ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μια ματιά στη θεωρία…. ΜΕΡΟΣ Α: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΡΟΣ Α: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Πολίνα Μοίρα

ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΔΙΗΓΗΜΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΝΟΥΒΕΛΑ Σύντομη μορφή αφήγησης εκτενής αφήγηση μέση έκταση ηθογράφηση και ψυχογράφηση χαρακτήρων εκτεταμένος, πολύπτυχος μύθος εξιστόρηση γεγονότων της εποχής έλλειψη χρονικής σειράς στα γεγονότα Αρχιτεκτονική διάρθρωση της αφήγησης πολλά πρόσωπα Θέματα από την καθημερινή ζωή πολλά επίπεδα χώρου Ορισμένο χρονικό και τοπικό πλαίσιο Πλοκή, παραστατικότητα Ζωντάνια διαλόγων φυσικότητα της αφήγησης

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ Η αφήγηση: Είναι η έκθεση γεγονότων η οποία διακρίνεται σε διήγηση(τριτοπρόσωπη αφήγηση με αφηγητή παντογνώστη), σε μίμηση (πρωτοπρόσωπη ) ή και τριτοπρόσωπη αφήγηση με αφηγητή που συμμετέχει Η περιγραφή: Είναι η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, φαινομένων .Η περιγραφή συνήθως παρεμβάλλεται μέσα στην αφήγηση με στόχο την προβολή στοιχείων που αιτιολογούν τη δράση των ηρώων. Τα σχόλια :προσωπικές εκτιμήσεις ,κρίσεις και σκέψεις που δεν εντάσσονται στη ροή της παράθεσης του αφηγηματικού υλικού Ελεύθερος πλάγιος λόγος :δίνονται σε τρίτο πρόσωπο και σε ιστορικό χρόνο μύχιες σκέψεις, απόψεις και συναισθήματα ενός από τα πρόσωπα της αφήγησης 5.εσωτερικος μονόλογος: αποδίδονται σκέψεις ,συναισθήματα, μύχιες επιθυμίες χωρίς τη διαμεσολάβηση του αφηγητή 6. διάλογος (προσδίδει ζωντάνια και εκφραστική δύναμη.)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ   Εσωτερική οπτική γωνία (δραματοποιημένος αφηγητής) 1) ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ Μεταδίδει περιορισμένη ( η σχέση συγγραφέα με την ιστορία) εμπειρία, τη δική του ) Η αντικειμενικότητα παραχωρεί τη θέση της στην υποκειμενικότητα Εξωτερική οπτική γωνία (αφηγητής αμέτοχος στα δρώμενα)

Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ   Δραματοποιημένος (μεταδίδει την προσωπική του εμπειρία) α) κατά τον Wayne Booth αμέτοχος στα δρώμενα (αφήγηση σε γ’ πρόσωπο- απών από την αφήγηση) β) κατά τον Genette: Γενικά ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ (ο αφηγητής είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας) και ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ (ο αφηγητής απουσιάζει από την ιστορία) Ειδικότερα: ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής πρώτου βαθμού που αφηγείται μια ιστορία στην οποία δεν μετέχει ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής α’ βαθμού ο οποίος διηγείται την δική του ιστορία π.χ. αυτοβιογραφικές αφηγήσεις ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής β’ βαθμού όπου δεν μετέχει στις δευτερεύουσες ιστορίες που διηγείται μέσα στη ροή του έργου ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής β’ βαθμού που διηγείται τη δική του ιστορία ενδοδιηγητικός : ο αφηγητής που βρίσκεται στην ιστορία και τα γεγονότα που διηγείται συνιστούν μετα-αφήγηση εξωδιηγητικός : είναι επιφορτισμένος με την αφήγηση των γεγονότων που συνιστούν το κείμενο ετεροδιηγητικός : δεν μετέχει στην ιστορία ομοδιηγητικός : μετέχει είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητική αφήγηση) είτε ως αυτόπτης μάρτυρας

Η ΕΣΤΙΑΣΗ α) ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : παντογνώστης αφηγητής, ο οποίος γνωρίζει τα πάντα για τα πρόσωπα κα τα πράγματα της αφήγησης (ακόμη και τις πιο μύχιες σκέψεις των προσώπων) Η απόλυτη γνώση του ισοδυναμεί με έλλειψη συγκεκριμένης οπτικής γωνίας (εστίαση μηδέν) β) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : αφήγηση από την οπτική γωνία ενός προσώπου. περιορισμένη γνώση. Τις αφηγηματικές πληροφορίες τις δίνει ένας από τους χαρακτήρες του έργου ή περισσότεροι. Σταθερή και μεταβλητή εσωτερική εστίαση. γ) ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα απ ’όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα. Λειτουργία. Στην εσωτερική εστίαση, η αφήγηση γίνεται πιο θερμή και οικεία. Επιτυγχάνεται ενότητα και συνοχή στο κείμενο. Ο αναγνώστης, αποδέχεται πιο εύκολα μια ιστορία που μπορεί να του φαίνεται απίθανη, όταν την αφηγείται κάποιος που έχει προσωπική εμπειρία. Στην εξωτερική εστίαση, η αφήγηση αποκτά δυναμική και ενέργεια, εξασφαλίζοντας αγωνία και ένταση στον αναγνώστη τα πρόσωπα μένουν ακρυπτογράφητα και μυστηριώδη. Στην μηδενική εστίαση έχουμε έναν “αντικειμενικό” αποστασιοποιημένο, τριτοπρόσωπο αφηγητή (σχήμα που εγκαταλείπεται από το μοντέρνο μυθιστόρημα). Η διήγηση αυτή δεν έχει την ένταση και τη συναρπαστικότητα της αναπαράστασης

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (είναι διαφορετικός από το χρόνο της ιστορίας, τον ιστορικό χρόνο) Ο αφηγηματικός χρόνος δεν συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας. Τα γεγονότα παρουσιάζονται στην αφήγηση με διαφορετική χρονική σειρά, διάρκεια και συχνότητα απ’ ότι διαδραματίζονται στην ιστορία ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ α) ΤΑΞΗ (ή σειρά) : αφορά στη σχέση ανάμεσα στη χρονική διαδοχή των γεγονότων στην ιστορία και στη σειρά με την οποία αυτά αναδιατάσσονται μέσα στο αφηγηματικό κείμενο. Έτσι προκύπτουν χρονικές ασυμφωνίες ανάμεσα στην ιστορία και στην αφήγηση, οι αναχρονίες. Αυτές μπορεί να είναι ανάκληση γεγονότων από το παρελθόν (ανάληψη) ή πρόωρη αφήγηση ενός μελλοντικού γεγονότος, έστω και υπαινικτικά (πρόληψη) β) ΔΙΑΡΚΕΙΑ (αφηγηματικός ρυθμός, ταχύτητα) : η σχέση ανάμεσα στη χρονική διάρκεια των γεγονότων στην έκταση που καταλαμβάνει η αφήγηση τους στο κείμενο. Από τη σχέση αυτή προκύπτουν: ● σκηνή : π.χ. ο διάλογος ή ο εσωτερικός μονόλογος (ισοχρονία ανάμεσα στην ιστορία και στην αφήγηση) ● έλλειψη : η μεγαλύτερη δυνατή επιτάχυνση. Ένα τμήμα της ιστορίας που οπωσδήποτε είχε κάποια διάρκεια, αποσιωπάται εντελώς από την αφήγηση ● περίληψη ή σύνοψη : επιτάχυνση λιγότερο γοργή από την έλλειψη. π.χ. μπορούμε να συνοψίσουμε σε λίγες φράσεις τη ζωή ενός ανθρώπου ● παύση : η μεγαλύτερη δυνατή επιβράδυνση. Η αφήγηση συνεχίζεται ενώ η ιστορία έχει διακοπεί (παρεκβάσεις, σκέψεις ή σχόλια του αφηγητή, περιγραφές) ● επιμήκυνση : ο χρόνος της αφήγησης μεγαλύτερος από το χρόνο της ιστορίας. π.χ. λεκτική εξιστόρηση σκέψεων του ήρωα που απαιτούν περισσότερο χρόνο να τις εκφράσουμε παρά να τις κάνει ο ήρωας γ) ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Συνίσταται στη σχέση ανάμεσα στις φορές που ένα γεγονός συμβαίνει στην ιστορία και στις φορές που αυτό αναφέρεται στην αφήγηση. Έτσι η αφήγηση γίνεται : ● μοναδική αφήγηση : η αφήγηση μια φορά αυτού που στην ιστορία συνέβη μία φορά ● πολυμοναδική αφήγηση : αφήγηση ν φορές αυτού που στην ιστορία συνέβη ν φορές ● επαναληπτική αφήγηση : αφήγηση ν φορές αυτού που στην ιστορία έγινε μία φορά ● θαμιστική αφήγηση : αφήγηση μία φορά αυτού που στην ιστορία συνέβη ν φορές  

Η ΔΟΜΗ ένα αφηγηματικό κείμενο μπορεί να είναι παραδοσιακά δομημένο, με εισαγωγή στο θέμα, λογική εξέλιξη και χρονική αλληλουχία ή να είναι συνειρμικά δομημένο, θρυμματίζοντας τη χρονική ή χωρική αλληλουχία. Έτσι πρόκυπτε η τεχνική του διασπασμένου θέματος και η τεχνική του αδιάσπαστου θέματος. Στην πρώτη το θέμα παρουσιάζει ενότητα (έχει αρχή, μέση και τέλος) με κύριο χαρακτηριστικό τη χωρική και τη χρονική αλληλουχία που παρουσιάζουν τα ιστορικά γεγονότα. Στη δεύτερη αυτό δε συμβαίνει και το κείμενο σχηματίζεται από θεματικές ψηφίδες, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες εσωτερικές ή εξωτερικές συνάφειες (αναπόληση, παρατήρηση, μνήμη, συνειρμοί, φαντασία)

ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ Η ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ για ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να είναι: οι εμπειρίες, οι αναμνήσεις, τα βιώματα, ή οι φαντασιώσεις και τα οράματα του λογοτέχνη. Συχνά τα πιο απλά και καθημερινά πράγματα του κόσμου είναι τα υλικά της μυθοπλασίας ενός λογοτέχνη, αφού αυτά γίνουν σύμβολα και αισθητοποιήσουν ή ενσαρκώσουν κάποιες συγκεκριμένες ιδέες ή καταστάσεις ζωής  

ΠΡΟΣΩΠΑ -ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Το βασικό γνώρισμα ενός χαρακτήρα είναι η συνέπεια των ροπών και προδιαθέσεων με τις πράξεις του. Στα μοντέρνα όμως μυθιστορήματα βλέπουμε συχνά χαρακτήρες να ενεργούν χωρίς φανερό λόγο, χωρίς λογική. Γι’ αυτό αντικαταστάθηκε σήμερα η ονομασία με τον όρο πρόσωπο. Οι χαρακτήρες ιεραρχούνται ως προς το μέγεθος του ρόλου τους σε βασικούς και δευτερεύοντες. Ο Forster έκανε μια διάκριση σε επίπεδους και σφαιρικούς χαρακτήρες. Επίπεδοι χαρακτήρες είναι οι τυπικοί, που έχουν ένα μόνο βασικό χαρακτηριστικό και είναι σταθεροί και αμετάβλητοι. Σφαιρικοί είναι όσοι έχουν πλουσιότερα χαρακτηριστικά, μεγαλύτερο βάθος, ωριμάζουν και εξελίσσονται. Είναι συνεπώς οι σφαιρικοί χαρακτήρες δυναμικοί, ενώ οι επίπεδοι είναι στατικοί.