Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

Παρουσίαση με θέμα: "Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ Πρώτη μέριμνα του Ελευθέριου Βενιζέλου το 1912 ήταν η απελευθέρωση της Μακεδονίας, για την οποία ο κίνδυνος διαμελισμού ήταν πάντα υπαρκτός.Στις 5 Οκτωβρίου 1912 κηρύχτηκε ο πόλεμος εναντίον της Τουρκίας. Αρχιστράτηγος των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είχε ορισθεί ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος. Kαι άρχισε η προέλαση του ελληνικού στρατού προς τη Μακεδονία. Στις 11 Οκτωβρίου απελευθερώθηκε η Κοζάνη. Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΓΎΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΚΛΑΒΙΑ  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος την 12 Μαρτίου του 1912 κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία τις εκλογές και σχημάτισε Κυβέρνηση .Πρώτη του μέριμνα ήταν η απελευθέρωση της Μακεδονίας, για την οποία ο κίνδυνος διαμελισμού ήταν πάντα υπαρκτός και άμεσα ορατός. Η Βουλγαρία, με την άμεση υποστήριξη της Ρωσίας, δεν είχε θάψει τις αρπακτικές της βλέψεις. Με τη σύναψη της Βαλκανικής συμμαχίας, κηρύχθηκε την 5 Οκτωβρίου 1912 και ο πόλεμος εναντίον της Τουρκίας. Αρχιστράτηγος των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είχε ορισθεί ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος, γιος του βασιλιά Γεωργίου του Α', που δολοφονήθηκε αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Υπό την δική του αρχηγία και τη συμπαράσταση ικανότατων αξιωματικών, άρχισε η προέλαση του ελληνικού στρατού προς τη Μακεδονία. Ακολούθησαν οι νικηφόρες μάχες του Σαρανταπόρου, Ελασσόνας και την 9η Οκτωβρίου ο ελληνικός στρατός βρισκόταν μπροστά από την Κοζάνη. Την 10η απελευθερώθηκαν τα Σέρβια και στις 4 μ.μ. στις 11 Οκτωβρίου η Κοζάνη.

2 Στις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού, συμμετείχαν και ανταρτικά σώματα Κρητικών , που είχαν δράσει και στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Δυο από αυτά των οπλαρχηγών Γεωργίου Μακρή και Ιωάννου Καραβίτη στις 11η Οκτωβρίου 1912 απελευθέρωσαν τη Σιάτιστα. Την 12 Οκτωβρίου Τούρκοι στρατιώτες από τη Νεάπολη, κατέλαβαν τη Βρογγίστα (Καλονέρι) και προχωρούσαν προς τη Σιάτιστα, που ήταν ήδη ελεύθερη. Η μάχη της Σιάτιστας την ημέρα αυτήν ήταν συγκλονιστική. Τετρακόσιοι Τούρκοι, οργισμένοι από την αποτυχία τους, επέδραμαν στο μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, κατακρεούργησαν τον ηγούμενο Γαβριήλ, σκότωσαν ένα κοριτσάκι, ηλικίας μόλις τριών ετών, την Βιργινία Χρήστου Λάμπρου, και τις γυναίκες Μαρία Πάντου του Λάμπρου, Θεοδώρα Δημητρίου του Τριαντάφυλλου από το Μικρόκαστρο και στη συνέχεια λεηλάτησαν το μοναστήρι και το χωριό. 12/10 11/10 Καραβίτης Μακρής

3 Καούδης Δεληγιαννάκης
14/10 Γιάννης Κοντογιώργος Την 14η Οκτωβρίου η Σέλιτσα (Εράτυρα) είχε ήδη ελευθερωθεί από τα ανταρτικά σώματα των Ευθυμίου Καούδη, Δεληγιαννάκη και Ιωάννη Σεϊμένη. Την ίδια μέρα ο Καούδης με τους άντρες του κατευθυνόμενος προς το Μπλάτσι (Βλάστη), ενώ πλησίαζε στο χωριό Σισάνι, αντιλήφθηκε μία δύναμη από 27 Τούρκους ιππείς. Οι Τούρκοι πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση, αλλά νικήθηκαν και σκοτώθηκαν όλοι. Από τη μεριά των Ελλήνων σκοτώθηκε ο Γιάννης Κοντογιώργος. Όπως αποδείχτηκε, το τουρκικό αυτό σώμα ιππέων ήταν από την προσωπική φρουρά του Χαμζάμπεη από τη Νεάπολη, που είχε φορτώσει στα άλογα τους θησαυρούς του, με σκοπό να μεταφερθούν στο Σόροβιτς (Αμύνταιο) κι απ' εκεί σιδηροδρομικούς, μέσω Θεσσαλονίκης, στην Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος είχε ήδη διαφύγει. Καούδης Δεληγιαννάκης Σειμένης Την 14η Οκτωβρίου η Σέλιτσα (Εράτυρα) είχε ήδη ελευθερωθεί από τα ανταρτικά σώματα των Ευθυμίου Καούδη, Δεληγιαννάκη (αγνώστου ονόματος) και Ιωάννη Σεϊμένη από την Ανώπολη Σφακίων. Την ίδια μέρα ο Καούδης με τους άντρες του κατευθυνόμενος προς το Μπλάτσι (Βλάστη), ενώ πλησίαζε στο χωριό Σισάνι, αντιλήφθηκε μία δύναμη από 27 Τούρκους ιππείς, την οποία θεώρησε σαν εμπροσθοφυλακή άλλης μεγαλύτερης δύναμης που θα ακολουθούσε. Οι αντάρτες, αφού οχυρώθηκαν και έλαβαν θέσεις μάχης, κάλεσαν τους Τούρκους να παραδοθούν. Οι Τούρκοι πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση, αλλά νικήθηκαν και σκοτώθηκαν όλοι. Από τη μεριά των Ελλήνων σκοτώθηκε ο Γιάννης Κοντογιώργος. Όπως αποδείχτηκε, το τουρκικό αυτό σώμα ιππέων ήταν από την προσωπική φρουρά του Χαμζάμπεη από τη Νεάπολη, που είχε φορτώσει στα άλογα τους θησαυρούς του, με σκοπό να μεταφερθούν στο Σόροβιτς (Αμύνταιο) κι απ' εκεί σιδηροδρομικούς, μέσω Θεσσαλονίκης, στην Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος είχε ήδη διαφύγει. Την 16 Οκτωβρίου απελευθερώθηκαν τα Γρεβενά και την 17η το Κρίφτσι, η σημερινή Κιβωτός, όπου έδρευε ένας λόχος τουρκικού στρατού, από το ανταρτικό σώμα του Κρητικού Παύλου Γύπαρη. Έτσι ο κλοιός γύρω από τη Νεάπολη γινόταν όλο και πιο ασφυκτικός για τους Τούρκους.

4 Την 18η Οκτωβρίου 1912, οι Κρήτες οπλαρχηγοί Ευθύμιος Καούδης και Ηλίας Δεληγιαννάκης κατέλαβαν τη γέφυρα της Σμίξης για να μην έρθουν Τουρκικές ενισχύσεις από την Καστοριά. Δύναμη 500 Τούρκων είχε ήδη κινηθεί προς Νεάπολη, έφτασε στη Γέφυρα και επιτέθηκε. Αργότερα επέστρεψαν στην Καστοριά, ανασυντάχθηκαν και εξόρμησαν και πάλι για να καταλάβουν τη γέφυρα. Και η επίθεσή τους αυτή αποκρούστηκε με απόλυτη επιτυχία, με ένα μόνο τραυματία από την πλευρά των Ελλήνων, που ήταν ο γενναίος οπλαρχηγός Ευθύμιος Καούδης. 18/10 Μία μέρα νωρίτερα, την 18η Οκτωβρίου 1912, οι Κρήτες οπλαρχηγοί Εθύμιος Καούδης και Ηλίας Δεληγιαννάκης, διαβλέποντες ότι προς βοήθεια των εγκλωβισμένων στη Νεάπολη Τούρκων θα έρχονταν οπωσδήποτε ενισχύσεις από την Καστοριά, έσπευσαν και κατέλαβαν θέσεις στη γέφυρα της Σμίξης. Και ήταν σωστή η πρόβλεψη τους. Δύναμη 500 Τούρκων είχε ήδη κινηθεί προς Νεάπολη, έφτασε στη Γέφυρα και επετέθη εναντίον των υπερασπιστών της, μπροστά όμως στη λυσσαλέα αντίσταση των Ελλήνων επέστρεψαν στην Καστοριά και ανασυναχθέντες επετέθησαν και πάλι. για να καταλάβουν τη γέφυρα. Και η επίθεσή τους αυτή αποκρούστηκε με απόλυτη επιτυχία, με ένα μόνο τραυματία από την πλευρά των Ελλήνων, που ήταν ο γενναίος οπλαρχηγός Ευθύμιος Καούδης. Την γενική αρχηγία όλων των ελληνικών δυνάμεων, που επρόκειτο να πραγματοποιήσουν την επίθεση για την κατάληψη της Νεάπολης, είχε ένας αξιωματικός ονόματι Καμπούρης, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Μπεκήρ Αγάς Τουρκαλβανοί Καούδης Δεληγιαννάκης

5 19/10 ΛΟΧΟΣ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΤΣΟΤΥΛΙ
Οι άνδρες των εθελοντικών κρητικών σωμάτων, που είχαν καταλάβει την 19η Οκτωβρίου 1912 το Τσούρχλι Γρεβενών (Άγιο Γεώργιο σήμερα), ξεκίνησαν με κατεύθυνση τη Νεάπολη. Μαζί τους ήταν και τακτικός στρατός. Συμμετείχαν στην επιχείρηση αυτή τα σώματα των Γύπαρη και Νικολούδη, των Μαυρογένη και Ζουδιανού και των Κατεχάκη και Μακρή. Γύπαρης και Νικολούδης, κατέλαβαν πρώτα το Πυλωρί και αφού αφόπλισαν τους Τούρκους κατοίκους του προχώρησαν προς τη Νεάπολη. Δεν απείχαν όμως τα σώματα αυτά των Κρητών ούτε μιας ώρας ποδαρόδρομο από τη Νεάπολη, όταν αντιλήφθηκαν, ότι ένας λόχος τουρκικού στρατού κατευθυνόταν προς το Τσοτύλι, με σκοπό να κατασφάξουν μαθητές και καθηγητές του ιστορικού γυμνασίου και να το κάψουν. Η είδηση έγινε στο Τσοτύλι έγκαιρα γνωστή. Οι καθηγητές διασκόρπισαν τους μαθητές στα παρακείμενα διάφορα χωριά, δυτικά του Τσοτυλίου, ενώ ο πληθυσμός έλαβε κι αυτός την ίδια κατεύθυνση. Για να ανακόψουν την προέλαση των Τούρκων προς το Τσοτύλι οι άνδρες των σωμάτων Γύπαρη και Νικολούδη οχυρώθηκαν σε μία ρεματιά του χωριού Μαρτσίστι (σημερινής Περιστέρας) και άρχισαν να πυροβολούν. Οι Τούρκοι ανέκοψαν την προέλασή τους και κατευθύνθηκαν στο Καλλιστράτι. 19/10 ΛΟΧΟΣ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΤΣΟΤΥΛΙ Οι άνδρες των εθελοντικών κρητικών σωμάτων, που είχαν καταλάβει την 19η Οκτωβρίου 1912 το Τσούρχλι Γρεβενών (Άγιο Γεώργιο σήμερα), ξεκίνησαν με κατεύθυνση τη Νεάπολη. Ήθελαν πρώτα να ανιχνεύσουν και ελέγξουν την κατάσταση, τη δύναμη και διάταξη του εχθρού. Μαζί τους ή­ταν και τακτικός στρατός. Συμμετείχαν στην επιχείρηση αυτή τα σώματα των Γύπαρη και Νικολούδη, που με ανιχνευτή οδηγό τον Χρήστο Γαζέπη, προχώρησαν προς τα βορειοδυτικά της Νεάπολης, των Μαυρογένη και Ζουδιανού προς τα βορειοανατολικά και των Κατεχάκη και Μακρή προς το κέντρο. Γύπαρης και Νικολούδης, κατέλαβαν πρώτα το Πυλωρί και αφού αφόπλισαν τους Τούρκους κατοίκους του προχώρησαν πιο πολύ προς τη Νεάπολη. Δεν απείχαν όμως τα σώματα αυτά των Κρητών ούτε μιας ώρας ποδαρόδρομο από τη Νεάπολη, όταν αντιλήφθηκαν, ότι ένας λόχος τουρκικού στρατού κατευθυνόταν προς το Τσοτύλι, με προφανέστατο σκοπό να κατασφάξουν μαθητές και καθηγητές του ιστορικού γυμνασίου και να κάψουν το Γυμνάσιο. Η είδηση έγινε στο Τσοτύλι έγκαιρα γνωστή. Οι καθηγητές διασκόρπισαν τους μαθητές στα παρακείμενα διάφορα χωριά, δυτικά του Τσοτυλίου, ενώ ο πληθυσμός έλαβε κι αυτός την ίδια κατεύθυνση. Για να ανακόψουν την προέλαση των Τούρκων προς το Τσοτύλι οι άνδρες των σωμάτων Γύπαρη και Νικολούδη οχυρώθηκαν σε μία ρεματιά του χωριού Μαρτσίστι (σημερινής Περιστέρας) κι απ' εκεί άρχισαν να πυροβολούν εναντίον του προελαύνοντος τουρκικού λόχου. Οι Τούρκοι ανέκοψαν την προέλασή τους και κατευθύνθηκαν στο Καλλιστράτι. Νέες τουρκικές δυνάμεις από τη Νεάπολη ενίσχυσαν τους Τούρκους που βρίσκονταν στο Καλλιστράτι. Κατεχάκης Μακρής Γύπαρης Νικολούδης Μαυρογένης Ζούδιανος

6 ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΙ Ήταν η 19η Οκτωβρίου του Η μάχη στο Καλλιστράτι άναψε. Οι Γύπαρης και Νικολούδης προχώρησαν προς το Αηδονοχώρι. Η κίνηση αυτή ήταν καθοριστική για την έκβαση της μάχης, σ' αυτή τη φάση, διότι οι Τούρκοι εγκατέλειψαν το Καλλιστράτι και πήγαν στη Νεάπολη. Οι Κρήτες θεωρώντας ότι οι Τούρκοι δε θα επανέρχονταν, άφησαν οι αρχηγοί εκεί οκτώ μόνο άνδρες και απομακρύνθηκαν, με σκοπό ν' ανασυνταχθούν και πραγματοποιήσουν την τελική εξόρμηση για τη Νεάπολη. Οι Τούρκοι όμως, αφού ενισχύθηκαν από νέες δυνάμεις, επετέθηκαν με σφοδρότητα στο Καλλιστράτι, αλλά και στο Αηδονοχώρι. Στο μεταξύ δύο Κρητικοί, οι Χρ. Ξιλανάκης και ο Χρ. Αυγουστάκης, έπεσαν νεκροί. Οι εναπομείναντες Κρητικοί μαχητές εγκατέλειψαν το Καλλιστράτι, το οποίο οι Τούρκοι παρέδωσαν στις φλόγες και κατέστρεψαν τελείως 19/10 Γιάννης Κοντογιώργος Χρ. Ξιλανάκης Χρ. Αυγουστάκης ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΙ Ήταν η 19η Οκτωβρίου του Η μάχη στο Καλλιστράτι άναψε. Οι Γύπαρης και Νικολούδης, για να υπερφαλαγγίσουν τον εχθρό και τον θέσουν ανάμεσα σε δυο πυρά, προχώρησαν προς το Αηδονοχώρι. Η κίνηση αυτή ήταν καθοριστική για την έκβαση της μάχης, σ' αυτή τη φάση, διότι οι Τούρκοι εγκατέλειψαν το Καλλιστράτι και πήγαν στη Νεάπολη. Με αλαλαγμούς και ιαχές χαράς μπήκαν στο χωριό οι Κρήτες. Θεωρώντας ότι οι Τούρκοι δε θα επανέρχονταν, άφησαν οι αρχηγοί εκεί οκτώ μόνο άνδρες, ήτοι τους Μανώλη Βαγγελινά, Στ. Κόκκινο, Κωνσταντίνο Κτενά, Στέφανο Καλογεράκη, Μιχαήλ Μελαδάκη, Νικόλαο Γιαλίρη, Χρ. Αυγουστάκη και Χρ. Ξιλανάκη και απομακρύνθηκαν, με σκοπό ν' ανασυνταχθούν και πραγματοποιήσουν την τελική εξόρμηση για τη Νεάπολη. Οι Τούρκοι όμως, αφού ενισχύθηκαν από νέες δυνάμεις, επετέθησαν με σφοδρότητα, όχι μόνο εναντίον των Κρητών που έμειναν στο Καλλιστράτι, αλλά και των Ελλήνων που βρίσκονταν στο Αηδονοχώρι. Επακολούθησε μία σωστή γιγαντομαχία. Οχτώ μόνο Κρήτες που είχαν ταμπουρωθεί σε διάφορα ση­εία του χωριού Καλλιστράτι, αμύνθηκαν ηρωικά και απέκρουσαν προσωρινά έναν ολόκληρο τουρκικό λόχο. Στο μεταξύ δύο Κρητικοί, οι Χρ. Ξιλανάκης και ο Χρ. Αυγουστάκης, από τον Άγιο Βασίλειο, προφανέστατα, Ρεθύμνης ή Βιάνου Ηρακλείου, έπεσαν νεκροί. Τον πρώτο τον βρήκε μία τουρκική σφαίρα στο μέτωπο και το δεύτερο σ’ ένα πόδι και στο στήθος. Ένας τρίτος μαχητής, ο Μιχαήλ Μελαδάκης, τραυματίσθηκε και απομακρύνθηκε από το πεδίο της μάχης. Οι εναπομείναντες Κρητικοί μαχητές, μπροστά σ' αυτήν την κατάσταση, αποδεκατισμένοι και ολιγάριθμοι πλέον έναντι του πολυπληθούς εχθρού, εγκατέλειψαν το Καλλιστράτι, το οποίο οι Τούρκοι παρέδωσαν στις φλόγες και κατέστρεψαν τελείως. Γύπαρης Νικολούδης

7 Νεκροί από τη Μάχη στο Καλλιστράτι : Ο Νικόλαος Χατζόπουλος ,
Νεκροί από τη Μάχη στο Καλλιστράτι : Ο Νικόλαος Χατζόπουλος , Ο Θωµάς Χατζόπουλος η σύζυγός του Φωτεινή. Ο Λουκάς(Δούκας) Ζηκόπουλος Ο Ευθύµιος Χασιώτης Νεκροί από τη Μάχη στο καλλιστράτι Ο Νικόλαος Χατζόπουλος πήρε µέρος και στη µάχη σαν αγγελιοφόρος και οδηγός των Κρητών στρατιωτών. Ήταν αυτός που οδήγησε τους στρατιώτες στο χωριό και στη συνέχεια στα υψώµατα του Αηδονοχωρίου προκειµένου να κυκλώσουν τους Τούρκους. Δεν αποκλείεται να ήταν και ένοπλος. Υπάρχει σχετική προφορική µαρτυρία από κατοίκους του χωριού. Πυροβολήθηκε από Τούρκους στρατιώτες την ώρα που προσπαθούσε να σώσει το σπίτι του, όταν το έβαλαν φωτιά. Ήταν οι στιγµές που οι Κρήτες είχαν οπισθοχωρήσει από το χωριό και το είχαν ανακαταλάβει οι Τούρκοι. Με την αποχώρηση των ελληνικών δυνάµεων οι Τούρκοι παρέδωσαν το χωριό στις φλόγες και το κατέστρεψαν εντελώς. Ο Θωµάς Χατζόπουλος ενθουσιασµένος από την παρουσία του ελληνικού στρατού, έλαβε µέρος στη µάχη, πυροβολώντας τους Τούρκους από την αυλή του σπιτιού του µε ένα όπλο τύπου''γκρα''.'Εγινε όµως αντιληπτός από τους Τούρκους στρατιώτες και πυροβολήθηκε. Τραυµατίστηκε βαριά και ενώ η σύζυγός του Φωτεινή Χατζοπούλου έτρεξε να τον βοηθήσει, δέχθηκε και εκείνη τα πυρά των Τούρκων. Η Φωτεινή Χατζοπούλου ξεψύχησε αµέσως. Ο Θωµάς απεβίωσε µετά από δυο µέρες. Για το Λουκά(Δούκα) Ζηκόπουλο οι προφορικές διηγήσεις αναφέρουν πως βγήκε να σβήσει τη φωτιά, που είχαν ανάψει οι Τούρκοι σε µια κλαδαριά που είχε από κλαδιά βελανιδιάς για να ταΐσει τα πρόβατα το χειµώνα. Εκεί τον είδε κάποιοςγνωστός του Τούρκος στρατιώτης από το Πυλωρί που τον προέτρεψε να φύγει για να σωθεί. Την ίδια στιγµή όµως άλλος στρατιώτης τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Ήταν παραµονή της γιορτής του. Ο Ευθύµιος Χασιώτης καταγόταν από την Ασπρούλα (Βιλίστι τότε) και δούλευε σε αγρόκτηµα του χωριού. Κάποιες γυναίκες τον έκρυψαν κάτω από µια ξύλινη λεκάνη που την χρησιµοποιούσαν σαν ταΐστρα για τα ζώα. Εκεί οι Τούρκοι στρατιώτες τον πυροβόλησαν και τον φόνευσαν εξ' επαφής.

8 ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΑΡΤΣΙΣΤΙ Την ίδια μέρα οι Τούρκοι, αφού κατέστρεψαν το Καλλιστράτι, προχώρησαν προς το Μαρτσίστι. Το απόγευμα είχε φτάσει στο χωριό και ένας Λόχος ευζώνων υπό τον υπολοχαγό Αθανασιάδη. Έτσι οι λίγοι προηγουμένως μαχητές ενισχύθηκαν σημαντικά και η μάχη άρχισε άγρια. Οι Τούρκοι μετά δυο ώρες αποσύρθηκαν στη Νεάπολη, αφού εγκατέλειψαν στο πεδίο της μάχης 17 νεκρούς. Απώλειες όμως είχαν και οι Έλληνες. 19/10 Γιάννης Κοντογιώργος Χρ. Ξιλανάκης Χρ. Αυγουστάκης Εύζωνας Λαινάς Λάγγας Χριστόπικος ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΑΡΤΣΙΣΤΙ Την ίδια μέρα οι Τούρκοι, αφού κατέστρεψαν, όπως είδαμε, το Καλλιστράτι, προχώρησαν προς το Μαρτσίστι, διότι εκεί είχαν αφήσει οι Κρητικοί πολεμιστές τις αποσκευές τους και είχαν συνάξει τους τραυματίες. Στις 4 η ώρα το απόγευμα, είχε φτάσει στο χωριό και ένας Λόχος ευζώνων υπό τον υπολοχαγό Αθανασιάδη. Έτσι οι λίγοι προηγουμένως μαχητές ενισχύθηκαν σημαντικά και η μάχη άρχισε άγρια. Η ορμή και γεν­ναιότητα των Ελλήνων υπερίσχυσε και οι Τούρκοι μετά δυο ώρες, ήτοι κατά τις 6 το απόγευμα, αποσύρθηκαν στη Νεάπολη, αφού εγκατέλειψαν στο πεδίο της μάχης 17 νεκρούς. Απώλειες όμως είχαν και οι Έλληνες. Με την έναρξη της μάχης σκοτώθηκε ένας στρατιώτης Εύζωνας, το όνομα του οποίου δεν είναι γνωστό, και στη συνέχεια ένας Λοχίας πάλι των Ευζώνων, που λεγόταν Λαϊνάς. Νεκροί ήταν επίσης και δύο αγροφύλακες, οι Λάγγας από το Λουκόμι και Αθανάσιος Χριστόπικος α­πό τη Νεάπολη, που χρησιμοποιούνταν σαν αγγελιοφόροι. Εύζωνες Αθανασιάδης

9 η πρωτη απελευθερωση τησ νεαπολης
η πρωτη απελευθερωση τησ νεαπολησ Την εποχή αυτή στρατοπέδευε σ' αυτήν ένα σύνταγμα του τακτικού τουρκικού στρατού και ένα σώμα ατάκτων Τουρκαλβανών, που τελούσε υπό τις διαταγές του Μπεκήρ Αγά . Την 19η Οκτωβρίου 1912 που συνάπτονταν οι μάχες στο Καλληστράτι, Μαρτσίστι και Αηδονοχώρι, δύο Σώματα εθελοντών, με αρχηγούς τους Γιάννη Μαυρογένη και ανθυπολοχαγό Νικόλαο Ζουδιανό, είχαν φτάσει στο τουρκοχώρι τότε Λάη, σημερινή Πεπονιά. Πέρασαν πρώτα από το Φουργκάτσι (Κλήμα), όπου οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν με χαρά και δάκρυα στα μάτια. Οι δύο αρχηγοί έσπευσαν και κατέλαβαν τη γέφυρα του Καφτάναγα (Τέτουλα) στον Αλιάκμονα, για να αποτρέψουν τυχόν έλευση ενισχύσεων από την Καστοριά, ο δε Λοχαγός Τόμπρος, βάδισε προς τη Νεάπολη, για να εξακριβώσει τις εστίες και τη δύναμη πυρός των Τούρκων. Μπεκήρ Αγάς Τουρκαλβανοί Μαυρογένης Ζούδιανος 19/10 Τόμπρος η πρωτη απελευθερωση τησ νεαπολης Ο κλοιός των ελληνικών δυνάμεων άρχισε να γίνεται πιο ασφυκτικός για τους Τούρκους της Νεάπολης. Μας είναι ήδη γνωστό, ότι η Νεάπολη ήταν σπουδαίο στρατιωτικό κέντρο των Τούρκων. Την εποχή αυτή στρατοπέδευε σ' αυτήν ένα σύνταγμα του τακτικού τουρκικού στρατού και ένα σώμα ατάκτων Τουρκαλβανών, που τελούσε υπό τις διαταγές του Μπεκήρ Αγά από το Τσούρχλι. Την 19η Οκτωβρίου 1912 που συνάπτονταν οι μάχες στο Καλληστράτι, Μαρτσίστι και Αηδονοχώρι, δύο Σώματα εθελοντών, με αρχηγούς τους Γιάννη Μαυρογένη και ανθυπολοχαγό Νικόλαο Ζουδιανό, είχαν φτάσει στο τουρκοχώρι τότε Λάη, σημερινή Πεπονιά. Πέρασαν πρώτα από το Φουργκάτσι (Κλήμα), που ήταν ελληνικό, όπου οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν με ανυπόκριτη χαρά και δάκρυα στα μάτια. στη Νεάπολη επικρατούσε μεγάλος πολεμικός οργασμός. Οι Τούρκοι ήταν αποφασισμένοι να προβάλουν σκληρή αντίσταση. Μετά τις πληροφορίες αυτές, οι μεν δύο μνημονευθέντες αρχηγοί έσπευσαν και κατέλαβαν τη γέφυρα του Καφτάναγα (Τέτουλα) στον Αλιάκμονα, για να αποτρέψουν τυ­χόν έλευση ενισχύσεων από την Καστοριά, ο δε Λοχαγός Τόμπρος, με μεγάλη δύναμη στρατού, βάδισε προς τη Νεάπολη. Σκοπός αυτής της κίνησης ήταν να πραγματοποιήσει μία πρώτη κατά μέτωπο αψιμαχία, για να εξακριβώσει τις εστίες και τη δύναμη πυρός των Τούρκων. Μαυρογένης Ζούδιανος Τόμπρος

10 Λιάπης-Λιάσκος-Παπαδόπουλος
Την πρώτη κατά μέτωπο επίθεση των τμημάτων του Τόμπρου οι Τούρκοι υποδέχθηκαν με καταιγισμό πυρών.Ο Λόχος του Λιάπη,του Παπαδόπουλου και Χρ. Λιάσκου προσέβαλαν τις τουρκικές δυνάμεις. Στην πρώτη αυτή εξόρμηση πολέμησαν με πρωτοφανή ανδρεία δυο Κρήτες αδελφοί, οι Μιχαήλ και Ιωάννης Μακράκης , αλλά σκοτώθηκαν και οι δυο. Σκοτώθηκε ακόμη ο Γιώργος Παναγιωτάκης Μπεκήρ Αγάς Τουρκαλβανοί Γιάννης Κοντογιώργος Χρ. Ξιλανάκης Χρ. Αυγουστάκης Εύζωνας Λαινάς Λάγγας Χριστόπικος Μιχαήλ Μακράκης Ιωάννης Μακράκης Γιώργος Παναγιωτάκης 19/10 Την πρώτη κατά μέτωπο επίθεση των τμημάτων του Τόμπρου οι Τούρκοι υποδέχθηκαν με καταιγισμό πυρών, έγινε όμως έτσι μία πρώτη και θετική εξακρίβωση των τουρκικών οχυρωματικών θέσεων, οπότε και διετάχθη η γενική κατά της Νεάπολης επίθεση. Από αριστερά προσέβαλε τις τουρκικές δυνάμεις ο Λόχος του Λιάπη, από τα δεξιά ο Λόχος του Παπαδόπουλου και στο κέντρο, κατά μετωπον, οι λόχοι των Κέντρου και Χρ. Λιάσκου. Η μάχη έφτασε στο αποκορύφωμά της. Η ορμή των επιτιθεμένων Ελλήνων μαχητών ήταν απαράμιλλη. Τακτικός στρατός και εθελοντές συναγωνίζονταν για το ποιος θα μπει πρώτος στη Νεάπολη. Στην πρώτη αυτή εξόρμηση πολέμησαν με πρωτοφανή ανδρεία δυο Κρήτες αδελφοί, οι Μιχαήλ και Ιωάννης Μακράκης, από τα Χανιά Κρήτης, αλλά σκοτώθηκαν και οι δυο. Ταυτόχρονα σχεδόν με το Γιάννη Μακράκη, σκοτώθηκε ακόμη ένας Κρητικός, ο Γιώργος Παναγιωτάκης. Κατ' ατυχή συγκυρία, ο διοικητής της όλης επιχείρησης Καμπούρης τραυματίστηκε, όπως και ο υπασπιστής του Χαραλάμπης. Την Διοίκηση ανέλαβε τότε ο Γεώργιος Κατεχάκης. Λιάπης-Λιάσκος-Παπαδόπουλος Τόμπρος

11 Την άλλη μέρα, 20η Οκτωβρίου 1912, όταν ξημέρωσε, οι ελληνικές δυνάμεις μπήκαν στη Νεάπολη ανενόχλητες, διότι οι Τούρκοι τη νύχτα την είχαν εγκαταλείψει και κατευθύνθηκαν για την Καστοριά. Οι Τούρκοι κάτοικοι της Νεάπολης άπλωσαν άσπρα σεντόνια στους μιναρέδες των τζαμιών τους, σημείο ότι παραδίδονται και δεν προβάλλουν αντίσταση. Μία επιτροπή επίσης Τούρκων κατοίκων παρουσιάσθηκε στον Κατεχάκη και δήλωσε ότι παραδίνει την πόλη στους Έλληνες. Με προκήρυξη του Κατεχάκη κλήθηκε ο τουρκικός πληθυσμός να παραδώσει τα όπλα που κατείχε και στο πρώην τουρκικό Διοικητήριο αναρτήθηκε η ελληνική σημαία. Ένα πλήθος από σημαντικό πολεμικό υλικό βρέθηκε στις στρατιωτικές αποθήκες της Νεάπολης. 20/10 Μπεκήρ Αγάς Τουρκαλβανοί Την άλλη μέρα, 20ή Οκτωβρίου 1912, όταν ξημέρωσε, οι ελληνικές δυνάμεις μπήκαν στη Νεάπολη ανενόχλητες, διότι οι Τούρκοι τη νύχτα την είχαν εγκαταλείψει και κατευθύνθηκαν για την Καστοριά. Γιατί δεν έγινε αντιληπτή αυτή η μετακίνηση μιας τόσο μεγάλης στρατιωτικής δύναμης, δεν έχουμε καμία πληροφορία. Οι Τούρκοι κάτοικοι της Νεάπολης άπλωσαν άσπρα σεντόνια στους μιναρέδες των τζαμιών τους, σημείο ότι παραδίδονται και δεν προβάλλουν αντίσταση. Μία επιτροπή επίσης Τούρκων κατοίκων παρουσιάσθηκε στον Κατεχάκη και. δήλωσε ότι παραδίνει την πόλη στους 'Ελληνες. Με προκήρυξη του Κατεχάκη κλήθηκε ο τουρκικός πληθυσμός να παραδώσει τα ό­πλα που κατείχε και στο πρώην τουρκικό Διοικητήριο αναρτήθηκε η ελληνική σημαία. Ένα πλήθος από σημαντικό πολεμικό υλικό βρέθηκε στις στρατιωτικές αποθήκες της Νεάπολης. Έξι χιλιάδες (6.000) αντίσκηνα, χίλιοι(1.000) γυλεοί, χίλιοι (1.000) στρατιωτικοί μανδύες, δύο χιλιάδες (2.000) κιβώτια με φυσίγγια, μεγάλες ποσότητες δερμάτων για την κατασκευή αρβυλών, χιλιάδες από τεμάχια ασπρορούχων και στρατιωτικά σακκίδια. Κατεχάκης

12 Το απόγευμα της ίδιας μέρας έφτασαν στο Λειψίστι 70 με 80 πεζοναύτες και ανέλαβαν αστυνομικά καθήκοντα. Στις 4 η ώρα το απόγευμα της 20ής Οκτωβρίου, παρουσία 300 ανδρών του τακτικού στρατού, εθελοντών ανταρτών και πλήθους κόσμου, θάφτηκαν με στρατιωτικές τιμές οι νεκροί της μάχης. Πρώτος Φρούραρχος της Νεάπολης ορίστηκε ο Λοχαγός πεζικού Γεώργιος Δεδούσης. Την 21 Οκτωβρίου οι οπλαρχηγοί Γύπαρης και Νικολούδης διατάχτηκαν να μεταβούν με όλη τους τη δύναμη στο Τσοτύλι, για να αφοπλίσουν τους Τούρκους κατοίκους του. Συγκινητική ήταν η υποδοχή που επεφύλαξαν οι Έλληνες κάτοικοι του Τσοτυλίου στους ελευθερωτές τους. 21/10 Γύπαρης Νικολούδης Το απόγευμα της ίδιας μέρας έφτασαν στο Λειψίστι, προερχόμενοι από τα Γρεβενά, 70 με 80 πεζοναύτες υπό τον ανθυπίατρο Θρασύβουλο Μαργαρίτη από το Βόλο και ανέλαβαν αστυνομικά καθήκοντα. Οι πεζοναύτες ήταν άντρες του ναυτικού, οπλισμένοι μόνο με γκράδες και χρησι­μοποιούνταν στα καταλαμβανόμενα σημαντικά κέντρα σε αστυνομικά καθήκοντα. Στις 4 η ώρα το απόγευμα της 20ής Οκτωβρίου, παρουσία 300 ανδρών του τακτικού στρατού, εθελοντών ανταρτών και πλήθους κόσμου, θάφτηκαν με στρατιωτικές τιμές οι νεκροί της μάχης. Πρώτος Φρούραρχος της Νεάπολης ορίστηκε ο Λοχαγός πεζικού Γεώργιος Δεδούσης, που γεννήθηκε στην Κάψη Φθιώτιδας το 1856. Την 21 Οκτωβρίου οι οπλαρχηγοί Γύπαρης και Νικολούδης διατάχτηκαν να μεταβούν με όλη τους τη δύναμη στο Τσοτύλι, για να αφοπλίσουν τους Τούρκους κατοίκους του. Ο απολογισμός αυτής της αφόπλισης ήταν 180 μάουζερ και 4 φορτιά φυσίγγια. Συγκινητική ήταν η υποδοχή που επεφύλαξαν οι Έλληνες κάτοικοι του Τσοτυλίου στους ελευθερωτές των εθελοντές. 80 Πεζοναύτες

13 Η Ανακατάληψη της Νεάπολης από τους Τούρκους
Ο Τουρκικός στρατός κατευθύνεται προς τη Νεάπολη. Ο φρούραρχος Δεδούσης και οι πεζοναύτες είχαν λάβει θέσεις μάχης σε ένα φυσικό οχυρό κοντά στο σημερινό Κοιμητήριο. Οι Τούρκοι εφοδιασμένοι με πυροβολικό εξαπολύουν επίθεση στους Ελληνες. 01/11 Η Ανακατάληψη της Νεάπολης από τους Τούρκους Μια μαύρη μυρμηγκιά Τουρκικού στρατού, κατευθύνεται προς τη Νεάπολη. Στη θέα της ο Μπολόνης δεν προχώρησε, αλλά ειδοποίησε αμέσως το Φρούραρχο, αυτός δε με τους άνδρες του πήρε θέση μάχης σ' ένα πρόχωμα, που ήταν καμωμένο απ' τους Έλληνες στρατιώτες και απ' το οποίο άρχισε να πυροβολεί. Στους πρώτους πυροβολισμούς τους οποίους άκουσαν οι Τούρκοι, που προχωρούσαν, δεν έδωσαν μεγάλη σημασία. Όταν όμως, είδαν, πως έχουν μπροστά τους μια σοβαρή αντίσταση, έπιασαν θέσεις κι εκείνοι, απ' τις οποίες ακούστηκε και ο πρώτος κανονιοβολισμός τους. Ενώ δε εκείνος δόνησε αρκετά τον αέρα, δεν έφερε αποτέλεσμα. Επακολούθησε και δεύτερος, η οβίδα του οποίου έπεσε δύο βήματα μπροστά από τον Μπολάνη. Στη συνέχεια ακούστηκε και τρίτος. Η οβίδα όμως αυτού πλήγωσε τα δύο παιδιά και το αριστερό χέρι του 18χρονου Θεοδώρου Παπαγιαννάκη. Ρίχτηκαν κατόπιν κι άλλες οβίδες, χωρίς να φέρουν αποτέλεσμα. Κι αφού το εχθρικό πυροβολικό δεν μπόρεσε να σημειώσει επιτυχίες, πήρε τότε θέση το πεζικό, τη στιγμή που έπαιρναν θέσεις μάχης και οι 80 πεζοναύτες με τους γκράδες τους. 80 Πεζοναύτες-Δεδούσης

14 Τότε πληγώθηκε θανάσιμα ο λοχαγός Δεδούσης, τον οποίο και αντικατέστησε στη διοίκηση αμέσως ο Μανώλης Μίγλης. Ο Μίγλης ,όταν είδε την κατάσταση που υπήρχε μπροστά τους, απέσπασε δύναμη πεζοναυτών και έσπευσε να περιφρουρήσει μια απ' τις γέφυρες του Αλιάκμονα, για να μπορέσουν να περάσουν στην απέναντι μεριά της, αν η έκβαση θα ήταν αντίθετη από εκείνη την οποία περίμεναν. Μόλις νύχτωσε κι αφού πολέμησαν με γενναιότητα, διατάχθηκαν να υποχωρήσουν κανονικά, ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί απ' τον εχθρό. 01/11 Στ' άλλο όμως σημείο της μάχης, που μάχονταν οι πεζοναύτες είχε πληγωθεί θανάσιμα ο λοχαγός Δεδούσης, τον οποίο και αντικατέστησε στη διοίκηση αμέσως ο Μανώλης Μίγλης, που πολεμούσε δίπλα του. Τραυματίστηκε κατόπι στο στήθος του ο λοχίας, Στρατής Καψής, ο οποίος όμως παρέμεινε εκεί μέχρι τέλους της μάχης. Ο Μίγλης τραυματίας του Μακεδονικού αγώνος, ήταν στις μεν σκέψεις του πολύ ακριβής, στις δε ενεργειές του πολύ ταχύς. Γι' αυτό όταν είδε την κατάσταση που υπήρχε μπροστά τους, απέσπασε δύναμη πεζοναυτών και έσπευσε να περιφρουρήσει μια απ' τις γέφυρες του Αλιάκμονα, για να μπορέσουν, να περάσουν στην απέναντι μεριά της, αν η έκβαση θα ήταν αντίθετη από εκείνη την οποία περίμεναν. Μόλις νύχτωσε κι αφού πολέμησαν με γενναιότητα, διατάχθηκαν να υποχωρήσουν κανονικά, ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί απ' τον εχθρό. Μίγλης 80 Πεζοναύτες-Δεδούσης

15 ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Ο λοχαγός Δεδούσης, προτού ξεψυχήσει απηύθυνε προς τους άνδρες του τα παρακάτω λόγια: «Παιδιά μου, έχετε την ευχή μου. Πηγαίνετε τώρα να χρησιμεύσετε κι αλλού. Δεν υπάρχει ελπίδα ούτε να σωθώ μα ούτε και να απομακρυνθώ. Αποθνήσκω ευχαριστημένος, γιατί και το δικό μου αίμα συνετέλεσε, ώστε να ιδώ την Πατρίδα μου μεγάλη. Δε θέλω όμως να περιέλθω σε χέρια μιαρά, ζωντανός». Κι αφού ο Έλληνας εκείνος αξιωματικός τραγούδησε τον παρακάτω στίχο: Για Σένα γλυκιά Πατρίδα μου το αίμα μου το χύνω για να’χεις δόξα και τιμή, να λάμπεις σαν τον κρίνο... έβγαλε το πιστόλι του και πυροβολώντας στο κεφάλι του συμπλήρωσε το έργο της εχθρικής σφαίρας. ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ Οι ντόπιοι Τούρκοι της Νεαπόλεως που παρακολουθούσαν απ' τα παράθυρα των σπιτιών τους τη μάχη ώσπου έβλεπαν το αποτέλεσμά της να είναι αμφίρροπο, παρέμειναν αμέτοχοι. Όταν όμως αντελήφθησαν, ότι τ' ασκέρια τους ξανάρχονται στον τόπο τους, άρχισαν να πυροβολούν μέσα απ' τα σπίτια τους και να χτυπούν από τα νώτα τους «γκιαούρηδες». Απ' τους πυροβολισμούς τους πληγώθηκε ο Σταύρος Παντελάκης, απ' τον Αποκόρωνα - Κρήτης, την πληγή του οποίου έσπευσε να επιδέσει ο γιατρός Ηλίας Μπακατσούλης, ο οποίος απ' την αρχή της μάχης μέχρι το τέλος της προσέφερε την ιατρική του περίθαλψη. Στο μεταξύ, ο λοχαγός Δεδούσης, ο οποίος προτού ξεψυχήσει απηύθυνε προς τους άνδρες του τα παρακάτω λόγια: «Παιδιά μου, έχετε την ευχή μου. Πηγαίνετε τώρα να χρησιμεύσετε κι αλλού. Δεν υπάρχει ελπίδα ούτε να σωθώ μα ούτε και να απομακρυνθώ. Αποθνήσκω ευχαριστημένος, γιατί και το δικό μου αίμα συνετέλεσε, ώστε να ιδώ την Πατρίδα μου μεγάλη. Δε θέλω όμως να περιέλθω σε χέρια μιαρά, ζωντανός». Κι αφού ο Έλληνας εκείνος αξιωματικός τραγούδησε τον παρακάτω στίχο: Για Σένα γλυκιά Πατρίδα μου το αίμα μου το χύνω για να’χεις δόξα και τιμή, να λάμπεις σαν τον κρίνο... έβγαλε το πιστόλι του και πυροβολώντας στο κεφάλι του συμπλήρωσε το έργο της εχθρικής σφαίρας.

16 Έτσι, οι Έλληνες ύστερα από την άτυχη έκβαση της μάχης εκείνης, που έγινε την 1η Νοεμβρίου έξω απ' την Νεάπολη, πήραν τους πληγωμένους τους και βάδισαν κατάκοποι και περίλυποι κάτω από της νύχτας εκείνης το σκοτάδι, ώσπου έφθασαν την 11η νυχτερινή ώρα στη Σιάτιστα. Κατά την πορεία τους όμως αυτή άκουσαν πίσω τους βήματα ανθρώπου. Στράφηκαν να δούν ποιος ήταν, οπότε βλέπουν έναν άνδρα να φέρνει στο κεφάλι του μαύρο μαντήλι. Ήταν ο Γιουσούφ μπέης, κτηματίας απ' την Περιστέρα, ο οποίος είχε φυλακισθεί απ' τον Μπεκήρ αγά για τα φιλελληνικά του αισθήματα και ο οποίος είχε αποφυλακισθεί όταν μπήκε ο εχθρός στη Νεάπολη, όπως κι άλλος ένας τέτοιος μπέης, ο Καπλάν, που είχε τσιφλίκι τον Πελεκάνο - Βοΐου και τον οποίο είχαν φυλακίσει οι Τούρκοι, γιατί ούτε χρήματα έδινε για τη συντήρηση των ατάκτων χωρικών, τους οποίους στρατολογούσε ο Μπεκήρ με το Βελή μπέη απ' τη Νεάπολη, αλλ' ούτε και όπλο έφερνε, για να πολεμήσει τους Έλληνας. Όταν λοιπόν κενώθηκε η Νεάπολη απ' τον Ελληνικό στρατό και μπήκαν σ' αυτή οι Τούρκοι, πρώτη τους πράξη ήταν το κάψιμο του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου.. 01/11 Γιάννης Κοντογιώργος Χρ. Ξιλανάκης Χρ. Αυγουστάκης Εύζωνας Λαινάς Λάγγας Χριστόπικος Μιχαήλ Μακράκης Ιωάννης Μακράκης Γιώργος Παναγιωτάκης Πρινέας Γεώργιος Κοντολέων Θεόδωρος Νεκάκης Νικόλαος Κοντομηνάς Γεωργός Βαρδαλής Κουλούρης Κίμων Ο απολογισμός της μάχης εκείνης ήταν αρκετά μεγά­λος. Εκτός του λοχαγού Δεδούση, είχαν πέσει σ' αυτή και οι: Πρινέας Γεώργιος, Κοντολέων Θεόδωρος, Νεκάκης Νικόλαος, Κοντομηνάς Γεωργός, Βαρδαλής και Κουλούρης Κίμων, ο οποίος και υπέκυψε την επομένη του τραυματισμού του. Έτσι, οι Έλληνες μαχηταί ύστερα από την άτυχη έκ­βαση της μάχης εκείνης, που έγινε την 1η Νοεμβρί­ου έξω απ' την Νεάπολη, πήραν τους πληγωμένους τους και βάδισαν κατάκοποι και περίλυποι κάτω από της νύχτας εκείνης το σκο­τάδι, ώσπου έφθασαν την 11η νυχτερινή ώρα στη Σιά­τιστα. Κατά την πορεία τους ό­μως αυτή άκουσαν πίσω τους βήματα ανθρώπου. Στράφηκαν να ιδούν ποιος ήταν, οπότε βλέπουν ένα πελώριο και ευκίνητο άν­δρα να φέρνει στο κεφάλι του μαύρο μαντήλι. Ήταν ο γνωστός τους, Γιουσούφ μπέης, κτηματίας απ' την Περιστέρα, ο οποί­ος είχε φυλακισθεί απ' τον Μπεκήρ αγά για τα φιλελλη­νικά του αισθήματα και ο ο­ποίος είχε αποφυλακισθεί όταν μπήκε ο εχθρός στη Νε­άπολη, όπως κι άλλος ένας τέτοιος μπέης, ο Καπλάν, που είχε τσιφλίκι τον Πελε­κάνο - Βοΐου και τον οποίο είχαν φυλακίσει οι Τούρκοι, γιατί ούτε χρήματα έδινε για τη συντήρηση των ατάκτων χωρικών, τους οποίους στρατολογούσε ο Μπεκήρ με το Βελή μπέη απ' τη Νε­άπολη, αλλ' ούτε και όπλο έ­φερνε, για να πολεμήσει τους Έλληνας. Όταν λοιπόν κενώθηκε η Νεάπολη απ' τον Ελληνικό στρατό και μπήκαν σ' αυτή οι Τούρκοι, πρώτη τους πρά­ξη ήταν το κάψιμο του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου..

17 ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ Στις 2 Νοεμβρίου συγκροτήθηκε στη Λειψίστα από το Επιτελείο της Τουρκικής Στρατιάς πολεμικό συμβούλιο και έστειλε στη Σιάτιστα το παρακάτω έγγραφο: “Προς τον λαόν της Σιατίστης. Αύριον πρωί 3 Νοεμβρίου να αποστείλετε πέντε προκρίτους για να παραδώσετε την πόλιν, άλλως θα βαδίσω εναντίον αυτής και θα την βομβαρδίσω”. Μεχμέτ Πασάς Γενικός Αρχηγός Στρατού. Οι πρόκριτοι συμφωνώντας και με τη γνώμη του αρχηγού Κατεχάκη ζήτησαν λίγη προθεσμία να σκεφθούν. Πληροφορήθηκαν όμως πως πλησίαζε στη Σιάτιστα ο συνταγματάρχης Ηπίτης με στρατό και πυροβόλα, ο Αλέξανδρος Ρώμας και ο ενθουσιώδης ποιητής Λορέτζος Μαβίλης , ο λόχος των δασκάλων της Κρήτης, μαθητές της σχολής Ευελπίδων στους οποίους υπήρχε και ο γιος του Παύλου Μελά Μιχαήλ (Μίκης) και άλλοι. 02/11 ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ Ήταν Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 1912 κατά την οποία συγκροτήθηκε στη Λειψίστα (σημερινή Νεάπολη) από το Επιτελείο της Τουρκικής Στρατιάς πολεμικό συμβούλιο και ο αρχηγός αυτού έστειλε στη Σιάτιστα τον πρόκριτο του Τούρκικου χωριού Βρογγίστας (το σημερινό Καλονέρι) Οσμάν Μπάτσαρο για να φέρει το παρακάτω έγγραφο: “Προς τον λαόν της Σιατίστης. Αύριον πρωί 3 Νοεμβρίου να αποστείλετε πέντε προκρίτους για να παραδώσετε την πόλιν, άλλως θα βαδίσω εναντίον αυτής και θα την βομβαρδίσω”. Μεχμέτ Πασάς Γενικός Αρχηγός Στρατού. Το τελεσίγραφο σκόρπισε στους πρόσφυγες από τα περίχωρα βουβούς και θλιβερούς συλλογισμούς. Οι πρόκριτοι συμφωνώντας και με τη γνώμη του αρχηγού Κατεχάκη ζήτησαν λίγη προθεσμία να σκεφθούν και δήλωσαν πως την απάντηση θα την έφερνε την επόμενη ημέρα μια επιτροπή της πόλεως που θα συζητούσε τους όρους της παραδόσεως με τον Πασά. Πριν φθάσει ο Οσμάν στο Μεχμέτ οι αγγελιοφόροι που είχαν πάει στην Κοζάνη για να ζητήσουν ενισχύσεις επέστρεψαν αγγέλοντας πως πλησίαζε στη Σιάτιστα ο Ηπειρώτης συνταγματάρχης Ηπίτης με στρατό και πυροβόλα, ο Αλέξανδρος Ρώμας και ο ενθουσιώδης ποιητής Λορέτζος Μαβίλης με τμήμα Γαριβαλδινών, ο λόχος των δασκάλων της Κρήτης, μαθητές της σχολής Ευελπίδων στους οποίους υπήρχε και ο γιος του Παύλου Μελά Μιχαήλ (Μίκης), το σώμα του Γεωργίου Καπιτσίνη, πολλά κρητικά σώματα με αρχηγούς τον Γεώργιο Παπαδόπτερο, Παναγιώτη Φιωτάκη, Μιχαήλ Τσόντο και άλλους πολλούς. Μεχμέτ Πασάς Κατεχάκης Ηπίτης Ρώμας Μαβίλης Μελάς Καπιτσίνης Παπαδόπτερος Φιωτάκης Τσόντος

18 Η συμβολή των Κρητών στη μάχη της Σιάτιστας υπήρξε μεγάλη
Η συμβολή των Κρητών στη μάχη της Σιάτιστας υπήρξε μεγάλη.Η μάχη υπήρξε πολύ φονική. 400 νεκρούς και τραυματίες είχαν οι Τούρκοι, ενώ οι Έλληνες 70 νεκρούς. Την επόμενη ημέρα η Σιάτιστα έθαψε με τιμές τους νεκρούς της, περιποιήθηκε τους τραυματίες και φιλοξένησε τους γενναίους Κρήτες που την έσωσαν από τον όλεθρο. Γιάννης Κοντογιώργος Χρ. Ξιλανάκης Χρ. Αυγουστάκης Εύζωνας Λαινάς Λάγγας Χριστόπικος Μιχαήλ Μακράκης Ιωάννης Μακράκης Γιώργος Παναγιωτάκης Πρινέας Γεώργιος Κοντολέων Θεόδωρος Νεκάκης Νικόλαος Κοντομηνάς Γεωργός Βαρδαλής Κουλούρης Κίμων Δεδούσης Γεώργιος Φιωτάκης Καπιτσίνης Παπαδόπτερος 04/11 Στη μια το μεσημέρι της βροχερής και ανταριασμένης 4ης Νοεμβρίου 1912 ημέρα Κυριακή οι Έλληνες πολεμιστές βρίσκονταν στις θέσεις που είχαν ορίσει οι αρχηγοί τους και περίμεναν. Η πρώτη σύγκρουση έγινε στο βουνό Γκραντίστι και ήταν αιματερή. Εδώ πέφτουν ηρωϊκά ο κρητικός δάσκαλος Φιωτάκης, ο αρχηγός Καπιτσίνης, ο εύελπις Παπαδόπτερος και τραυματίζεται βαριά ο Σιατιστινός Ηρακλής Γκιουλέκας. Το βουνό Γκραντίστι με Βασιλικό Διάταγμα ονομάστηκε Καπιτσίνη. Η συμβολή των Κρητών στη μάχη της Σιάτιστας υπήρξε μεγάλη. Πολλά από τα τέκνα της εθελοντικά είχαν προστρέξει στην αγωνιζόμενη Μακεδονία, όπου εξετέλεσαν πιστά και αθόρυβα το καθήκον τους. Η μάχη υπήρξε πολύ φονική. 400 νεκρούς και τραυματίες είχαν οι Τούρκοι, ενώ εμείς είχαμε 70 νεκρούς. Την επόμενη ημέρα η Σιάτιστα έθαψε με τιμές τους νεκρούς της, περιποιήθηκε τους τραυματίες και φιλοξένησε τους γενναίους Κρήτες που την έσωσαν από τον όλεθρο. Μεχμέτ Πασάς

19 06/11 ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ
Δύο μέρες μετά όλα τα Σώματα των Κρητών εθελοντών ξεκίνησαν, να μεταβούν στη Νεάπολη, η οποία τόσο πολύ είχε δεινοπαθήσει μετά την ανακατάληψή της από τους Τούρκους. Έτσι, οι άνδρες του Μπολάνη και του Μακράκη βάδισαν προς τη Νεάπολη. Οι Κρήτες όταν έφθασαν κοντά στη Νεάπολη, δεν μπήκαν σ' αυτή, αλλά κατασκήνωσαν έξω, για να εξακριβώσουν πρώτα μη τυχόν υπάρχουν σ' αυτή υπολείμματα τουρκικού στρατού. Τμήμα τότε των Κρητών υπό τον Κατεχάκη μπήκε τη νύχτα με κάθε προφύλαξη κι αφού βεβαιώθηκε, ότι η κωμόπολη είχε ως μόνη της συντροφιά το πηχτό σκοτάδι, τη νεκρική σιγή και την ερημιά, ειδοποίησε και τους άλλους να μπουν άφοβα σ' αυτή. Μόλις δε εκείνοι μπήκαν, ανήρτησαν την Ελληνική σημαία στο Διοικητήριο. Και το μεν Αρχηγείο τους εγκατέστησαν στο σπίτι ενός χότζα, ο δε αρχηγός του στρατού εγκαταστάθηκε στο μέγαρο του Χαμζά μπέη…… 06/11 ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥ­ΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΝΕΑΠΟΛΗ Μετά δύο μέρες από τη Μάχη της Σιατίστης όλα τα Σώματα των Κρητών εθελοντών ξεκίνησαν, να μεταβούν στη Νεάπολη, η οποία τόσο πολύ είχε δει­νοπαθήσει μετά την ανακατάληψή της από τους Τούρκους. Έτσι, οι μεν άνδρες του Μπολάνη βάδιζαν από τα δεξιά της, ενώ του Μακράκη βά­διζαν από τ' αριστερά. Όταν δε πέρασαν απ' το Καλονέρι, είδαν να βγαίνει καπνός απ' τα τουρκικά σπίτια, στα οποία είχαν βάλει φωτιά οι Έλληνες των γύρω χωριών, για να εκδικηθούν τους Τούρκους κατοίκους του για τα κακά, που είχαν κάνει σ' αυτούς. Οι Κρήτες όταν έφθασαν κοντά στη Νεάπολη, δεν μπήκαν σ' αυτή, αλλά κατασκήνω­σαν έξω, για να εξακριβώσουν πρώτα μη τυχόν υ­πάρχουν σ' αυτή υπολείμ­ματα τουρκικού στρατού. Τμήμα τότε των Κρητών υπό τον Κατεχάκη μπήκε τη νύχτα με κάθε προφύλαξη κι αφού βεβαιώθηκε, ότι η κωμόπολη είχε ως μόνη της συντρο­φιά το πηχτό σκοτάδι, τη νεκρική σιγή και την ερημιά, ειδοποίησε και τους άλλους να’μπουν άφοβα σ' αυτή. Μόλις δε εκείνοι μπήκαν, τοποθέτησαν την πυροβολαρχία στον περίβολο του σχολείου, ό­που και στρατωνίσθηκαν. Κατόπιν ανήρτησαν την Ελληνική σημαία στο Διοικητήριο. Και το μεν Αρχηγείο τους εγκατέστη­σαν στο σπίτι ενός χότζα, ο δε αρχηγός του στρατού εγκαταστάθηκε στο μέγαρο του Χαμζά μπέη…… Μπολάνης Μακράκης Κατεχάκης

20