Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 19 η, 31/5/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ ΙV: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

2 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Τί είναι το ΕΣΠΑ ; Ποια είναι η δομή του και από ποιες αρχές διέπεται;

3 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΕΣΠΑ (από την ιστοσελίδα: Α. ΓΕΝΙΚΑ 1. Το ΕΣΠΑ είναι το κείμενο για το πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης των χωρών. Καταρτίζεται από το κράτος μέλος και κατατίθεται προς έγκριση στα ευρωπαϊκά όργανα. Το ΕΣΠΑ προβλέπει όλα τα έργα, τα προγράμματα, και τους αντίστοιχους προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα εκτέλεσής τους και κατανομής των χρηματοδοτήσεων για όλη την προγραμματική περίοδο. Το ΕΣΠΑ προβλέπει επίσης τους συνεργαζόμενους φορείς, τους στόχους εθνικής οικονομικής πολιτικής, τα ποσοστά συγχρηματοδότησης των ενωσιακών και εθνικών οργάνων, καθώς και τα Ταμεία που θα συμμετέχουν, κυρίως τα λεγόμενα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) και άλλα χρηματοδοτικά μέσα και εργαλεία.

4 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μέσω της υλοποίησης του ΕΣΠΑ επιδιώκεται η αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της χώρας που συνετέλεσαν στην εμφάνιση της οικονομικής κρίσης αλλά και των προβλημάτων, οικονομικών και κοινωνικών, που αυτή δημιούργησε. 3. Επίσης, το ΕΣΠΑ καλείται να συνδράμει στην επίτευξη των εθνικών στόχων έναντι της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Στόχος της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι η προαγωγή μιας ανάπτυξης: έξυπνης, με αποτελεσματικότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, βιώσιμης, χάρη στην αποφασιστική μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, με ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη μείωση της φτώχειας.

5 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Διασφάλιση της καλύτερης διασύνδεσης της πολιτικής για τη συνοχή με μια ευρύτερη οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ Τα προγράμματα θα πρέπει να συνάδουν με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και θα πρέπει να περιλαμβάνουν τις σχετικές μεταρρυθμίσεις που έχουν προσδιοριστεί μέσω ειδικών για κάθε χώρα συστάσεων στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου. Εάν κριθεί αναγκαίο, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από τα κράτη μέλη – στο πλαίσιο της ρήτρας «μακροοικονομικών προϋποθέσεων» – να τροποποιήσουν προγράμματα προκειμένου να στηριχθούν βασικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ως έσχατη λύση, μπορεί να αναστείλει τη χορήγηση των κονδυλίων, εάν έχουν διαπιστωθεί επανειλημμένες και σοβαρές παραβιάσεις των οικονομικών συστάσεων. ΑΛΛΑ: Μήπως η έμφαση σε δείκτες μεγέθυνσης, ανταγωνιστικότητας και χρέους επισκιάζει τη σημασία των κοινωνικών διαστάσεων και δεικτών της ανάπτυξης με αρνητικές επιπτώσεις και στην οικονομική ανάπτυξη και συνοχή;

6 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ενθάρρυνση της εντατικότερης χρήσης χρηματοδοτικών μέσων ώστε να δοθεί στις ΜΜΕ μεγαλύτερη στήριξη και πρόσβαση σε πιστώσεις Δάνεια, εγγυήσεις και ίδια κεφάλαια/ κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου θα στηρίζονται από κονδύλια της ΕΕ χάρη σε κοινούς κανόνες, στη διεύρυνση της χρήσης τους και στην παροχή κινήτρων (π.χ. υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης). Η έμφαση στα δάνεια παρά στις επιχορηγήσεις αναμένεται ότι θα βελτιώσει την ποιότητα των σχεδίων και θα αποθαρρύνει την εξάρτηση από επιδοτήσεις. ΑΛΛΑ: Μήπως η έμφαση στην οικονομική αποτελεσματικότητα και τις ιδιωτικές πιστώσεις επισκιάζει τη σημασία της αναδιανομής, του επιμερισμού του ρίσκου και της μεγιστοποίησης του κοινωνικού οφέλους (ελαχιστοποίησης του κοινωνικού κόστους) που αναλαμβάνει ο δημόσιος τομέας; Μήπως ενισχύεται η αντίληψη ότι η πηγή των κρίσεων στην Ευρώπη είναι η κακοδιαχείριση των δημοσιονομικών από τα κράτη-μέλη, και όχι οι ίδιες οι δομές και αρχές της ΟΝΕ, του συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ, ή ακόμα του εθνικού και διεθνούς τραπεζικού συστήματος;

7 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Επενδύσεις σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ και προσαρμογή του επιπέδου στήριξης και της εθνικής συνεισφοράς (ποσοστό συγχρηματοδότησης) στα επίπεδα ανάπτυξής τους:  Λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες ΑΕΠ < 75 % του μέσου όρου της ΕΕ-27  Περιφέρειες μετάβασης ΑΕΠ 75 % έως 90 % του μέσου όρου της ΕΕ-27  Περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες ΑΕΠ > 90 % του μέσου όρου της ΕΕ-27

8 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία (ΕΕΣ) Βασικό εργαλείο για την ενδυνάμωση των χωρικών συνεργασιών στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, αλλά και με τρίτες χώρες, συνιστά μία από τις κύριες επιλογές για την προγραμματική περίοδο Η ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία σε επίπεδο κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης υλοποιείται μέσω προγραμμάτων διασυνοριακής, διακρατικής και διαπεριφερειακής συνεργασίας. Τα εν λόγω προγράμματα διακρίνονται σε διμερή και πολυμερή.

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ (ΕΔΕΤ):  Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)  Ταμείο Συνοχής (ΤΣ)  Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)  Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)  Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ)  Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων (ΠΑΝ) Άλλα ταμεία της ΕΕ:  Ορίζοντας 2020  Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη»  Ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (COSME)  LIFE – Χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή  Δημιουργική Ευρώπη  EaSI – Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία  Erasmus+  Τρίτο πρόγραμμα της ΕΕ για την υγεία 9

10 IN MILLION EUROS Cohesion Fund Less Developed Regions Transition Regions More Developed Regions European Territorial Cooperation Youth Employment Initiative Rural Development EMFFTotal Cross-BorderTransnational BE ,7938,6222,340,842,4647,841,72.973,5 BG2.278,35.089,3--100,326,755,22.366,788, ,6 CZ6.258, ,0-546,7303,136,513,62.305,731, ,7 DK--84,0329,2106,333,8-918,8208,41.680,5 DE ,58.498,0652,1313, ,9219, ,4 EE1.073,32.461,2--39,65,5-823,3101,04.504,1 IE---951,6150,518,368,12.190,6147,63.526,8 EL3.247,06.815,72.591,12.449,9119,454,0171,54.718,3388, ,7 ES-2.040, , ,4365,9159,5943, ,41.161, ,3 FR-3.434,34.253,36.322,0778,0324,8310, ,8588, ,8 HR2.559,55.837,5--82,118,366,22.026,2252, ,5 IT ,41.350,37.568,0764,6251,2567, ,4537, ,7 CY269,5--421,126,14,311,6132,239,7904,5 LV1.349,43.039,8--59,67,929,01.075,6139,85.701,2 LT2.048,94.628,7--51,513,931,81.613,163,48.451,3 LU---39,615,54,7-100,6-160,3 HU6.025, ,2-463,7264,841,449,83.430,739, ,1 MT217,7-490,2-14,31,7-97,322,6844,0 NL ,6309,780,0-765,3101,52.271,1 AT--72,3906,0221,935, ,67,05.180,2 PL23.208, , ,3431,0133,7252,48.697,6531, ,0 PT2.861, ,2324,61.237,586,641,1160,84.058,5392, ,3 RO6.935, ,1-893,0251,875,4106, ,0168, ,8 SI895,41.260,0-847,354,58,49,2837,824,83.937,4 SK4.168, ,2-328,7195,122,372,21.559,715, ,2 FI---999,162,738, ,474,43.860,6 SE ,4258,774,644,21.763,6120,23.980,5 UK-2.634,72.538,95.594,6612,3253,3206, ,4243, ,4 Inter-regional cooperation 514,4 Urban innovative actions 371,9 Technical assistance238, ,5 EU , , , ,66.600,52.119,43.211, ,25.749, ,1

11 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Β. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΣΠΑ Το αναπτυξιακό όραμα του ΕΣΠΑ «Συμβολή στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας με ανάταξη και αναβάθμιση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού της χώρας και τη δημιουργία και διατήρηση βιώσιμων θέσεων απασχόλησης, έχοντας ως αιχμή την εξωστρεφή, καινοτόμο και ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα και γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.»

12 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Χρηματοδοτικές προτεραιότητες 1. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα με αιχμή την καινοτομία και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας 2. Ανάπτυξη και αξιοποίηση ικανοτήτων ανθρώπινου δυναμικού – ενεργός κοινωνική ενσωμάτωση 3. Προστασία του περιβάλλοντος – Μετάβαση σε μία οικονομία φιλική στο περιβάλλον 4. Ανάπτυξη – εκσυγχρονισμός – ολοκλήρωση υποδομών για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη 5. Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης

13 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα με αιχμή την καινοτομία και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας Μετάβαση σε δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας Δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις που προσελκύει επενδύσεις Αξιοποίηση της έρευνας και της καινοτομίας για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας νέων και υφιστάμενων επιχειρήσεων

14 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ανάπτυξη και αξιοποίηση ικανοτήτων ανθρώπινου δυναμικού – ενεργός κοινωνική ενσωμάτωση Εκπαίδευση και διά βίου μάθηση Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού και πρόσβαση στην απασχόληση με έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας ειδικά για τους νέους Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της φτώχειας

15 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Προστασία του περιβάλλοντος – Μετάβαση σε μία οικονομία φιλική στο περιβάλλον Προστασία του περιβάλλοντος Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης των κινδύνων Μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

16 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ανάπτυξη – εκσυγχρονισμός – ολοκλήρωση υποδομών για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη Δίκτυα μεταφορών με έμφαση στην ολοκλήρωση των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών, τους κάθετους άξονες και τη λειτουργική διασύνδεση των μεταφορικών μέσων Ενεργειακά δίκτυα Ευρυζωνικά δίκτυα 5. Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης

17 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Στρατηγικές Έρευνας και Καινοτομίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση (σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο) 1.Στο πλαίσιο των στρατηγικών αυτών, η χώρα και οι Περιφέρειές της καλούνται να εντοπίσουν τις δραστηριότητες εκείνες στις οποίες παρουσιάζουν ή είναι σε θέση να οικοδομήσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και σε αυτές να επικεντρώσουν τους διαθέσιμους πόρους και τις προσπάθειες ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη σημαντικών αναπτυξιακών αποτελεσμάτων. 2.Σε εθνικό επίπεδο έχουν προσδιοριστεί οκτώ κλάδοι στους οποίους θα δοθεί προτεραιότητα και αναμένεται να έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στην οικονομική μεγέθυνση. Οι κλάδοι αυτοί είναι οι εξής: Αγρο-διατροφή Υγεία – φάρμακα Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών Ενέργεια Περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη Μεταφορές Υλικά – κατασκευές Τουρισμός, πολιτισμός, δημιουργικές βιομηχανίες

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Στο Ελληνικό ΕΣΠΑ προβλέπονται 11 θεματικοί στόχοι (ΘΣ): ΘΣ 1: Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της οικονομίας ΘΣ 2: Ενίσχυση της πρόσβασης στις ΤΠΕ και της χρήσης και ποιότητάς τους ΘΣ 3: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), του γεωργικού τομέα και του τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας ΘΣ 4: Στήριξη της στροφής προς μια οικονομία με μειωμένη χρήση άνθρακα σε όλους τους τομείς ΘΣ 5: Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων ΘΣ 6: Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος, και προώθηση της αποδοτικής χρήσης πόρων ΘΣ 7: Προώθηση βιώσιμων μεταφορών και άρση προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων ΘΣ 8: Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης, και στήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων ΘΣ 9: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης, καταπολέμηση της φτώχειας και όλων των διακρίσεων ΘΣ 10: Επενδύσεις σε εκπαίδευση, κατάρτιση και επαγγελματική κατάρτιση για δεξιότητες και δια βίου μάθηση ΘΣ 11: Ενίσχυση της θεσμικής επάρκειας δημόσιων αρχών και παραγόντων, και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση 18

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το ΕΣΠΑ αποτελείται από 20 Προγράμματα, από τα οποία τα 7 είναι Τομεακά και τα 13 Περιφερειακά: Τα Τομεακά Προγράμματα αφορούν ένα ή περισσότερους τομείς και έχουν ως γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής όλη τη χώρα Τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ), ένα για κάθε μία από τις ελληνικές Περιφέρειες, περιλαμβάνουν δράσεις περιφερειακής εμβέλειας

20 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΕΣΠΑ ΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ ΣΕ ΕΚΑΤ. €) ΤΟΜΕΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 1. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία4.665,14 2. Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη5.186,67 3. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση2.667,49 4. Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα486,91 5. Τεχνική Βοήθεια401,87 6. Αγροτική Ανάπτυξη5.400,57 7. Αλιεία και Θάλασσα523,40 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 8. Ανατολική Μακεδονία507,73 9. Κεντρική Μακεδονία964, Θεσσαλία401, Ήπειρος325, Δυτική Ελλάδα490, Δυτική Μακεδονία330, Στερεά Ελλάδα190, Πελοπόννησος270, Ιόνια Νησιά226, Βόρειο Αιγαίο301, Κρήτη434, Αττική1.139, Νότιο Αιγαίο168,17 ΣΥΝΟΛΟ (ΤΟΜΕΑΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ)25.085

21 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Διμερή Προγράμματα Εδαφικής Συνεργασίας Αφορούν τη συνεργασία με ισάριθμες χώρες που γειτνιάζουν με την Ελλάδα. Αποτελούν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης των περιφερειών που συμμετέχουν και από τις δύο πλευρές των συνόρων, για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού χώρου συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων αλλά και των δυτικών και νοτίων συνόρων της χώρας. Προγράμματα Συνεργασίας Δημόσια Δαπάνη* (€) Συμμετοχή της ΕΕ (€) Εθνική Συμμετοχή (€) Ελλάδα - Βουλγαρία Ελλάδα - Ιταλία Ελλάδα - Κύπρος Ελλάδα - πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Ελλάδα - Αλβανία ΣΥΝΟΛΟ

22 ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Πολυμερή Προγράμματα Εδαφικής Συνεργασίας Αδριατικής-Ιονίου (διακρατικό) MED (διακρατικό) MED ENI CBC (διασυνοριακό) Black Sea basin ENI CBC (διασυνοριακό) INERREG EUROPE (διαπεριφερειακό) Balkan Meditteranean (διακρατικό) Η Ελλάδα διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση και υλοποίηση της Μακροπεριφερειακής Στρατηγικής Αδριατικής-Ιονίου και είναι επικεφαλής του πυλώνα της Γαλάζιας Ανάπτυξης. Οι οκτώ χώρες που συμμετέχουν είναι τα κράτη-μέλη Ελλάδα, Ιταλία, Σλοβενία και Κροατία και οι γειτονικές χώρες, υποψήφιες/ δυνάμει υποψήφιες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ήτοι Σερβία, Μαυροβούνιο, Αλβανία και Βοσνία–Ερζεγοβίνη. Γενικός στόχος είναι η προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας μέσω της γαλάζιας ανάπτυξης (blue growth) και η δημιουργία ανάπτυξης και απασχόλησης στην περιοχή της Αδριατικής και του Ιονίου, ιδίως μέσω της βελτίωσης της ελκυστικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της συνδεσιμότητας των περιφερειών που συμμετέχουν στη Στρατηγική.

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Γ. ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΣΠΑ Το ΕΣΠΑ υλοποιείται μέσα από θεσμοθετημένες διαδικασίες διαχείρισης, ελέγχου και εφαρμογής οι οποίες ρυθμίζονται από το Νόμο 4314/2014, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1303/2013. Κύριος στόχος είναι η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση (αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα). Τα βασικά στοιχεία του μηχανισμού διαχείρισης περιλαμβάνουν:  Το Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου πράξεων (ΣΔΕ)  Η Αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων/ του ΕΣΠΑ συνολικά  Η σταδιακή ανάπτυξη ενός Ενιαίου Συστήματος Δεικτών του ΕΣΠΑ  Η Πληροφόρηση και Επικοινωνία  Η Καταπολέμηση της Απάτης 23

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ύπαρξη κοινών κανόνων στη διαχείριση και παρακολούθηση των ΕΠ σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και με στόχο τον καλύτερο έλεγχο ενδεχόμενων αποκλίσεων στην εφαρμογή τους και την έγκαιρη λήψη και εφαρμογή διορθωτικών μέτρων. Υποχρεωτική ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των αρχών διαχείρισης και των δικαιούχων των πράξεων, μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ), με στόχο τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης των εμπλεκόμενων αρχών και φορέων. Ενδυνάμωση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας του ΟΠΣ με τα πληροφοριακά συστήματα των Δικαιούχων και των Ενδιάμεσων Φορέων, αλλά και άλλων φορέων της Γενικής Κυβέρνησης με στόχο την μείωση της γραφειοκρατίας και την αποτελεσματικότερη λειτουργία των εμπλεκόμενων αρχών και φορέων. (e-governance in the public sector) Έγκαιρη χρηματοδότηση των πράξεων μέσω του Κεντρικού Λογαριασμού ΕΣΠΑ σε συνδυασμό με την ηλεκτρονική διασύνδεση των Πληροφοριακών Συστημάτων ΟΠΣ – ΠΔΕ (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) και Τράπεζας της Ελλάδας.

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αξιολόγηση 1. H αξιολόγηση αποτελεί τη συστηματική και αντικειμενική αναλυτική εκτίμηση μιας παρέμβασης και επιδιώκει να εκτιμηθεί η επιτυχία της όσον αφορά σους στόχους, να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, την επίπτωση και τη βιωσιμότητά της και να αντλήσει διδάγματα. 2. Σε αυτή την προγραμματική περίοδο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο της αξιολόγησης για την ενδυνάμωση της εστίασης στα αποτελέσματα των προγραμμάτων και την εκτίμηση των επιπτώσεων των πολιτικών που υιοθετήθηκαν. 3. Βάσει του Κανονισμού, στη νέα προγραμματική περίοδο τα κράτη-μέλη θα πρέπει να προβούν στη διενέργεια μιας σειράς αξιολογήσεων για τη βελτίωση του σχεδιασμού: εκ των προτέρων αξιολόγηση (ex-ante evaluation) αξιολόγηση εφαρμογής (implementation evaluation) και αξιολόγηση επιπτώσεων (impact evaluation) εκ των υστέρων αξιολόγηση (ex-post evaluation) έκθεση σύνοψης των αξιολογήσεων (report summarising evaluation) Σχέδιο Αξιολόγησης (evaluation plan)

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ενιαίο Σύστημα Δεικτών Η προσέγγιση των Κανονισμών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής για την περίοδο χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη εστίαση στα αποτελέσματα: με απαίτηση σαφούς αποτύπωσης της 'λογικής της παρέμβασης' κάθε Επιχειρησιακού Προγράμματος και της στοχοθέτησής του, ειδικά των αναμενόμενων αποτελεσμάτων αναγνώρισης της επιρροής παραγόντων εκτός των παρεμβάσεων του κάθε Επιχειρησιακού Προγράμματος στην επίτευξη των αποτελεσμάτων ορισμό εκ των προτέρων αιρεσιμοτήτων και θέσπιση ενδιάμεσων οροσήμων και στόχων για το τέλος της περιόδου με πλαίσιο επίδοσης. Τα ζητήματα σχεδιασμού και παρακολούθησης δεικτών παρουσιάζουν ιδιαίτερες απαιτήσεις. Προβλέπονται πολλαπλές αναφορές στους Κανονισμούς της ΕΕ και σε πρόσθετα έγγραφα τεχνικών οδηγιών (fiches, guidance documents) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτελεστικές ή κατ’ εξουσιοδότηση διατάξεις. Η ΕΕ όμως διαθέτει τεχνική υποστήριξη στα κράτη-μέλη και τους δικαιούχους..

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Πληροφόρηση & Επικοινωνία Eίναι πολύ σημαντικό οι δυνητικοί δικαιούχοι να ενημερώνονται σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης στο πλαίσιο των επιχειρησιακών προγραμμάτων και οι πολίτες να μαθαίνουν τα αποτελέσματα των επιτευγμάτων της πολιτικής για τη συνοχή και των Ταμείων. Για την εξυπηρέτηση "του δικαιώματος των πολιτών να γνωρίζουν" σχετικά με τη διαχείριση των πόρων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συμφωνία με τα κράτη μέλη καθόρισε ορισμένες υποχρεώσεις, έτσι ώστε οι διαδικασίες χορήγησης των πόρων να είναι διαφανείς και ο πολίτης να είναι σε θέση να γνωρίζει τους στόχους και τα αποτελέσματα των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Γι' αυτόν το λόγο τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν τακτική και πλήρη πληροφόρηση σχετικά με τις διαθέσιμες επενδυτικές ευκαιρίες και προγράμματα και να δημοσιεύουν στοιχεία για τα έργα και τους δικαιούχους.

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Καταπολέμηση της Απάτης (Fraud) 1. Η απάτη αφορά μια σειρά από παρατυπίες και παράνομες πράξεις που χαρακτηρίζονται από σκόπιμη παραπλάνηση ή παραποίηση και βλάπτουν τα συμφέροντα της ΕΕ. 2. Διαφορά απάτης/ παρατυπίας: Η απάτη είναι μια πράξη δόλου/ παραπλάνησης εκ προθέσεως, με σκοπό την αποκόμιση προσωπικού οφέλους ή την πρόκληση ζημίας σε άλλον. Παρατυπία είναι μια πράξη μη συμβατή προς τους κανόνες της ΕΕ, η οποία ενδέχεται να θίγει τα δημοσιονομικά συμφέροντα της ΕΕ. Η παρατυπία μπορεί να οφείλεται σε πραγματικά σφάλματα στα οποία υποπίπτουν τόσο δικαιούχοι όσο και αρμόδιες αρχές. Όταν μια παρατυπία είναι ηθελημένη, τότε αποτελεί απάτη. 3. Πρόληψη της απάτης στις διαρθρωτικές δράσεις σημαίνει:  Πολιτική: σαφές μήνυμα από το ανώτερο επίπεδο Διοίκησης  Κουλτούρα: ενεργώ με ακεραιότητα και ηθική συμπεριφορά  Στρατηγική: προληπτική, δομημένη και στοχευμένη προσέγγιση  Διαδικασίες: πρόληψης, ανίχνευσης, αναφοράς

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΑΤΗ Αδίκημα Κακοδιαχείριση/ παραπλάνηση Πρόθεση Παρατυπία Ζημία στα συμφέροντα της ΕΕ Παράνομη πράξη

ΔΙΑΛΕΞΗ 19: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μορφές απάτης στις διαρθρωτικές δράσεις 1.Κρυφή σύγκρουση συμφερόντων 2.Αθέμιτες προσφορές 3.Αδικαιολόγητες απευθείας αναθέσεις σε μία μόνο πηγή 4.Αποφυγή διαγωνιστικής διαδικασίας 5.Διπλό αίτημα πληρωμής δαπανών από τον ίδιο ανάδοχο 6.Πλαστά, υπερτιμολογημένα ή διπλά τιμολόγια 7.Ψευδή στοιχεία που δηλώνουν οι αιτούντες 8.Φωτογραφικές προδιαγραφές 9.Δωροδοκίες και μίζες 10.Υποκατάσταση προϊόντος 11.Διπλή χρηματοδότηση 12.Διαρροή στοιχείων προσφορών 13.Κατάτμηση προμηθειών 14.Εικονικοί πάροχοι υπηρεσιών 15.Ελλιπής τιμολόγηση 16.Παραποίηση προσφορών