ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 2 ο ΜΑΘΗΜΑ

Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η αγροτική παραγωγή είναι μια πολύχρονη και επίπονη διαδικασία, γιατί απαιτεί σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα και κοπιώδη ανθρώπινη προσπάθεια για να πραγματοποιηθεί. Για να παραχθεί ένα π.χ. φυτικό προϊόν απαιτείται από ένας σχεδόν χρόνος για τις μεγάλες καλλιέργειες (σιτάρι, καλαμπόκι, ρύζι κ.ά.) ως μερικά χρόνια για τις δενδρώδεις καλλιέργειες (ροδάκινα, πορτοκάλια, ελιές, κ.ά.), γιατί πρέπει να ολοκληρωθεί ο σχετικά μακροχρόνιος βιολογικός τους κύκλος. Για την παραγωγή των προϊόντων αυτών χρειάζεται πολλές φορές, εκτός από τη γεωργική γη και τα γεωργικά μηχανήματα, άφθονη χειρωνακτική εργασία των αγροτών, η οποία συνήθως γίνεται κάτω από αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες, όπως π.χ. είναι οι. υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Οι αγρότες θεωρούν τη διάθεση των αγροτικών προϊόντων που παράγουν ως το μεγαλύτερο πρόβλημα στην αγροτική ζωή τους, αν και η διαδικασία της πώλησης των προϊόντων τους διαρκεί μόλις μερικές ώρες, ίσως και μερικά λεπτά της ώρας. Όμως, αυτή η ολιγόωρη απασχόληση των αγροτών στη διαδικασία πώλησης των αγροτικών προϊόντων τους είναι πολύ αγχώδης και ψυχοφθόρα, διότι αν τυχόν είναι αποτυχημένη (χαμηλές τιμές, κλπ.), δεν θα αποκτήσουν ικανοποιητικά εισοδήματα και τότε καταστρέφονται τα όνειρα και οι ελπίδες τους για μια καλύτερη ζωή.

Με τον όρο διάθεση των προϊόντων ο παραγωγός εννοεί: Την εξασφάλιση βέβαιης διάθεσης των προϊόντων τους Αυτό σημαίνει ότι οι γεωργοί θέλουν πρώτα από όλα να είναι βέβαιοι ότι θα πωλήσουν οπωσδήποτε τα προϊόντα που παράγουν και επομένως θα αποκτήσουν εισοδήματα από την απασχόλησή τους στη γεωργία. Οι παραγωγοί γνωρίζουν καλά πως αν δεν μπορέσουν να πωλήσουν τα προϊόντα τους και μείνουν στα χέρια τους (στα χωράφια τους κ.ά.), τότε αυτά θα καταστραφούν και τότε όχι μόνο δεν θα τους αποφέρουν κανένα εισόδημα αλλά επί πλέον θα υποστούν και ζημία, η οποία ισούται με το κόστος παραγωγής τους. Την επίτευξη ικανοποιητικής τιμής πώλησης των προϊόντων τους Αυτό σημαίνει ότι οι γεωργοί δεν ενδιαφέρονται μόνο να διαθέσουν τα προϊόντα τους αλλά ταυτόχρονα επιδιώκουν να τα πωλήσουν σε ικανοποιητικές τιμές, έτσι ώστε να επιτύχουν ικανοποιητικά εισοδήματα. Δηλαδή, οι παραγωγοί θέλουν να επιτύχουν τέτοιες τιμές πώλησης των προϊόντων τους που να καλύπτουν το κόστος παραγωγής τους και επί πλέον να αφήνουν κάποια περιθώρια κέρδους. Αν αυτό συμβεί, τότε θα έχουν ισχυρά κίνητρα να συνεχίσουν αλλά και να αυξήσουν την παραγωγή τους. Δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία τι ποσότητες προϊόντων έχει παράγει ένας γεωργός, όσο έχει κυρίως οι ποσότητες που πώλησε και σε ποια τιμή τις πώλησε. Αυτό συμβαίνει γιατί, όσο μεγαλύτερες ποσότητες των παραχθέντων προϊόντων του πωλήσει ο γεωργός και όσο υψηλότερες τιμές επιτύχει, τόσο υψηλότερο εισόδημα θα αποκτήσει και αντιστρόφως.

ΑΙΤΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Αίτια που κάνουν δύσκολη την διάθεση των αγροτικών προϊόντων σε παγκόσμια κλίμακα, δηλαδή ισχύουν σε κάθε χώρα του κόσμου, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξής τους ή άλλο χαρακτηριστικό τους. Αίτια που κάνουν δύσκολη την διάθεση ειδικά των ελληνικών αγροτικών προϊόντων, γιατί σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωργίας και τον βαθμό ανάπτυξης του όλου συστήματος εμπορίας των αγροτικών προϊόντων στην Ελλάδα.

Γενικά αίτια δημιουργίας του προβλήματος της διάθεσης των αγροτικών προϊόντων Η εποχιακή παραγωγή των αγροτικών προϊόντων Τα αγροτικά προϊόντα, σχεδόν στο σύνολο τους, σε αντίθεση με τα βιομηχανικά προϊόντα, παράγονται μόνο σε ορισμένη χρονική περίοδο, η οποία είναι συνήθως πολύ μικρής διάρκειας. Η συνέπεια αυτού είναι ότι όλη ή η μεγαλύτερη ποσότητα της παραγωγής τους προσφέρεται στην αγορά για πώληση μέσα στην μικρή χρονική περίοδο της συγκομιδής τους. Όμως, σε τόσο λίγο χρόνο δεν μπορεί να αγορασθεί όλη η ποσότητα των προϊόντων, γιατί απλούστατα δεν μπορούν να καταναλωθούν τόσο μεγάλες ποσότητες τους. Αυτό έχει ως συνέπεια την πτώση των τιμών των αγροτικών προϊόντων, τη φθορά ή ποιοτική αλλοίωσή τους, την αναγκαιότητα μεταφοράς τους σε ξένες αγορές, τη δημιουργία εργοστασίων μεταποίησής τους, κλπ. Η αβεβαιότητα της αγροτικής παραγωγής Η αβεβαιότητα ως προς την ποσότητα και την ποιότητα των παραγομένων αγροτικών προϊόντων, που οφείλεται σε ανεξέλεγκτους κλιματολογικούς παράγοντες (θερμοκρασία, ηλιοφάνεια, βροχές, χαλάζι, παγετός, κ.ά.), δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στη διάθεση των αγροτικών προϊόντων, γιατί: α) Δεν μπορούν να γίνουν προπωλήσεις αγροτικών προϊόντων, γιατί ο προκαθορισμός της ποσότητας και της τιμής πώλησής τους απαιτεί προκαθορισμό της ποσότητας και της ποιότητας των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων, η οποία όμως δεν μπορεί να γίνει εύκολα, αφού είναι αβέβαιη ως εξαρτώμενη από ανεξέλεγκτες κλιματολογικές συνθήκες. β) Τυχόν φυσική καταστροφή των προϊόντων μειώνει την προσφερόμενη ποσότητα τους, η οποία ενδεχόμενα να είναι μικρότερη από την ζητούμενη ποσότητα και έτσι να μην αγοραστεί. γ) Ενδεχόμενη ποιοτική αλλοίωση των αγροτικών προϊόντων θα μειώσει την ζητούμενη ποσότητά τους ή την τιμή αγοράς τους ή και τα δύο.

Η διασπορά της αγροτικής παραγωγής Η σχετικά μεγάλη διασπορά της παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, δηλαδή η πραγματοποίηση της σε πολλά και διαφορετικά μέρη, συντελεί στην αύξηση του κόστους συγκέντρωσης και συνεπώς του κόστους εμπορίας των αγροτικών προϊόντων από τους τόπους παραγωγής τους ως τα κέντρα επεξεργασίας τους (διαλογητήρια-συσκευαστήρια, γεωργικές βιομηχανίες κλπ.). Αυτό συνεπάγεται αύξηση της λιανικής τιμής των αγροτικών προϊόντων, οπότε μειώνεται η ζήτησή τους από τους καταναλωτές και η πώλησή τους από τους παραγωγούς. Η ευπάθεια των αγροτικών προϊόντων Κατά κανόνα τα αγροτικά προϊόντα είναι ευπαθή, γι' αυτό και δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα για τη διάθεσή τους, όπως π.χ. είναι τα εξής: (α) Οι καταναλωτές δεν μπορούν να αγοράσουν μεγάλες ποσότητες αγροτικών προϊόντων και όταν ακόμη οι τιμές τους είναι πολύ χαμηλές, γιατί απλούστατα δεν μπορούν να τα διατηρήσουν για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς να υποστούν ποιοτική αλλοίωση ή φθορά. (β) Δεν είναι εύκολη η μεταφορά αγροτικών προϊόντων σε μακρινές αγορές, όπου υπάρχει ζήτησή τους, χωρίς μεγάλες φθορές ή χωρίς υψηλό κόστος μεταφοράς, που συνεπάγονται τα μεταφορικά μέσα που είναι εξοπλισμένα με ψυκτικούς μηχανισμούς.

Η μεγάλη υποκατάσταση μεταξύ των αγροτικών προϊόντων Υπάρχει μεγάλη υποκατάσταση στην ανθρώπινη κατανάλωση μεταξύ των διαφόρων αγροτικών προϊόντων και ιδιαίτερα μεταξύ προϊόντων της ίδιας ομάδας, όπως π.χ. μεταξύ των διαφόρων ειδών φρούτων, κρεάτων, κλπ. Κάθε φορά που οι καταναλωτές ψωνίζουν τρόφιμα, υπάρχει συνήθως θέμα αγοράς ενός ή δύο φρούτων, σαλατικών και όχι πολλών μαζί. Οι καταναλωτές πιστεύουν ότι όλα τα είδη φρούτων, σαλατικών κλπ. έχουν λίγο ή πολύ την ίδια θρεπτική αξία. Συνέπεια αυτής της νοοτροπίας είναι ότι η συνολική κατανάλωση των αγροτικών προϊόντων δεν είναι σχετικά μεγάλη, όσο θα ήταν αν επικρατούσε διαφορετική νοοτροπία ανάμεσα στους καταναλωτές για την θρεπτική αξία του κάθε είδους αγροτικού προϊόντος και τροφίμου. Στην αλλαγή της νοοτροπίας αυτής σημαντικό ρόλο θα μπορούσε να παίξει μια ενημερωτική διαφήμιση σε εθνική κλίμακα από κρατικό, ημικρατικό ή γεωργοσυνεταιριστικό οργανισμό, η οποία θα πληροφορούσε το καταναλωτικό κοινό για τις θρεπτικές ή διαιτολογικές ιδιότητες που έχει το κάθε αγροτικό προϊόν και τρόφιμο.

Η κορεσιμότητα του ανθρώπινου οργανισμού σε τρόφιμα Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει περιορισμένη ικανότητα κατανάλωσης τροφίμων, διότι απλούστατα στο ανθρώπινο στομάχι ισχύει το αδιαχώρητο. Έτσι, όσο μεγάλες ποσότητες αγροτικών προϊόντων και να προσφέρονται στην αγορά και όσο χαμηλές να είναι οι τιμές τους, οι καταναλωτές δεν θα αγοράσουν περισσότερο από ορισμένες ποσότητες, διότι δεν θα μπορέσουν να τις καταναλώσουν. Προσπάθειά τους να τα καταναλώσουν αργότερα θα αποτύχει, διότι θα καταστραφούν λόγω της ευπάθειας τους. Αντίθετα, στα βιομηχανικά προϊόντα δεν υπάρχει θέμα τουλάχιστον κορεσμού των αγοραστών. Η ανομοιομορφία των αγροτικών προϊόντων Η σχετικά μεγάλη ποιοτική ανομοιομορφία των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων, που οφείλεται σε φυσιολογικούς, εδαφοκλιματικούς και άλλους παράγοντες, δημιουργεί προβλήματα στη διάθεσή τους, γιατί: α) Αυξάνει το κόστος εμπορίας, που προκαλείται τουλάχιστον από το κόστος της απαραίτητης πλέον τυποποίησης των αγροτικών προϊόντων. β) Δεν ικανοποιεί πολλούς αγοραστές, όταν ζητούν μεγάλες ποσότητες ομοιόμορφου προϊόντος.

Το ογκώδες των αγροτικών προϊόντων Τα αγροτικά προϊόντα είναι συνήθως ογκώδη, σε σχέση με το βάρος ή την αξία τους με συνέπεια να δημιουργούνται προβλήματα στη διάθεσή τους, γιατί: α) Δεν μπορούν να μεταφερθούν σε μακρινές αγορές, γιατί το κόστος μεταφοράς είναι υψηλό και έτσι η λιανική τιμή διάθεσης των αγροτικών προϊόντων σε αυτές τις αγορές είναι υπερβολικά υψηλότερη σε σύγκριση με την τιμή των εγχώριων προϊόντων. β) Απαιτεί ειδική συσκευασία ή και μεταποίηση, που αυξάνει ανάλογα το κόστος εμπορίας τους και έτσι μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα από τους καταναλωτές και συνεπώς η πωλούμενη ποσότητα από τους παραγωγούς.

Ειδικά αίτια δημιουργίας του προβλήματος της διάθεσης των ελληνικών αγροτικών προϊόντων Αναποτελεσματικό σύστημα εμπορίας Στην Ελλάδα το σύστημα εμπορίας των αγροτικών προϊόντων εξακολουθεί να μην είναι πολύ αποδοτικό, αφού σε ορισμένο κόστος εμπορίας ο αριθμός των προσφερόμενων υπηρεσιών εμπορίας (τυποποίηση, συσκευασία, μεταφορές, αποθήκευση, διαφήμιση, κλπ.) είναι περιορισμένος και η ποιότητά τους σχετικά χαμηλή. Έτσι, ούτε οι παραγωγοί απολαμβάνουν υψηλές γεωργικές τιμές, ούτε οι καταναλωτές αγοράζουν τα αγροτικά προϊόντα σε χαμηλές λιανικές τιμές, με συνέπεια τα ονομαστικά και τα πραγματικά εισοδήματά τους αντίστοιχα διαμορφώνονται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Απουσία οργανωμένων αγροτικών εμπορικών επιχειρήσεων Είναι αισθητή η απουσία οργανωμένων εμπορικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην εμπορία των αγροτικών προϊόντων μέσα στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στον ευαίσθητο τομέα του χονδρεμπορίου αγροτικών προϊόντων, που η αποδοτική λειτουργία του επηρεάζει την αποδοτικότητα λειτουργίας των λιανεμπορικών επιχειρήσεων αγροτικών προϊόντων και συνεπώς τις λιανικές τιμές τους και τα πραγματικά εισοδήματα των καταναλωτών. Οι χονδρέμποροι περιορίζονται στην εμπορία ενός ή μικρού αριθμού αγροτικών προϊόντων, οπότε οι λιανέμποροι (μανάβηδες, κ.ά.) αναγκάζονται να συναλλάσσονται με μεγάλο αριθμό διαφορετικών χονδρεμπόρων, για να εξασφαλίσουν τα αγροτικά προϊόντα που διακινούν. Το παραπάνω, συνδυασμένο με την χονδρεμπορική διάθεση συνήθως μη τυποποιημένων αγροτικών προϊόντων, εξαναγκάζει τους λιανοπωλητές να επισκέπτονται προσωπικά και κάθε ημέρα την Κεντρική Λαχαναγορά, για να κάνουν την καλύτερη δυνατή ποιοτική επιλογή των αγροτικών προϊόντων που διακινούν, σπαταλώντας έτσι πολύτιμο χρόνο και αυξάνοντας ανάλογα το κόστος εμπορίας τους. Προφανώς, αυτό δεν θα συνέβαινε, αν κάθε χονδρέμπορας διέθετε όλα ή τουλάχιστον τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα και εάν αυτά διακινούνταν τυποποιημένα. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι λιανοπωλητές θα μπορούσαν να προμηθευτούν τηλεφωνικά από τους χονδρέμπορους τα διακινούμενα αγροτικά προϊόντα και η μεταφορά τους στα καταστήματά τους θα μπορούσε να γίνει συλλογικά, ακόμη και με αυτοκίνητα των χονδρεμπόρων.

Ανυπαρξία εξειδικευμένων στελεχών Στην Ελλάδα ουσιαστική έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών στο Μάρκετινγκ των Αγροτικών Προϊόντων (με μεταπτυχιακές σπουδές στον κλάδο) από τις πλείστες ιδιωτικές ή συνεταιριστικές επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων, καθώς και από τις κρατικές ή ημικρατικές Υπηρεσίες, που είναι αρμόδιες για την κατασκευή υποδομής ή την παραγωγή πολιτικής εμπορίας των αγροτικών προϊόντων. Επίσης, στα σχετικά Πανεπιστήμια ή Σχολές δεν υπάρχουν αρκετοί ειδικοί καθηγητές, ούτε λειτουργούν προγράμματα αυτοτελών μεταπτυχιακών σπουδών στο Μάρκετινγκ Αγροτικών Προϊόντων. Αναμφίβολα, το όφελος από την παροχή εξειδικευμένων μεταπτυχιακών σπουδών στον κλάδο αυτόν, με ειδικούς επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος ενός τέτοιου προγράμματος σπουδών. Ανεπαρκής σύγχρονη υποδομή εμπορίας Τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει κατασκευαστεί στην Ελλάδα σημαντική υποδομή εμπορίας (διαλογητήρια, συσκευαστήρια, εργοστάσια μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, κ.ά.) και ένα μεγάλο μέρος αυτής έχει εκσυγχρονιστεί. Όμως, αυτή ούτε επαρκής είναι ούτε πλήρως εκσυγχρονισμένη. Γι' αυτό, δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στην διάθεση των ελληνικών αγροτικών προϊόντων. Ιδιαίτερα, αισθητή είναι η απουσία ενός σύγχρονου αγροτικού οδικού δικτύου, για να επιτυγχάνεται γρηγορότερη και ασφαλέστερη μεταφορά των αγροτικών προϊόντων από τους τόπους παραγωγής στα σημεία επεξεργασίας τους.

Πολλοί και μικροί παραγωγοί Ο μεγάλος αριθμός μικροπαραγωγών στην Ελλάδα συμβάλλει πολύ στη δημιουργία προβλημάτων διάθεσης των αγροτικών προϊόντων, γιατί: α) Αυξάνεται το κόστος συγκέντρωσης των αγροτικών προϊόντων, που προστιθέμενο στο κόστος παραγωγής τους, αυξάνει την τιμή πώλησής τους και γι' αυτό η ποσότητα πώλησής τους μειώνεται. β) Έχουν μικρή διαπραγματευτική δύναμη και έτσι δεν μπορούν να επηρεάσουν την τιμή πώλησης των αγροτικών προϊόντων τους. γ) Οι παραγωγοί μπορούν εύκολα να αγνοηθούν από τους εμπόρους, λόγω της μικρής ποσότητας των αγροτικών προϊόντων που παράγουν και έτσι ενδέχεται να μην καταστεί δυνατή η πώληση τους. Η απουσία ευέλικτων, καλά οργανωμένων και αξιοκρατικά στελεχωμένων γεωργοσυνεταιριστικών επιχειρήσεων καθιστά τη δυσμενή θέση των μικροπαραγωγών ακόμη δυσκολότερη. Υψηλό κόστος παραγωγής των αγροτικών προϊόντων Τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα έχουν σχεδόν στο σύνολο τους υψηλό κόστος παραγωγής, λόγω κυρίως του μικρού μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, στις οποίες δεν μπορούν να εφαρμοστούν σύγχρονες καλλιεργητικές μέθοδοι. Επιπλέον, η αμοιβή της εργασίας είναι υψηλή και το ενοίκιο του εδάφους είναι μεγάλο. Το υψηλό κόστος παραγωγής των αγροτικών προϊόντων συμβάλλει στην αύξηση της τιμής διάθεσής τους και μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους, η οποία συνεπάγεται μείωση της ζητούμενης ποσότητας από τους καταναλωτές και συνεπώς της πωλούμενης ποσότητας από τους παραγωγούς.

Μεγάλος αριθμός μικρών εξαγωγέων Πολλοί Έλληνες εξαγωγείς που απασχολούνται με την εξαγωγή ενός αγροτικού προϊόντος, δημιουργεί προβλήματα διάθεσής του, γιατί στις ξένες αγορές: (α) αλληλοανταγωνίζονται και ρίχνουν την τιμή του προϊόντος και (β) δεν κάνουν επαρκή διαφήμιση και (γ) δεν απασχολούν επιστημονικό προσωπικό υψηλής στάθμης και εξειδίκευσης, για να οργανώσουν αποδοτικότερα τις εξαγωγές των αγροτικών προϊόντων. Η απουσία ενιαίου φορέα εξαγωγών των ελληνικών αγροτικών προϊόντων, κάνει ακόμη δυσκολότερες τις εξαγωγές μας. Ανεπαρκής συμμετοχή του κράτους στην οργάνωση της διάθεσης των αγροτικών προϊόντων Το κράτος δεν συμμετέχει πολύ στην όλη προσπάθεια για την καλύτερη οργάνωση του συστήματος εμπορίας των αγροτικών μας προϊόντων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, γιατί: α) Δεν καθιέρωσε νομοθετικά στην Ελλάδα την τυποποίηση των αγροτικών προϊόντων σε όλα τα στάδια εμπορίας τους, με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις στην αποδοτικότητα εμπορίας τους. β) Δεν ίδρυσε Ειδική Υπηρεσία Ενημέρωσης της εθνικής και διεθνούς αγοράς για τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, κλπ. γ) Δεν επεξέτεινε το δίκτυο των γεωργικών και εμπορικών ακολούθων σε περισσότερες χώρες του εξωτερικού και κυριότερες μεγαλουπόλεις των χωρών αυτών, για καλύτερη ενημέρωση των Ελλήνων εξαγωγέων και παραγωγών και ανάλογη δραστηριοποίησή τους. Και όχι μόνο. Τα στελέχη δεν είναι πάντοτε ειδικοί επιστήμονες.

Η μεγάλη απόσταση της Ελλάδας από τα διεθνή καταναλωτικά κέντρα Η μεγάλη απόσταση της Ελλάδας από τα πολυπληθή διεθνή καταναλωτικά κέντρα και ιδιαίτερα από τις μεγαλουπόλεις της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Σουηδίας, όπου κατευθύνεται το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγόμενων ελληνικών αγροτικών προϊόντων, συνεπάγεται υψηλό κόστος μεταφοράς τους. Αυτό προκαλεί μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους, με αποτέλεσμα οι εξαγόμενες ποσότητες των ελληνικών αγροτικών προϊόντων σε αυτά τα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα της Ευρώπης να είναι σχετικά περιορισμένες. Περιορισμός εξαγωγών σε λίγες αγορές Ένας άλλος σπουδαίος λόγος που αντιμετωπίζουμε μεγάλα προβλήματα στη διάθεση των αγροτικών προϊόντων μας στο εξωτερικό είναι το γεγονός ότι στηριζόμαστε συνήθως στις ίδιες αγορές και δεν έγιναν σοβαρές προσπάθειες για εξεύρεση νέων σημαντικών αγορών. Για παράδειγμα, τα 80% περίπου των εξαγωγών των ελληνικών ροδάκινων πηγαίνουν στην αγορά του Μονάχου. Έτσι, αν κάτι δεν πάει καλά στην αγορά αυτή, τότε. δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα στις εξαγωγές των ροδάκινων μας.

Οικονομικές επιπτώσεις Αν υπάρξουν προβλήματα στην πώληση ενός αγροτικού προϊόντος ή αν η τιμή πώλησής του δεν είναι ικανοποιητική, τότε είναι πολύ πιθανόν η συνολική ποσότητα παραγωγής του προϊόντος να μειωθεί, διότι μπορεί οι παραγωγοί να μειώσουν ή και να διακόψουν εντελώς την παραγωγή του προϊόντος αυτού. Αν αυτό συμβεί, τότε οι συνέπειες, μεταξύ άλλων, μπορεί να είναι οι εξής: Μειώνεται το εισόδημα των παραγωγών, αφού δεν μπορούν να πωλήσουν όλη την ποσότητα του προϊόντος που έχουν παράγει και αφού η τιμή πώλησής του είναι χαμηλή. Αχρηστεύονται οι μόνιμες επενδύσεις, που έκαναν οι γεωργοί για την παραγωγή αυτού του προϊόντος, με τεράστιες ιδιωτικές και κοινωνικές ζημιές. Αυξάνεται η λιανική τιμή του προϊόντος, γιατί μειώνεται η συνολική παραγωγή του προϊόντος την επόμενη χρονιά ή επόμενες χρονιές, με αποτέλεσμα η αγοραστική δύναμη του ορισμένου ονομαστικού εισοδήματος των καταναλωτών να μειωθεί σημαντικά και έτσι η διατροφή τους να χειροτερέψει. Αυξάνεται το κόστος μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων, λόγω μείωσης της συνολικής ποσότητας παραγωγής των πρωτογενών προϊόντων. Αυτό θα συμβεί, διότι τα εργοστάσια αυτά θα υποαπασχολούνται. Έτσι, θα μειωθεί η ζήτησή τους στην εθνική και τη διεθνή αγορά, λόγω της υψηλής τιμής πώλησής τους. Γι' αυτό, ή τα εργοστάσια αυτά θα αναγκασθούν να κλείσουν εντελώς, με τεράστιες ζημιές για τους ιδιοκτήτες τους και το δημόσιο, ή οι ζημίες θα επιπέσουν τελικά στον Έλληνα φορολογούμενο με τη μορφή άμεσης ή έμμεσης φορολογίας.

Μειώνεται η εισροή ξένου συναλλάγματος στη Χώρα, γιατί η δυσμενής οικονομική επίπτωση για το κράτος αυτό καθ' εαυτό από την μείωση της συνολικής παραγωγής ενός προϊόντος, συνίσταται κυρίως στο ότι θα εισρέει λιγότερο ξένο συνάλλαγμα στη χώρα, αν λιγότερες ποσότητες του προϊόντος και σε χαμηλές τιμές πωληθούν στο εξωτερικό (αν το προϊόν είναι εξαγώγιμο), αφού μειώνεται η συνολική ποσότητα παραγωγής του, εξαιτίας των προβλημάτων διάθεσής του. Αντίθετα, περισσότερο ξένο συνάλλαγμα θα φύγει στο εξωτερικό αν μεγαλύτερες ποσότητες του προϊόντος εισαχθούν (αν το προϊόν είναι εισαγώγιμο). Είτε το ένα είτε τθ άλλο συμβεί, το εθνικό εισόδημα της χώρας θα μειωθεί, με συνέπεια οι οικονομικές παροχές προς τον λαό να είναι περιορισμένες ή η φορολογία του να είναι αυξημένη. Κοινωνικές συνέπειες Η αβεβαιότητα πώλησης και η δυσκολία επίτευξης ικανοποιητικής τιμής για τα πιο πολλά αγροτικά προϊόντα εξαναγκάζει ορισμένους γεωργούς και ιδιαίτερα τους νέους να εγκαταλείψουν την γεωργία και το χωριό τους και να φύγουν είτε σε διάφορες πόλεις της χώρας (αστυφιλία) είτε σε ξένες χώρες (μετανάστευση). Έτσι, δημιουργούνται τεράστια κοινωνικά προβλήματα, τα οποία για να επιλυθούν ύστερα, έστω και μερικώς, συνεπάγονται σημαντικές οικονομικές δαπάνες. Πολιτικές συνέπειες Όταν οι γεωργοί δεν βρουν διέξοδο στην απογοήτευση τους, που προκαλείται από την δυσκολία διάθεσης των προϊόντων τους και τις σχετικά χαμηλές τιμές πώλησής τους, τότε ενδέχεται να αντιδράσουν με έντονες διαμαρτυρίες (συλλαλητήρια κλπ.) και έτσι να προκαλέσουν πολιτική αναταραχή στη χώρα, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει οικονομική και κοινωνική αναταραχή

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΜΠΟΡΙΑΣ Το περιβάλλον εμπορίας συνίσταται από τα εξής δύο μέρη: (α) το εσωτερικό περιβάλλον εμπορίας, που ονομάζεται και μίγμα εμπορίας, και (β) το εξωτερικό περιβάλλον εμπορίας, που ονομάζεται και απλά περιβάλλον εμπορίας. ΤΟ ΜΙΓΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ Μίγμα εμπορίας (marketing mix) ονομάζεται ο συνδυασμός (η μίξη) των εμπορικών μεταβλητών ή παραγόντων που χρησιμο­ποιεί ο φορέας εμπορίας, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους του. Οι εμπορικές μεταβλητές ή ακριβέστερα μεταβλητές αποφάσεων εμπορίας (marketing decision variables), ονομάζονται όλοι εκείνοι οι παράγοντες (ποιότητα, τιμές προϊόντων, κλπ.), που επηρεάζουν σημαντικά τις αποφάσεις και τις εμπορικές δραστηριότητες του φορέα εμπορίας. Οι μεταβλητές αυτές στο Μίγμα Εμπορίας βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο του φορέα εμπορίας, γι' αυτό ονομάζονται και ελεγχόμενες μεταβλητές εμπορίας. Τέσσερις βασικές μεταβλητές εμπορίας συνιστούν το μίγμα εμπορίας, οι οποίες στην ουσία είναι σχεδόν το σύνολο των λειτουρ­γιών εμπορίας που έχουν ομαδοποιηθεί σε αυτές τις τέσσερις μεταβλητές και οι οποίες είναι οι εξής: Το προϊόν Η τιμή Η διανομή Η προβολή

Με τον όρο προϊόν εδώ εννοούμε το ολικό προϊόν, δηλαδή τόσο το φυσικό προϊόν, όπως αυτό έχει παραχθεί στο χωράφι ή στο σταύλο ή στο εργοστάσιο, όσο και το εμπορικό προϊόν, όπως αυτό εκφράζεται με την τυποποίηση, τη συσκευασία και την ταυτότητά του. Με άλλα λόγια, όταν μιλάμε για προϊόν στο μίγμα εμπορίας στην ουσία εννοούμε την ποιότητα του προϊόντος, δηλαδή τόσο την φυσική του ποιότητα (μέγεθος, χρώμα, άρωμα, γεύση, δομή κ.ά.), όσο και την εμπορική του ποιότητα (τυποποίηση, συσκευασία, ταυτότητα, εγγύηση κ.ά.). Ο όρος τιμή εδώ αναφέρεται τόσο στην τιμή του υπόψη αγροτικού προϊόντος, όσο και στα εμπορικά περιθώρια, στους όρους πώλησης, στις εκπτώσεις κ. ά. Με τον όρο διανομή εννοούμε εκείνες τις λειτουργίες εμπορί­ας (μεταφορές, αποθήκευση, χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο) και τα κανάλια εμπορίας που χρησιμοποιεί ο φορέας εμπορίας για να διακινήσει και να διαθέσει τα αγροτικά προϊόντα στους καταναλωτές, όπου αυτοί βρίσκονται και όποτε τα χρειάζονται. Προβολή ή επικοινωνία ονομάζουμε τις διάφορες λειτουργίες ή μεθόδους εμπορίας (διαφήμιση, πληροφόρηση αγοράς, δημόσιες σχέσεις κ.ά.), που χρησιμοποιεί ο φορέας εμπορίας για να προβάλλει τα προϊόντα του ή να επικοινωνήσει με τους αγοραστές, με σκοπό την προώθηση των πωλήσεών τους.

Το μίγμα εμπορίας έχει μεγάλη σημασία για τους φορείς εμπορίας, γιατί παίζει στρατηγικό ρόλο στην επιτυχή εμπορία των αγροτικών προϊόντων στις διάφορες αγορές. Είναι εύλογο οι φορείς εμπορίας να χρησιμοποιούν διαφορετικό μίγμα εμπορίας όταν διακινούν αγρο­ τικά προϊόντα σε αγορές όπου διαμένουν καταναλωτές υψηλών εισοδημάτων και διαφορετικό σε αγορές με καταναλωτές χαμηλών εισοδημάτων, προκειμένου να επιτύχουν τον στόχο τους να μεγιστοποιήσουν τις πωλήσεις τους σε κάθε αγορά. Προφανώς, στις αγορές υψηλοεισοδηματιών καταναλωτών το μίγμα εμπορίας δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην ποιότητα των προϊόντων, γιατί οι καταναλωτές αυτοί κατά κανόνα αγοράζουν προϊόντα πρώτης ποιότητας, αδιαφορώντας για τις τιμές τους, αφού έχουν υψηλά εισοδήματα. Αντίθετα στις αγορές των χαμηλοεισοδηματιών καταναλωτών το μίγμα εμπορίας δίνει μεγαλύτερη έμφαση στις τιμές των προϊόντων, οι οποίες πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερες, για να μπορούν οι καταναλωτές αυτοί να αγοράσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες προϊόντων, με δεδομένο μικρό εισόδημα.

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΜΠΟΡΙΑΣ Περιβάλλον εμπορίας (marketing enviroment) ονομάζουμε όλες εκείνες τις μεταβλητές που βρίσκονται έξω από τον έλεγχο του φορέα εμπορίας, οι οποίες όμως επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τον τρόπο και το κόστος εμπορίας των προϊόντων. Οι κυριότερες μεταβλητές που συνιστούν το περιβάλλον εμπορίας είναι οι παρακάτω: (α) Το φυσικό περιβάλλον (φυσικοί πόροι), (β) Το οικονομικό περιβάλλον (οικονομία), (γ) Το ανταγωνιστικό περιβάλλον (ανταγωνισμός), (δ) Το κοινωνικό περιβάλλον (κοινωνία), (ε) Το πολιτικό περιβάλον (κυβέρνηση), (στ) Το νομικό περιβάλλον (νόμοι), (ζ) Το πολιτιστικό περιβάλλον (πολιτισμός), (η) Το επιστημονικό και τεχνολογικό περιβάλλον (Επιστήμες και τεχνολογία). Από αυτές τις μεταβλητές, το φυσικό, το ανταγωνιστικό, το πολιτικό, το νομικό και το επιστημονικό περιβάλλον επηρεάζουν άμεσα τις αποφάσεις και τις δραστηριότητες του φορέα εμπορίας, ενώ το οικονομικό, το κοινωνικό και το πολιτιστικό περιβάλλον τις επηρεάζουν έμμεσα.

Το φυσικό περιβάλλον Στο φυσικό περιβάλλον περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα εξής: το έδαφος και πιο συγκεκριμένα η καλλιεργήσιμη έκταση. Εδώ μας ενδιαφέρει (1) η συνολική καλλιεργήσιμη έκταση, η οποία σε συνδυασμό με τον αριθμό των αγροτών προσδιορίζει το μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης και ό,τι αυτό συνεπάγεται, (2) η γονιμότητα του εδάφους, γιατί προσδιορίζει την ποσότητα, την ποιότητα και το κόστος παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, που επηρεάζουν ουσιαστικά την αποδοτικότητα εμπορίας τους, (3) το ανάγλυφο του εδάφους, γιατί επηρεάζει την ταχύτητα, την ασφάλεια και το κόστος μεταφοράς των αγροτικών προϊόντων και συνεπώς την αποδοτικότητα εμπορίας τους. το κλίμα (θερμοκρασία, υγρασία, ηλιοφάνεια), που προσδιορίζει όχι μόνο τα είδη των αγροτικών προϊόντων που μπορούν να παρα­χθούν σε έναν τόπο αλλά και επιδρά στην ποιότητα (χρώμα, κλπ.) των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων και έτσι επηρεάζει την αποδοτικότητας εμπορίας τους. το νερό και ιδιαίτερα το αρδεύσιμο, γιατί επιδρά αυξητικά στην παραγωγικότητα του εδάφους και έτσι επηρεάζει σημαντικά την αποδοτικότητα εμπορίας των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων. Τα ποτάμια, οι λίμνες, η θάλασσα, γιατί πέραν των άλλων δίνουν εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς των αγροτικών προϊόντων σε αγορές του εσωτερικού και του εξωτερικού, που συνεπάγονται χαμηλότερο κόστος μεταφοράς και συνεπώς εμπορίας τους, οπότε συμβάλλει στην επιτυχέστερη διάθεση των αγροτικών προϊόντων. Στο φυσικό περιβάλλον μας ενδιαφέρει όχι μόνο πως θα διακινήσουμε τα αγροτικά προϊόντα από τους τόπους παραγωγής ως τα κέντρα κατανάλωσης με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, για να καταστεί επιτυχέστερη η διάθεσή τους, αλλά και πως θα διατηρήσουμε καθαρό το φυσικό περιβάλλον. Αυτό το τελευταίο θα το επιτύχουμε με τη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών συσκευασίας, όπως π.χ. είναι το χάρτινο υλικό συσκευασίας που επιδέχεται ανακύκλωση και έτσι αποφεύγεται η μόλυνση του περιβάλλοντος

Οικονομικό περιβάλλον Αναφέρεται στην οικονομική κατάσταση της χώρας. Ενδιαφέρον αποτελούν: Το κατά κεφαλήν εισόδημα Ο πληθωρισμός Τα επιτόκια Η φορολογία Η ανεργία κ.ά Αυτά επηρεάζουν αποφασιστικά την στρατηγική εμπορίας που θα χρησιμοποιήσουν οι φορείς εμπορίας για να προωθήσουν τις πωλήσεις των προϊόντων τους στις διάφορες αγορές. Το κατά κεφαλήν εισόδημα των καταναλωτών είναι ο σπουδαιότερος οικονομικός παράγοντας που επηρεάζει την κατά κεφαλή κατανάλωση των αγροτικών προϊόντων και συνεπώς τη ζητούμενη και πωλούμενη ποσότητά τους. Όσο υψηλότερο είναι το κατά κεφαλήν εισόδημα των καταναλωτών τόσο μεγαλύτερες ποσότητες και καλύτερες ποιότητες αγροτικών προιόντων αναμένεται να ζητούν οι καταναλωτές αυτοί. Σε περιοχές όπου κατοικούν υψηλοεισοδηματίες καταναλωτές αναμένεται να πωλούνται μεγαλύτερες ποσότητες και ανώτερης ποιότητας αγροτικών προιόντων.

Ενδιαφέρει το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλατών. Οι υψηλές σταθερές δαπάνες ή υποχρεώσεις τους (ενοίκιο, δόση στεγαστικού δανείου, φως, νερό, τηλέφωνο, κ.λ.π.) μειώνουν σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και ανάλογα μειώνεται η ζητούμενη και η πωλούμενη ποσότητα αγροτικών προϊόντων. Ο ρυθμός πληθωρισμού στη χώρα όταν είναι υψηλός όταν είναι υψηλός, τότε η αγοραστική δύναμη του εισοδήματος των καταναλωτών μειώνεται και έτσι γίνονται πιο ευαίσθητοι στις αλλαγές των τιμών των προϊόντων. Σε τέτοιες περιόδους, οι φορείς εμπορίας θα πρέπει να εφαρμόζουν στρατηγικές προώθησης των πωλήσεών τους, βασισμένες κυρίως στις τιμές των προιόντων (π.χ. πώληση προϊόντων σε όσο το δυνατόν χαμηλότερες τιμές) κα όχι σε άλλες στρατηγικές (διαφήμιση κλπ.), ιδιαίτερα σε περιοχές όπου κατοικούν καταναλωτές μέσων και χαμηλών εισοδημάτων. Τα επιτόκια των τραπεζών όσο χαμηλότερα διαμορφώνονται τόσο περισσότεροι επιχειρηματίες θα παίρνουν δάνεια για να κάνουν νέες επιχειρήσεις ή να επεκτείνουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες τους. Αυτά θα προκαλέσουν αύξηση της απασχόλησης και των αμοιβών των εργαζόμενων και θα συμβάλλουν στην αύξηση της ζητούμενης ποσότητας των αγροτικών προϊόντων και συνεπώς στην αύξηση της πωλούμενης ποσότητάς τους εκ μέρους των παραγωγών.

Η φορολογία επηρεάζει ανάλογα το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και συνεπώς τη ζήτηση των αγροτικών προιόντων. Πράγματι, όσο χαμηλότερη είναι η φορολογία εισοδήματος σε μία χώρα, τόσο υψηλότερο είναι το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και συνεπώς τόσο μεγαλύτερη αναμένεται να είναι η ζητούμενη ποσότητα των αγροτικών προϊόντων εκ μέρους τους και συνεπώς τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πωλούμενη ποσότητά τους εκ μέρους των παραγωγών. Η ανεργία όσο μεγαλύτερη είναι σε μια χώρα, τόσο χαμηλότερα το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της και τόση μικρότερη αναμένεται να είναι η ζήτηση των αγροτικών προιόντων και συνεπώς τόσο μικρότερες ποσότητές τους θα πωλήσουν οι αγρότες μέσα στη Χώρα τους.

Το ανταγωνιστικό περιβάλλον Το ανταγωνιστικό περιβάλλον ή αλλιώς το επιχειρηματικό περιβάλλον συνιστούν οι διάφορες ομοειδείς επιχειρήσεις που πραγματοποιούν παρόμοιες δραστηριότητες εμπορίας και επομέν‘ως ανταγωνίζοται τον υπόψη φορέα εμπορίας. Εδώ μας ενδιαφέρουν: ο αριθμός των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, το μέγεθος των επιχειρήσεων, το μερίδιο αγοράς που έχουν, οι πολιτικές εμπορίας που χρησιμοποιούν κλπ. Είναι προφανές ότι προτού αποφασίσει ένας φορέας να εφαρμόσει μια ορισμένη στρατηγική εμπορίας, προκειμένου να διαθέσει επιτυχημένα τα αγροτικά προϊόντα που διακινεί, θα πρέπει οπωσδήπο­τε να μελετήσει και να λάβει υπόψη του ποιες θα είναι οι πιθανές αντιδράσεις των ανταγωνιστών στη σχεδιαζόμενη στρατηγική του και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις των πιθανών αντιδράσεων των ανταγωνιστών στις πωλήσεις και τα κέρδη του.

Το κοινωνικό περιβάλλον Το κοινωνικό περιβάλλον αναφέρεται σε: (α) Δημογραφικά χαρακτηριστικά του κάθε καταναλωτή (ηλικία, μόρφωση, επάγγελμα, φύλο, θρησκεία, κλπ.), (β) Κοινωνικούς θεσμούς (οικογένεια, σχολείο, εκκλησία κλπ.), (γ) Κοινωνικά προγράμματα (κοινωνική ασφάλιση, κ.ά.). Η ηλικία των καταναλωτών επηρεάζει σημαντικά το είδος, την ποσότητα και την ποιότητα των ζητουμένων και καταναλισκόμενων αγροτικών προϊόντων. Πράγματι, οι ηλικιωμένοι καταναλωτές καταναλώνουν περισσότερα λαχανικά και λιγότερα κρέατα, καλύτερης ποιότητας προϊόντα (π.χ. άπαχο κρέας) και σε μικρότερη ποσότητα, γιατί κάνουν διατροφή συντήρησης και όχι ανάπτυξης που κάνουν τα παιδιά. Η μόρφωση επηρεάζει σημαντικά το είδος και την ποιότητα των ζητούμενων αγροτικών προϊόντων. Πράγματι, οι μορφωμένοι καταναλωτές, που γνωρίζουν τη διαιτολογική αξία των διαφόρων τροφίμων και προσέχουν περισσότερο το διαιτολόγιο τους, εφαρμόζουν ανάλογο πρότυπο κατανάλωσης. Έτσι, π.χ. καταναλώνουν κατσικίσιο και όχι αρνίσιο κρέας, γιατί το πρώτο έχει λιγότερα λίπη και άλατα. Το επάγγελμα επηρεάζει το είδος, την ποσότητα και την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων που ζητούν και καταναλώνουν. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές που κάνουν χειρωνακτική εργασία καταναλώνουν περισσότερα κρέατα και λιγότερα λαχανικά. Το φύλο επίσης επηρεάζει το πρότυπο κατανάλωσης. Πράγματι, οι γυναίκες οι οποίες προσέχουν περισσότερο το διαιτολόγιο τους, συγκριτικά με τους άνδρες καταναλώνουν αγροτικά προϊόντα με λιγότερα λίπη και άλατα, όπως π.χ. περισσότερα λαχανικά και λιγότερα κρέατα, από τα κρέατα περισσότερο κοτόπουλο και λιγότερο χοιρινό κρέας, κ,ο.κ.

Η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στα είδη των ζητουμένων προϊόντων. Για παράδειγμα, οι μουσουλμάνοι δεν καταναλώνουν καθόλου χοιρινό κρέας. Το μέγεθος της οικογένειας επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα και το μέγεθος συσκευασίας των αγροτικών προϊόντων. Για παρά­δειγμα μια πολυμελής οικογένεια, σε σύγκριση με μια ολιγομελή αγοράζει συνήθως κατώτερης ποιότητας και μεγαλύτερης συσκευασίας προϊόντα, που η ανά μονάδα τιμή τους είναι χαμηλότερη, αφού με ένα ορισμένο διαθέσιμο εισόδημα προσπαθεί να αγοράσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες για να ικανοποιήσουν τις μεγάλες ανάγκες διατροφής της οικογένειάς της. Τα κοινωνικά προγράμματα μιας χώρας και ιδιαίτερα η κοι­νωνική ασφάλιση επηρεάζουν σημαντικά τη ζήτηση των αγροτικών προϊόντων. Πράγματι, όσο καλύτερη είναι η κοινωνική ασφάλιση σε μια χώρα, τόσο το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών της Χώρας αυτής είναι μεγαλύτερο και συνεπώς τόσο μεγαλύτερες ποσότητες και καλύτερες ποιότητες αγροτικών προϊόντων ζητούν και καταναλώνουν Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν σημαντικά την αγοραστική συμπεριφορά του καταναλωτή και συνεπώς την πολιτική εμπορίας που θα ακολουθήσει ένας φορέας στη διάθεση των αγροτικών προϊόντων που διακινεί.

Το πολιτικό περιβάλλον Στο πολιτικό περιβάλλον μας ενδιαφέρουν μεταξύ άλλων τα εξής: Η δομή της πολιτικής εξουσίας. Το πολίτευμα. Ο τρόπος διακυβέρνησης της χώρας. οι έκτακτες πολιτικές κρίσεις, που εμφανίζονται στη χώρα κλπ. Όλα αυτά επηρεάζουν σημαντικά το κλίμα πολιτικής σταθερότητας σε μια χώρα και γι' αυτό επιδρούν ουσιαστικά στις αποφάσεις και στις δραστηριότητες των διαφόρων φορέων εμπορίας των αγροτικών προϊόντων. Το νομικό περιβάλλον Το νομικό περιβάλλον, όπως αυτό προσδιορίζεται από το σύνταγμα, τους νόμους, τις διατάξεις (π.χ. αγορανομικές διατάξεις), και τους νομικούς κανόνες που ισχύουν σε μια χώρα, προσδιορίζουν τα πλαίσια της νόμιμης δράσης των φορέων εμπορίας και συνεπώς επη­ρεάζουν ουσιαστικά το είδος και την ποιότητα των λειτουργιών εμπο­ρίας, που θα πραγματοποιήσουν οι διάφοροι φορείς κατά τη διακίνηση των αγροτικών προϊόντων σε κάθε χώρα. Για παράδειγμα, η θέσπιση αυστηρών νόμων για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, κάνει τους φορείς εμπορίας να προσανατολιστούν προς την χρησιμοποίηση τέτοιων υλικών συσκευασίας (π.χ. χάρτινα), που ανακυκλώνονται και δεν μολύνουν το περιβάλλον.

Το πολιτιστικό περιβάλλον Το πολιτιστικό περιβάλλον (ήθη, έθιμα, συνήθειες, παραδόσεις, πολιτιστικά κέντρα, πολιτιστικοί σύλλογοι κ.ά.) επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά του καταναλωτή και συνεπώς τις αποφάσεις και τις δραστηριότητες των φορέων εμπορίας των αγροτικών προϊόντων. Για παράδειγμα, η συνήθεια των Ελλήνων να καταναλώνουν αρνίσιο ή κατσικίσιο κρέας την περίοδο του Πάσχα, επηρεάζει σημα­ντικά τις αποφάσεις των φορέων εμπορίας κρέατος της χώρας μας να προμηθευτούν και να διαθέσουν μεγαλύτερες ποσότητες τέτοιων ειδών κρεάτων στην αγορά την περίοδο εκείνη. Το επιστημονικό και τεχνολογικό περιβάλλον Το επιστημονικό και τεχνολογικό περιβάλλον, όπως αυτό προσδιορίζεται από το επίπεδο της επιστημονικής γνώσης και την α­νάπτυξη και εφαρμογή νέων τεχνολογιών σε οποιαδήποτε φάση της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων, αναμφίβολα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις και τις δραστηριότητες κάθε φορέα εμπορίας. Για παράδειγμα, η κατασκευή και χρησιμοποίηση των περονοφόρων οχημάτων (κλαρκ) στην φορτοεκφόρτωση αγροτικών προϊό­ντων στα διάφορα μεταφορικά μέσα (αυτοκίνητο, τρένο, κ.ά.), επέδρασε σημαντικά στη μείωση του χρόνου και του κόστους φορτοεκφόρτωσης των οχημάτων. Αυτό συνεπάγεται μείωση του κόστους μεταφοράς και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων και επομένως αύξηση της αποδοτικότητας εμπορίας τους. Έτσι, π.χ. η δημιουργία ποικιλιών σκληρόσαρκης τομάτας μείωσε σημαντικά τις φθορές του προϊόντος κατά τη διακίνηση του, με αποτέλεσμα το κόστος εμπορίας του είναι σχετικά μικρότερο και η ζήτηση του προϊόντος συγκριτικά μεγαλύτερη.