1 Διδασκαλία του γραμματισμού Περιεχόμενο Θεωρίες για ανάπτυξη γραμματισμού   Τρόπος Θεωρίες μάθησης

2 Πλαίσιο ανάπτυξης γραμματισμού Περιβάλλον πλούσιο σε αυθεντικά κείμενο Πραγματικές περιστάσεις επικοινωνίας

3 Διαδικασίες ανάπτυξης γραμματισμού στην πρώτη σχολική ηλικία 3 Διαδικασίες ανάπτυξης γραμματισμού στην πρώτη σχολική ηλικία Ανάπτυξη ακουστικής κατανόησης Ανάπτυξη παραγωγής προφορικών κειμένων Ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας Ανάπτυξη γνώσης για κειμενικά είδη Δραστηριότητες κατανόησης και παραγωγής κειμένων

4 Ερωτήματα Τι είδους κείμενα θα πρέπει να επιλέγονται; Κατά πόσο οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πώς να επιλέξουν αυτά τα κείμενα; Τι είδους δραστηριότητες είναι αναγκαίες; Πόσος χρόνος θα πρέπει να αφιερώνεται σε δραστηριότητες αλφαβητισμού; Κατά πόσο η διδασκαλία θα πρέπει να είναι συστηματική;

Κοινωνική πρακτική (π.χ. εξουσία) 5 Ορισμός γραμματισμού Διαστάσεις γραμματισμού Λειτουργική Κριτική Bl. Αϊδίνης, 2012, σελ. 23 Η ικανότητα κατανόησης του νοήματος των λέξεων, των κειμένων, των νοημάτων που βρίσκονται πέρα από τις λέξεις και τα κείμενα, η γνώση της κοινωνικής πρακτικής που αντιπροσωπεύει κάθε κείμενο, η ικανότητα αναγνώρισης του είδους λόγου στο οποίο ανήκει ένα κείμενο, η ικανότητα ένταξης ενός κειμένου στο κοινωνικό πλαίσιο που παράγεται, ικανότητα αντίδρασης στα νοήματα του κειμένου και η ικανότητα παραγωγής κειμένων που χρειάζονται για τη διεκπεραίωση καθημερινών (επαγγελματικών και μη ) αναγκών. Κοινωνική πρακτική (π.χ. εξουσία) Δεξιότητες

6 Όψεις του γραμματισμού (Α) Γλωσσική Κοινωνική Πολιτική Ιδεολογική Γνωστική Εκπαιδευτική Τεχνολογική

7 Γραμμές ανάπτυξης γραμματισμού Φυσική Εξειδικευμένη

8 Όψεις του γραμματισμού (Β) 8 Όψεις του γραμματισμού (Β) Αναγνωριστικός Δράσης Στοχαστικός Λεξικογραμματικοί στόχοι Παραγωγή γνώσης μέσα από κριτικό στοχασμό Παραγωγή ιστορίας, περίληψη, ερωτήσεις, διαδικασίες κατανόησης κ.λπ.

9 Αρχικός γραμματισμός μέχρι Β΄ Δημοτικού αναδυόμενος γραμματισμός + γραμματισμός στην πρώτη σχολική ηλικία πρώτη ανάγνωση και γραφή

10 Τομείς έρευνας για τον αρχικό γραμματισμό   Γνωστική ωρίμανση Εμπειρία διδασκαλίας

11 Στόχοι αρχικού γραμματισμού Δίνεται έμφαση: στο νόημα του κειμένου και την ικανότητα των παιδιών να δίνουν έμφαση σε αυτό στην επιθυμία των παιδιών να χρησιμοποιούν την προφορική και γραπτή γλώσσα στην ικανότητα των παιδιών να συνθέτουν και να γράφουν απλά κείμενα στην ικανότητα των παιδιών να κατανοούν αφηγηματικά και μη αφηγηματικά κείμενα.

12 Προβλεπτικοί παράγοντες αναγνωστικής κατανόησης - Μνήμη - Ακουστική κατανόηση - Αναγνώριση λέξεων - Λεξιλόγιο - Μορφοσυντακτική ενημερότητα & κατανόηση προτάσεων - Κειμενικό είδος - Συμπερασμοί (γέφυρας & επεξεργασίας) - Στρατηγικές κατανόησης - Αναγνώστης

13 Διαδικασία παραγωγής γραπτών κειμένων Συστατικά μέρη: - Το κοινωνικό περιβάλλον (αποδέκτες, συνεργάτες) - Το φυσικό περιβάλλον (το κείμενο και τα μέσα παραγωγής του) - Το άτομο: κίνητρα, συναισθήματα, στόχοι, προδιαθέσεις, πεποιθήσεις και στάσεις γνωστικές διαδικασίες (ερμηνεία κειμένου, αναστοχασμός) μνήμη εργαζόμενη: φωνολογική, οπτική/χωρική, σημασιολογική μακρόχρονη: σχήματα, γνώση του θέματος, γνώση των αποδεκτών, γλωσσική γνώση, γνώση του κειμενικού τύπου  

14 Στρατηγικές της ανάγνωσης 14 Στρατηγικές της ανάγνωσης Μνημονική στρατηγική Στρατηγική της αποκωδικοποίησης (σειριακή επεξεργασία λέξης) Στρατηγική της αναλογίας προς γνωστές λέξεις ή κομμάτια λέξεων Χρήση μορφολογικών γνώσεων (βάση τα μορφήματα) Στρατηγική μαντέματος της λέξης (με βάση τις πληροφορίες του κειμένου)   Από τη φωνολογία > στη μορφολογία

15 Δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής   Ικανότητα ανάγνωσης και παραγωγής λέξεων Αναγνωστική κατανόηση και παραγωγή κειμένων

16 Παράγοντες αυτοματοποίησης των διαδικασιών χαμηλού επιπέδου 16 Παράγοντες αυτοματοποίησης των διαδικασιών χαμηλού επιπέδου Η ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής Η γνώση των γραμμάτων Η φωνολογική, σημασιολογική, συντακτική και μορφολογική ενημερότητα Η λεξικο-ορθογραφική γνώση Η σειριακή αποκωδικοποίηση Η οπτική αναγνώριση λέξεων Η φωνολογική ανακωδικοποίηση Η ορθογραφική γνώση στην παραγωγή των λέξεων * Σημαντική η παράλληλη ανάπτυξη γνώσεων και ικανοτήτων  

17 Θεωρία της αυτο-μάθησης   Αποκωδικοποίηση Οπτική αναγνώριση λέξεων Ορθογραφία λέξεων Παράλληλα: σημασιολογική και ορθογραφική αναπαράσταση της λέξης Χρήση κειμένων πλήρους νοήματος

18 Μεταβλητές αναδυόμενου γραμματισμού Αλφαβητική γνώση Φωνολογική ενημερότητα Ταχεία κατονομασία γραμμάτων και ψηφίων Ταχεία κατονομασία αντικειμένων και χρωμάτων Γραφή/ γραφή ονόματος Φωνολογική μνήμη (συγκράτηση προφορ. πληροφοριών) Έννοιες συμβάσεων του γραπτού λόγου Γνώση του γραπτού λόγου (αλφαβητ. γνώση, αποκωδικοποίηση) Αναγνωστική ετοιμότητα Προφορική γλώσσα (παραγωγή και πρόσληψη λόγου) Οπτική επεξεργασία (ταύτιση και διάκριση οπτικών συμβόλων)  

19 Μέθοδοι διδασκαλίας της πρώτης ανάγνωσης και γραφής Αλφαβητική (ονοματική και ονομοκρατική) Φωνητική Συλλαβική Αναλυτικοσυνθετική Μέθοδος Decroly Ολική – ολιστική προσέγγιση Επικοινωνιακή – λειτουργική προσέγγιση Δομητική προσέγγιση Εξισορροπημένη προσέγγιση

20 Πορίσματα ερευνών για τη διδασκαλία της γλώσσας Οι εκπαιδευτικοί ακολουθούν τη διδακτική μεθοδολογία των εγχειριδίων εφαρμόζουν είτε «σκληρή» είτε μια «χαλαρή» αναλυτικοσυνθετική μέθοδο δεν λαμβάνουν αρκετά υπόψη την προηγούμενη γνώση των μαθητών συγχέουν τις διδακτικές προσεγγίσεις σχετικά με τον γραμματισμό ανατρέχουν σε βοηθήματα του εμπορίου ή στο διαδίκτυο για «ασκήσεις γλώσσας» αναπαράγουν τη στατική αντίληψη για τη διδασκαλία της γλώσσας εκτός επικοινωνιακών πλαισίων (> γνωστικό μοντέλο)  

21 Τα σχολικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία της γλώσσας (Α΄ τάξη) Χαρακτηριστικά: - 10 ενότητες και 70 κείμενα - Αποτυπώνουν τη μέθοδο διδασκαλίας (αναλυτικο-συνθετική) - Η γλώσσα δεν προσεγγίζεται λειτουργικά - Δίνεται έμφαση στο γλωσσικό στοιχείο και όχι στο περιεχόμενο - Δεν περιλαμβάνονται αυθεντικά κείμενα - Δεν δημιουργούνται συνθήκες επικοινωνίας από βιώματα των μαθητών - Δεν αξιοποιείται η ολική προσέγγιση της γλώσσας - Λείπουν εντελώς ολοκληρωμένα λογοτεχνικά κείμενα - Σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές επέτειοι παραλείπονται - Τα κείμενα παρουσιάζουν ειδυλλιακές εικόνες για τον κόσμο και το σχολείο -Απουσιάζουν αναφορές σε κοινωνικά προβλήματα. - Μία μόνο αναφορά σε οικολογικό πρόβλημα (χελώνα καρέτα-καρέτα) - Εναπόκειται στον εκπαιδευτικό να φέρει υλικό για συμπληρωματικές δραστηριότητες - Ιδεολογικο-πολιτική ουδετερότητα των συγγραφέων

Καλή επιτυχία στις εξετάσεις!