Έννοιες – περιεχόμενο – διακρίσεις Αμοιβή εργασίας Τόπος - Χρόνος εργασίας Τρόπος: Το διευθυντικό δικαίωμα - Κανονισμοί εργασίας – Υποχρεώσεις εργαζόμενου Πειθαρχικό δίκαιο της επιχείρησης Μεταβολές της σύμβασης εργασίας Υγιεινή ασφάλεια της εργασίας - Εργατικό ατύχημα 1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού

Είδη εργασιακών σχέσεων, μορφές εμφάνισής τους και λόγοι επιλογής τους Βασικές αρχές του εργατικού δικαίου ΣΣΕ Έννοια της εξαρτημένης εργασίας Βασικό περιεχόμενο της σύμβασης εργασίας Συμβάσεις ορισμένου και αορίστου χρόνου Απασχόληση με πλήρες ωράριο και μερική απασχόληση Ειδικές μορφές σχέσεων εξαρτημένης εργασίας Εργασιακές σχέσεις με ειδικά χαρακτηριστικά 2

 Σχέση εξαρτημένης εργασίας (βλ. ανάλυση παρακάτω) o Ο εργοδότης έχει δικαίωμα διεύθυνσης, εποπτείας, ελέγχου της εργασίας του μισθωτού, καθορίζοντας το χρόνο, τον τόπο, τον τρόπο και τις λοιπές συνθήκες της παροχής της, ο δε εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να συμμορφώνεται προς τις υποδείξεις του εργοδότη o Οι εργαζόμενου εξαρτώνται οικονομικά από τον εργοδότη (Economically dependent workers)  Σχέση ανεξαρτήτων υπηρεσιών ◦Αφορά κυρίως τις περιπτώσεις των λεγόμενων «ελευθέρων επαγγελματιών» όπου δεν υπάρχει εργοδότης αλλά «πελάτης» ◦Η διαφορά τους συνίσταται στο ότι επί της συµβάσεως ◦εξαρτηµένης εργασίας ο εργαζόµενος δεσµεύεται από τις ◦οδηγίες του εργοδότη σχετικά µε τον τόπο, τον τρόπο και τον χρόνο της παροχής, πρέπει να ακολουθεί τις οδηγίες αυτές και να δέχεται την άσκηση ελέγχου (διευθυντικό δικαίωµα) από τον εργοδότη προς διαπίστωση της συµµορφώσεώς του. Στη σύµβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών ο εργαζόµενος οφείλει µόνο να προσφέρει την εργασία του υπό τους όρους της συµβάσεως.  Σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας και παροχή εργασίας µε βάση οικογενειακή ή συγγενική σχέση, σχέση φιλίας ή µνηστειάς 3

 Σύμβαση έργου ◦Ο εργολάβος αναλαμβάνει έναντι αμοιβής προσπορίσει στον εργοδότη ένα αποτέλεσμα εργασίας (έργο) και όχι να θέσει απλώς στη διάθεσή του ένα συγκεκριμένο χρόνο εργασίας. Συνεπώς, µέχρι να γίνει η παράδοση του έργου, τον κίνδυνο γι αυτό, φέρει ο εργολάβος (ΑΚ 698) και µετά την περάτωση αυτού, η σύµβαση έργου λύεται αυτοδικαίως. ◦Εδώ εντάσσεται και η περίπτωση του outsourcing και sub-contracting (externalisation, sous- traitance), που αποτελεί μια πρακτική που συνίσταται στην ανάθεση σε έναν ειδικευμένο τρίτο (provider company), μιας δραστηριότητας (υπηρεσίας ή διαδικασίας) που μέχρι τώρα αναπτυσσόταν με εργαζομένους της ίδιας της επιχείρησης ◦Με σύµβαση έργου εργάζονται κατά τη νοµολογία ο λογιστής ο οποίος τηρεί τα λογιστικά βιβλία επιχειρήσεως µε δική του ευθύνη χωρίς να δεσµεύεται από εντολές του εργοδότη και χωρίς ωράριο, ο εισπράκτορας ασφαλίστρων και ο ιατρός ο οποίος εκτελούσε στο ιδιωτικό του εργαστήρι τις ανατιθέµενες από το νοµικό πρόσωπο κυτταρολογικές εξετάσεις έναντι ορισµένης για καθεµιά αµοιβής.  Παροχή εργασία στο πλαίσιο σύμβασης εταιρείας ◦Στην περίπτωση αυτή παρέχεται εργασία ως τήρηση της υποχρέωσης του εταίρου προς καταβολή «εταιρικής εισφοράς» 4

 Οι διατάξεις του εργατικού δικαίου εφαρμόζονται μόνο στη σχέση εξαρτημένης εργασίας  Ατομικό – Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο  Το Ατομικό εργατικό δίκαιο περιέχει κανόνες αναγκαστικού δικαίου. ◦ Αυτό σημαίνει ελάχιστους κανόνες ◦που δεν μπορούν να παραμερισθούν από διαφορετικούς συμβατικούς όρους, εκτός εάν οι συμβατικοί όροι είναι ευνοϊκότεροι  Το Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο Ρυθμίζει θέματα εργατικού δικαίου μέσω του μηχανισμού της συλλογικής διαπραγμάτευσης ◦ΓΣΣΕ ◦Κλαδικές ◦Ομοιοεπαγγελματικές ◦Επιχειρησιακές ◦Διαιτητική απόφαση 5

 Αρχή ισότητας – αρχή ισότητας στην αμοιβή – αρχή απαγόρευσης διακρίσεων Θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα, αναγνωρισμένα και με διεθνή σύμφωνα. Ειδικότερες εκφάνσεις της γενικής ιδέας της ισότητας αποτελούν : ◦Η αρχή ισότητας των φύλων ◦Η αρχή της ίσης μεταχείρισης  Αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης Αρχή εργατικού δικαίου σημαντικής σημασίας που προσδιορίζει την επίδραση των διαφόρων ρυθμιστικών παραγόντων επί της εργασιακής σχέσης και την μεταξύ τους σχέση  Αρχή της απαγόρευσης παραίτησης από την ελάχιστη προστασία του εργατικού δικαίου Αρχή που αναπτύσσεται αποκλειστικά στο πλαίσιο της εργασιακής σχέσης με σημαντική επίδραση στη σχέση εργασιακής σύμβασης και νομοθετικών ρυθμίσεων  Αρχής της ειδικότητας : κάμψη της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης 6

 Η σχέση εργασίας ρυθμίζεται από περισσότερες ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, εφαρμόζεται κατ’ αρχήν η πιο ευνοϊκή για τον εργαζόμενο. (ά. 10 παρ. 1 Ν. 1876/1990).  Κλαδική ή επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει σε περίπτωση συρροής με ομοιοεπαγγελματική συλλογική σύμβαση εργασίας. (ά. 10 παρ. 2 Ν. 1876/1990).  Ειδική Επιχειρησιακή (ά. 14 Σ/Ν της ), υπερισχύει της αντίστοιχης κλαδικής ΣΣΕ, όχι όμως και από την ΕΓΣΣΕ. 7

α) Κοινοτικό εργατικό δίκαιο (Οδηγίες και Κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης εργασιακού ενδιαφέροντος β) Σύνταγμα γ) Διεθνείς Συμβάσεις εργασία δ) Νόμοι ε) Συλλογικές συμβάσεις εργασίας και διαιτητικές αποφάσεις στ) Κανονισμοί εργασίας (εφαρμόζονται κατά κανόνα μόνο στις σχέσεις εξαρτημένης εργασίας) ε) Πρακτική της εκμετάλλευσης ή επιχειρησιακή συνήθεια 8

 Οι ΣΣΕ αποτελούν συμφωνία ως προς τον τρόπο κατάρτισής τους και κανονιστική πράξη κατά το κύριο μέρος των αποτελεσμάτων τους. Οι κανονιστικοί όροι μιας ΣΣΕ αποτελούν υποχρεωτικούς κανόνες δικαίου, έχουν άμεση και υποχρεωτική ισχύ και: ◦Α) υπερισχύουν αντίθετων δυσμενέστερων νομοθετικών διατάξεων (π.χ. νόμων) και ◦Β) υποχωρούν έναντι ευνοϊκότερων ρυθμίσεων της ατομικής σύμβασης εργασίας.  Σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις εργαζομένων και εργοδοτών για τη σύναψη ΣΣΕ δεν επιτύχουν, οδηγούμαστε σε συλλογική διαφορά εργασίας, για την επίλυση της οποίας προβλέπονται συγκεκριμένες διαδικασίες: συμφιλίωσης, μεσολάβησης και διαιτησίας (Διαιτητική Απόφαση). 9

 Συνάπτονται για ορισμένο χρόνο από ένα (1) έως τρία (3) έτη.  Μπορεί να ισχύουν και αναδρομικά ως την ημέρα λήξης της προηγούμενης ΣΣΕ ή της καταγγελίας της.  Λήξη της ΣΣΕ επέρχεται είτε ◦α) με την πάροδο του συμφωνημένου χρόνου είτε ◦β) με γραπτή καταγγελία ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη είτε ◦γ) με ρητή ή σιωπηρή κατάργησή της από μεταγενέστερη ΣΣΕ ή Διαιτητική Απόφαση  Αλλαγή της προσφυγής στον ΟΜΕΔ με δυνατότητα διαιτησίας μόνο για τους βασικούς μισθούς των συμβάσεων και με απαίτηση προσφυγής και των 2 μερών (εργοδοτών και εργαζομένων) 10

 Η ισχύς μιας Σ.Σ.Ε. παρατείνεται αναγκαστικά εκ του νόμου γι διάστημα τριών (3) μηνών μετά την καταγγελία ή τη λήξη της, για τη διευκόλυνση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την προστασία των εργαζομένων.  Εάν, με το πέρας του τριμήνου της αναγκαστικής παράτασης μιας Σ.Σ.Ε., δεν έχει υπογραφεί νέα Σ.Σ.Ε., εξακολουθούν να ισχύουν από τους κανονιστικούς όρους, αποκλειστικά εκείνοι που αφορούν ◦α) τον βασικό μισθό ή το βασικό ημερομίσθιο και ◦β) τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικίνδυνης εργασίας, εφόσον αυτά τα επιδόματα προβλέπονταν από τη Σ.Σ.Ε. που έληξε ή καταγγέλθηκε. 11

 Εάν η κλαδική ή η ομοιοεπαγγελματική ΣΣΕ δεσμεύει ήδη εργοδότες που απασχολούν τουλάχιστον το 51% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος, η δέσμευση από τη ΣΣΕ μπορεί να επεκταθεί σε όλους τους εργαζομένους του κλάδου ή του επαγγέλματος με Υπουργική Απόφαση. Σήμερα η επεκτασιμότητα έχει ανασταλεί μέχρι τη λήξη του προγράμματος Δημοσιονομικής Στρατηγικής. 12

 Ο εργοδότης γνωστοποίει στο επιχειρησιακό σωματείο ή την ένωση προσώπων (3/5 όλων των εργαζομένων) (κι αν δεν υπάρχει στην αντίστοιχη πρωτοβάθμια κλαδική οργάνωση) την έναρξη διαπραγματεύσεων, τον τόπο των διαπραγματεύσεων, το υπό διαπραγμάτευση θέμα και τα εξουσιοδοτημένα για τη διαπραγμάτευση πρόσωπα.  Κοινοποίηση του ως άνω εγγράφου στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας  Έναρξη και διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων  Κατάρτιση ειδικής ΕΣΣΕ σε τρία πρωτότυπα, τα οποία υπογράφονται 8 από τους αντιπροσώπους των μερών και κατάθεση ενός εξ αυτών στην αρμόδια κατά τόπο Επιθεώρηση Εργασίας της Νομαρχίας όπου καταρτίστηκε η σύμβαση.  Αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις τα συμβαλλόμενα μέρη μπορεί να αποταθούν σε διαιτησία

 Εξωτερικά χαρακτηριστικά μιας σχέσης εξαρτημένης εργασίας: * Υποχρέωση αυτοπρόσωπης εκτέλεσης της εργασίας * Σταθερό (εβδομαδιαίο, ημερήσιο) ωράριο * Προσδιορισμένος απ’ τον εργοδότη τόπος παροχής της εργασίας * Διάθεση απ’ τον εργοδότη των μέσων παραγωγής (εργαλεία, πρώτες ύλες κ.λπ.) * Προσδιορισμένη απ’ τον εργοδότη μέθοδος εκτέλεσης της εργασίας * Ένταξη του εργαζομένου σε μια ιεραρχικά δομημένη παραγωγική οργάνωση * Δυνατότητα πειθαρχικού ελέγχου εκ μέρους του εργοδότη * Παροχή εργασίας σε ένα εργοδότη και όχι σε πολλούς εργοδότες * Κοινωνικοασφαλιστική ένταξη του εργαζομένου στο ΙΚΑ  Η συνδρομή κάποιου από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν αρκεί από μόνη της για να χαρακτηρισθεί η σχέση εργασίας ως εξαρτημένη, αλλά θα πρέπει να υπάρχει ένας συνδυασμός παραγόντων 14

 Ο χαρακτηρισμός που δίνουν τα μέρη στη σχέση εργασίας δεν έχει ιδιαίτερη σημασία (τελικώς το ζήτημα του χαρακτήρα της σχέσης εργασίας θα κριθεί στο δικαστήριο εάν τυχόν προσφύγει σ’ αυτό ο εργαζόμενος)  SOS: Μαχητό τεκμήριο του άρθρου 1 § 1 Ν 2639/1998 (όπως ισχύει): «Η μεταξύ εργοδότη και απασχολούμενου συμφωνία για παροχή υπηρεσιών ή έργου, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, ιδίως στις περιπτώσεις αμοιβής κατά μονάδα εργασίας (φασόν), τηλεργασίας, κατ’ οίκον απασχόλησης, τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες». 15

 Άτυπη ◦De facto σύμβαση εργασίας ◦Μεταβολή όρων εν τοις πράγμασι  Σημασία ιδιωτικού εγγράφου – αποδεικτική (προτείνεται)  Σημασία περιεχομένου για εργοδότη – εργαζόμενο ◦Περιορισμός διευθυντικού δικαιώματος ◦Παροχή συναίνεσης εργαζομένου ◦Απόκλιση από διατάξεις ενδοτικού δικαίου  Ίση μεταχείριση και πρόσληψη (δεν εφαρμόζεται)

 Ατομική πρόσληψη – διαγωνισμός  Πλήρωση προϋποθέσεων διαγωνισμού = πρόσληψη;  Αναγγελία πρόσληψης (ΕΝΤΥΠΟ Ε3) το αργότερο έως και την ημερομηνία πρόσληψης και πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο στο Πληροφοριακό Σύστημα ΣΕΠΕ-ΟΑΕΔ-ΙΚΑ ◦ το αργότερο έως και την ημερομηνία πρόσληψης και πάντως πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο. ◦Οι νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις που προβαίνουν σε πρόσληψη για πρώτη φορά, μπορούν να υποβάλουν ηλεκτρονικά το έντυπο Ε3 εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την πρόσληψη, εφόσον προηγουμένως έχουν απογραφεί στην αρμόδια υπηρεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.  Αναγγελία πρόσληψης με συμπληρωματικό πίνακα προσωπικού στο Πληροφοριακό Σύστημα ΣΕΠΕ-ΟΑΕΔ-ΙΚΑ (ΕΝΤΥΠΟ Ε4), το αργότερο έως και την ημερομηνία πρόσληψης και πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο ◦Οι εργοδότες υποχρεούνται μια φορά το χρόνο και κατά το χρονικό διάστημα από 15 Σεπτεμβρίου έως 15 Νοεμβρίου να υποβάλουν μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος ΣΕΠΕ-ΟΑΕΔ-ΙΚΑ ετήσιο πίνακα (έντυπο Ε4) με τους όρους αμοιβής και απασχόλησης για το σύνολο του προσωπικού που απασχολούν. ◦Σε περιπτώσεις νέων προσλήψεων, έχουν υποχρέωση να υποβάλουν ηλεκτρονικά, συμπληρωματικό πίνακα προσωπικού (έντυπο Ε4-Πίνακας Προσωπικού) στο Πληροφοριακό Σύστημα διασύνδεσης ΣΕΠΕ-ΟΑΕΔ-ΙΚΑ του Υπουργείου Εργασίας, το αργότερο έως και την ημερομηνία πρόσληψης και πάντως πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.

 Γνωστοποίηση των όρων σύμβασης στον εργαζόμενο (Π.Δ. 156/1994) και υπογραφή ατομικής σύμβασης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου.  Με τις διατάξεις του Π.Δ. 156/94 (ΦΕΚ. 156/5-7-94) ο εργοδότης υποχρεούται να γνωστοποιεί στον εργαζόμενο τους ουσιώδεις όρους της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εντός 2 μηνών από την πρόσληψη.  Η πληροφόρηση αυτή περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα: ◦- Τα στοιχεία ταυτότητας των συμβαλλόμενων. ◦- Τον τόπο παροχής της εργασίας, την έδρα της επιχείρησης ή τη διεύθυνση κατοικίας του εργοδότη. ◦- Τη θέση ή την ειδικότητα του εργαζόμενου, το βαθμό του, την κατηγορία της απασχόλησής του καθώς και το αντικείμενο της εργασίας του. ◦- Την ημερομηνία έναρξης της σύμβασης ή της σχέσης εργασίας και τη διάρκεια αυτής αν καταρτίζεται για ορισμένο χρόνο. ◦- Τη διάρκεια της κανονικής ημερήσιας και εβδομαδιαίας απασχόλησης του εργαζόμενου. ◦- Τη διάρκεια της άδειας με αποδοχές που δικαιούται ο εργαζόμενος, καθώς και τον τρόπο και χρόνο χορήγησής της. ◦- Το ύψος της αποζημίωσης που οφείλεται και τις προθεσμίες που πρέπει να τηρούν εργοδότης και εργαζόμενος, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, σε περίπτωση λύσεως της σύμβασης ή της σχέσης εργασίας με καταγγελία. ◦- Τις πάσης φύσεως αποδοχές που δικαιούται ο εργαζόμενος και την περιοδικότητα καταβολής τους.

 Καταχώριση των στοιχείων πρόσληψης στο βιβλίο νεοπροσλαμβανομένων ΙΚΑ (Ε.Β.Κ.Ν.Π.)  Οι εργοδότες έχουν υποχρέωση να καταχωρούν τους εργαζομένους στο ειδικό βιβλίο καταχώρισης νεοπροσλαμβανόμενου προσωπικού, (Ε.Β.Κ.Ν.Π.) του Ι.Κ.Α., αμέσως μετά την πρόσληψη και πριν αναλάβουν εργασία.  Το ειδικό βιβλίο τηρείται υποχρεωτικά στον τόπο που παρέχεται η εργασία, σε προσιτό σημείο, και υπάρχει υποχρέωση να επιδεικνύεται στα αρμόδια όργανα ελέγχου (ΙΚΑ, ΣΕΠΕ), όταν ζητηθεί.  Δεν έχουν υποχρέωση τήρησης του Ειδικού Βιβλίου οι: ◦Εργοδότες οικοδομικών και τεχνικών έργων. ◦Εργοδότες που απασχολούν τους εργαζόμενους στο σπίτι τους (οικιακοί βοηθοί, κηπουροί κ.λπ.). ◦Εργοδότες που απασχολούν σε ατομικές επιχειρήσεις μέλη της οικογένειάς τους.

 Ταυτότητα των δύο μερών (εργαζόμενου και εργοδότη)  Χρόνος διάρκειας της εργασιακής σχέσης (σύμβαση ορισμένου ή σύμβαση αόριστου χρόνου) ◦ Ημερομηνία έναρξης της εργασιακής σχέσης και εάν είναι σύμβαση ορισμένου χρόνου αναγράφεται και η ημερομηνία λήξης  Καθορισμός της θέσης ή του αντικειμένου της απασχόλησης ◦ π.χ. υπάλληλος γραφείου, λογιστής, οδηγός κ.λπ. ◦ Δεν είναι αναγκαίο ούτε χρήσιμο να περιλαμβάνεται το συγκεκριμένο καθηκοντολόγιο του εργαζομένου  Καθορισμός του τόπου παροχής της εργασίας ◦ O όρος αυτός αποτυπώνει τη γεωγραφική έκταση εντός της οποίας είναι υποχρεωμένος να ασκεί τα καθήκοντά του ο μισθωτός. Αρκεί να αναγράφεται ότι τόπος εργασίας είναι οι εγκαταστάσεις της επιχείρησης, οπουδήποτε βρίσκονται αυτές, χωρίς άλλο ειδικότερο προσδιορισμό  Καθορισμός της αμοιβής του μισθωτού ◦ Εάν οι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση τις συλλογικές συμβάσεις του κλάδου ή του επαγγέλματος, αρκεί απλή αναφορά στις ρυθμίσεις αυτές. Εάν όμως αμείβονται με ποσά που υπερβαίνουν τα προβλεπόμενα από τις σ.σ.ε., τότε θα πρέπει να αναφέρεται το συγκεκριμένο ποσό των αποδοχών που θα λαμβάνει ο εργαζόμενος  Καθορισμός του ωραρίου εργασίας ◦ Η διάρκεια της ημερήσιας και της εβδομαδιαίας απασχόλησης του μισθωτού.  Καθορισμός της εφαρμοζόμενης σ.σ.ε. στον συγκεκριμένο μισθωτό ◦ Πρέπει να αναγράφεται σε ποια συλλογική ρύθμιση υπάγεται ο συγκεκριμένος εργαζόμενος, λαμβανομένου υπόψη του αντικειμένου της εργασίας του και του κλάδου στον οποίο ανήκει η επιχείρηση 20

 Αορίστου χρόνου είναι η σύμβαση εργασίας όταν δεν συμφωνείται ένα ορισμένο χρονικό σημείο για τη λήξης της, ούτε προκύπτει από το είδος και το σκοπό της σύμβασης κάποιο καταληκτικό χρονικό σημείο της εργασιακής σχέσης ◦ Όταν λήγει η σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου κατά κανόνα οφείλεται αποζημίωση  Ορισμένου χρόνου είναι η σύμβαση εργασίας όταν η λήξη της έχει συμφωνηθεί ρητώς ή σιωπηρώς σε ορισμένο χρονικό σημείο με την επέλευση του οποίου επέρχεται αυτόματα η λύση της ◦ Δεν υπάρχει ειδική διαδικασία και τύπος για τη σύναψη σ.ε.ο.χ. (με εξαίρεση την περίπτωση των διαδοχικών σ.ε.ο.χ. ◦ Η σ.ε.ο.χ. μπορεί να καταγγελθεί από τα μέρη πριν από τη λήξη της μόνο για σπουδαίο λόγο χωρίς τήρηση προθεσμίας ◦ Όταν λήγει η ορισμένου χρόνου κατά κανόνα δεν οφείλεται αποζημίωση ◦ Δεν αρκεί ο εργαζόμενος και ο εργοδότης να ορίσουν τη σύμβαση εργασίας ως ορισμένου χρόνου, αλλά θα πρέπει ο καθορισμός της ορισμένης διάρκειας να δικαιολογείται αντικειμενικά 21

 «Διαδοχικές» (αλλεπάλληλες) θεωρούνται οι σ.ε.ο.χ. όταν γίνονται μεταξύ ενός εργαζομένου και του ίδιου εργοδότη και δεν μεσολαβεί μεταξύ τους χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 45 ημερών, συμπεριλαμβανομένων και των μη εργάσιμων ημερών. ◦ Προκειμένου περί ομίλους επιχειρήσεων στην έννοια του όρου «ίδιος εργοδότης» περιλαμβάνονται όλες οι επιχειρήσεις του Ομίλου.  Εάν οι διαδοχικές σ.ε.ο.χ. που καταρτίζονται μεταξύ του ίδιου εργοδότη και του ίδιου εργαζόμενου δεν δικαιολογούνται από έναν αντικειμενικό λόγο, τεκμαίρεται ότι καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες του εργοδότη και θεωρούνται ότι συνιστούν μία ενιαία σύμβαση αορίστου χρόνου. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει: Είτε η χρονική διάρκειά τους να υπερβαίνει συνολικά τα τρία (3) έτη Είτε ο αριθμός ανανεώσεων να υπερβαίνει τις 3 εντός μίας τριετίας  Έννοια του τεκμηρίου  Αντί το βάρος της απόδειξης στο δικαστήριο να το φέρει ο εργαζόμενος, όταν υπάρχει τεκμήριο θα πρέπει αυτός να το ανατρέψει και να αποδείξει ότι δεν ισχύει αυτό αλλά ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση οι διαδοχικές σ.ε.ο.χ. δεν εξυπηρετούσαν πάγιες και διαρκείς ανάγκες της επιχείρησης. 22

 Ανανέωση σ.ε.ο.χ. χωρίς περιορισμό ◦Εφόσον συντρέχει αντικειμενικός λόγος, μπορεί μια σ.ε.ο.χ. να ανανεωθεί κατ’ επανάληψη και χωρίς περιορισμό ◦Θα πρέπει όμως οι ανανεώσεις να γίνονται με έγγραφη συμφωνία όπου να αναφέρονται οι αντικειμενικοί λόγοι που δικαιολογούν την ανανέωση. Αντικειμενικός λόγος υπάρχει ιδίως όταν δικαιολογείται από τη μορφή ή το είδος ή τη δραστηριότητα του εργοδότη ή της επιχείρησης, ή από ειδικούς λόγους ή ανάγκες, εφόσον τα στοιχεία αυτά προκύπτουν αμέσως ή εμμέσως από την οικεία σύμβαση, όπως η προσωρινή αναπλήρωση μισθωτού, η εκτέλεση εργασιών παροδικού χαρακτήρα, η προσωρινή σώρευση εργασίας, ή η ορισμένη διάρκεια βρίσκεται σε συνάρτηση με εκπαίδευση ή κατάρτιση, ή γίνεται με σκοπό τη διευκόλυνση μετάβασης του εργαζομένου σε συναφή απασχόληση ή γίνεται για την πραγματοποίηση συγκεκριμένου έργου ή προγράμματος ή συνδέεται με συγκεκριμένο γεγονός ή αναφέρεται στον τομέα των επιχειρήσεων αεροπορικών μεταφορών και των επιχειρήσεων που ασκούν δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών αεροδρομίου εδάφους και πτήσης.  Η συμφωνία αυτή δεν είναι απαραίτητο να είναι έγγραφη, εάν η ανανέωση της σ.ε.ο.χ. έχει εντελώς ευκαιριακό χαρακτήρα και δεν έχει διάρκεια μεγαλύτερη των 10 εργασίμων ημερών 23

 Πλήρες ωράριο θεωρείται ο ημερήσιος και εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας μιας επιχείρησης για την οποία οφείλεται ο νόμιμος ή ο ενδεχομένως ανώτερος αυτού καταβαλλόμενος από τον εργοδότη πλήρης μισθός  Μερική απασχόληση υπάρχει όταν κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της συμφωνείται ημερήσια ή εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη ή μηνιαία εργασία, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, η οποία θα είναι μικρότερης διάρκειας από την κανονική  Διαδικασία και τύπος για τη σύναψη σύμβασης εργασίας μερικής απασχόλησης ◦ Κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της ο εργοδότης και ο μισθωτός μπορεί με έγγραφη ατομική σύμβαση να συμφωνήσουν, ημερήσια ή εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη ή μηνιαία εργασία, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, η οποία θα είναι μικρότερης διάρκειας από την κανονική (μερική απασχόληση). ◦ Η συμφωνία αυτή, εφόσον μέσα σε οκτώ (8) ημέρες από την κατάρτισή της δεν γνωστοποιηθεί στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, τεκμαίρεται ότι καλύπτει σχέση εργασίας με πλήρη απασχόληση 24

 Γενικά: Οι εργαζόμενοι σχέση εργασίας μερικής απασχόλησης δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζονται δυσμενέστερα σε σχέση με τους συγκρίσιμους εργαζόμενους με πλήρη απασχόληση, εκτός εάν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι οι οποίοι τη δικαιολογούν, όπως η διαφοροποίηση στο ωράριο εργασίας  Συγκρίσιμος εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση: Θεωρείται κάθε εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης, που απασχολείται στην ίδια επιχείρηση με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, και εκτελεί ίδια ή παρόμοια καθήκοντα, υπό τις αυτές συνθήκες. Όταν στην επιχείρηση δεν υπάρχει συγκρίσιμος εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση, η σύγκριση γίνεται με αναφορά στη συλλογική ρύθμιση στην οποία θα υπαγόταν ο εργαζόμενος αν είχε προσληφθεί με πλήρη απασχόληση  Αποδοχές: Οι αποδοχές των εργαζομένων με σύμβαση μερικής απασχόλησης υπολογίζονται όπως και οι αποδοχές του συγκρίσιμου εργαζόμενου πλήρους απασχόλησης και αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας της μερικής απασχόλησης (κατάργηση προσαύξησης 7,5% για κάτω από 4 ώρες)  Εργασία Κυριακής και ημερών αργίας: Η απασχόληση κατά την Κυριακή ή άλλη ημέρα αργίας, ως και η νυκτερινή εργασία συνεπάγεται την καταβολή της νόμιμης προσαύξησης  Άδεια με αποδοχές: Οι μερικώς απασχολούμενοι μισθωτοί έχουν δικαίωμα ετήσιας άδειας με αποδοχές και επίδομα αδείας, με βάση τις αποδοχές που θα ελάμβαναν, εάν εργάζονταν κατά το χρόνο της αδείας τους.  Περιορισμοί στην παροχή πρόσθετης εργασίας: κατάργηση προσαύξησης 10%. 25

 Απαγόρευση διακεκομμένου ωραρίου : Η παροχή της εργασίας πρέπει να είναι συνεχόμενη και να παρέχεται μια φορά την ημέρα (εξαίρεση για τους οδηγούς μεταφοράς μαθητών και για τους καθηγητές φροντιστηρίων).  Λήψη υπόψη του χρόνου μερικής απασχόλησης ως προϋπηρεσίας  Απαγόρευση απόλυσης: Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας λόγω μη αποδοχής από το μισθωτό εργοδοτικής πρότασης για μερική απασχόληση είναι άκυρη  Δικαίωμα προτεραιότητας για πρόσληψη με πλήρη απασχόληση: Επί προσφοράς εργασίας με ίσους όρους από μισθωτούς της ίδιας κατηγορίας, ο μερικώς απασχολούμενος έχει δικαίωμα προτεραιότητας για πρόσληψη σε θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης στην ίδια επιχείρηση.  Δικαίωμα μετατροπής της σχέσης :Ο πλήρως απασχολούμενος σε επιχειρήσεις πλέον των 20 ατόμων, έχει δικαίωμα μετά τη συμπλήρωση ενός ημερολογιακού έτους εργασίας να ζητήσει τη μετατροπή της σύμβασης εργασίας του από πλήρη σε μερική απασχόληση, με δικαίωμα επανόδου σε πλήρη απασχόληση, εκτός αν η άρνηση του εργοδότη δικαιολογείται από τις επιχειρησιακές ανάγκες. Ο εργαζόμενος στην αίτησή του πρέπει να προσδιορίζει τη διάρκεια της μερικής απασχόλησης και το είδος της. Αν ο εργοδότης δεν απαντήσει εγγράφως εντός μηνός θεωρείται ότι το αίτημα του εργαζόμενου έχει γίνει δεκτό 26

 Η εκ περιτροπής εργασία αποτελεί ειδικότερη μορφή μερικής απασχόλησης  Εκ περιτροπής απασχόληση θεωρείται η απασχόληση κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών, αλλά με πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας.  Η εκ περιτροπής εργασία παρέχεται: ◦ Είτε με έγγραφη συμφωνία εργοδότη και συγκεκριμένου εργαζόμενου κατά τη σύσταση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της ◦ Είτε μονομερώς από τον εργοδότη προκειμένου να αποφευχθούν οι απολύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν περιοριστεί οι δραστηριότητες της επιχείρησης και μέχρι εννέα (9) μήνες το ίδιο ημερολογιακό έτος και εφόσον προηγουμένως προβεί σε ενημέρωση και διαβούλευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων  Η εργοδοτική απόφαση ή η συμφωνία για επιβολή συστήματος εκ περιτροπής εργασίας πρέπει να γνωστοποιούνται μέσα σε οκτώ (8) ημέρες από την κατάρτιση ή τη λήψη τους στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας 27

Σύμβαση δοκιμής Σύμβαση μαθητείας Σχέση δανεισμού εργασίας Σύμβαση προσωρινής απασχόλησης με Εταιρεία Προσωρινής Απασχόλησης (Ε.Π.Α.) Ετοιμότητα εργασίας Σύμβαση ομαδικής εργασίας Συμβάσεις παροχής εργασίας εκτός επιχειρησιακής εγκατάστασης Ανήλικοι μισθωτοί Διευθυντικά Στελέχη Άκυρη σύμβαση εργασίας 28

 Σύμβαση δοκιμής – δοκιμαστική εργασία ◦ Σύμβαση δοκιμαστικής εργασίας συνάπτεται όταν η πρόσληψη του εργαζομένου γίνεται με τη συμφωνία να υπάρξει μια περίοδος δοκιμασίας, ώστε η οριστική ένταξή του στην επιχείρηση να γίνει μόνο εάν ο εργοδότης κρίνει την καταλληλότητά του. ◦ Η διάρκεια της δοκιμαστικής περιόδου θα πρέπει να είναι εύλογη και να σχετίζεται με το αντικείμενο της εργασίας και τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης θέσης. ◦ Οι συμβάσεις εργασίας «υπό δοκιμή» μπορεί να παίρνουν δύο ειδικότερες μορφές:  είτε να συνάπτεται σύμβαση δοκιμής ορισμένου χρόνου, όταν συμφωνείται ότι η σύμβαση θα λύεται αυτοδικαίως με το πέρας της δοκιμαστικής περιόδου και εφόσον κατά το πέρας χρόνου αυτού δεν συνάπτεται νέα οριστική σύμβαση αορίστου χρόνου  είτε να συνάπτεται εξ αρχής σύμβαση αορίστου χρόνου, η οποία τελεί υπό την αίρεση ότι η ένταξη ή μη ένταξη του μισθωτού στο τακτικό προσωπικό θα εξαρτηθεί από την εκτίμηση ή όχι από τον εργοδότη της καταλληλότητας του «δοκίμου», οπότε, θα συνεχίσει να ισχύει και μετά το πέρας της περιόδου αυτής 29

 Σύμβαση μαθητείας ◦ Ο ένας από τους συμβαλλόμενους (εργοδότης-δάσκαλος) αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει στον άλλο (μαθητευόμενο-εργαζόμενο) τις απαραίτητες εμπειρικές γνώσεις για την εκμάθηση ορισμένης επαγγελματικής ειδικότητας (τέχνης). ◦ Γνήσια σύμβαση μαθητείας: Δεν ταυτίζεται με τη σύμβαση εργασίας και δεν υπόκειται, κατά κανόνα, στις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας. Πρόκειται για σχέση διδασκαλίας και δεν οφείλεται μισθός, γιατί στη σχέση αυτή, που συνήθως είναι βραχύβια, ο μαθητευόμενος δεν απασχολείται για τους παραγωγικούς σκοπούς της επιχείρησης, αλλά για τη δική του τεχνική και επαγγελματική μόρφωση και κατάρτιση. ◦ Μη γνήσια σύμβαση μαθητείας: Όταν συμφωνείται ότι ο μαθητευόμενος θα λαμβάνει ένα μικρό ποσό για την εκ μέρους του παρεχόμενη εργασία για την παραγωγική εργασία του από την οποία ο εργοδότης του ωφελείται. Σ' αυτήν την περίπτωση η αμοιβή του μαθητευομένου είναι μικρότερη από εκείνη που καταβάλλεται στους μισθωτούς, γιατί συνυπολογίζεται σ' αυτήν και η αξία της παρεχόμενης διδασκαλίας και εκπαίδευσης. 30

 Ο θεσμός του «δανεισμού εργασίας» στηρίζεται στη δυνατότητα σύναψης συμφωνίας με την οποία ένας εργοδότης που έχει στη διάθεσή του τις υπηρεσίες μισθωτού, παραχωρεί, με τη συναίνεση του τελευταίου, τις υπηρεσίες του ενόλω ή κατά ένα μέρος, σε άλλο εργοδότη για ένα χρονικό διάστημα  O δανεισμός μπορεί να συμφωνηθεί για ορισμένο ή για αόριστο χρόνο (χωρίς όμως να χάνει τον προσωρινό του χαρακτήρα)  Αναγκαία είναι η ρητή ή σιωπηρή συναίνεση του μισθωτού. Εκδηλώνεται με ρητή συμφωνία μεταξύ αρχικού εργοδότη και μισθωτού στην οποία ο τελευταίος δέχεται να διατεθεί η εργασία του σε άλλο εργοδότη ή μπορεί η συναίνεση του μισθωτού να είναι σιωπηρή και να προκύπτει από τις περιστάσεις  Δεν ενδιαφέρει ο λόγος για τον οποίο γίνεται ο δανεισμός  Τις αποδοχές υποχρεούται να τις καταβάλλει ο αρχικός εργοδότης. Μπορεί όμως να συμφωνηθεί ότι υπόχρεος καταβολής των αποδοχών είναι ο νέος εργοδότης.  Ελλείψει διαφορετικής συμφωνίας, οι λοιπές συνθήκες και όροι εργασίας δεν μπορεί στα ουσιώδη τους σημεία να τροποποιηθούν  Υπαγωγή στο διευθυντικό δικαίωμα του δανειζόμενου εργοδότη, 31

 Οι ΕΠΑ είναι εταιρείες που ιδρύονται με ειδική διαδικασία, προκειμένου να λειτουργεί ο θεσμός της «προσωρινής απασχόλησης» ◦ Για την ίδρυση και λειτουργία ΕΠΑ απαιτείται ελάχιστο κεφάλαιο ,00€ και αναγγελία της σχετικής δραστηριότητας προς στη Διεύθυνση Απασχόλησης του Υπουργείου Εργασίας  Οι ΕΠΑ προσλαμβάνουν προσωπικό προκειμένου να το διαθέσουν σε άλλο εργοδότη για να απασχοληθεί με μορφή προσωρινής απασχόλησης, δηλαδή για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα ◦Η εργασία μπορεί να παρέχεται με σύμβαση αορίστου ή ορισμένου χρόνου, είτε με πλήρη είτε με μερική απασχόληση  Προκειμένου να λειτουργήσει ο θεσμός της «προσωρινής απασχόλησης» απαιτείται η δημιουργία δύο συμβατικών σχέσεων στις οποίες συμμετέχουν τρία πρόσωπα. Το ένα είναι ο εργαζόμενος, το δεύτερο είναι η Ε.Π.Α (άμεσος εργοδότης) και το τρίτο είναι η επιχείρηση, που μπορεί να είναι είτε φυσικό είτε νομικό πρόσωπο (έμμεσος ή χρήστης εργοδότης), στην οποία διατίθεται ο εργαζόμενος.  Η Ε.Π.Α. και ο έμμεσος εργοδότης είναι αλληλεγγύως και εις ολόκληρον υπεύθυνοι έναντι του προσωρινά απασχολούμενου μισθωτού για την ικανοποίηση των μισθολογικών δικαιωμάτων του και για την καταβολή των ασφαλιστικών του εισφορών 32

 Η παραχώρηση μισθωτού σε έμμεσο εργοδότη επιτρέπεται μόνο για συγκεκριμένους λόγους που δικαιολογούνται από έκτακτες, πρόσκαιρες ή εποχιακές ανάγκες.  Η σύμβαση μεταξύ ΕΠΑ και εργαζόμενου πρέπει να συνάπτεται εγγράφως  Απαγορεύεται οποιαδήποτε οικονομική επιβάρυνση του μισθωτού  Η απασχόληση μισθωτού σε έμμεσο εργοδότη με σύμβαση προσωρινής απασχόλησης δεν επιτρέπεται: όταν με αυτήν αντικαθίστανται εργαζόμενοι που ασκούν το δικαίωμα της απεργίας, όταν ο έμμεσος εργοδότης το προηγούμενο εξάμηνο είχε πραγματοποιήσει απολύσεις εργαζομένων της ίδιας ειδικότητας για οικονομοτεχνικούς λόγους ή το προηγούμενο δωδεκάμηνο ομαδικές απολύσεις ιδίων ειδικοτήτων, όταν οι εργασίες λόγω της φύσης τους, εγκυμονούν ιδιαίτερους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων όταν πρόκειται για οικοδόμους όταν πρόκειται για απασχόληση στο δημόσιο τομέα 33

 Οι βασικοί όροι εργασίας των εργαζόμενων με σύμβαση εργασίας προσωρινής απασχόλησης, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι αποδοχές, θα πρέπει να είναι τουλάχιστον αυτοί που θα εφαρμόζονταν αν οι εργαζόμενοι είχαν προσληφθεί απευθείας από τον εν λόγω εργοδότη (τον έμμεσο εργοδότη) για να καταλάβουν την ίδια θέση  Περιεχόμενο σύμβασης εργασίας που πρέπει να συναφθεί εγγράφως μεταξύ ΕΠΑ και εργαζόμενου: ◦οι όροι εργασίας και η διάρκειά της, ◦οι όροι παροχής της εργασίας στον ή στους έμμεσους εργοδότες, ◦οι όροι αμοιβής και ασφάλισης του μισθωτού, ◦οι λόγοι της παραχώρησης του εργαζομένου  Οι λόγοι θα πρέπει να συνδέονται με έκτακτες, πρόσκαιρες και εποχιακές ανάγκες του εργοδότη  Χρόνος απασχόλησης των προσωρινώς απασχολούμενων: Ισχύει το νόμιμο ωράριο ή το ενδεχομένως μικρότερο ωράριο που έχει συμφωνηθεί με τη σύμβαση εργασίας. Κατά τα λοιπά, στο μέτρο που είναι ενταγμένοι στην επιχείρηση-χρήστη θα πρέπει να ακολουθούν τα προγράμματα εργασίας που ισχύουν σ’ αυτήν (ώρα έναρξης, βάρδιες κ.λπ.)  Οι αποδοχές του μισθωτού που δεν παρέχει εργασία σε έμμεσο εργοδότη δεν μπορεί να είναι κατώτερες από τις προβλεπόμενες στην εκάστοτε Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας 34

 Η διάρκεια της τοποθέτησης του μισθωτού στον έμμεσο εργοδότη, στην οποία περιλαμβάνονται και οι ενδεχόμενες ανανεώσεις, δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερη από τους τριάντα έξι (36) μήνες. ◦Οι ενδεχόμενες ανανεώσεις πρέπει να γίνονται εγγράφως  Σε περίπτωση υπέρβασης των χρονικών ορίων, που τίθενται από την παρούσα παράγραφο επέρχεται μετατροπή της υπάρχουσας σύμβασης σε σύμβαση αορίστου χρόνου με τον έμμεσο εργοδότη.  Αν συνεχίζεται η απασχόληση του μισθωτού από τον έμμεσο εργοδότη μετά τη λήξη της διάρκειας της αρχικής τοποθέτησης και των τυχόν νόμιμων ανανεώσεών της ακόμα και με νέα τοποθέτηση, χωρίς να μεσολαβεί διάστημα σαράντα πέντε (45) ημερολογιακών ημερών, θεωρείται ότι πρόκειται για σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου μεταξύ του μισθωτού και του έμμεσου εργοδότη ◦Εξαιρούνται από τη ρύθμιση αυτή οι εργαζόμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις όταν απασχολούνται σε ολιγοήμερες κοινωνικές εκδηλώσεις  Η εργασιακή σχέση του προσωρινώς απασχολούμενου μισθωτού λύεται με καταγγελία εκ μέρους της ΕΠΑ και όχι με καταγγελία από την επιχείρηση-χρήστη, με την οποία ο μισθωτός δεν συνδέεται με εργασιακή σύμβαση 35

 Ετοιμότητα εργασίας ◦ Αντικείμενο εργασίας μπορεί να συνιστά και η «ετοιμότητα» προς εργασία, υπό την έννοια της δέσμευσης του χρόνου του εργαζομένου, ανεξάρτητα της συγκεκριμένης παροχής εργασίας κατά το χρόνο αυτό. ◦ Υπάρχει γνήσια ετοιμότητα και απλή ετοιμότητα: Βασικό κριτήριο για τη διάκριση μεταξύ γνήσιας και απλής ετοιμότητας είναι ότι στην πρώτη οι σωματικές και πνευματικές δυνάμεις του εργαζομένου βρίσκονται σε κατάσταση εγρήγορσης. ◦ Στην γνήσια ετοιμότητα εφαρμόζονται πλήρως οι κανόνες του εργατικού δικαίου. Στην απλή ετοιμότητα (ή ετοιμότητα κλήσης), δεν εφαρμόζονται οι περί ελάχιστης αμοιβής και περί χρόνου εργασίας διατάξεις του εργατικού δικαίου, παρά εάν και στο μέτρο που έχει συμφωνηθεί. Πάντως εφαρμόζονται οι διατάξεις περί ετήσιας άδειας, καθώς αυτές περί καταγγελίας της σύμβασης.  Σύμβαση ομαδικής εργασίας ◦ Στην περίπτωση αυτή μία ομάδα προσώπων με κάποια κοινά χαρακτηριστικά και συνδυασμένη τεχνική ή άλλη ειδίκευση (π.χ. οικοδομικό συνεργείο, προσωπικό κουζίνας μεγάλων ξενοδοχείων, ομάδα φορτοεκφορτωτών, αλιευτική ομάδα) ή με συνδυασμένες καλλιτεχνικές δεξιότητες (π.χ. μουσική ορχήστρα ή θεατρικός θίασος ή άλλο καλλιτεχνικό συγκρότημα, όπως ακροβατικό συγκρότημα) μπορεί να αναλάβει από κοινού την παροχή σχετικών εργασιών ή υπηρεσιών, χωρίς να συνάπτει ο κάθε ένας από τα μέλη που την συναπαρτίζουν ξεχωριστή σύμβαση εργασίας με τον αντίστοιχο εργοδότη, αλλά συμβάλλονται όλοι τους δια μέσου ενός «αρχηγού» (αρχιμάστορα, αρχιμάγειρα, «πρώτο όργανο» κ.ο.κ.), ο οποίος, για τη σύναψη της σχετικής εργασιακής σχέσης, ενεργεί κατ’ εντολή και λογαριασμό των μελών της ομάδας 36

 Κατ’ οίκον απασχόληση ◦ Στην Ελλάδα -πλην δύο συγκεκριμένων νομοθετικών αναφορών- δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις για την «κατ’ οίκον εργασία» (home work, travail à domicile) ◦ Η μία διάταξη που αναφέρεται στην «κατ’ οίκον εργασία» ορίζει ότι δεν εφαρμόζεται η εργατική νομοθεσία στους «κατ’ οίκον εργαζόμενους» σε πόλεις με πληθυσμό μικρότερο των κατοίκων ◦ Η δεύτερη διάταξη εισάγει τεκμήριο μη ύπαρξης εξαρτημένης εργασίας στην περίπτωση της «κατ’ οίκον» απασχόλησης και της «τηλεργασίας», όταν η σύμβαση καταρτίζεται εγγράφως και κατατίθεται εντός 15 ημερών στην οικεία επιθεώρηση εργασίας  Μετακινούμενοι εργαζόμενοι (πλασιέ-πωλητές, οδηγοί, εισπράκτορες κ.λπ.)  Τηλεργασία Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης και/ή πραγματοποίησης της εργασίας, που χρησιμοποιεί τις τεχνολογίες της πληροφορίας, στο πλαίσιο μιας σύμβασης ή μιας σχέσης εργασίας, στην οποία μια εργασία που θα μπορούσε επίσης να πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, διενεργείται εκτός αυτών των εγκαταστάσεων κατά τακτικό τρόπο ◦ Λόγοι ανάπτυξης της τηλεργασίας  Ανάπτυξη της Τηλεπικοινωνιακής Τεχνολογίας  Ανάπτυξη της Πληροφορικής Τεχνολογίας  «Πάντρεμα» πληροφορικής και τηλεπικοινωνίας  Αύξουσα κινητικότητα του κεφαλαίου  Ημερήσια απώλεια χρόνου από τη μεταφορά των φυσικών προσώπων και τη μεταφορά του προϊόντος της εργασίας  Αντιμετώπιση οικογενειακών και άλλων προσωπικών προβλημάτων  Αντιμετώπιση προβλημάτων ποιότητας ζωής  Μορφές εμφάνισης τηλεργασίας:  Κατ’ οίκον τηλεργασία (home working, travail électronique à domicile)  Παροχή εργασίας σε άλλο τηλεργατικό χώρο (τηλεργατικά κέντρα)  Κινητή (ή νομαδική) τηλεργασία (mobile teleworking, travail mobile)  Εκτός συνόρων τηλεργασία (teleworking «off-shore») (από επιχειρήσεις υπεργολαβίας του τριτογενούς τομέα σε χώρες χαμηλού μισθολογικού κόστους) 37

 Ποιοι θεωρούνται διευθυντικά στελέχη: Πρόκειται για πρόσωπα με ιδιαίτερα προσόντα, μόρφωση και ικανότητες ή πρόσωπα ιδιαίτερης εμπιστοσύνης, που χρησιμοποιεί ο εργοδότη σε θέσεις υπεύθυνες για τη διοίκηση της επιχείρησης και τα οποία ασκούν «στο πόδι του» εργοδοτικά καθήκοντα. ◦ Η σχέση εργασία των διευθυντικών στελεχών είναι σχέση εξαρτημένης εργασίας ◦ Πότε ο εργαζόμενος θεωρείται διευθυντικό στέλεχος:  η υψηλή θέση στην ιεραρχία της επιχείρησης,  ο υψηλός βαθμός πρωτοβουλίας και ανεξαρτησίας στη λήψη αποφάσεων,  η συγκέντρωση στο πρόσωπό του αρμοδιοτήτων, διοικητικών ή τεχνικών, αποφασιστικής σημασίας για τη λειτουργία, την οργάνωση και την πορεία της επιχείρησης,  δυνατότητα παρέμβασης στην πρόσληψη ή απόλυση του προσωπικού,  οι υψηλές αποδοχές,  σχετικά ελεύθερο ωράριο απασχόλησης με ευρεία σύγχυση του εργασιακού και του προσωπικού χρόνου ◦ Εξαιρούνται από την νομοθεσία για τα χρονικά όρια εργασίας και συγκεκριμένα:  οι διατάξεις για την αμοιβή των υπερωριών, της ιδιόρρυθμης υπερωρίας και για κάθε «πρόσθετη εργασία»  οι διατάξεις σχετικά με την αμοιβή της νυκτερινής εργασίας, οι διατάξεις για την αποζημίωση για εκτός έδρας διανυκτέρευση  οι διατάξεις σχετικά με την αμοιβή των Κυριακών και της εβδομαδιαίας ανάπαυσης ◦ Δικαιούνται επιδομάτων εορτών και εφαρμόζονται και σ’ αυτούς οι διατάξεις περί καταγγελίας της σύμβασης εργασίας τους ◦ Αμφισβητείται εάν εξαιρούνται και από τις διατάξεις για την κανονική άδεια, τις αποδοχές και το επίδομα αδείας 38

 Φύση σχέσης μελών Δ.Σ. ανώνυμης εταιρείας με το νομικό πρόσωπο: Τα μέλη του Δ.Σ. των ανωνύμων εταιρειών συνδέονται με αυτές με σύμβαση άμισθης εντολής, αλλά δεν αποκλείεται παράλληλα να υφίσταται μεταξύ αυτών και της εταιρείας σχέση έμμισθης εντολής ή παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών ή ακόμη και σχέση εξαρτημένης εργασίας. Έτσι, ο διευθύνων σύμβουλος ή άλλο μέλος του Δ.Σ. μπορεί να κατέχει τη θέση του Γενικού Διευθυντή ή του προϊσταμένου κάποιου ιδιαίτερου τομέα δράσης (οικονομικός, εμπορικός διευθυντής κ.ο.κ.) ή του εξειδικευμένου τεχνικού ή οικονομικού ή νομικού συμβούλου, συνδεόμενος με την εταιρεία ως προς τη σχέση του αυτή με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ή με σχέση έμμισθης εντολής  Το πρόβλημα του χαρακτηρισμού της σχέσης: Βασικό ζήτημα που προκύπτει από μία τέτοια εργασιακή σχέση είναι ο ίδιος ο χαρακτηρισμός της ως εξαρτημένης εργασίας, αφού συχνά είναι δυσαπόδεικτο εάν οι όποιες πρόσθετες υπηρεσίες που προσφέρει στην εταιρεία ένα μέλος του Δ.Σ. παρέχονται υπό την εποπτεία, τις εντολές και τις κατευθύνσεις του εργοδότη, με άλλα λόγια του ίδιου του Δ.Σ. ή παρέχονται με άλλη συμβατική σχέση, όπως με σύμβαση έργου, παροχή ανεξαρτήτων υπηρεσιών ή με σχέση έμμισθης εντολής  Το ζήτημα του κύρους της εργασιακής σχέσης: Με βάση την εμπορική νομοθεσία, οι συμβάσεις του νομικού προσώπου με τα μέλη του Δ.Σ. και τους Διευθυντές είναι άκυρες όταν εξέρχονται των ορίων της «τρέχουσας συναλλαγής» της εταιρείας μετά των πελατών της και δεν έχει παρασχεθεί σχετική προηγούμενη έγκριση από τη Γενική Συνέλευση 39

 Έννοια ανηλίκου: Θεωρούνται όσοι δεν έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους  Απαγόρευση απασχόλησης ανηλίκων κάτω των 15 ετών, με εξαίρεση: ◦ Στην περίπτωση απασχόλησης σε οικογενειακές γεωργικές, δασικές και κτηνοτροφικές εργασίες ◦ Όσων απασχολούνται πρόσκαιρα σε καλλιτεχνικές και παρεμφερείς απασχολήσεις, μέχρι τρεις μήνες, υπό τον έλεγχο του κηδεμόνα τους και μετά έγκριση της Επιθεώρησης Εργασίας  Απαγόρευση απασχόλησης ανηλίκων (μέχρι 18 ετών), σε εργασίες, έργα ή δραστηριότητες οποιασδήποτε μορφής που από τη φύση τους ή τις συνθήκες που εκτελούνται είναι πιθανό να βλάψουν την υγεία, την ασφάλεια ή να προσβάλλουν την ηθική τους ◦ Επιτρέπεται η απασχόληση σε εργασίες μη επικίνδυνες ή ανθυγιεινές και που δεν βλάπτουν την ψυχική υγεία ή δεν εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών, εφόσον όμως έχουν καθοριστεί με απόφαση του Υπ. Εργασίας και ο ανήλικος έχει εφοδιαστεί με βιβλιάριο εργασίας μετά από ιατρικές εξετάσεις  Χρονικά όρια εργασίας ανηλίκων ◦ Ανήλικοι, που δεν έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος, καθώς και ανήλικοι που φοιτούν σε γυμνάσια, λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικές επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές, δεν μπορεί να απασχολούνται περισσότερο από έξι ώρες την ημέρα και τριάντα ώρες την εβδομάδα ◦ Η υπερωριακή απασχόληση των ανηλίκων απαγορεύεται ◦ Οι ανήλικοι εργαζόμενοι δικαιούνται ημερήσια ανάπαυση δώδεκα τουλάχιστον συνεχείς ώρες, στις οποίες πρέπει να περιλαμβάνεται το διάστημα από τις δέκα το βράδυ μέχρι τις έξι το πρωί ◦ Η απασχόληση των ανηλίκων σε καλλιτεχνικές ή παρεμφερείς δραστηριότητες δεν μπορεί να υπερβαίνει τις δύο έως πέντε ώρες (ανάλογα με την ηλικία του ανηλίκου)  Αμοιβή ανηλίκων ◦ Οι ανήλικοι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση το κατώτατο τουλάχιστον ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη που προβλέπεται από την εθνική γενική συλλογική σύμβαση εργασίας κατ' αναλογία των ωρών απασχόλησής τους 40

 Ανάλογα με τη φύση της εργασίας, δηλαδή αν είναι πνευματική ή σωματική, οι εργαζόμενοι (μισθωτοί) διακρίνονται σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία σε υπαλλήλους ή εργάτες.  Η διάκριση αυτή επηρεάζει την εργασιακή τους σχέση  τόσο κατά τη διάρκεια της (όροι αμοιβής και απασχόλησης),  όσο και κατά τη λήξη της (καταβολή αποζημίωσης κλπ),  Ο χαρακτηρισμός του μισθωτού ως υπαλλήλου ή εργάτη γίνεται ◦βάσει αντικειμενικών κριτηρίων (πνευματική εργασία), γίνεται αποκλειστικά και μόνο από το είδος και τη φύση της παρεχόμενης εργασίας ◦όχι από χαρακτηρισμό που δίνεται από τη σύμβαση εργασίας ή τον τρόπο υπολογισμού της αμοιβής του, ή από την κατοχή τυπικών προσόντων (πτυχίο δίπλωμα κλπ). ◦περιπτώσεις που προσδιορίζεται από το νόμο ή την ιδιότητα του υπαλλήλου ή εργάτη σε ορισμένες κατηγορίες μισθωτών(ξενοδοχουπάλληλοι, εμπορικοί υπάλληλοι).  Πάντως ο τρόπος υπολογισμού και καταβολής των αποδοχών δεν αποτελεί κριτήριο και είναι αδιάφορο αν ο εργαζόμενος αμείβεται με μηνιαίο μισθό ή ημερομίσθιο ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο.

 πότε; ◦Δικαιοπρακτική ικανότητα ◦Νόμιμη εκπροσώπηση εργοδότη ◦Έγγραφος τύπος; ◦Βιβλιάριο υγείας ◦Άδεια εργασίας ◦Ανυπαρξία επαγγελματικής άδειας  Συνέπειες ◦Λύση (ex nunc) ◦Αδικαιολόγητος πλουτισμός εργοδότη