Κοινωνικές ασφαλίσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινωνικές ασφαλίσεις"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινωνικές ασφαλίσεις
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Κοινωνικές ασφαλίσεις 1η Ενότητα Εισαγωγικές παρατηρήσεις- Βασικές έννοιες - Α Ωρα μαθήματος : «Καθηγητής κάποιος που μιλάει στον ύπνο των άλλων.» + Ποιοι είναι εκείνοι – Τί θέλουν να κάνουν Πλάτων Τήνιος

2 Οικονομικά – μια εφαρμοσμένη επιστήμη
Αφετηρία οικονομικών – πρακτικά θέματα επικαιρότητας: Ζητήματα επιβάλλονται από έξω Οικονομικά=«καταθλιπτική επιστήμη» - dismal science Σχέση αμφίδρομη «Ανθρωποι της πράξης που πιστεύουν ότι, προσωπικά, είναι τελείως ελεύθεροι από οποιαδήποτε επιμόλυνση από την διανόηση είναι συνήθως δέσμιοι κάποιου ξεπερασμένου οικονομολόγου» - J.M.Keynes (1936), ch 24. Προστιθέμενη αξία οικονομολόγων – Έλεγχος στην Κοινή Λογική Ανάλυση πρακτικών προβλημάτων με πειθαρχημένο τρόπο Ρόλος στατιστικής πληροφόρησης και οικονομετρίας Προσγείωση στην πραγματικότητα Διατύπωση προτάσεων για το πώς καλύτερα οργανώνεται η ζωή μας - Οικονομικά της Ευημερίας (Welfare Economics) Στατιστικά – επιστήμη Σαν την αστρονομία σε σχέση με την μη δυνατότητα πειραμάτων. Δεν το κάνει λιγότερο επιστημονικό Χρήση μαθηματικών – δομή οικονομικών μαθηματική – αξιώματα – Θεωρήματα – Βελτιστοποίηση με περιορισμούς Εννοια της ισορροπίας / μακροχρόνια =--- ερμηνεύεται ως τάσεις Όμως (εδώ) – επικουρικά – Θεωρήματα μπορούν να αναζητηθούν : Επιχειρηματολογία – όχι ex cathedra Σημασία των διαφωνιών και της διατύπωσης εναλλακτικής άποψης

3 Ερωτήματα πολιτικής – Αναζητήσεις
Γήρανση του πληθυσμού - Ωρολογιακή βόμβα; Πως προετοιμαζόμαστε – Το ισοζύγιο των γενεών «Γιαγιάδες του Πολυτεχνείου» και απαιτήσεις Βιωσιμότητα ασφαλιστικού συστήματος «Βουλιάζουν τα Ταμεία» Και/ή «Συντάξεις Πείνας» ; Ιδιωτικοποίηση κοινωνικής ασφάλισης / Εθνικοποίηση ιδιωτικής; Πώς οργανώνονται άλλες χώρες -- Μεταρρυθμίσεις παντού Ρόλος και συνδυασμοί ιδιωτικής και κοινωνικής Φτώχεια και κοινωνική προστασία -- Ιστός ασφάλειας Προσαρμογή συστημάτων στην κοινωνική πραγματικότητα Ασφάλιση και αλλαγές προσανατολισμού Διαζύγια και κοινωνική προστασία γυναικών Κοινωνική προστασία / μακροοικονομία / δημοσιονομικά Ανάπτυξη και κοινωνική προστασία Παγκοσμιοποίηση: Εξίσωση προς τα κάτω; Κοινωνική προστασία, και η Ευρώπη για τους πολίτες Παρακολούθηση Τύπου - Web sites για παρακολούθηση θεμάτων ---

4 Περίγραμμα μαθήματος – 7 ενότητες σε 1 εξάμηνο
πηγές οικονομικής αβεβαιότητας στις σύγχρονες κοινωνίες και τον ρόλο των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης (social security) για την αντιμετώπισή τους. Διακρίνεται η κοινωνική ασφάλιση από την κοινωνική πρόνοια. Βασικά χαρακτηριστικά των προγραμμάτων κοινωνικών ασφαλίσεων. Προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης για συντάξεις. Προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης για υπηρεσίες υγείας, καθώς και τα Εθνικά Συστήματα Υγείας. Ασφαλίσεις ανεργίας. Προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας που στοχεύουν στην καταπολέμηση της φτώχειας. Οικονομική ανάλυση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης , με έμφαση στην επίδραση που ασκούν στην απασχόληση, στις επενδύσεις και στην ανάπτυξη.

5 Φτώχεια –Κοινωνική Πρόνοια
Ενδιαφέρον για την Φτώχεια τέλη 19ου αιώνα Rowntree ( ) και ανησυχία για την κακή φυσική κατάσταση κληρωτών στον πόλεμο των Μπόερ (1897/8) Απόλυτη φτώχεια - αδυναμία να φτάσουν ελάχιστο επίπεδο κατανάλωσης (π.χ. για επιβίωση). Τώρα – Σχετική Φτώχεια ή Κοινωνικός Αποκλεισμός «Αδυναμία πλήρους συμμετοχής στην ζωή της κοινωνίας» Αρα (α) εξαρτάται από κοινωνία (αλλάζει διαχρονικά και μεταξύ χωρών) και (β) όχι μόνο οικονομικά -- Πολυδιάστατο της φτώχειας Πρόσβαση σε κρίσιμα αγαθά που δεν διατίθενται μόνο σε αγορά Π.χ. Υγεία. Περίθαλψη, πολιτισμός, πρόσβαση σε τεχνολογία Προτεραιότητα καταπολέμησης Ανάγκη Μέτρησης --- αλλιώς ευχολόγιο Συμβατικός ορισμός – πολιτική συμφωνία - πολλαπλή μέτρηση ΕΕ: Συμβούλιο Λάκεν (Laeken) 2001 – 18 δείκτες για κοινωνική ένταξη Δημοσιεύονται από Eurostat κάθε χρόνο – εντάσσονται σε συνολική στρατηγική (Λισαβόνας – ορίζοντας ως το 2010) Παράδειγμα διασύνδεσης θεωρίας – πρακτικής Δείκτες προϋπήρχαν

6 Μέτρηση και δείκτες φτώχειας: Οι δείκτες του Λάκεν
Σχέση με το σχήμα της κατανομής εισοδήματος ( κατανομή πιθανοτήτων) Συμβατικά – γραμμή φτώχειας σχετίζεται με την διάμεσο – το εισόδημα του΄μεσαίου ατόμου’ Αποφεύγει ακραίες τιμές (τόσο υψηλές όσο και χαμηλές) Ανάγκη στοιχείων από δειγματοληπτικές έρευνες Κεντρική τιμή του Λάκεν στην ΕΕ – 60% της διαμέσου Χαρακτηρίζεται ως ‘Κίνδυνος φτώχειας’ - πολλαπλές διαστάσεις - Άλλες χώρες (+ΟΗΕ, ΟΟΣΑ) – χρήση του 50% Δημοσιοποιούνται και άλλες γραμμές (40%, 50%, 70%) Είσόδημα, Κατανάλωση, προβλήματα μέτρησης. Άλλοι δείκτες Πρόσβαση στην απασχόληση (νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση στην απασχόληση, ανεργια και μακροχρόνια ανεργία), βάθος φτώχειας, υγεία, συντελεστής Gini, παιδεία.

7 Ο δείκτης κινδύνου φτώχειας – 2001 -
Ο δείκτης κινδύνου φτώχειας – Πηγή: Eurostat Statistics in Focus, 2004 Από ECHP Η Ελλάδα 20% Αλλά – ιδιοκατοίκηση (αν ναι – 17%) - Ενοικιαστές 15%, ιδιοκατο=21 Ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι – εξηγούν γιατί μόνιμη Μόνιμη (παρατεταμένη) φτώχεια – φτωχός σε 3 από 4 χρόνια + τα τελευταίο EE=15%ΕΛ=20%, ΙΡΛ=21%, ΙΤ=19%, ΣΟΥΗΔ=9%

8 Γραμμή φτώχειας 2001 ΕΕ15 (4μελής οικογένεια)
Πηγή: Eurostat Statistics in Focus, 2004 Ελλάδα το ένα τρίτο Λουξ. Ποσό στην Ελλ = €750 τον μήνα – καταλαβαίνουμε γιατί κίνδυνος φτώχειας ΕΕ= €17469, ΕΛ=8955, ΠΤ=€7538, Γερ. €19855, Λουξ=€29113

9 Σχετική φτώχεια και ευημερία
Πηγή: Eurostat Statistics in Focus, 2004 Με κόκκινο χρώμα φτώχεια με βάση γραμμή του 1998 Ταχεία ανάπτυξη συμβαδίζει με διεύρυνση της σχετικής φτώχειας Είναι κακό για τους φτωχούς;

10 Η φτώχεια στην Ελλάδα έχει σήμερα γκρίζο χρώμα
Αλλά: Ιδιοκατοίκηση, αλληλεγγύη οικογένειας. (από ΕCHP 1998) Πρόβλημα της συγκεκριμένης γενιάς ή του συστήματος;

11 Συντάξεις, επάρκεια, κοινωνική πρόνοια
Είναι οι συντάξεις επαρκείς για να εξασφαλίζουν τους συνταξιούχους; Επάρκεια συμπληρώνει Βιωσιμότητα «Κοινωνική αποτελεσματικότητα» Αποτροπή φτώχειας και εξασφάλιση ικανοποιητικής σχέσης εισοδήματος εργασίας/ σύνταξης (‘Αναπλήρωση’). Εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος για όλους τους ηλικιωμένους – βασική αρχή καθολικών συστημάτων Δικαίωμα χωρίς εισφορές ως προϋπόθεση. Απορρέει από ιδιότητα του πολίτη Κοινωνική πρόνοια ως η βασική αρχή ‘Συστήματα Beveridge’ ή Καθολικής κάλυψης– σύνταξη για όλους που συμπληρώνουν κάποια ηλικία που σχετίζεται με τις ανάγκες τους Αγγλία, Δανία, Αυστραλία ος πυλώνας Συνδυάζονται συχνά με ‘ιδιωτικά’ ή συλλογικά συστήματα Καθολική κάλυψη μπορεί να χαρακτηρίζει και άλλα συστήματα Π.χ. ΕΣΥ στην Ελλάδα είναι καθολικής κάλυψης Δόθηκε μια ιδέα της Πρόνοιας -- Ανάγκες / Καθολικότητα / Δικαίωμα απορρέει από ιδιόηττα του πολίτη / (συχνά) χρηματοδότηση από φορολογία Κοινωνικός ιστός ασφάλειας

12 Κοινωνική πρόνοια: κύρια χαρακτηριστικά
Αφετηρία =Ανάγκες / Καταπολέμηση φτώχειας Προτεραιότητες συχνά μέσω επικέντρωσης (κριτήρια εισοδήματος και άλλα για τον εντοπισμό ανάγκης) Καθολικότητα / περιορισμένες διακρίσεις Δεν αποκτώνται / παρέχονται Δικαίωμα απορρέει από ιδιότητα του πολίτη / Χρηματοδότηση από (γενική) φορολογία Τμήμα του Κοινωνικού Ιστού Ασφάλειας Εγγύηση πόρων / Εισοδήματος– Ελάχιστης συμμετοχής Π.χ. ΕΚΑΣ μερικά, συντάξεις ανασφαλίστων ΟΓΑ

13 Μια άλλη παράδοση: Κοινωνική Ασφάλιση
Πρώτη εφαρμογή Καγγελάριος Bismarck στην Γερμανία: 1883 Υγεία 1889 Ασφάλιση γήρατος και αναπηρίας Τότε προσδόκιμο επιβίωσης < όριο ηλικίας Ταμεία συγκεντρώνουν εισφορές από εργοδότες και ασφαλισμένους υποχρεωτικά. Συντάξεις πληρώνονται μόνο αν έχουν πληρωθεί ελάχιστες εισφορές Στην Ελλάδα υπήρχαν σειρά Ταμείων που ασφάλιζαν κλάδους ΝΑΤ 1864, Εθνική Τράπεζα, Τυπογράφοιν κλπ ΙΚΑ 1936 – Συστηματική κάλυψη όλων των μισθωτών Έργο του Βενιζέλου, Υλοποιήθηκε από τον Μεταξά, Πρόοδος ανακόπηκε ’40, ΄ξανά 1950 Σταδιακή εξάπλωση από μεγάλες πόλεις προς χωριά Απορροφά παλιά ταμεία που συγχωνεύονται Μοιάζει με Τσέχικο (Μαζαρικ), επίσης ΗΠΑ

14 Γιατί ασφάλιση; Ασφάλιση εναντίον τίνος;
Γιατί ασφάλιση; Ασφάλιση εναντίον τίνος; Η ασφάλιση έχει την έννοια της κάλυψης του ρίσκου Μακροζωία Εξασφάλιση ότι υπάρχουν αρκετοί πόροι Εξασφάλιση απέναντι στην επαγγελματική ατυχία Δικαιολογεί την ύπαρξη κατώτατων ορίων. Υποβοήθηση αποταμίευσης -- προσέγγιση με ιδιωτική Μοιάζει με ασφαλίσεις ζωής (μακροχρόνιο σύμβόλαιο αποταμίευσης που εκταμιεύεται με συγκεκριμένο τρόπο ‘Απόδοση’ σχετίζεται με την ανάπτυξη της οικονομίας Αποταμίευση κύκλου ζωής - διευκόλυνση Αποταμιεύουν νέοι για να καταναλώσουν ηλικιωμένοι Επωφελείται του Νόμου Μεγάλων Αριθμών

15 Γιατί Κοινωνική; Τι εξηγεί ανάμειξη του Κράτους;
Γιατί Κοινωνική; Τι εξηγεί ανάμειξη του Κράτους; Αναδιανομή εισοδήματος/ Πόρων Μεταξύ γενεών και εντός γενιάς Σημασία μακροχρόνιας οπτικής Αστοχίες ελεύθερης αγοράς ‘Αντίστροφη επιλογή’ (adverse selection) και ‘ηθικός κίνδυνος’– Προβλήματα πληροφόρησης Ορισμένα ρίσκα ασφαλίζονται δύσκολα Πληθωρισμός – Μακροζωία. (μη ανεξάρτητα ρίσκα) Πατερναλισμός – Μόνοι τους οι άνθρωποι αποταμιεύουν λιγότερο από ό,τι θα χρειαστούν - “Ελλατωματική τηλεσκοπική δυνατότητα» (defective telescopic faculty) Defective telescopic faculty

16 Γιατί Κοινωνική; Επιχειρήματα «δεύτερης επιλογής»
Αγορές ανεπαρκώς αναπτυγμένες Κόστος ιδιωτικής ασφάλισης απαγορευτικό αν αγορές ‘ρηχές’ Κόστος της παροχής μηνιαίων παροχών (annuities) υψηλό Κόστος συλλογής / συμμόρφωσης Επιχείρημα για υποχρεωτικότητα (μπορεί να είναι και με μη κρατικό σύστημα) Αν υπάρχει κοινωνική πρόνοια, τότε κάποιος μπορεί να είναι ‘free rider’ – Λαθρεπιβάτης (/ Τζαμπατζής)

17 Ανταποδοτικότητα και βιωσιμότητα
έννοια της ανταποδοτικότητας (εισφορών) Από το πόσο στενή είναι η ανταπόδοση εξαρτώνται τα κίνητρα για την ασφάλιση Λαθρεπιβάτης – εισφέρεις λίγο/ παίρνεις πολύ Κίνητρα ασφάλισης και αποφυγή εισφορών Πρόβλημα δημιουργείται από κατώτατα όρια ΙΚΑ 60-70% των συνταξιούχων εισπράττουν Κατ. όρια Ανταποδοτικότητα συνολικά / για το άτομο. Βιωσιμότητα (συστήματος) Ασφάλιση= σύστημα υποσχέσεων Πόσο είναι πιστευτές; Υπαρξη ικανότητας πληρωμής – πρόβλεψη Πόσο μπορεί να επαναληφθεί; ¨όχι μια και έξω Συνάφεια με θέματα περιβάλλοντος – Δυνατότητα επανάληψης Μη εξάντληση δυνατοτήτων με την πρώτη φορά

18 Προσαρμοστικότητα (εκσυγχρονισμός) Μια Τρίτη συνιστώσα;
Προσαρμοστικότητα (εκσυγχρονισμός) Μια Τρίτη συνιστώσα; Πέραν Επάρκειας & Βιωσιμότητας - Η φύση των κινδύνων αλλάζει Προσαρμοστικότητα – Εκσυγχρονισμός Πώς στηρίζει οικονομικές και κοινωνικές λειτουργίες και αποστολές σε ένα κόσμο που άλλαξε και αλλάζει Οικονομία Κινητικότητα εργατικού δυναμικού Σχέση με αποταμίευση / τεχνολογικά πρότυπα Στήριξη αλλαγών Κοινωνία Διαζύγια – θέση γυναικών Λειτουργικότητα απαρχαιωμένων ρυθμίσεων

19 Οι Στόχοι του Συμβουλίου της ΕΕ στο Laeken (2001) για τις Συντάξεις
΄Συστήματα συντάξεων επιτελούν λειτουργίες (επιδιώξεις) σε 3 διαστάσεις ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΕΠΑΡΚΕΙΑ- «Κοινωνικά» ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ- «Οικονομικά» ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ- ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ «Διοίκηση- Μεταρρύθμιση» Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΌΤΗΤΑ ΚΛΕΙΔΙ -προσδίδει περιεχόμενο.

20 Ρόλος της Κοινωνικής προστασίας στον 21ο αιώνα
Πώς η Κοινωνική Αποστολή μεταφράζεται σε οικονομική ώθηση Ενάρετος κύκλος: Μέσω Εξυπηρέτησης κοινωνικών αναγκών προώθηση οικονομικών στόχων – επιτρέποντας περαιτέρω κοινωνική πρόοδο «Κοινωνική προστασία ως συντελεστής παραγωγής» -- Στρατηγική Λισαβόνας 2000 Εγινε ήδη 2 φορές – τέλη 19ου αιώνα, μεταπολεμικά – εκβιομηχάνιση 1950 και 1960. Αναζήτηση αντίστοιχου ρόλου τώρα «Εκσυγχρονισμός (Μεταρρύθμιση) της Κοινωνικής Προστασίας»