλύσεις στο κείμενο. Η σημειολογία πέρασε στην μετα-δομική της φάση ως αποτέλεσμα της αποδόμησης (Derrida).

 Από τη σημειολογία στο ‘λόγο’ (discourse): Michel Foucault O Michel Foucault ασχολήθηκε με την παραγωγή γνώσης στο επίπεδο της κοινωνίας μέσα από το λόγο και τη δημιουργία λόγου (discourse-discursive analysis). Η σχέση μεταξύ γνώση, δύναμης και εξουσίας. Πως η γνώση παράγεται σε κάθε εποχή. Το έργο του χαρακτηρίζεται από μία διάθεση ιστοριογραφίας- Η έννοια της αρχαιολογίας. Το κυρίως του μέλημα δεν είναι η παραγωγή νοήματος αλλά η παραγωγή γνώσης που στη συνέχεια με τη σειρά της παράγει δύναμη. Η παραγωγή των σχέσεων εξουσίας. Η επιρροή του στη ‘νεά πολιτισμική γεωγραφία’. Από τη γλώσσα στο λόγο (στο δομημένο λόγο) η αποδόμηση του λόγου ως το κυρίως ζητούμενο (discourse analysis). Από τη γλώσσα στο λόγο (στο δομημένο λόγο) η αποδόμηση του λόγου ως το κυρίως ζητούμενο (discourse analysis). O λόγος ως ένα σύστημα αναπαράστασης. O λόγος ως ένα σύστημα αναπαράστασης. Κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο ηγεμονικό λόγο, ο οποίος διαχέεται μέσα από πολλά κείμενα και προτάσεις (statements). Ταυτόχρονα, υπάρχουν πολλοί λόγοι οι οποίοι των ανταγωνίζονται. Κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο ηγεμονικό λόγο, ο οποίος διαχέεται μέσα από πολλά κείμενα και προτάσεις (statements). Ταυτόχρονα, υπάρχουν πολλοί λόγοι οι οποίοι των ανταγωνίζονται. Ο λόγος αναφέρεται πάντα σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, δεν υπάρχει δομημένος λόγος ο οποίος είναι ανιστόρητος. Ο λόγος αναφέρεται πάντα σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, δεν υπάρχει δομημένος λόγος ο οποίος είναι ανιστόρητος. Δεν υπάρχει ένας λόγος αλλά πολλοί λόγοι μέσα σε ένα πεδίο σε μια συγκεκριμένη εποχή, όπως δεν υπάρχει ένα κέντρο εξουσίας αλλά πολλά κέντρα εξουσίας. Δεν υπάρχει ένας λόγος αλλά πολλοί λόγοι μέσα σε ένα πεδίο σε μια συγκεκριμένη εποχή, όπως δεν υπάρχει ένα κέντρο εξουσίας αλλά πολλά κέντρα εξουσίας. ο λόγος κυκλοφορεί- ποια είναι οι δομημένοι λόγοι της σύγχρονης Αθήνας; ο λόγος κυκλοφορεί- ποια είναι οι δομημένοι λόγοι της σύγχρονης Αθήνας;

Παραδείγματα από τη Λογοτεχνία Όπως είπαμε, η πόλη περιγράφεται από διάφορους λόγους, νοήματα και αφηγήσεις. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε διάφορα λογοτεχνικά τοπία πόλεων και να ανιχνεύσουμε διαφορετικές μυθολογίες, αφηγήσεις και λόγους που αναπαριστούν τις πραγματικότητες διαφόρων σύγχρονων αστικών κέντρων.

Οδηγοί Πόλεων  Αστικός Τουρισμός, διαφήμιση πόλεων, ανταγωνισμός μεταξύ πόλεων- Αστικοί λόγοι (δομημένοι λόγοι) Πως μπορεί να περιγράψει κάποιος μια πόλη μέσα σε λίγες γραμμές; Η αναπαράσταση του χώρου που ζουν εκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε μια παράγράφο.  Time out Guide Κοπενγχάγη ‘Μια πόλη έτοιμη να σε αγκαλιάσει, να σε διασκεδάσει, μια πόλη ανοικτή στο καινούριο’, ‘οι άνθρωποι είναι ενδιαφέροντες, μορφωμένοι, με χιούμορ’, ‘μια πόλη του design,της μόδας του cool’, Η αναπαράσταση είναι μια απλοποίηση, μια γενίκευση, μια αφαίρεση.  Time out Guide Μαδρίτη Πως μια πόλη πέντε εκατομμυρίων αναπαρίσταται σε μια παράγραφο; Μαδρίτη η πρωτεύουσα της χώρας, η πόλη που εδρεύει η κυβέρνηση, η πόλη των τραπεζών, του Πράδο, των μεταναστευτικών πληθυσμών, της Ρεάλ Μαδρίτης. Σε ποια από όλες τις ‘πόλεις’ αναφέρεται η αναπαράσταση; ‘η ατμοσφαιρική πόλη’, ‘η φιλοσοφία ζωής των κατοίκων της (manana, manana)’, ‘η πόλη ως έφηβος που δεν μπορεί να μην διασκεδάσει και να μην ξενυχτήσει’

Αθήνα: Αιώνια Πολιτιστική Πρωτεύουσα, Η στρατηγική για τον πολιτισμό Νικήτας Κακλαμάνης Μα είναι αυτό λογοτεχνία; Είναι μια κατασκευή, ένας δομημένος λόγος, μια αφήγηση. Η πολιτική ως αφήγηση, ως κατασκευή. ‘Αθήνα, αιώνια πολιτιστική πρωτεύουσα’, υπάρχει ιστορική συνέχεια; ‘Ο πολιτισμός χαρακτηρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα του πολίτη της Αθήνας’ εμείς οι πολιτισμένοι ή άλλοι οι απολίτιστοι (πας μη Έλλην βάρβαρος).

Η Αθήνα δαγκώνει Ειρήνη Χειρδάρη Το συμβολικό κέντρο της πόλης (η ευρύτερη περιοχή της Ομόνοιας). Συγκεκριμένος χρόνος, η δεκαετία του Μια πόλη που αλλάζει. Μια δημοσιογράφος παίζει μεταξύ των ορίων του ρεπορτάζ και της λογοτεχνίας. Ένας χάρτης της παραβατικότητας/ εγκληματικότητας της πόλης. Μια πολυπολιτισμική γεωγραφία μια γεωγραφία του περιθωρίου αλλά και της ανθρωπιάς. Ντόπιοι και αλλοδαποί ζουν μαζί σε ένα χώρο με την παραβατικότητα ως κοινό παρονομαστή των ζωών τους. Η ηρωίδα νοικιάζει ένα σπίτι στο κέντρο της πόλης, στο Κεραμικό, από επιλογή. ‘Τουλάχιστον δε βαριέσαι’. Η εξερεύνηση της πόλης έχει μακρά ιστορία.

Ο δρόμος για την Ομόνοια: Συλλογή διηγημάτων. ‘βρω εγκώ για σένα θέση’ Ηλίας Κουτσούκος Το κέντρο της πόλης ως χώρος εγκατάστασης των ξένων. Η Αθήνα ως πολύ- πολιτισμική πόλη. Η πολύ- πολιτισμική Αθήνα μέσα από δύο χαρακτήρες: το ντόπιο και τον ξένο. Η συμπεριφορά του Έλληνα σε αντιδιαστολή με αυτή του ξένου. Η έννοια της κοινότητας (ως η δημιουργία του εμείς). Ο αλλοδαπός την προσφέρει απλόχερα, ο Έλληνας την αρνείται. Η ‘διαπραγμάτευση της διαφοράς’ (Sennett) στο κέντρο της πόλης.

Υπερσυντέλικος Χ.Ε. Χωμενίδης Η σύγχρονη Αθήνα: Η Αθήνα των οικονομικών αντιθέσεων, της οικονομικής επιτυχίας και της αποτυχίας (που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο έγκλημα). Η οικονομική γεωγραφία της πόλης. Η διαδρομή της επιτυχίας του Μουσαχίρη από τα Νέα Λιόσια στην Κηφισιά. Από την άλλη πλευρά, η εικόνα της μη οικονομικής επιτυχίας, αστικές υποβαθμισμένες περιοχές (Αχαρνών, Κυψέλη). Η κουλτούρα των νεόπλουτων της Αθήνας. Για τον μη οικονομικά επιτυχημένο ήρωα μας, η μοναδική διέξοδος επιτυχίας είναι το έγκλημα, όμως η μοίρα είναι προκαθορισμένη. Η νέα Αθήνα των νεόπλουτων, της διαφθοράς, της πολυτέλειας, της μη αξιοκρατίας, των διαφορετικών πραγματικοτήτων. Η Αθήνα ως μια διττή πόλη, μια πόλη ανισοτήτων, μια πόλη των εχόντων και μη εχόντων.

Notting Hell Rachel Johnson Ο μικρόκοσμος μια συγκεκριμένης γειτονίας του Λονδίνου. Μια γειτονία των εχόντων και των εχόντων κότερα (τι έγιναν οι άλλοι πληθυσμοί της περιοχής). Μια οικονομική γεωγραφία του Λονδίνου. Μια αναπαράσταση της μητέρας- συζύγου που ζει σε αυτό το συγκεκριμένο προάστιο του Δυτικού Λονδίνου. Ο άνδρας εργάζεται συνέχεια και η γυναίκα έχει αναγάγει σε τέχνη το πώς να ξοδεύει τα χρήματα του άντρα της. Καταναλωτισμός, φύλλο και η γυναίκα εκτός της αγοράς εργασίας. Διαφορετικοί ρόλοι για τον άνδρα και τη γυναίκα σε αυτή τη συγκεκριμένη γεωγραφία του Λονδίνου.

Sex and the City Candale Bushnell Ο ίδιος ο τίτλος είναι μια αναπαράσταση. Όλες οι ηρωίδες είναι εργαζόμενες γυναίκες που προσπαθούν (άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο) να κάνουν καριέρα, να ζήσουν τη ζωή τους και να συναντήσουν το ταίρι τους. Μια διαφορετική έμφυλη γεωγραφία της Νέας Υόρκης. Καταναλωτισμός, μόδα και η χειραφετημένη γυναίκα που είναι ενταγμένη στην αγορά εργασίας. Μια γυναικεία γεωγραφία της πόλης. Αλλά τη εικόνα δίνεται: η εικόνα της λευκής γυναίκας που ανήκει στη μέση τάξη ή και παραπάνω, που είναι μεταξύ 30 και 40 και έχει καταφέρει επαγγελματικά ορισμένα πράγματα στη ζωή της. Μια έμφυλη γεωγραφία που εξελίσσεται με συγκεκριμένες αναπαραστάσεις φυλής και οικονομικού επιπέδου.

Cosmopolis De Lillo Ο κόσμος μέσα σε μια πόλη, όλος ο κόσμος μέσα στο νησί του Μανχάταν ή καλύτερα το Μανχάταν σαν μια μικρογραφία του κόσμου. Ο ήρωας σαν ένας μοντέρνος flanuer αντί να βρίσκεται μέσα στο πλήθος περιφέρεται μέσα στην πόλη μέσα σε μια τεράστια λιμουζίνα. Από το δημόσιο στον ιδιωτικό χώρο των μεταμοντέρνων μεγαλουπόλεων. Η πόλη ως μια συλλογή διαφορετικών κόσμων, η πόλη ως μωσαϊκό. Μια οικονομική γεωγραφία της εποχής των επενδυτικών κεφαλαίων, των χρηματοοικονομικών παιχνιδιών και των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Πως η πόλη κυριαρχείται από την παγκόσμια οικονομία, παγκόσμιες πόλεις, δίκτυα πόλεων και παγκοσμιοποίηση. Τίποτα δεν βρίσκεται εκτός συστήματος ακόμα και οι διαδηλωτές ενάντια στην παγκοσμιοποίηση.

Brick Lane Monica Ali Μια πολύ-πολιτισμική γεωγραφία του Λονδίνου. Το Λονδίνο ως μια πόλη της διαφοράς. Πολύ-πολιτισμικότητα και πόλη, μια γεωγραφία της εθνοτικής διαφοροποίησης. Μια αναπαράσταση της ζωής του μετανάστη, της ταυτότητας του και της ανέλιξης του. Το όνειρο του γυρισμού. Ο μετανάστης αφήνει τη πατρίδα του για να μαζέψει λεφτά και να ζήσει εκτός πατρίδας με σκοπό να ξανά-επιστρέψει σε αυτή. Ο άνθρωπος δεν αλλάζει αλλάζει απλώς χώρα, στο νέο του τόπο δημιουργεί κοινότητες σαν και αυτές που άφησε πίσω. Ο μετανάστης φτιάχνει ένα νέο πολιτισμικό τοπίο στη νέα του πατρίδα που ουσιαστικό είναι το ίδιο με αυτό το οποίο άφησε πίσω. Μια νέα γεωγραφία που αναπαριστά την παλαιά του γεωγραφία. Η πρωταγωνίστρια θα βγει από αυτό το τοπίο και θα συναντήσει τα εμπόδια που κάτι τέτοιο συνεπάγεται.

The Satanic verses Salman Rusdie Το μυθιστόρημα ξεκινάει με ένα αεροπλάνο στο οποίο έχει εκδηλωθεί αεροπειρατεία και τους δυο ήρωες να πέφτουν στο κένο (Gibreel Farishta & Saladin Chamcha). Οι δύο αυτοί ήρωες ξαναγεννιούνται με τη πτώσης τους. Ο ένας γίνεται ο αρχάγγελος Γαβριήλ και ο άλλος γίνεται ο Σατανάς με κέρατα και ουρά. Ο δυϊσμός των αναπαραστάσεων σε σχέση με τον άλλον (καλός, κακός). Οι ήρωες ακολουθούν διαφορετικές πορείες με τον Chamcha να βρίσκει καταφύγιο στο Birck Hall (Birck Lane). Το μυθιστόρημα εξελίσσεται σε διάφορες χώρες ή πόλεις αλλά η βασική του ιδέα είναι το ‘πως το καινούριο έρχεται στον κόσμο’ σε σχέση με τη μετανάστευση. Η μεταμόρφωση του ανθρώπου μέσα από την μετανάστευση αλλά πως και η εικόνα του άλλου διαστρεβλώνεται μέσα από στερεοτυπικές διαδικασίες. Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να αλλάζει και είναι αποτέλεσμα διαφορετικών εμπειριών.  Μια πολύ-πολιτισμική γεωγραφία της Μετά Θάτσερ εποχής.