Γαρύφαλλος Αραμπατζής

Παρουσίαση με θέμα: "Γαρύφαλλος Αραμπατζής"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Γαρύφαλλος Αραμπατζής
Πολυκριτήρια ανάλυση αποφάσεων: εφαρμογές στην αγροτική οικονομία, τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον Γαρύφαλλος Αραμπατζής Επίκουρος Καθηγητής τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

2 Εισαγωγή Η πολυκριτήρια ανάλυση αποφάσεων (Multicriteria Decision Aid, MCDA ή Multicriteria Decision Making) είναι ένας εξελισσόμενος χώρος της επιχειρησιακής έρευνας, ο οποίος τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση της πολυκριτήριας ανάλυσης αποτέλεσε η απλή διαπίστωση ότι η επίλυση πολύπλοκων και ιδιαίτερα σημαντικών προβλημάτων λήψης αποφάσεων δεν είναι δυνατό να πραγματοποιείται μέσω μιας μονόπλευρης και μονοδιάστατης ανάλυσης. Κατά την προσπάθεια, όμως εξέτασης όλων των παραμέτρων ενός προβλήματος και των κριτηρίων/παραγόντων που επηρεάζουν τη λήψη της κατάλληλης απόφασης, γεννάται ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο ορισμένες φορές αποθαρρύνει τους αποφασίζοντες και αναλυτές από την υιοθέτηση αυτής της πιο ρεαλιστικής προσέγγισης. Το πρόβλημα αυτό αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί η σύνθεση όλων των παραμέτρων ώστε να επιτευχθεί η λήψη ορθολογικών αποφάσεων. Η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού αποτελεί το βασικό αντικείμενο της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων. Η κύρια όμως ειδοποιός διαφορά της πολυκριτήριας ανάλυσης από άλλες εναλλακτικές προσεγγίσεις, δεν είναι η απλή σύνθεση όλων των παραμέτρων ενός προβλήματος. Αυτή πραγματοποιείται και μέσω άλλων μεθοδολογικών προσεγγίσεων. Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολυκριτήριας ανάλυσης είναι η πραγματοποίηση της αναγκαίας σύνθεσης υπό το πρίσμα της πολιτικής λήψης αποφάσεων και του συστήματος προτιμήσεων και αξιών, το οποίο συνειδητά ή ασυνείδητα χρησιμοποιεί ο αποφασίζοντας.

3 Ιστορική αναδρομή Από τα πρώτα κιόλας βήματα της ανθρωπότητας η λήψη αποφάσεων ήταν μια διαδικασία πολυδιάστατης, φύσης καθώς πάντα πραγματοποιούνταν (συνειδητά ή ασυνείδητα) μια ανάλυση όλων των επιμέρους παραγόντων που σχετίζονταν με την απόφαση. Ως πρώτη τεκμηριωμένη προσπάθεια επιστημονικής αντιμετώπισης του προβλήματος της σύνθεσης πολλαπλών κριτηρίων μπορεί να θεωρηθεί η εργασία του Pareto (1896) ο οποίος έθεσε τις απαραίτητες αξιωματικές βάσεις, εισάγοντας παράλληλα μια εκ των πλέον βασικών εννοιών της σύγχρονης πολυκριτήριας ανάλυσης, την έννοια της αποτελεσματικότητας (efficiency). Μεταπολεμικά ο Koopmans (1951) επέκτεινε την έννοια της αποτελεσματικότητας του Pareto εισάγοντας την έννοια του αποτελεσματικού συνόλου, δηλαδή του συνόλου των εναλλακτικών δραστηριοτήτων οι οποίες δεν κυριαρχούνται από καμία άλλη εναλλακτική δραστηριότητα. Κατά την ίδια περίπου χρονική περίοδο ( ) οι Von Neymann και Morgenstern (1944) αναπτύσσουν τη θεωρία χρησιμότητας, η οποία αποτελεί τη βάση ενός από τα κυριότερα μεθοδολογικά ρεύματα της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων. Στη δεκαετία του 1960 όλες οι προαναφερθείσες «προκαταρκτικές» ερευνητικές εργασίες αποτέλεσαν το έναυσμα για την πραγματοποίηση περαιτέρω έρευνας από τους Charnes και Cooper (1961) όσον αφορά τη σύνδεση της θεωρίας του γραμμικού προγραμματισμού και της πολυκριτήριας ανάλυσης (προγραμματισμός στόχων, goal programming) καθώς και από τον Fishburn (1965) όσον αφορά την επέκταση της θεωρίας χρησιμότητας σε προβλήματα λήψης αποφάσεων υπό καθεστώς πολλαπλών κριτηρίων. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960 η πολυκριτήρια ανάλυση άρχισε να απασχολεί και τους Ευρωπαίους επιχειρησιακούς ερευνητές. Πρωτοπόρος μεταξύ αυτών υπήρξε ο Roy (1968) ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία των σχέσεων υπεροχής (outranking relations) και θεωρείται ο ιδρυτής της «Ευρωπαϊκής σχολής» της πολυκριτήριας ανάλυσης. Τις επόμενες δύο δεκαετίες ( ) η πολυκριτήρια ανάλυση αναπτύχθηκε ραγδαία σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και σε θέματα πρακτικών εφαρμογών για την αντιμετώπιση διαφόρων πολύπλοκων πραγματικών προβλημάτων λήψης αποφάσεων. Προς την κατεύθυνση αυτή σημαντική υπήρξε η συμβολή της πληροφορικής και των υπολογιστών.

4 Βασικές έννοιες και μεθοδολογία
Όπως ήδη αναφέρθηκε κύριο αντικείμενο της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων και κοινό στοιχείο όλων των μεθοδολογικών προσεγγίσεων του χώρου αυτού είναι η ανάπτυξη και χρήση υποδειγμάτων σύνθεσης όλων των βασικών παραμέτρων ενός προβλήματος, έτσι ώστε να υποστηριχθεί ο αποφασίζοντας στη λήψη ορθολογικών αποφάσεων στη βάση του συστήματος αξιών και προτιμήσεων που τον διέπει. Η επίτευξη του στόχου αυτού είναι προφανώς μια ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία, η οποία δεν οδηγεί σε βέλτιστες λύσεις και αποφάσεις, αλλά σε ικανοποιητικές λύσεις οι οποίες ανταποκρίνονται στη γενικότερη πολιτική που ακολουθεί ο αποφασίζοντας. Το πολυκριτηριακό πρόβλημα χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές παραμέτρους (Roy, 1996): -Ένα σύνολο εναλλακτικών ενεργειών (ή απλά εναλλακτικών) Α={α1, .., αp}. Ο όρος εναλλακτική αναφέρεται στο αντικείμενο της απόφασης το οποίο και πρέπει να είναι πεπερασμένου αριθμού και καλά ορισμένο. -Μια συνεπή οικογένεια κριτηρίων G={g1, …, gq}. Κάθε κριτήριο συνιστά μια πραγματική συνάρτηση ορισμένη στο σύνολο Α των εναλλακτικών, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπει την σύγκριση των εναλλακτικών α και b – ως προς μία συγκεκριμένη θέση j – μέσω της χρήσης των αριθμών gj(α) και gj(b). -Το σύνολο των εκτιμητών των εναλλακτικών ενεργειών ως προς τα κριτήρια. Το τελευταίο αυτό σύνολο, μας δίνεται συνήθως στην μορφή ενός πίνακα (πολυκριτηριακού πίνακα), με τις γραμμές να αναφέρονται στα κριτήρια και τις στήλες στις εναλλακτικές ενέργειες.

5 Τα πολυκριτηριακά προβλήματα απόφασης ταξινομούνται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες (προβληματικές) (Roy, 2005), όπου κάθε μια από αυτές χαρακτηρίζει το είδος της απόφασης και κατευθύνει την διαδικασία υποστήριξης καθώς και το είδος των τελικών αποτελεσμάτων: (α) Επιλογής: Επιλογή του υποσυνόλου των “βέλτιστων” εναλλακτικών ενεργειών (π.χ Κατά τη χωροθέτηση ενός εργοστασίου η προβληματική αφορά την επιλογή της πλέον κατάλληλης τοποθεσίας). (β) Ταξινόμησης: Σύνδεση της κάθε εναλλακτικής σε προκαθορισμένες κατηγορίες (Κατά την αξιολόγηση μιας αίτησης δανειοδότησης το αντικείμενο της ανάλυσης αφορά την αξιολόγηση του αιτούντα και την ταξινόμηση του είτε στην κατηγορία των αποδεκτών αιτήσεων είτε στην κατηγορία των απορριπτέων αιτήσεων). (γ) Κατάταξης: Κατάταξη των εναλλακτικών σύμφωνα με την φθίνουσα (ή αύξουσα) τάξη προτίμησης (Κατά την εισαγωγή των μαθητών σε μια πανεπιστημιακή σχολή απαιτείται η κατάταξη τους βάσει της βαθμολογίας του στις εισαγωγικές εξετάσεις). (δ) Περιγραφική: Η τελευταία αυτή προβληματική αποσκοπεί στην διασαφήνιση του πολυκριτηριακού προβλήματος και στην απόδοση μιας ξεκάθαρης εικόνας που θα βοηθήσει στην υποστήριξη της απόφασης. Στα πλαίσια της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων, κάθε παράγοντας που επιδρά στη λήψη μιας απόφασης θεωρείται ότι έχει τη μορφή ενός κριτηρίου.

6 Κύρια θεωρητικά ρεύματα
Οι Pardalos et al (1995) προτείνουν τέσσερις ομαδοποιήσεις των μεθοδολογικών προσεγγίσεων της πολυκριτήριας ανάλυσης. Α. Πολυκριτήριος Μαθηματικός Προγραμματισμός (Multiobjective Mathematical Programming) Β. Πολυκριτήρια Θεωρία Χρησιμότητας (Multiattribute Utility Theory) Γ. Θεωρία των σχέσεων υπεροχής (Outranking Relations) Δ. Αναλυτική-Συνθετική Προσέγγιση (Preference Disaggregation Approach) Η πολυκριτήρια θεωρία χρησιμότητας, η θεωρία των σχέσεων υπεροχής και η Αναλυτική-Συνθετική Προσέγγιση, προσανατολίζονται προς την αντιμετώπιση διακριτών προβλημάτων λήψης αποφάσεων. Απώτερος στόχος τους, είναι η σύνθεση όλων των κριτηρίων με σκοπό την αξιολόγηση ενός πεπερασμένου συνόλου εναλλακτικών δραστηριοτήτων σύμφωνα με τις προβληματικές της επιλογής, κατάταξης ή ταξινόμησης. Αντίθετα ο Πολυκριτήριος Μαθηματικός Προγραμματισμός αποτελεί μια γενίκευση της γνωστής θεωρίας του μαθηματικού προγραμματισμού σε περιπτώσεις όπου πρέπει να βελτιστοποιηθούν πολλαπλές αντικειμενικές συναρτήσεις. Η γενική μαθηματική διατύπωση ενός προβλήματος πολυκριτήριου μαθηματικού προγραμματισμού έχει την ακόλουθη μορφή: Μεγιστοποίηση { f1(x), f2(x),….,fn(x)} Υπό περιορισμούς: x E A Όπου x το διάνυσμα των μεταβλητών απόφασης, f1, f2,….,fn είναι οι αντικειμενικές συναρτήσεις του προβλήματος και Α είναι ο χώρος των εφικτών λύσεων το οποίο οροθετείται από ένα σύνολο περιορισμών.

7 Η πολυκριτήρια θεωρία χρησιμότητας αποτελεί γενίκευση της κλασσικής θεωρίας χρησιμότητας.
Σκοπός της πολυκριτήριας θεωρίας χρησιμότητας είναι η μοντελοποίηση και αναπαράσταση του συστήματος αξιών που συνειδητά ή ασυνείδητα ακολουθεί ο αποφασίζοντας μέσω μιας συνάρτησης αξιών/χρησιμότητας U. Η συνάρτηση αυτή εκφράζεται βάσει του συνόλου των κριτηρίων αξιολόγησης τα οποία καθορίζουν το αποτέλεσμα της αξιολόγησης: U (G) = U (g1, g2,….,gn). Η πλέον συνηθισμένη μορφή συνάρτησης χρησιμότητας που χρησιμοποιείται σε ερευνητικό και πρακτικό επίπεδο είναι η προσθετική. Η συγκεκριμένη συνάρτηση είναι άθροισμα γινομένων των συντελεστών στάθμισης των κριτηρίων με τις συναρτήσεις μερικών χρησιμοτήτων των κριτηρίων αξιολόγησης. Κάθε συνάρτηση μερικής χρησιμότητας ui (gi) καθορίζει την αξία/χρησιμότητα των εναλλακτικών βάσει των επιδόσεων τους στο κριτήριο gi, ενώ κάθε συντελεστής wi υποδεικνύει την παραχώρηση (trade–off) που είναι διατεθειμένος να κάνει ο αποφασίζοντας σε ένα κριτήριο αναφοράς, προκειμένου να πετύχει αύξηση μιας μονάδας στο κριτήριο gi. Η διαδικασία ανάπτυξης μιας συνάρτησης χρησιμότητας βασίζεται στη συνεργασία ενός ειδικού αναλυτή με τον αποφασίζοντα. Για το σαφή καθορισμό της συνάρτησης χρησιμότητας των κριτηρίων αξιολόγησης, καθώς και η μορφή των συναρτήσεων μερικών χρησιμοτήτων.

8 Για τον καθορισμό των συναρτήσεων μερικών χρησιμοτήτων, στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν παρουσιαστεί διάφορες αλληλεπιδραστικές τεχνικές. Οι τεχνικές αυτές προσπαθούν με άμεσο τρόπο και βάσει άλλων ερωτήσεων να «αποσπάσουν» από τον αποφασίζοντα τις πληροφορίες που απαιτούνται ώστε να καθοριστεί ο τρόπος με τον οποίο αξιολογεί τις εξεταζόμενες εναλλακτικές δραστηριότητες σε κάθε ένα από τα κριτήρια. Με βάση την ολική χρησιμότητα των εναλλακτικών δραστηριοτήτων όπως αυτή υπολογίζεται μέσω της συνάρτησης χρησιμότητας, ο αποφασίζοντας μπορεί να κατατάξει τις εναλλακτικές δραστηριότητες από τις καλύτερες (εναλλακτικές με την υψηλότερη ολική χρησιμότητα) προς τις χειρότερες (εναλλακτικές με τη χαμηλότερη ολική χρησιμότητα), να τις διαχωρίσει σε κατηγορίες ή να επιλέξει κάποια(ες) από αυτές.

9 Θεωρία των σχέσεων υπεροχής
Όλες οι τεχνικές οι οποίες βασίζονται στη θεωρία των σχέσεων υπεροχής λειτουργούν σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η ανάπτυξη μιας σχέσης υπεροχής (outranking relation) μεταξύ των εξεταζόμενων εναλλακτικών δραστηριοτήτων υπό την επιθυμητή μορφή (κατάταξη, ταξινόμηση, επιλογή). Κοινό στοιχείο των δύο αυτών σταδίων και βασική έννοια του συγκεκριμένου μεθοδολογικού ρεύματος της πολυκριτήριας ανάλυσης, αποτελεί η έννοια της σχέσης υπεροχής. Η σχέση υπεροχής είναι μια διμερής σχέση η οποία επιτρέπει την εκτίμηση της ισχύος της υπεροχής μιας εναλλακτικής δραστηριότητας x έναντι μιας άλλης εναλλακτικής δραστηριότητας y. Η ισχύς αυτή αυξάνει όσο περισσότερες είναι οι ενδείξεις υπέρ της υπεροχής της εναλλακτικής δραστηριότητας x (συμφωνία των κριτηρίων) χωρίς παράλληλα να υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που να αναιρούν την ισχύ της υπεροχής (ασυμφωνία των κριτηρίων). Όπως και στην περίπτωση της πολυκριτήριας θεωρίας χρησιμότητας, η ανάπτυξη της σχέσης υπεροχής βασίζεται σε πληροφορίες που παρέχει ο ίδιος ο αποφασίζοντας. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν τα βάρη (σημαντικότητα) των κριτηρίων αξιολόγησης. τα κατώφλια προτίμησης, αδιαφορίας και βέτο. Στην ομάδα αυτή ανήκουν οι οικογένειες των μεθόδων PROMETHEE και ELECTRE

10 Σχήμα 1: Η διαδικασία της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης
Αναλυτική – Συνθετική προσέγγιση Η πολυκριτήρια θεωρία χρησιμότητας και η θεωρία των σχέσεων υπεροχής, δίνουν ιδιαίτερο βάρος στη μοντελοποίηση και αναπαράσταση του συστήματος αξιών και προτιμήσεων του αποφασίζοντα μέσω μιας προκαθορισμένης μαθηματικής μορφής (συνάρτηση χρησιμότητας ή σχέση υπεροχής). Αντίθετα, η Αναλυτική-Συνθετική προσέγγιση προσανατολίζεται στην ανάπτυξη ενός μεθοδολογικού πλαισίου, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση των αποφάσεων που λαμβάνει ο αποφασίζοντας έτσι ώστε να καθοριστεί το κατάλληλο υπόδειγμα σύνθεσης των κριτηρίων που λαμβάνει ο αποφασίζοντας έτσι ώστε να καθοριστεί το κατάλληλο υπόδειγμα σύνθεσης των κριτηρίων το οποίο ανταποκρίνεται στο σύστημα αξιών και προτιμήσεων του αποφασίζοντα. Σχήμα 1: Η διαδικασία της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης

11 Η πολυκριτήρια θεωρία χρησιμότητας και η θεωρία των σχέσεων υπεροχής, ουσιαστικά συνθέτουν τα δεδομένα ενός προβλήματος ώστε να καταλήξουν στο τελικό αποτέλεσμα, ενώ, αντίθετα, η αναλυτική-συνθετική προσέγγιση αναλύει τα υπάρχοντα δεδομένα (σύνολο αναφοράς) ώστε να εντοπίσει το υπόδειγμα που αναπαριστά όσο πιο πιστά γίνεται το σύστημα αξιών και προτιμήσεων του αποφασίζοντος. Γενικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται στα πλαίσια της αναλυτικής-συνθετικής προσέγγισης είναι ανάλογη με αυτή της στατιστικής παλινδρόμησης. Πεδία εφαρμογών και συστήματα υποστήριξης αποφάσεων Η ραγδαία εξέλιξη του χώρου της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες όσον αφορά την ανάπτυξη μεθοδολογιών επέτρεψε την επιτυχημένη εφαρμογή τεχνικών από το χώρο αυτό σε διάφορα πεδία εφαρμογών. Εφαρμογές μεθόδων πολυκριτήριας ανάλυσης: αγροτικό μάνατζμεντ, διαχείριση ενεργειακών και φυσικών πόρων, μάρκετινγκ, μεταφορές, χρηματοοικονομική διοίκηση. Στην ανάπτυξη των εφαρμογών της πολυκριτήριας ανάλυσης σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η ανάπτυξη της τεχνολογίας των υπολογιστών. Η σύνδεση των δύο αυτών χώρων εκφράστηκε μέσω της ανάπτυξης συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων τα οποία ενσωματώνουν τεχνικές από το χώρο της πολυκριτήριας ανάλυσης. Τα συστήματα αυτά επιτρέπουν στους χρήστες (αποφασίζοντες) να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που παρέχουν πολυκριτήριες μεθοδολογίες στην αντιμετώπιση πολύπλοκων πρακτικών προβλημάτων.

12 Συμπεράσματα Ο χώρος της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων έχει πλέον καθιερωθεί ως ένα από τα βασικότερα πεδία στο χώρο της επιχειρησιακής έρευνας. Η ραγδαία εξέλιξη του χώρου αυτού, έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός διαφορετικού μεθοδολογικού πλαισίου ανάλυσης των προβλημάτων λήψης αποφάσεων. Κύρια χαρακτηριστικά του πλαισίου αυτού αποτελούν η αναγνώριση του πολυδιάστατου χαρακτήρα που χαρακτηρίζει τη διαδικασία λήψης της απόφασης και η ενσωμάτωση των προτιμήσεων και της πολιτικής που ακολουθεί ο αποφασίζοντας στη διαδικασία της ανάλυσης. Σημαντικά μελλοντικά σημεία έρευνας στο χώρο της πολυκριτήριας ανάλυσης αποτελούν: Η διερεύνηση των δυνατοτήτων συνδυασμού με άλλα ερευνητικά πεδία (προσεγγιστικά σύνολα, ασαφής λογική, μηχανική μάθηση, νευρωνικά δίκτυα, εξελικτικοί αλγόριθμοι). Η ανάπτυξη νέων διαδικασιών προσδιορισμού των παραμέτρων που περιγράφουν το σύστημα προτιμήσεων και αξιών του αποφασίζοντα. Η διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων, ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των διαφόρων μεθοδολογικών ρευμάτων της πολυκριτήριας ανάλυσης. Η ανάλυση νέων γενικών μορφών υποδειγμάτων σύνθεσης των κριτηρίων (Δούμπος και Ζοπουνίδης, 2004).

13 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 1. Πολυκριτήρια προσέγγιση για την αξιολόγηση των νομών της Ελλάδας σύμφωνα με τους τουριστικούς πόρους Σεραφείμ Πολύζος και Γαρύφαλλος Αραμπατζής Τα τουριστικά χαρακτηριστικά ή τουριστικοί πόροι μιας περιοχής, των γενικότερων δηλαδή χαρακτηριστικών της περιοχής τα οποία παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον και «έλκουν» τις τουριστικές ροές, μπορούμε καταρχήν να τα διακρίνουμε σε τρεις βασικές κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν εκείνα τα οποία έχουν σχέση με το κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον και την παράδοση κάθε περιοχής. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν εκείνα που έχουν σχέση με την ύπαρξη θάλασσας. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν όσα έχουν σχέση με την ύπαρξη βουνού. Συγκεκριμένα χρησιμοποιούμε τους δείκτες κοινωνικοπολιτιστικών πόρων, ακτών και φυσικών (δασικών) πόρων κάθε νομού, οι οποίοι αναλύονται σε επτά επί μέρους δείκτες και οι οποίοι απεικονίζονται με ξεχωριστές μεταβλητές. Ο δείκτης κοινωνικοπολιτιστικών πόρων αναλύεται στο δείκτη παραδοσιακών οικισμών, στο δείκτη πολιτιστικών μνημείων και στο δείκτη μνημείων διεθνούς ενδιαφέροντος. Ο δείκτης συνολικών ακτών αναλύεται στο δείκτη ακτών και στο δείκτη αμμωδών ακτών. Ο δείκτης φυσικών (δασικών) πόρων αναλύεται στο δείκτη δασικών περιοχών και στο δείκτη εθνικών δρυμών.

14 Ο δείκτης κοινωνικοπολιτιστικών πόρων αναφέρεται σε αρχαιότητες και μνημεία όλων των εποχών, μουσεία και ενδιαφέροντες παραδοσιακούς οικισμούς. Ο δείκτης ακτών αναφέρεται στο συνολικό μήκος των ακτών και των αμμωδών ακτών κάθε νομού. Τέλος ο δείκτης φυσικών (δασικών) πόρων αναφέρεται σε ορεινές κυρίως περιοχές, όπου υπάρχουν αξιόλογα δάση, εθνικοί δρυμοί, αξιόλογα τοπία, σπήλαια, ιαματικές πηγές, κ.λ.π. Για την απεικόνιση των δεικτών τουριστικών πόρων χρησιμοποιούμε τις τιμές που υπολογίσθηκαν στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο της Ελλάδας και περιέχονται σε άλλες μελέτες. Χρησιμοποιείται η πολυκριτήρια μέθοδος PROMETHEE (Preference Ranking Organization METHod for Enrichment Evaluation) η οποία στηρίζεται στη θεωρία των σχέσεων υπεροχής. Η θεωρία των σχέσεων υπεροχής αποτελεί ένα ιδιαίτερο μεθοδολογικό ρεύμα της πολυκριτήριας ανάλυσης. Όλες οι τεχνικές οι οποίες βασίζονται στη θεωρία των σχέσεων υπεροχής λειτουργούν σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η ανάπτυξη μιας σχέσης υπεροχής (outranking relation) μεταξύ των εξεταζόμενων εναλλακτικών δραστηριοτήτων, ενώ στο δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται η εκμετάλλευση της σχέσης υπεροχής ώστε να εξαχθεί το αποτέλεσμα της αξιολόγησης των εναλλακτικών δραστηριοτήτων υπό την επιθυμητή μορφή (κατάταξη, ιεράρχηση, επιλογή). Κύριο στοιχείο των δύο αυτών σταδίων και βασική έννοια του συγκεκριμένου μεθοδολογικού ρεύματος της πολυκριτήριας ανάλυσης, αποτελεί η έννοια της σχέσης υπεροχής. Η σχέση υπεροχής είναι μία διμερής σχέση η οποία επιτρέπει την εκτίμηση της ισχύος της υπεροχής μιας εναλλακτικής δραστηριότητας x έναντι μιας άλλης εναλλακτικής δραστηριότητας y.

15 Η ισχύς αυτή αυξάνει όσο περισσότερες είναι οι ενδείξεις υπέρ της υπεροχής της εναλλακτικής δραστηριότητας x (συμφωνία των κριτηρίων) χωρίς παράλληλα να υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που να αναιρούν την ισχύ της υπεροχής (ασυμφωνία των κριτηρίων). Χρησιμοποιεί κριτήρια για τα οποία εφαρμόζει έξη τύπους γενικών κριτηρίων με τις αντίστοιχες συναρτήσεις των κριτηρίων, για να προσδιορισθεί η υπεροχή μεταξύ δύο εναλλακτικών λύσεων (α, β) ως προς τα κριτήρια αυτά. Στην εργασία αυτή χρησιμοποιείται το γενικό κριτήριο του Gauss. Η συνάρτηση του κριτηρίου του Gauss παίρνει την ακόλουθη μορφή: H(d) = 1 – exp {-d2/2σ2}. Όπου d είναι η διαφορά μεταξύ των επιδόσεων των νομών για κάθε ζεύγος συγκρίσεων στον δείκτη τουριστικών πόρων gi και σ η τυπική απόκλιση του δείκτη gi. Οι νομοί ανά δύο θεωρούνται ως εναλλακτικές λύσεις (ki, kj) με i=1,2,3…….39 και j = 1,2,3,….,39 που ελέγχονται ως προς την υπεροχή, δηλαδή ποιος από τους δύο νομούς υπερέχει με βάση τα κριτήρια (δείκτες) που χρησιμοποιούνται και τα οποία είναι οι μεταβλητές που επιλέχθηκαν. Η συνάρτηση H(d) του γενικού κριτηρίου γράφεται ως ακολούθως (Brans and Vinke, 1985): P (ki , kj), η υπεροχή του νομού ki , όταν d ≥ 0 H (d) = { P (kj , ki), η υπεροχή του νομού kj , όταν d < 0 όπου P (ki , kj), P (kj , ki) είναι οι συναρτήσεις προτίμησης.

16 Εφαρμόζεται ο δείκτης προτίμησης Π( ki , kj ) που είναι ένας σταθμισμένος μέσος των συναρτήσεων προτίμησης P ( ki , kj ) με βάρη και εκφράζει την προτίμηση – υπεροχή του νομού ki  έναντι του kj όταν ελεγχθούν όλα τα κριτήρια (Brans and Vinke, 1985): (1) όπου k το πλήθος των κριτηρίων k = 1, 2,………,7 για τις εισροές και k = 1, 2,………,7 για τις εκροές, Wt είναι τα βάρη των κριτηρίων. Ο δείκτης προτίμησης Π(ki , kj) παίρνει τιμές μεταξύ 0 και 1.

17 Εξετάζονται ένα μεγάλο πλήθος σεναρίων (500 στον αριθμό) διαφορετικής κατανομής βαρών των κριτηρίων (δεικτών) και τελικά η καθαρή ροή για κάθε νομό είναι ο μέσος όρος των 500 επιμέρους τιμών. Ειδικότερα, για την κατάταξη των νομών μεταξύ τους προσδιορίζονται δύο ροές: Η εξερχομένη ροή που ορίζεται από τη σχέση: Φ+ (ki) = Σ Π (ki , kj) kj  E Α (2) Αντίστοιχα, η εισερχομένη ροή που ορίζεται από την παρακάτω σχέση: Φ- (ki) = Σ Π (kj , ki) kj E  Α (3) Όπου Α το σύνολο των εναλλακτικών λύσεων (νομών) που είναι 39. Η εξερχομένη ροή δηλώνει την συνολική υπεροχή του νομού ki έναντι όλων των άλλων νομών kj  και για όλα τα κριτήρια. Η εισερχομένη ροή δηλώνει την συνολική υπεροχή των άλλων νομών k­­j έναντι του νομού k­­i  και για όλα τα κριτήρια. Τέλος, η καθαρή ροή κάθε νομού k­­i  είναι η ποσότητα εκείνη με την οποία συγκρίνονται όλοι οι νομοί μεταξύ τους για να καταταγούν τελικά και εκτιμάται από τη σχέση: Φ (ki) = Φ+ (ki) - Φ- (ki) (4)

18 Στον πίνακα 1 συνοψίζονται τα αποτελέσματα της μεθόδου PROMETHEE και παρουσιάζεται η συνολική κατάταξη των νομών της ηπειρωτικής Ελλάδας ανάλογα με τους τουριστικούς πόρους που διαθέτουν. Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η κατάταξη των 5 καλύτερων νομών και στον πίνακα 3 παρουσιάζεται η κατάταξη των 5 χειρότερων νομών με βάση τους τουριστικούς πόρους που αξιολογήθηκαν. Ειδικότερα, ο νομός Αττικής κατατάσσεται ως ο καλύτερος νομός από πλευράς τουριστικών πόρων. Ο συγκεκριμένος νομός συνδυάζει εκτεταμένο μήκος ακτών, δύο από τους δέκα συνολικά εθνικούς δρυμούς της χώρας, καθώς και πλούσια και μακραίωνη ιστορική και πολιτιστική παράδοση. Στο νομό Αττικής, όπως και στη νησιωτική Ελλάδα έχει κυριαρχήσει το πρότυπο του μαζικού τουρισμού διακοπών. Η παρουσία δύο εθνικών δρυμών αλλά και οργανωμένων χώρων αναψυχής που δημιουργήθηκαν την τελευταία εικοσαετία έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη του ορεινού και φυσιολατρικού τουρισμού. Παράλληλα, στο νομό Αττικής αναπτύσσεται και το πρότυπο του αστικού και του πολιτιστικού τουρισμού, καθώς ο νομός διαθέτει πολλά μουσεία και μνημεία της αρχαιοελληνικής και βυζαντινής εποχής. Αντίθετα, ο νομός Κιλκίς κατατάσσεται ως ο χειρότερος νομός από πλευράς τουριστικών πόρων, καθώς ούτε παραθαλάσσιος είναι, ούτε ιστορική και πολιτιστική παράδοση αξιόλογη διαθέτει αλλά και σημαντικούς φυσικούς πόρους δεν έχει.

19 Πίνακας 1. Οι καθαρές ροές των νομών της Ελλάδας με τη μέθοδο PROMETHEE
Attiki 17,82 Evia 8 Chalkidiki 6,82 Messinia 5,28 Magnisia 5,22 Fthiotida 4,88 Ioannina 4,69 Aitoloakarnania 4,2 Arkadia 3,14 Ilia 2,01 Lakonia 1,43 Rodopi 1,41 Kavala 1,38 Achaia 1,24 Korinthia 0,56 Fokida 0,39 Evros 0,22 Viotia -0,26 Grevena -1,06 Argolida -1,21 (συνέχεια)

20 (συνέχεια) Πίνακας 1. Οι καθαρές ροές των νομών της Ελλάδας με τη μέθοδο PROMETHEE Larisa -1,49 Thessaloniki -1,53 Trikala -1,94 Serres -2,76 Arta -2,9 Pieria -3 Drama -3,02 Xanthi -3,09 Evritania -3,52 Preveza -3,66 Florina -4,09 Thesprotia -4,27 Kastoria -5,22 Lefkada -5,28 Imathia -5,6 Pella -6 Karditsa -6,3 Kozani -6,31 Kilkis -7,16

21 Πίνακας 2. Οι πέντε καλύτεροι νομοί από πλευράς τουριστικών πόρων
Attiki 17,82 Evia 8 Chalkidiki 6,82 Messinia 5,28 Magnisia 5,22 Πίνακας 3. Οι πέντε χειρότεροι νομοί από πλευράς τουριστικών πόρων Kilkis -7,16 Kozani -6,31 Karditsa -6,3 Pella -6 Imathia -5,6

22 2. Προβολή και κατάταξη τοπικών αναπτυξιακών δράσεων στο διαδίκτυο
Ζ. Ανδρεοπούλου, Θ. Κουτρουμανίδης, Γ. Αραμπατζής και Β. Μάνος Στο διαδίκτυο καταγράφονται διαδικτυακοί τόποι που υποστηρίζουν τοπικές δράσεις για ανάπτυξη, με έμφαση στις τοπικές αναπτυξιακές εταιρείες που υλοποιούν την κοινοτική πρωτοβουλία LEADER, τις ονομαζόμενες και ομάδες τοπικής δράσης LEADER. Οι διαδικτυακοί αυτοί τόποι αποτελούν ιστοσελίδες τοπικού αναπτυξιακού ενδιαφέροντος και δίνουν έμφαση στο πληροφοριακό υλικό για τις κοινοτικές δράσεις, τα εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα κλπ., ενώ ορισμένοι εξ αυτών προσφέρουν και πληροφορίες για την περιοχή, τον τουρισμό, την αναψυχή κλπ. Διαθέτουν χρήσιμους συνδέσμους, κυρίως με δημόσιους φορείς και επαρκή στοιχεία επικοινωνίας με τους αναπτυξιακούς φορείς. Παρέχουν επίσης διαδραστικές υπηρεσίες στους χρήστες και υποστήριξη κατά την πλοήγηση. Στον πίνακα 1 καταγράφονται 48 τοπικές αναπτυξιακές διαδικτυακές δράσεις που εντοπίστηκαν στον ελληνικό χώρο.

23 Φορέας τοπικής ανάπτυξης
Πίνακας 1. Τοπικές αναπτυξιακές διαδικτυακές δράσεις ΑΑ Φορέας τοπικής ανάπτυξης URL 1 Αναπτυξιακή Εταιρεία Δυτικής Μακεδονίας 2 Αναπτυξιακή Θεσσαλονίκης 3 Αναπτυξιακή Εταιρεία Δράμας 4 Αναπτυξιακή Εταιρεία Β.Δ. Θεσσαλονίκης 5 Αναπτυξιακή ΑΕ Ανατολικής Θεσσαλονίκης 6 Αναπτυξιακή Εταιρεία Αλεξανδρούπολης 7 Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου 8 Αναπτυξιακή Ημαθίας 9 Αναπτυξιακή Εταιρεία Χαλκιδικής 10 Αναπτυξιακή Ηρακλείου 11 Αναπτυξιακή Καστελλίου 12 Αναπτυξιακή Εταιρεία Λήμνου 13 Αναπτυξιακή Κιλκίς 14 ENA Χίου Αναπτυξιακή 15 Αναπτυξιακή Εταιρεία Λασιθίου 16 Αναπτυξιακή Ροδόπης 17 Αναπτυξιακή Φλώρινας 18 Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυκλάδων 19 Aναπτυξιακή ΔΕ Πάτρας 20 Πιερική Αναπτυξιακή 21 Αναπτυξιακή Καβάλας 22 Αναπτυξιακή Πέλλας 23 Αναπτυξιακή Καρδίτσας 24 Αναπτυξιακή Κρήτης (συνέχεια)

24 Φορέας τοπικής ανάπτυξης
(συνέχεια) Πίνακας 1. Τοπικές αναπτυξιακές διαδικτυακές δράσεις ΑΑ Φορέας τοπικής ανάπτυξης URL 25 Αναπτυξιακή Εταιρεία Ζαγορίου 26 Εταιρεία Ανάπτυξης Ν. Ηπείρου- Αμβρακικού 27 Αναπτυξιακή Εταιρεία Σερρών 28 Ήπειρος 29 Αναπτυξιακή Εταιρεία Μαγνησίας 30 Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου 31 Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας-Πύλης 32 Αιτωλική Αναπτυξιακή 33 Tριχωνίδα 34 Οργανισμός Ανάπτυξης Δ. Κρήτης 35 Αναπτυξιακό Κέντρο Ορ. Μυλοποτάμου Μαλεβυζίου 36 Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δ. Αθήνας 37 Αναπτυξιακή Βορείου Πελοποννήσου 38 Αναπτυξιακή Ολυμπίας 39 Αναπτυξιακή Αιτωλοακαρνανίας 40 Κέντρο Τοπικής Ανάπτυξης Δυτικής Αχαΐας 41 Αναπτυξιακή Επιχείρηση Ν.Α. Κέρκυρας 42 Ψηλορείτης 43 Αναπτυξιακή Φωκική 44 Αναπτυξιακή Ελασσόνας-Κισσάβου 45 Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάρνωνα 46 Δημοσυνεταιριστική Εταιρεία Έβρου 47 Αχαΐα 48 Αναπτυξιακή Τρικάλων

25 Σκοπός της εργασίας Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η κατάταξη των ιστοσελίδων στο διαδίκτυο που υποστηρίζουν οι τοπικές αυτές αναπτυξιακές δράσεις στην Ελλάδα με βάση τα χαρακτηριστικά των περιεχομένων τους.

26 Μεθοδολογία Στην εργασία αυτή μελετήθηκαν με σκοπό την κατάταξη τους 48 διαδικτυακοί τόποι που αντιπροσωπεύουν, ενισχύουν και προβάλλουν τοπικές αναπτυξιακές δράσεις. Τα χαρακτηριστικά περιεχομένου που εντοπίζονται στις ιστοσελίδες αυτές και αποτελούν συνήθως επιμέρους σελίδες στο διαδικτυακό τόπο είναι πληροφορίες για την εταιρεία, το προφίλ της εταιρείας, στοιχεία επικοινωνίας (διευθύνσεις, τηλέφωνα, φαξ, , φόρμες επικοινωνίας), βασικές πληροφορίες για προγράμματα από διάφορους εθνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς (όπως LEADER, ΟΠΑΑΧ, EQUAL, κλπ.), προκηρύξεις για μελέτες, πληροφοριακό υλικό για το κοινοτικό πλαίσιο στήριξης, διάφορα νέα και ανακοινώσεις, χρήσιμες ηλεκτρονικές διευθύνσεις (URL) και συνδέσμους με φορείς σχετικού ενδιαφέροντος, πληροφοριακό υλικό σε κάθε μορφή για την περιοχή (κείμενα, στοιχεία, πίνακες, χάρτες, φωτογραφικό υλικό, παρουσίαση τοπικών δραστηριοτήτων, τουρισμός, αναψυχή, κλπ.), υποστήριξη της αναζήτησης στην ιστοσελίδα, ευρετήριο θεμάτων ή site map, το έτος πρώτης ανάρτησης της ιστοσελίδας στο διαδίκτυο, την εταιρεία υλοποίησης, ανάπτυξης και υποστήριξης της ιστοσελίδας και στοιχεία για την επισκεψιμότητα της. Για την ανάλυση του περιεχομένου του κάθε διαδικτυακού τόπου εξετάζονται τα παρακάτω οκτώ (8) χαρακτηριστικά περιεχομένου – κριτήρια που αποδίδονται αντίστοιχα στις μεταβλητές Χ1 έως Χ8. Οι μεταβλητές αυτές λαμβάνουν τις τιμές 1 ή 0 αντίστοιχα αν η μεταβλητή υπάρχει ή όχι στο διαδικτυακό τόπο. Στον πίνακα 2 καταγράφονται οι τιμές των μεταβλητών Χ1 έως Χ8 για κάθε διαδικτυακό τόπο. Στον πίνακα του παραρτήματος καταγράφεται το περιεχόμενο των 8 μεταβλητών Χ1 έως Χ8 που αναφέρονται σε κάθε ένα διαδικτυακό τόπο όπως και τα βάρη τους σύμφωνα με την αξιολόγηση που έγινε για τα χαρακτηριστικά των περιεχομένων των διαδικτυακών τόπων από την εμπειρία των χρηστών τους.

27 Χαρακτηριστικό περιεχομένου
Πίνακας 1. Τα χαρακτηριστικά περιεχομένου - κριτήρια (μεταβλητές) και τα βάρη τους Μεταβλητή Βάρος μεταβλητής Χαρακτηριστικό περιεχομένου Χ1 0.25 Ενημερωτικό υλικό για προγράμματα Ε.Ε. κλπ. Χ2 0.13 On-line παροχή υπηρεσιών και ανάδραση Χ3 0.17 Στοιχεία επικοινωνίας με την Αναπτυξιακή Εταιρεία Χ4 0.20 Τοπικό πληροφοριακό υλικό, κείμενα, χάρτες, φωτογραφίες, αναψυχή, κλπ. Χ5 0.10 Διευθύνσεις και δικτυακοί σύνδεσμοι σχετικών φορέων X6 0.09 Υποστήριξη αναζήτησης στην ιστοσελίδα/site map Χ7 0.02 Έτος ανάρτησης της ιστοσελίδας στο διαδίκτυο Χ8 0.04 Καταγραφή της επισκεψιμότητας της ιστοσελίδας

28 Πίνακας 2. Οι τιμές των μεταβλητών Χ1 έως Χ8 για κάθε διαδικτυακό τόπο
Url X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 anko.gr 1 Aned.gr Aneth.gr Anae.gr Anatoliki.gr Aneta.gr Ando.gr Anhma.gr Anetha.gr Anher.gr Kastelli.gr Anel-sa.gr Anki.gr Enachios.gr Lasithinet.gr Anflo.gr Anetky.gr Adep.gr Pieriki-anaptyxiaki.gr Ankavala.gr Anpe.gr Anka.gr Ank.gr (συνέχεια)

29 Πίνακας 2. Οι τιμές των μεταβλητών Χ1 έως Χ8 για κάθε διαδικτυακό τόπο
(συνέχεια) Url X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 Anez.gr 1 Etanam.gr Aneser.gr Epirussa.gr Anem.gr Eapilio.gr Kenakap.gr Aitoliki.gr Trihonida.gr Oadyk.gr Ulac.gr Asda.gr Anvope.gr Anol.gr Anait.gr Ktada.gr Aenak.com Psiloritis.net.gr Anfo.gr Anelkis.gr Parnonas.gr Dimossin.gr Achaiasa.gr Trikala.gr

30 Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη συνολική κατάταξη των ιστοσελίδων είναι η πολυκριτήρια ανάλυση PROMETHEE II που στη συγκεκριμένη περίπτωση εφαρμόζει μια γραμμικής μορφής συνάρτηση έχοντας ως κριτήρια τα χαρακτηριστικά των περιεχομένων των ιστοσελίδων. Η πολυκριτήρια ανάλυση PROMETHEE II ανήκει στην οικογένεια των σχέσεων υπεροχής. Η θεωρία των σχέσεων υπεροχής αποτελεί ένα ιδιαίτερο μεθοδολογικό ρεύμα της πολυκριτήριας ανάλυσης (μέθοδοι της οικογένειας PROMETHEE και μέθοδοι της οικογένειας ELECTRE). Οι δύο αυτές βασικές οικογένειες μεθόδων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση κάθε μορφής προβλήματος που αφορά την αξιολόγηση ενός πεπερασμένου συνόλου εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Όλες οι τεχνικές οι οποίες βασίζονται στη θεωρία των σχέσεων υπεροχής λειτουργούν σε δύο στάδια: Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η ανάπτυξη μιας σχέσης υπεροχής (outranking relation) μεταξύ των εξεταζόμενων εναλλακτικών δραστηριοτήτων, ενώ στο δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται η εκμετάλλευση της σχέσης υπεροχής ώστε να εξαχθεί το αποτέλεσμα της αξιολόγησης των εναλλακτικών δραστηριοτήτων υπό την επιθυμητή μορφή (κατάταξη, ιεράρχηση, επιλογή) (Roy, 1991; Δούμπος και Ζοπουνίδης, 2004). Η πολυκριτήρια ανάλυση PROMETHEE II χρησιμοποιεί κριτήρια για τα οποία εφαρμόζει έξη τύπους γενικών κριτηρίων με τις αντίστοιχες συναρτήσεις των κριτηρίων, για να προσδιορισθεί η υπεροχή μεταξύ δύο εναλλακτικών λύσεων (α, β) ως προς τα κριτήρια αυτά (Brans and Vinke, 1985; Roy, 1991; Δούμπος και Ζοπουνίδης, 2004).

31 Οι διαδικτυακοί τόποι ανά δύο θεωρούνται ως εναλλακτικές λύσεις ( ki , kj ) με i = 1,2, ……,48
Η συνάρτηση H(d) του γενικού κριτηρίου γράφεται ως ακολούθως: P (ki , kj), η υπεροχή του διαδικτυακού τόπου ki , όταν d ≥ 0 H (d) = { P (kj , ki), η υπεροχή του διαδικτυακού τόπου kj , όταν d < 0 όπου P (ki , kj), P (kj , ki) είναι οι συναρτήσεις προτίμησης (Brans and Vinke, 1985) Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιούνται ως κριτήρια οι μεταβλητές Χ1, ..., Χ8, όπως περιγράφονται στον πίνακα 1, οι οποίες είναι κατηγορικές και βαθμολογούνται με 0 και 1 και για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται η συνάρτηση γραμμικής μορφής με ρ = 1. Χρησιμοποιούνται επίσης βάρη για τα κριτήρια που επελέγησαν με βάση την αξιολόγηση που έγινε για τα χαρακτηριστικά των περιεχομένων των διαδικτυακών τόπων από την εμπειρία των χρηστών τους (πίνακας 1).

32 Η εξερχομένη ροή που ορίζεται από τη σχέση:
Εφαρμόζεται ο δείκτης προτίμησης Π(ki, kj) που είναι ένας σταθμισμένος μέσος των συναρτήσεων προτίμησης P (ki , kj) με βάρη και εκφράζει την προτίμηση – υπεροχή του διαδικτυακού τόπου ki  έναντι του kj όταν ελεγχθούν όλα τα κριτήρια (Brans and Vinke, 1985) (1) όπου k το πλήθος των κριτηρίων k = 1, 2,………8 για τις εισροές και k = 1, 2,………8 για τις εκροές, Wt είναι τα βάρη των κριτηρίων. Ο δείκτης προτίμησης Π(ki , kj) παίρνει τιμές μεταξύ 0 και 1. Για την κατάταξη των διαδικτυακών τόπων μεταξύ τους προσδιορίζονται δύο ροές: Η εξερχομένη ροή που ορίζεται από τη σχέση: Φ+ (ki) = Σ Π (ki , kj) kj Ε Α (2) Αντίστοιχα, η εισερχομένη ροή που ορίζεται από τη σχέση: Φ- (ki) = Σ Π (kj , ki) kj Ε Α (3)

33 Όπου Α το σύνολο των εναλλακτικών λύσεων (διαδικτυακών τόπων) που είναι 48.
Η εξερχομένη ροή δηλώνει τη συνολική υπεροχή του διαδικτυακού τόπου k­­j έναντι όλων των υπολοίπων διαδικτυακών τόπων και για όλα τα κριτήρια. Η εισερχομένη ροή δηλώνει τη συνολική υπεροχή των υπολοίπων διαδικτυακών τόπων έναντι του διαδικτυακού τόπου k­­i και για όλα τα κριτήρια. Η καθαρή ροή κάθε διαδικτυακού τόπου k­­i  είναι η ποσότητα εκείνη με την οποία συγκρίνονται όλοι οι διαδικτυακοί τόποι μεταξύ τους για να καταταγούν τελικά και εκτιμάται από τη σχέση: Φ (ki) = Φ+ (ki) - Φ- (ki) (4)

34 Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα
Αποτελέσματα Η συνολική κατάταξη των διαδικτυακών τόπων με την μέθοδο PROMETHEE που περιγράφηκε παραπάνω παρουσιάζεται στον πίνακα 3. Πίνακας 3. Κατάταξη διαδικτυακών τόπων τοπικής ανάπτυξης Κατάταξη Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα 1 Αναπτυξιακή Εταιρεία Δυτικής Μακεδονίας 2 Αναπτυξιακή Ηρακλείου 3 Αναπτυξιακή Ροδόπης 4 Αναπτυξιακή Θεσσαλονίκης 5 Αναπτυξιακή Ημαθίας 6 Αναπτυξιακή Εταιρεία Δράμας 7 Αναπτυξιακή Εταιρεία Μαγνησίας 8 Αναπτυξιακή Εταιρεία Αλεξανδρούπολης 9 ENA Χίου Αναπτυξιακή 10 Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυκλάδων 11 Αναπτυξιακή Καστελλίου 12 Πιερική Αναπτυξιακή 13 Αναπτυξιακή Βορείου Πελοποννήσου 14 Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου 15 Αναπτυξιακή Εταιρεία Λασιθίου 16 Αναπτυξιακή Κιλκίς (συνέχεια)

35 Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα
(συνέχεια) Πίνακας 3. Κατάταξη διαδικτυακών τόπων τοπικής ανάπτυξης Κατάταξη Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα 17 Αναπτυξιακή ΑΕ Ανατολικής Θεσσαλονίκης 18 Αναπτυξιακή Εταιρεία Β.Δ. Θεσσαλονίκης 19 Αναπτυξιακή Εταιρεία Χαλκιδικής 20 Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου 21 Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δ. Αθήνας 22 Αναπτυξιακή Εταιρεία Λήμνου 23 Αναπτυξιακή Εταιρεία Σερρών 24 Εταιρεία Ανάπτυξης Ν. Ηπείρου- Αμβρακικού 25 Αναπτυξιακή Φλώρινας 26 Ήπειρος 27 Αναπτυξιακή Καβάλας 28 Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας-Πύλης 29 Tριχωνίδα 30 Αναπτυξιακή Καρδίτσας 31 Δημοσυνεταιριστική Εταιρεία Έβρου 32 Aχαϊα 33 Αναπτυξιακή Κρήτης 34 Αναπτυξιακή Επιχείρηση Ν.Α. Κέρκυρας (συνέχεια

36 Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα
(συνέχεια) Πίνακας 3. Κατάταξη διαδικτυακών τόπων τοπικής ανάπτυξης Κατάταξη Φορέας τοπικής ανάπτυξης που υποστηρίζει η ιστοσελίδα 35 Κέντρο Τοπικής Ανάπτυξης Δυτικής Αχαΐας 36 Aναπτυξιακή ΔΕ Πάτρας 37 Αναπτυξιακή Φωκική 38 Αναπτυξιακή Ελασσόνας-Κισσάβου 39 Αναπτυξιακή Πέλλας 40 Αναπτυξιακή Eταιρεία Ζαγορίου 41 Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάρνωνα 42 Αναπτυξιακό Κέντρο Ορ.Μυλοποτάμου Μαλεβυζίου 43 Ψηλορείτης 44 Αναπτυξιακή Ολυμπίας 45 Αναπτυξιακή Τρικάλων 46 Αιτωλική Αναπτυξιακή 47 Οργανισμός Ανάπτυξης Δ. Κρήτης 48 Αναπτυξιακή Αιτωλοακαρνανίας

37 Συζήτηση – Συμπεράσματα
Οι κατά τόπους αναπτυξιακές εταιρείες καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή πολιτικών που στοχεύουν στην ανασυγκρότηση και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου. Οι διαδικτυακοί τόποι τους είναι ένα από τα μέσα ενημέρωσης και πληροφόρησης των ιδιωτών και των νομικών προσώπων που δραστηριοποιούνται κυρίως τοπικά. Οι περισσότερες ιστοσελίδες που εξετάστηκαν αποτελούν διαδικτυακούς τόπους τοπικού αναπτυξιακού ενδιαφέροντος. Περιλαμβάνουν πολλές πληροφορίες για το αντικείμενο σε συνδυασμό με ένα πλήθος από παράπλευρες πληροφορίες που μπορούν να αξιοποιηθούν κατάλληλα. Επίσης, παρέχονται πληροφορίες για την περιοχή και υπάρχουν χρήσιμοι σύνδεσμοι, κυρίως για δημόσιους φορείς. Οι περισσότεροι διαδικτυακοί τόποι δίνουν έμφαση στο πληροφοριακό υλικό για τις κοινοτικές δράσεις, προγράμματα, μελέτες, προκηρύξεις ενώ ορισμένοι δίνουν έμφαση στις πληροφορίες για την περιοχή, τουρισμό, αναψυχή, κλπ. Στην κατάταξη που προέκυψε με τη μέθοδο PROMETHEE II παρουσιάζονται στις πρώτες θέσεις ιστοσελίδες αναπτυξιακών φορέων με έντονη και πολύχρονη δραστηριότητα και με πλούσιο πληροφοριακό υλικό για τις δραστηριότητές τους, όπως είναι οι αναπτυξιακές εταιρείες της Κοζάνης, του Ηρακλείου, της Θεσσαλονίκης, της Αλεξανδρούπολης, της Δράμας και των Δωδεκανήσων. Στον αντίποδα έχουμε τις ιστοσελίδες των αναπτυξιακών εταιρειών Αιτωλικού και Πάρνωνα με μικρή και σύντομη δραστηριότητα και με φτωχή έως και ανύπαρκτη πληροφόρηση σχετικά με τις δραστηριότητές τους. Η ύπαρξη των διαδικτυακών αυτών τόπων αποτελεί ένα πρώτο και πολύ σημαντικό βήμα για την προώθηση των τοπικών αναπτυξιακών δράσεων. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ανταπόκρισή τους από τους τοπικούς πληθυσμούς βασίζεται στην δυνατότητα πρόσβασης του πολίτη στο διαδίκτυο και στην επαρκή ή όχι αξιοποίηση του διαδικτύου από τους πολίτες.

38 3. ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΣΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΠΑΡΚΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΔΑΔΙΑΣ–ΛΕΥΚΙΜΗΣ–ΣΟΥΦΛΙΟΥ Γαρύφαλλος Αραμπατζής και Βαγγέλης Γρηγορούδης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τα τέλη του 19ου αιώνα η καθιέρωση του θεσμού των προστατευομένων περιοχών Στην Ελλάδα προβλέπονται σήμερα διάφορες κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών (εθνικοί δρυμοί, τα αισθητικά δάση, τα διατηρητέα μνημεία της φύσης, τα καταφύγια άγριας ζωής, οι περιοχές οικοανάπτυξης, δίκτυο «Φύση 2000») Στη χώρα μας ο θεσμός των προστατευόμενων περιοχών εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά το 1938 Αντί του όρου «εθνικό πάρκο» χρησιμοποιήθηκε ο όρος «εθνικός δρυμός» Η ζωνική διάκριση των προστατευομένων περιοχών (zoning) είναι ιδιαίτερα χρήσιμη Ο οικοτουρισμός αποτελεί έναν από τους κλάδους που συμβάλλουν ή μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτών των περιοχών Μπορεί να αποτελέσει πόλο και βασικό στήριγμα μιας ολοκληρωμένης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης αυτών των περιοχών Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση του βαθμού ικανοποίησης των επισκεπτών της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου σε τομείς όπως είναι η βιοποικιλότητα της περιοχής, τα φυσικά της χαρακτηριστικά, η εξυπηρέτηση και η πληρότητα των εγκαταστάσεων που φιλοξενούν τους επισκέπτες

39 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα διεξήχθη στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου Η περιοχή του Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου είναι από το 1980 προστατευόμενη με έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) Συμπεριλαμβάνεται στον  ελληνικό κατάλογο NATURA 2000, ενώ αποτελεί μία από τις 27 προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας για τις οποίες έχει ιδρυθεί φορέας διαχείρισης Η συνολική έκταση της περιοχής που έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 είναι εκτάρια, στα οποία, σύμφωνα με την ΚΥΑ του 1980, περιλαμβάνονται δύο πυρήνες αυστηρής προστασίας συνολικής έκτασης εκταρίων Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βιοτόπους της Ευρώπης, αλλά και μία από τις πληρέστερα διαχειριζόμενες περιοχές της χώρας Η διεξαγωγή της έρευνας έγινε με τη χρήση προσωπικών συνεντεύξεων Ο υπό έρευνα πληθυσμός είναι το σύνολο των επισκεπτών που η κύρια αιτία επίσκεψής τους ήταν η παρατήρηση της φύσης, η αναψυχή, η εκπαίδευση ή οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα ελευθέρου χρόνου

40 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Στην κατά συστάδες δειγματοληψία είναι απαραίτητη η ύπαρξη μόνο μιας λίστας ομάδων – συστάδων καθώς και των στοιχείων των επιλεγμένων μόνο συστάδων Η δειγματοληψία κατά συστάδες, είναι η δειγματοληψία που χρησιμοποιείται όταν είναι δύσκολη ή αδύνατη η αναγνώριση του συνόλου των μονάδων του πληθυσμού, είναι δυνατή όμως η ομαδοποίησή τους κατά συστάδες (μονάδες), με κάθε στοιχείο του πληθυσμού να ανήκει σε μια μόνο συστάδα Για την υλοποίηση της μεθόδου ο πληθυσμός χωρίζεται σε Ν ομάδες, από τις οποίες, με τυχαίο ή συστηματικό τρόπο, παίρνουμε ένα δείγμα n ομάδων. Από αυτές παίρνουμε παρατηρήσεις που προέρχονται από όλες τις μονάδες των επιλεγόμενων συστάδων Ο αριθμός των επιλεγόμενων μονάδων θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος ή ίσος του δύο (2). Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η επιλογή των n ομάδων γίνεται με απλή τυχαία δειγματοληψία Η επιλογή σε αυτό το στάδιο μιας από τις παραπάνω μεθόδους δειγματοληψίας εξασφαλίζει τη λήψη αμερόληπτων εκτιμήσεων των παραμέτρων του πληθυσμού

41 Υπολογισμός του μεγέθους δείγματος της έρευνας (αριθμός συστάδων)
Πριν από την τελική δειγματοληψία (230 άτομα) διεξήχθη προδειγματοληψία, για τη διενέργεια της οποίας επιλέχθηκαν πέντε (5) συστάδες Τα δεδομένα της προδειγματοληψίας χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό του μεγέθους του τελικού δείγματος (αριθμός συστάδων ή ομάδων) Η χρήση ερωτηματολογίου δεν περιορίζεται στην εκτίμηση μιας μόνο μεταβλητής του πληθυσμού, αλλά περισσοτέρων μεταβλητών Έτσι πρέπει να εκτιμήσουμε το μέγεθος του δείγματος για κάθε μια από τις μεταβλητές. Οι μεταβλητές που μας έδωσαν το μεγαλύτερο μέγεθος δείγματος (τις περισσότερες ημέρες δηλαδή) είναι αυτή που αναφέρεται στην ηλικία των επισκεπτών άνω των 50 ετών Αν τα μεγέθη δειγμάτων που εκτιμήθηκαν είναι παραπλήσια και το μέγεθος όλων είναι μέσα στις οικονομικές δυνατότητες της δειγματοληψίας, τότε ως μέγεθος του δείγματος επιλέγεται το μέγιστο Με αυτόν τον τρόπο η πιο μεταβαλλόμενη μεταβλητή εκτιμάται με την επιθυμητή ακρίβεια, ενώ οι υπόλοιπες, με μεγαλύτερη ακρίβεια από ότι έχει αρχικά καθοριστεί

42 Σχεδιασμός Ερωτηματολογίου
Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε αποτελείται από δύο μέρη και σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις αρχές της μεθόδου MUSA Το τμήμα Ατομικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τους λόγους επίσκεψης τους, την αφετηρία της επίσκεψης τους, το συγκοινωνιακό μέσο που χρησιμοποίησαν, την ηλικία τους, την εκπαίδευση τους, το επάγγελμα τους, το κόστος της επίσκεψης, το εισόδημα τους Το τμήμα Χαρακτηριστικά της Ικανοποίησης και εξετάζει τόσο την ολική όσο και τη μερική ικανοποίηση των επισκεπτών για τα 5 κριτήρια του προσωπικού, τα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, την πρόσβαση και τις υποδομές, τις ευκολίες αναψυχής, την ενημέρωση-επικοινωνία Το ερωτηματολόγιο κλείνει με μια ξεχωριστή ερώτηση σχετικά με την ολική ικανοποίηση των επισκεπτών από το εθνικό πάρκο. Όλες οι ερωτήσεις είναι κλειστές εκτός από την ερώτηση που αφορά το κόστος της επίσκεψης Το επίπεδο ικανοποίησης των επισκεπτών μετρήθηκε από πενταβάθμια κλίμακα: Ικανοποιημένος, Μάλλον ικανοποιημένος, Ούτε ικανοποιημένος/Ούτε δυσαρεστημένος, Μάλλον δυσαρεστημένος, Δυσαρεστημένος

43 Διαστάσεις Ικανοποίησης
Τα κριτήρια (χαρακτηριστικά) που χρησιμοποιήθηκαν για τη μέτρηση της ικανοποίησης των επισκεπτών από το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς επιλέχθηκαν με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία και αναλύθηκαν σε επιμέρους διατάσεις ικανοποίησης-υποκριτήρια όπως παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω Προσωπικό. Το κριτήριο αυτό περιλαμβάνει τέσσερα υποκριτήρια όπως οι γνώσεις του προσωπικού του Εθνικού Πάρκου, η ταχύτητα και εξυπηρέτηση, η επικοινωνία με τον επισκέπτη, η φιλικότητα Φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Το κριτήριο αυτό περιλαμβάνει τρία υποκριτήρια όπως η βλάστηση/χλωρίδα, η πανίδα και το τοπίο της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Πρόσβαση–Υποδομές. Το κριτήριο αυτό περιλαμβάνει επτά υποκριτήρια όπως οδικό δίκτυο (προς το εθνικό Πάρκο), οδικό δίκτυο (μέσα στο εθνικό Πάρκο), πεζοδρόμια, μονοπάτια, ξενώνας, οικοτουριστικό κέντρο/κέντρο πληροφόρησης, παρατηρητήριο Ευκολίες αναψυχής. Το κριτήριο αυτό περιλαμβάνει έξι υποκριτήρια όπως παγκάκια, θέσεις θέας, κιόσκια, πικ-νικ, τουαλέτες, δοχεία απορριμμάτων Ενημέρωση–Επικοινωνία. Το κριτήριο αυτό περιλαμβάνει τέσσερα υποκριτήρια όπως σήμανση, πινακίδες, χάρτες, φωτογραφικό υλικό/CD/DVD

44 Πίνακας 1. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης (συνολικά και επιμέρους)
Ολική Ικανοποίηση Προσωπικό Φυσικά Χαρακτηριστικά Πρόσβαση-Υποδομές Ευκολίες αναψυχής Ενημέρωση-Επικοινωνία Δυσαρεστημένος 0.87 0.44 2.61 1.74 Μάλλον δυσαρεστημένος 9.57 3.04 18.70 9.13 Ούτε δυσαρεστημένος Ούτε ικανοποιημένος 11.74 8.26 16.52 23.48 12.17 Μάλλον ικανοποιημένος 50.44 30.44 21.30 42.17 26.52 32.17 Ικανοποιημένος 27.39 57.83 74.35 31.30 28.70 44.78

45 Πίνακας 2. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης των επισκεπτών (υποκριτήριο προσωπικό)
Γνώαεις Εξυπηρέτηση Επικοινωνία Φιλικότητα Δυσαρεστημένος 0.44 0.87 1.74 1.30 Μάλλον δυσαρεστημένος 2.17 4.78 3.04 Ούτε δυσαρεστημένος Ούτε ικανοποιημένος 9.13 7.83 9.57 Μάλλον ικανοποιημένος 27.39 26.09 24.35 20.00 Ικανοποιημένος 60.87 60.44 61.74 67.39

46 Πίνακας 3. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης των επισκεπτών (υποκριτήριο φυσικά χαρακτηριστικά) Χλωρίδα Πανίδα Τοπίο Δυσαρεστημένος 0.44 1.30 0.00 Μάλλον δυσαρεστημένος 0.87 Ούτε δυσαρεστημένος Ούτε ικανοποιημένος 1.74 9.57 3.04 Μάλλον ικανοποιημένος 15.65 23.91 13.91 Ικανοποιημένος 82.17 64.35 82.61

47 Πίνακας 4. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης των επισκεπτών (υποκριτήριο πρόσβαση-υποδομές) Οδικό δίκτυο (προς το Εθνικό Πάρκο) Οδικό δίκτυο (μέσα στο Εθνικό Πάρκο) Πεζοδρόμια Μονοπάτια Ξενώνας Κέντρο Πληροφοριών Παρατηρητήριο Δυσαρεστημένος 4.78 3.04 9.13 1.30 1.74 0.87 Μάλλον 15.65 13.04 24.78 8.26 6.52 Ούτε δυσαρεστημένος ικανοποιημένος 10.00 12.17 18.70 25.65 28.26 Ικανοποιημένος 29.57 35.22 21.74 28.70 35.65 37.83 40.00 36.52 36.09 38.70 51.74 52.17

48 Πίνακας 5. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης των επισκεπτών (υποκριτήριο ευκολίες αναψυχής) Παγκάκια Θέσεις θέας Κιόσκια Πικ – νικ Τουαλέτες Δοχεία απορριμμάτων Δυσαρεστημένος 2.17 3.04 3.91 14.35 4.35 Μάλλον δυσαρεστημένος 18.70 12.61 18.26 17.83 23.91 17.39 Ούτε δυσαρεστημένος Ούτε ικανοποιημένος 13.48 20.87 27.39 15.22 Μάλλον ικανοποιημένος 25.22 28.70 22.61 30.00 Ικανοποιημένος 40.44 39.13 36.96 28.26 30.44 33.04

49 Πίνακας 6. Υπολογισμός συχνοτήτων στις ερωτήσεις ικανοποίησης των επισκεπτών (υποκριτήριο ενημέρωση-επικοινωνία) Σήμανση Πινακίδες Χάρτες Φωτογραφικό Υλικό Δυσαρεστημένος 3.48 3.91 1.74 Μάλλον δυσαρεστημένος 10.44 10.00 13.48 4.35 Ούτε δυσαρεστημένος Ούτε ικανοποιημένος 7.83 9.13 13.04 6.52 Μάλλον ικανοποιημένος 30.87 33.48 27.39 33.04 Ικανοποιημένος 47.39 43.91 42.17 54.35

50 Πίνακας 7. Ανάλυση ολικής ικανοποίησης
Κριτήρια Βάρος Δείκτης Ικανοποίησης Δείκτης Απαιτητικότητας Προσωπικό 19.07 90.74 -37.07 Φυσικά χαρακτηριστικά 18.38 94.56 -26.00 Πρόσβαση – Υποδομές 20.43 81.08 -27.38 Ευκολίες αναψυχής 23.76 72.31 -21.79 Ενημέρωση – Επικοινωνία 18.37 84.17 -31.88 Ολική ικανοποίηση 83.72 -39.85

51 Πίνακας 8. Βάρη, μέσοι δείκτες ικανοποίησης και μέσοι δείκτες απαιτητικότητας για το σύνολο των υποκριτηρίων Υποκριτήρια Βάρος Δείκτης Ικανοποίησης Δείκτης Απαιτητικότητας Γνώσεις 52.75 96.60 -77.25 Εξυπηρέτηση 15.25 88.10 -21.31 Επικοινωνία 15.50 -19.36 Φιλικότητα 16.50 90.63 -27.27 Χωρίδα 23.03 97.07 -47.90 Πανίδα 17.01 90.65 -29.46 Τοπίο 59.96 98.93 -79.99 Οδικό δίκτυο (προς) 14.29 74.95 -16.00 Οδικό δίκτυο (μέσα) 76.23 Πεζοδρόμια 13.14 60.39 -8.67 Μονοπάτια 15.14 77.56 -19.25 Ξενώνας 76.43 -13.81 Κέντρο πληροφοριών 86.35 Παρατηρητήριο 14.58 87.41 -17.67 Παγκάκια 18.17 79.95 -33.95 Θέσεις θέας 16.67 79.59 -28.00 Κιόσκια 16.65 75.81 -27.94 Πικ – νικ 14.89 69.72 -19.41 Τουαλέτες 13.25 57.38 -1.88 Δοχεία απορριμμάτων 20.38 79.07 -41.10 Σήμανση 20.22 84.97 -40.64 Πινακίδες 21.54 85.14 -44.30 Χάρτες 19.40 81.56 -38.14 Φωτογραφικό υλικό 38.84 93.41 -64.70

52

53

54

55

56

57

58