ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ Προσωπικότητα είναι το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συμπεριφοράς ενός ατόμου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ψυχική διαταραχή που αφορά στον τρόπο με τον οποίο το άτομο σκέπτεται, συμπεριφέρεται προς τους άλλους και σχετίζεται με τον εαυτό του. Επηρεάζει το ίδιο το άτομο, το περιβάλλον και τις υπηρεσίες υγείας. Αυξημένη συχνότητα συνύπαρξης άλλων ψυχικών διαταραχών που έχουν χειρότερη πρόγνωση Αυξημένη συχνότητα αυτοκτονιών, βίαιων συμπεριφορών και αυτοτραυματισμών.

ΟΡΙΣΜΟΣ «ένα σταθερό πρότυπο εσωτερικών εμπειριών και συμπεριφορών που αποκλίνουν σημαντικά από το αναμενόμενο πολιτισμικά για το άτομο. Το πρότυπο αυτό εκδηλώνεται σε δύο ή περισσότερες περιοχές: Γνωστική περιοχή: τους τρόπους με τους οποίους το άτομο προσλαμβάνει και ερμηνεύει τον εαυτό, τους άλλους και τα γεγονότα Το πεδίο των συναισθημάτων: εύρος, ένταση, διακύμανση και προσφορότητα συναισθημάτων Τη διαπροσωπική συναλλαγή Τον έλεγχο παρορμήσεων Το πρότυπο αυτό να είναι μόνιμο και δύσκαμπτο και να εμποδίζει λειτουργικότητα και προσαρμοστικότητα ατόμου

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ 10-15% γενικού πληθυσμού 40% ψυχιατρικών ασθενών 20-30% ασθενείς εξωτερικών ιατρείων Αντικοινωνικές ενέργειες μπορεί να οφείλονται σε λανθάνουσα ύπαρξη διαταραχής προσωπικότητας Συννοσηρότητα: συναισθηματικές διαταραχές, διαταραχή ελέγχου παρορμήσεων, διαταραχή πρόσληψης τροφής, αγχώδεις διαταραχές, χρήση ουσιών, αυτοκτονικότητα Συσχέτιση διαταραχών προσωπικότητας με σωματικές νόσους: ΑΥ, ΣΝ, Ψωρίαση Έναρξη στην εφηβεία, εγκατάσταση στην ενήλικο ζωή. Αν πρωτοεμφανιστεί αργότερα, πιθανή εμφάνιση σοβαρής ψυχιατρικής νόσου.

ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Γενετικοί παράγοντες. Εγγενή χαρακτηριστικά αποτελούν την ιδιοσυγκρασία. Τραυματικά γεγονότα βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Βιώματα εγκατάλειψης, απόρριψης, παραμέληση, κακοποίηση

ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ερωτηματολόγια: MMPI Minnesota Multiphasic Personality Inventory, ψυχομετρικά εργαλεία για συγκεκριμένη διαταραχή (NPI Narcissistic Personality Inventory) Δομημένες συνεντεύξεις: Structured Interview for DSM-IV Personality Disorder Συστηματική παρατήρηση Κλίμακες

ΠΑΡΑΝΟΕΙΔΗΣ

Κλινική εικόνα Έλλειψη εμπιστοσύνης, καχυποψία, ευαισθησία στην κριτική Eπαγρύπνηση Αποδίδουν κακόβουλη σημασία, άκαμπτοι στη συζήτηση, εριστικοί. Κατηγορούν τους άλλους για ότι μπορεί να τους συμβεί, θεωρούν ότι είναι θύματα δολοπλοκίας, δεν αναζητούν βοήθεια Προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις, χωρίς συναισθηματικό βάθος και διάρκεια

Αιτιοπαθογένεια Υπερβολική χρήση πρώιμων μηχανισμών άμυνας-προβολή στους άλλους δικών τους επιθετικών και δυσάρεστων συναισθημάτων και σκέψεων. Συγγενείς με παραληρητική διαταραχή ή σχιζοφρένεια παρανοειδούς τύπου

Πορεία Εμφάνιση παθολογικού τρόπου σκέψης από παιδική ηλικία Προνοσηρή προσωπικότητα για παρανοειδή σχιζοφρένεια Διατηρούν αντίληψη πραγματικότητας Κατάθλιψη ΙΔΨ Εξάρτηση από ουσίες Αγοραφοβία Παραληρητική διαταραχή

ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ

Κλινική εικόνα έφηβοι Έναρξη στην εφηβεία, διάγνωση μετά τα 18 Φυγές από το σπίτι, σκασιαρχείο, ψέματα, μικρές παραβατικές ομάδες. Να μην είναι περιστασιακή η συμπεριφορά, να μη σχετίζεται με ψυχοτραυματικό γεγονός

Κλινική εικόνα ενήλικοι Βιαιότητα, ανευθυνότητα, έλλειψη συναισθημάτων για τους άλλους. Διαστρεβλωμένη εικόνα εαυτού: οι ίδιοι είναι καλοί και όταν συμπεριφέρονται άσχημα κατηγορούν τους άλλους ότι φταίνε (εκλογίκευση). Δεν έχουν ενοχές, ηθικές αξίες Κακοποιούν παιδιά Δεν έχουν σταθερές σχέσεις παρόλο που στην αρχή φαίνονται γοητευτικοί, αλλά στην πρώτη ματαίωση αντιδρούν βίαια.

Αιτιοπαθογένεια Γενετικοί Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής Διαταραχή συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία Αλκοολισμός γονέων, παραμέληση ή ασταθή γονεϊκή φροντίδα, αντιφατική διαπαιδαγώγηση

Πρόγνωση Κοινωνική περιθωριοποίηση Εμπλοκή με νόμο Χρήστες ουσιών Κατάθλιψη

ΟΡΙΑΚΗ

Κλινική εικόνα Αστάθεια εικόνας εαυτού, συναισθημάτων, σχέσεων Συμπεριφορά παρορμητική, αυτοκαταστροφική Πρόβλημα ταυτότητας, ασάφεια και αντιφατικότητα ως προς την εικόνα εαυτού, αίσθημα κενού που οδηγεί το άτομο στη συνεχή αναζήτηση προσώπων, καταστάσεων, πραγμάτων. Συναισθηματικές εναλλαγές που επηρεάζουν αντίληψη πραγματικότητας.

Κλινική εικόνα Αναπτύσσουν έντονες σχέσεις, αρχικά εξιδανικεύουν τον άλλο, εν συνεχεία όμως εύκολα καταφεύγουν στη υποτίμηση του, ιδίως όταν ο άλλος νιώθουν ότι δεν είναι διαθέσιμος και παρών. Έντονος φόβος εγκατάλειψης, καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες αποφυγής αποχωρισμού. Ο θυμός που συνοδεύει την εγκατάλειψη, πραγματική ή φαντασιωσική, είναι συχνά καταστροφικός.

Αιτιοπαθογένεια Ψυχοτραυματικά γεγονότα: κακοποίηση, παραμέληση, εχθρικό περιβάλλον, πρωτόγονοι μηχανισμοί άμυνας όπως προβολή που δεν μεταβάλλονται σε πιο ώριμους.

Πορεία Χρόνια, επιδεινούμενη Συννοσηρότητα με κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ, αυτοκτονία

ΥΣΤΕΡΙΚΗ ΙΣΤΡΙΟΝΙΚΗ

Από το 1980 ο όρος υστερική έχει αντικατασταθεί από τον όρο ιστριονική. Δυσκολία διαχωρισμού φυσιολογικού από παθολογικό στην υστερική διαταραχή λόγω υψηλής λειτουργικότητας. Στιγματισμός ατόμων ως «υστερικά».

Κλινική εικόνα Ασταθείς και επιφανειακές συναισθηματικές αντιδράσεις, ανάγκη να έχουν την προσοχή των άλλων, εξαρτητικότητα, δραματοποίηση, αβοηθησία, παρορομητικότητα, έκδηλη σεξουαλικότητα με επιδεικτικές συμπεριφορές. Σχεδόν αποκλειστικά στις γυναίκες (κοινωνικά πρότυπα το αποδέχονται). Στους άντρες η εξαρτητικότητα δεν είναι αποδεκτή ούτε από τους ίδιους ούτε από τους άλλους και εξωτερικεύεται με επιθετικότητα. Άνδρες: εξαιρετικά ανδροπρεπείς-Δον Ζουάν ή εξαιρετικά θηλυπρεπείς-Δανδής, επιτηδευμένη κομψότητα.

Κλινική εικόνα Υστερική διαταραχή: βαθμός ανεξαρτησίας, επαγγελματικά επιτυχημένοι, φιλόδοξοι, εποικοδομητικά ανταγωνιστικοί Ιστριονική διαταραχή: έντονη εξαρτητικότητα, παθητικότητα, δεν μπορούν να θέτουν στόχους, νιώθουν αβοήθητοι, χειριστικές συμπεριφορές.

Αιτιοπαθογένεια Ματαιώσεις στην παιδική ηλικία Υπερδιέγερση νηπίου λόγω συμπεριφοράς γονέων

Πορεία Κατάθλιψη, σωματοποιητικά συμπτώματα Κατάθλιψη, σωματοποιητικά συμπτώματα Σταδιακά επιδεινούμενη, αυξανόμενα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, συναισθήματα μοναξιάς και ανικανότητας. Ατομική ψυχοθεραπεία

ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΔ από ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση Όχι ιδεοληψίες Όχι ψυχαναγκαστικές πράξεις

Κλινική εικόνα Το άτομο έχει την ανάγκη να είναι τέλειο, δίνει σε υπερβολικό βαθμό σημασία στις λεπτομέρειες , στους κανόνες και στην τάξη, παραβλέποντας την ουσία. Ανάγκη να έχει τον απόλυτο έλεγχο του εαυτού του και του περιβάλλοντος. Έλλειψη προσαρμοστικότητας. Άκαμπτο ως προς τις απόψεις και τις μεθόδους. Δυσφορία στις αλλαγές, έχει προσωπική τακτική.

Κλινική εικόνα Αφοσιωμένο στα καθήκοντα. Δεν μπορεί να απολαύσει ζωή και σχέσεις με άλλους Αυστηρός σε θέματα ηθικής, κριτικός απέναντι σε άλλους Ευαίσθητος στην κριτική Φοβάται να λειτουργήσει χωρίς τους κανόνες του (άμυνά του) Αμφιβάλλει για τον εαυτό του, δεν παίρνει εύκολα αποφάσεις Ευγενής αλλά τρέφει επιθετικά συναισθήματα Δημιουργεί σταθερές σχέσεις, ενοχές αν αντιδράσει άσχημα

ΑΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Γενετικοί παράγοντες Αυστηρό και δύσκαμπτο περιβάλλον ΠΟΡΕΙΑ Δεν υποχωρούν , ενίοτε επιτείνονται Κατάθλιψη Ψυχωσική διαταραχή

ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Σχιζοειδής: ενδοστρέφεια, συναισθηματική ψυχρότητα έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους Σχιζότυπη: διαταραχή σκέψης, παράδοξη συμπεριφορά χωρίς νοητική έκπτωση. Αποφευκτική: αποφυγή σχέσεων από φόβο κριτικής ή απόρριψης. Εξαρτητική: δυσκολία στη λήψη αποφάσεων και στον αποχωρισμό, επιδιώκουν σχέσεις εξάρτησης και παθητικότητας Ναρκισσιστική: διάχυτο πρότυπο μεγαλείου, είτε στη φαντασία είτε στη συμπεριφορά, ανάγκη για θαυμασμό, έλλειψη ενσυναισθησίας (δεν αναγνωρίζει ούτε ταυτίζεται με συναισθήματα και ανάγκες των άλλων).

ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Καταθλιπτική: απαισιόδοξα άτομα, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό και τους άλλους, αντί για θυμό εκφράζουν θλίψη και απελπισία. Δημιουργικά άτομα αλλά δεν μπορούν να αναδειχθούν. Μη προσδιοριζόμενη αλλιώς. Δεν πληρούν κριτήρια μίας διαταραχής ή έχουν στοιχεία από πολλές

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ατομική ΨΘ [γνωσιακή, ψυχαναλυτική]. Συμφωνία και ενεργό συμμετοχή ατόμου. Βραδεία αλλαγή Καλύτερη πρόγνωση: υστερική, ΙΔΨ, καταθλιπτική, ναρκισσιστική Χειρότερη: οριακή, ιστριονική, σχιζοειδή, όταν υπάρχει συννοσηρότητα Δεν αναζητούν θεραπεία άτομα με αντικοινωνική διαταραχή γιατί παίρνουν ικανοποίηση από τις πράξεις τους και δεν έχουν ενοχές και με παρανοειδή διαταραχή λόγω προβολής.

ψυχαναλυτική Ο θεραπευτής εμπεριέχει (αντέχει και κατανοεί) άγχη και συναισθήματα , δίνοντας νόημα σε αυτά και τα ερμηνεύει όπως εμφανίζονται στη σχέση (μεταβίβαση), επιδιώκει αναδιοργάνωση προσωπικότητας .

γνωσιακή Αναλύει τα σχήματα του ασθενούς που θεωρούνται υπεύθυνα για την παθολογική ερμηνεία που δίνει οπ ασθενής στα εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ομαδική: διαφορετικής βαρύτητας διαταραχές ή βαρύτερα περιστατικά οριακών Οικογενειακή: για έφηβους και νέους ενήλικές

ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Συννοσηρότητα με μείζονα κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, Παρορμητικότητα, βίαιη συμπεριφορά, συναισθηματική αστάθεια (συνοδευτικά ΨΘ). Παρορμητική συμπεριφορά: SSRIs –αντιεπιληπτικά Παρανοειδή: αντιψυχωσικά

ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ Δύσκολοι ασθενείς: αλλάζουν εύκολα θεραπευτή, χειριστικές συμπεριφορές, αντιθεραπευτικές συνθήκες Δημιουργία θεραπευτικού πλαισίου που συγκρατεί τον ασθενή και επιτρέπει την ανάπτυξη της σκέψης και της ενδοσκόπησης. Συνεργασία θεραπευτών