Ανάλυση του «Καπετάν Μιχάλη» του Ν. Καζαντζάκη

Παρουσίαση με θέμα: "Ανάλυση του «Καπετάν Μιχάλη» του Ν. Καζαντζάκη"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ανάλυση του «Καπετάν Μιχάλη» του Ν. Καζαντζάκη
Ανάλυση του «Καπετάν Μιχάλη» του Ν. Καζαντζάκη Στα πλαίσια του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Τσαπραλή Χρυσάνθη Α3

2 Περιεχόμενα: ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΕΡΟΣ Α α) ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ
β) ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΗΡΩΕΣ γ) ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ δ) ΠΛΟΚΗ-ΚΟΡΥΦΩΣΗ-ΛΥΣΗ ΜΕΡΟΣ Β α) Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΗΡΩΑ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ β) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΝΡΙΚΟΥ ΗΡΩΑ-ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ-ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΟΥ ΜΕΡΟΣ Γ α) ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΚΕΤΕΝΟΥΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ β) ΑΝΑΔΙΗΓΗΣΗ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΑΛΛΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ γ) ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ δ)ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΜΕΡΟΣ Δ α) ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ β) Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ γ) ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ δ) Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΩΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΜΕΡΟΣ Ε ΕΠΙΛΟΓΟΣ

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, του σχολικού έτους Αντικείμενο της, λοιπόν, είναι η ανάλυση ενός λογοτεχνικού βιβλίου, το οποίο οι ίδιο οι μαθητές/ τριες επέλεξαν και η τελική παρουσίαση του διαμέσου της συγγραφής μιας ατομικής ή ομαδικής εργασίας. Προσωπικά , αποφάσισα να ασχοληθώ με το έργο του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Νίκου Καζαντζάκη , «Ο Καπετάν Μιχάλης». Είναι αναμφισβήτητα ένα έργο ξεχωριστό, ένα έργο μοναδικό που με το δικό του απέριττο ύφος συνεχίζει να προσελκύει εκατοντάδες αναγνώστες από όλο τον κόσμο. Για αυτόν τον λόγο, άλλωστε, συγκαταλέγεται στα πιο γνωστά έργα του Ν. Καζαντζάκη. Στη συνέχεια, ακολουθεί η ανάλυση του έργου, η οποία ίσως μεταφέρει προσωπικές αγωνίες ή και ταύτιση με σημερινά προβλήματα. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για τον πολύτιμο χρόνο σας .

4 ΜΕΡΟΣ Α α) ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ Ο Νίκος Καζαντζάκης στο μυθιστόρημά του « Ο Καπετάν Μιχάλης» παρουσιάζει μέσα από τη ζωή κα τη δράση του κεντρικού ήρωα διάφορα θέματα που αντιπροσωπεύουν τον ίδιο αλλά και ολόκληρη την κοινωνία στην οποία ζει. Πιο συγκεκριμένα, τα θέματα που θίγονται είναι η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία, ο σεβασμός στους προγόνους και η αξία της ιδιωματικής γλώσσας στη ζωή των ανθρώπων. Αρχικά, φαίνεται ξεκάθαρα η υποχρέωση του καθενός να αγωνίζεται για την ελευθερία του τόπου του, θυσιάζοντας την προσωπική του ευτυχία και την κοινωνικότητα του. Επιπρόσθετα, επισημαίνεται πως συλλογικός κι όχι ατομικός χαρακτήρας του προνομίου της ελευθερίας παρουσιάζοντας τον Καπετάν Μιχάλη ως εκπρόσωπο ενός συνόλου. Άλλωστε, η φράση του, «Ελευθερία και Θάνατος» αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις της αξιοπρέπειας του ελληνικού λαού. Επίσης, παρουσιάζεται ο μεγάλος ρόλος που παίζουν η ιδέα των πρόγονων στις ενέργειες του πρωταγωνιστή ως βασικό στοιχείο της αφήγησης. Αυτό φαίνεται κυρίως από το γεγονός ότι είναι οι μόνοι στους οποίους δίνει απολογισμό και τους σέβεται τόσο πολύ ώστε να έχει κρεμάσει στους τοίχους του σπιτιού του φωτογραφίες τους. Ακόμη, τονίζεται η υπερβολική αξία που απέδιδαν στην ιδιωματική κρητική διάλεκτο που πολλές φορές ο κεντρικός ήρωας περιφρονούσε τη μόρφωση , καθώς πίστευε πως προτεραιότητα είχε μόνο η πίστη στις παραδόσεις του τόπου τους και φυσικά ο αγώνας για την ελευθερία. Συνεπώς, όλα αυτά τα κύρια θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω παραπέμπουν σε έναν κώδικα αξιών που αποτελεί παράδειγμα της ηθικής συνείδησης των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Ωστόσο, οι τρεις βασικοί ηθικοί κώδικες που διαγράφονται στο πρόσωπο του ίδιου του ήρωα είναι η τιμή , η ελευθερία και η κυριαρχία, διότι θέλει να μπορεί να επιβάλλεται αλλά όχι να του επιβάλλονται. Παράδειγμα αποτελεί η σκηνή στην οποία καλεί τον Βεντούζο, τον Φουρόγατο , τον Μπερτόδουλο και την Εφεντίνα για να διασκεδάσει μαζί τους και να τους φτάσει στα όρια της αντοχής τους. Τέλος, αντιπροσωπεύεται και η ανθρώπινη υπερηφάνεια, διότι αρνείται κατηγορηματικά να συνθηκολογήσει και να παραδώσει τα όπλα του όπως οι άλλοι. Εν κατακλείδι, μπορούμε να παρατηρήσουμε πως τα θέματα που αναπτύσσονται είναι τόσο πολύπλοκα και πολυδιάστατα που διαπλέκεται το ένα με το άλλο και μαζί συγκροτούν ένα σύμπλεγμα αξιών.

5 β) ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΗΡΩΕΣ
Στο μυθιστόρημα εμφανίζονται οι ήρωες: ο Καπετάν Μιχάλης, ο Νουρήμπεης , η Εμινέ, η γυναίκα του Καπετάν Μιχάλη, ο Μανούσακας, ο καπετάν Πολυξίγκης, ο Κοσμάς , ο καπετάν Σήφακας, ο Τίτυρος, ο Θοδωρής, ο Χουσεΐνης, ο Μπερτόδουλος, η Εφεντίνα Καβαλίνα, ο Βεντούζος, ο Φουρόγατος και πολλά άλλα πρόσωπα ως βοηθητικά για την προαγωγή της εξέλιξης. Πρωταγωνιστές της ιστορίας είναι ο Καπετάν Μιχάλης και ο Νουρήμπεης, ενώ η βασική γυναικεία μορφή είναι η Εμινέ. Οι δευτεραγωνιστές του μυθιστορήματος ,όπως ο Μανούσακας αδερφός του Καπετάν Μιχάλη, ο καπετάν Πολυξίγκης, συναγωνιστής του Καπετάν Μιχάλη, ο καπετάν Σήφακας, πατέρας του Καπετάν Μιχάλη, ο Θοδωρής, γιος του Μανούσακα και ο Χουσεΐνης, ανιψιός του Νουρήμπεη , καθώς και ο Τίτυρος , ο Μπερτόδουλος, η Εφεντίνα Καβαλίνα, ο Βεντούζος , ο Φουρόγατος, προωθούν με έναν ξεχωριστό τρόπο τον μύθο.

6 γ) ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ
Ο μυθιστορηματικός τόπος είναι η Κρήτη και συγκεκριμένα το Μεγάλο Κάστρο, το σημερινό Ηράκλειο. Ο μυθιστορηματικός χρόνος είναι το 1889, την περίοδο της κρητικής επανάστασης. Οι περιγραφές του συγγραφέα, μάλιστα, σε συνδυασμό με τον χρόνο θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ιδιότυπες πηγές ιστορίας, καθώς διασώζουν αυθεντικές περιγραφές διαφόρων καταστάσεων, γεγονότων και στοιχείων του παρελθόντος που δεν υπάρχουν στο σύγχρονο παρόν.

7 δ) ΠΛΟΚΗ-ΚΟΡΥΦΩΣΗ-ΛΥΣΗ
Ο Καπετάν Μιχάλης ως άγριος και ανυπότακτος πολεμιστής, έχει ορκιστεί να είναι μαυροντυμένος, αξύριστος και αγέλαστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη. Όταν όμως συναντά την Εμινέ, τη γυναίκα του αδελφοποιτού του, του Νουρήμπεη, τον κυριεύει ένας δαίμονας, παρά τις προσπάθειές του όμως δεν καταφέρνει να τη βγάλει από το μυαλό του. Ενώ ο καπετάν Μιχάλης παλεύει με το δαίμονά του, ο Νουρήμπεης μονομαχεί με τον Μανούσακα, για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του, και τον σκοτώνει. Ο ίδιος όμως τραυματίζεται στα γεννητικά του όργανα. Η πληγή του επουλώνεται, αλλά εκείνος αυτοκτονεί, αδυνατώντας να αντέξει την περιφρόνηση και τον οίκτο της Εμινέ για τον ακρωτηριασμό του. Η είδηση του θανάτου του επιβαρύνει το είδη τεταμένο κλίμα στο Μεγάλο Κάστρο, όπου καθημερινά φτάνουν μαντάτα για αψιμαχίες και ταραχές σε όλο το νησί. Με την παρακίνηση των αγάδων, Τούρκοι στρατιώτες ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης σφάζοντας και πυρπολώντας. Λίγες μέρες αργότερα, ξεσπά η επανάσταση. Ο πόλεμος μαίνεται και οι Τούρκοι πολιορκούν το μοναστήρι της περιοχής. Την ίδια εποχή, η Εμινέ ετοιμάζεται να βαφτιστεί χριστιανή και να παντρευτεί τον καπετάν Πολυξίγκη , αλλά ο καπετάν Μιχάλης οργανώνει την απαγωγή της και την κρύβει σε συγγενικό του σπίτι. Την πιο κρίσιμη νύχτα της πολιορκίας, φεύγει από το μοναστήρι για να σκοτώσει την Εμινέ, επιστρέφοντας όμως το βλέπει πυρπολημένο. Λίγο αργότερα, φτάνει στην Κρήτη ο Κοσμάς, γιος του Μανούσακα και ανιψιός του καπετάν Μιχάλη, φέρνοντας στους επαναστατημένους το μήνυμα της συνθηκολόγησης. Ένας μετά τον άλλο, οι καπεταναίοι καταθέτουν τα όπλα, αλλά ο καπετάν Μιχάλης αρνείται να υποκύψει. Ο Κοσμάς πηγαίνει στο λημέρι του για να το πείσει, αλλά τελικά μένει ο ίδιος, νιώθοντας τον ίσκιο του πατέρα του να ορθώνεται μέσα του. Μέσα στον πυρετό της μάχης, καταλαβαίνει ότι ο καπετάν Μιχάλης έχει πια λυτρωθεί από κάθε φόβο και ελπίδα. Σύντομα, θείος και ανιψιός πέφτουν νεκροί στην τελευταία έφοδο των Τούρκων. Επομένως: Πλοκή: Η ζωή στο Μεγάλο Κάστρο όπου Τούρκοι και Έλληνες συμβιώνουν ως κατακτητής και κατακτημένος. Κορύφωση: Η δολοφονία του Μανούσακα από τον Νουρήμπεη κι επακόλουθη αυτοκτονία του. Λύση: Ο ηρωικός θάνατος θείου και ανιψιού στο πεδίο της μάχης προς τιμήν της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ .

8 ΜΕΡΟΣ Β α) Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΗΡΩΑ ΜΕ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Η σχέση του με τον Νουρήμπεη Οι δύο αυτοί άνθρωποι: ο Καπετάν Μιχάλης και ο Νουρήμπεης είναι ένα αντιθετικό ζεύγος με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά που άλλοτε τους ενώνουν και άλλοτε τους χωρίζουν θανάσιμα. Μάλιστα, στα πρόσωπα αυτών απεικονίζεται ένα σύμπλεγμα αντίθετων εννοιών. Έτσι, στους δύο πόλους βρίσκεται: το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο, το ηθικό και το ανήθικο και άλλα πολλά αντιθετικά ζεύγη όσον αναφορά τους δύο αυτούς χαρακτήρες. Πιο συγκεκριμένα: ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΟΥΡΗΜΠΕΗΣ Κρητικός Τούρκος Χριστιανός Μουσουλμάνος Υποτελής Αφέντης Αγωνιστής Κατακτητής Επανάσταση Κατεστημένο Καλό Κακό Αντρεία Δειλία Υπομονή Εκδίκηση Ικανότητα Ανικανότητα Αυθορμητισμός Σοβαρές ενέργειες Λαϊκό ύφος Λόγιο ύφος

9 Η σχέση του με την Εμινέ Η Εμινέ αποτελεί κυρίως την επιθυμία αλλά και τον πειρασμό που δέχεται ο Καπετάν Μιχάλης προκειμένου να αναδείξει τις πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του ενώ ταυτόχρονα τον υποβάλλει και σε μια δοκιμασία. Βέβαια, η Εμινέ μπορεί να είναι ουσιαστικά μια άπιαστη και πολυπόθητη ιδέα ,συμβολίζοντας στην προκειμένη περίπτωση την Κρήτη και την απελευθέρωση της. Η σχέση του με τη γυναίκα του και την κόρη του Ο Καπετάν Μιχάλης φαίνεται να είναι σκληρός απέναντι στο γυναικείο φύλο, κάτι που θεωρούνταν εντελώς φυσικό για την εποχή του. Αυτό προκύπτει κυρίως από το γεγονός ότι υποτιμά τη γυναίκα του και δεν την υπολογίζει, ενώ δεν έχει αντικρίσει ξανά την κόρη του για λόγους ευπρέπειας και σεμνότητας. Για αυτόν τον λόγο, την ημέρα του γάμου του αδελφού του, Τίτυρου, γεμάτος περιέργεια κι ανήμπορος να την αναγνωρίσει ρωτά τη σύζυγό του: «Ποιά΄ναι η καλή κοπέλα αυτή; Τή ρώτησε δείχνοντας με το μάτι του τη Ρηνιώ , κάπου την έχω δει -μα πού;»

10 Η σχέση του με τον Κοσμά Ο Καπετάν Μιχάλης σε όλη τη διάρκεια του βιβλίου περιφρονεί τον ανιψιό του για την επιλογή του να σπουδάσει καθώς επίσης και για το γεγονός ότι παντρεύτηκε μια Εβραία κι έτσι «μαγάρισε» - όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- την οικογένεια τους.[«Τί διάολο σπουδάζει; Ακόμα θα σπουδάζει; Δε λέει πως δεν έχει μούτρα να γυρίσει στην Κρήτη γιατί παντρεύτηκε με Οβραία! Μαγάρισε, αδέρφι Κώσταρε, ο κανακάρης ο γιος σου, το αίμα! Ε, και να ζούσες! Να μου τον πιάσεις από τον αστράγαλο και να τον κρεμάσεις ανάποδα στα δοκάρια, σαν τουλούμι!][...][Σπουδάζει, λέει, τί διάολο σπουδάζει; Θα καταντήσει κι ετούτος σαν τον μπάρμπα του τον Τίτυρο, δάσκαλος! Ψαλιδόκωλος, μπουμπουνοκέφαλος, με γυαλάκια. Καλός καλός ο χοίρος μας, μα βγήκε χαλαζάρης! Φτου!»] Τελικά, όμως είναι πολύ συγκινητικό το γεγονός ότι πεθαίνουν κι οι δυο μαζί στο ίδιο μέρος, αγωνιζόμενοι για την ελευθερία. Η σχέση του με τους προγόνους του Μεγάλη ήταν η έμφαση που έδινε στο παρελθόν και τους προγόνους του, χωρίς όμως πάντοτε με κυριολεκτική σημασία. Πιο συγκεκριμένα, τιμούσε με ευλάβεια και θαύμαζε ιδιαίτερα τους αγωνιστές του 1821, τους οποίους μάλιστα θεωρούσε προγόνους του. Ακόμα στο σπίτι του καπετάν Μιχάλη στους τοίχους [«ήταν αραδιασμένοι μέσα σε μαύρες φαρδιές κορνίζες, όλοι οι ήρωες του 1821, ανήμερα θερία, σιδερομούστακα»] αυτοί ήταν οι δικοί του ζωντανοί πρόγονοι, σε αυτούς έδινε απολογισμό και κυρίως στον άγιο Καραΐσκο μπροστά από τον οποίο έκαιγε μόνιμα ένα καντηλάκι. Η σχέση του με τους διασκεδαστές του Κάθε έξι μήνες ο Καπετάν Μιχάλης καλούσε στο υπόγειο του τον Βεντούζο, τον ταβερνιάρη, τον Φουρόγατο, τον Μπερτόδουλο και την Εφεντίνα , ένας μουσουλμάνος που του άρεσε το κρασί και το χοιρινό κρέας με σκοπό να τον διασκεδάσουν. Το αποτέλεσμα ήταν όλοι να μεθούν και να ξεπερνούν τα όρια της αντοχής του εκτός βέβαια από τον Καπετάν Μιχάλη, ο οποίος παρέμενε νηφάλιος και σοβαρός. [«Ο καπετάν Μιχάλης έτριξε τα δόντια, όπως το συνηθούσε όταν τον καβαλίκευε ο θυμός , ξεπρόβαλε από τα χείλη του το δεξό του σκυλόδοντο και φέγγιζε ανάμεσα από τα μαύρα μουστάκια του . Καλά, απάνω στην μάνητά του, με τα στιργγυλά κατασκότεινα μάτια του , με τον κοντό αλύγιστο σβέρκο, με τη βαριά χοντρικόκαλη δύναμη του και το σκυλόδοντο που ξεπρόβαινε, έμοιαζε αληθινά με κάπρο, που είδε ανθρώπους κι αντιστυλώθηκε στα πισινά του να του χιμήξει»].

11 Η σχέση του με τους άλλους ήρωες
Γενικά, ο Καπετάν Μιχάλης είναι ένας κλειστός άνθρωπος κι απόμακρος από τους άλλους. Είναι πολύ περήφανος και δεν καταδέχεται τη συντροφιά κανενός ωσότου ελευθερωθεί η Κρήτη. Επομένως, έχει αναμφισβήτητα σχέσεις και με άλλους ήρωες αλλά όχι σε μεγάλο ή σημαντικό για την εξέλιξη της ιστορίας βαθμό. Η σχέση του με τον συγγραφέα Ο Νίκος Καζαντζάκης με ιδιαίτερη τόλμη και θάρρος παρουσιάζει τον πατέρα του μέσα από τον πρωταγωνιστή του βιβλίου του κι έτσι προβάλλει τη σχέση πατέρα και γιου. Με αυτόν τον τρόπο δίνει στο πρόσωπο του πατέρα αλλά και όλου του λαού τη μορφή της αγωνιζόμενης Κρήτης

12 ΜΕΡΟΣ Γ α) ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΚΕΤΕΝΟΥΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ Η δράση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στα 1889 στην Κρήτη, όπου οι υπόδουλοι Έλληνες επιχειρούν με έναν καινούργιο ξεσηκωμό να ελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό. Ο Καζαντζάκης απεικονίζει το δράμα που συνεπαίρνει έναν ολόκληρο λαό, δίνοντας σε κάθε φάση του και μια ένταση που καθιστά αξέχαστα όλα τα επιμέρους επεισόδια, στο μεγαλύτερο μέρος τους τραγικά Στην πόλη του Ηρακλείου, στο "Μεγάλο Κάστρο", και στα περίχωρά του, ο Καζαντζάκης παρασταίνει ολοζώντανα τους πάντες και τα πάντα, όμως, ένας μονάχα από τους πρωταγωνιστές κυριαρχεί στη δράση: ο Καπετάν Μιχάλης. Είναι γιος του Καπετάν Σήφακα, ενός θαλερού εκατοχρονίτη που, κατά τη μακρά ζωή του, έχει δει την Κρήτη να ξεσηκώνεται εφτά φορές, να λούζεται ξανά και ξανά στο αίμα και να ξαναπέφτει στην οθωμανική κυριαρχία. Ενώ ο γέροντας βάζει να τον μάθουν το αλφάβητο για να μπορέσει να γράψει τις μοιραίες και προφητικές λέξεις: "ελευτερία ή θάνατος", ο Καπετάν Μιχάλης, τον οποίον όλοι αγαπούν και φοβούνται, τίθεται επικεφαλής της εξέγερσης. Όμως, ένας ακαταμάχητο δαίμονας, για τον οποίο ο ίδιος νιώθει ντροπή, τον σπρώχνει να εγκαταλείψει για λίγο τη θέση του στον αγώνα. Ξεπληρώνει ωστόσο αυτή την ενοχή μαχαιρώνοντας την επίμαχη γυναίκα και θυσιάζοντας τη ζωή του για τη δόξα της αθάνατης Κρήτης. Παρόλα αυτά, κανένα από τα πρόσωπα του βιβλίου δεν είναι τόσο ισχυρά και σταθερά παρόντα στην αφήγηση, όσο η Κρήτη, το άγριο νησί που νικά την "Τουρκιά" με τον πόνο του. Παρά τα πολυάριθμα επεισόδια βίας και ωμότητας, το μυθιστόρημα περιβάλλεται ολόκληρο από μια ατμόσφαιρα εξαίσιας λογοτεχνικής έκφρασης.

13 β) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΝΡΙΚΟΥ ΗΡΩΑ-ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ-ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΟΥ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ: Ο μοναδικός ρόλος και αποστολή του από της στιγμή που οι Τούρκοι κατέλαβαν μέχρι τον τραγικό του θάνατο ήταν η απελευθέρωσης της ένδοξης Κρήτης. Είχε ορκιστεί να παραμείνει αξύριστος, αγέλαστος και μαυροντυμένος καθώς επίσης να αγωνιστεί μα κάθε μέσο που διέθετε. Κι αυτό έκανε τελικά, καταθέτοντας ακόμα και την ψυχή του στον αγώνα. Έγινε , λοιπόν, έναν ήρωας της Κρήτης αφού θυσίασε την ζωή του για την ελευθερία της . ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ: Ο στόχος του είναι αρχικά να καταπνίξει τον εσωτερικό του δαίμονα, την Εμινέ η οποία μπορεί να τον κάνει να παρεκκλίνει από την ηθική καθώς και από τον δεύτερο και πιο σοβαρό του στόχο: τον αγώνα για την ελευθερία του τόπου του. Στο τέλος ωστόσο αποδεικνύεται ότι ο δεύτερος στόχος υπερισχύει του πρώτου κι ότι ο πόθος του για το πολύτιμο αγαθό της ελευθερία ξεπερνά τη σωματική ηδονή. ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ - ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΤΟΥ: Ο κύριος σύμμαχος του Καπετάν Μιχάλη είναι ο ανιψιός του παρόλο που αυτό δε φαίνεται αρχικά. Είναι δύο άνθρωποι με διαφορετικές εμπειρίες, διαφορετικό επίπεδο μόρφωσης και διαφορετικές αντιλήψεις. Στο τέλος όμως ενώνονται και πέφτουν και οι δυο ηρωικά ασπαζόμενοι την ελευθερία. Επιπλέον, σύμμαχοι του θα μπορούσαν να θεωρηθούν κι όλοι όσοι αγωνίζονται εναντίον των Τούρκων με σκοπό την ανάκτηση της ελευθερίας της Κρήτης, όπως ο καπετάν Πολυξίγκης ή ο αδελφός του ο Μανούσακας. Από την άλλη πλευρά, ο αντίπαλος του φαίνεται να είναι ο Νουρήμπεης ο οποίος αντιπροσωπεύει με τη σειρά όλους τους Τούρκους και γενικότερα τον κατακτητή. Συνεπώς, όλες οι διαφορές τους και η δεσμευτική σχέση κατακτητή και κατακτημένου θα οδηγήσουν σε μια σειρά μοιραίων συγκρούσεων.

14 ΜΕΡΟΣ Γ β) ΑΝΑΔΙΗΓΗΣΗ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΑΛΛΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ Η παρακάτω αναδιήγηση της ιστορίας βασίζεται στο βιβλίο: «Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ» των Εκδόσεων Ελένης Καζαντζάκη και συγκεκριμένα προέρχεται από τις σελίδες

15 ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ
Αφού προχωρήσαμε αρκετά, φτάσαμε σε μια μεγάλη άπλα κάτω από ένα φουντωτό πουρνάρι και δίπλα σε μια βαθιά λακκούβα. Αμέσως, σταματήσαμε και ρίξαμε μια βιαστική ματιά στο αλώνι. -Καλά είναι εδώ, είπαμε κι οι δυο και συμφωνήσαμε πως ο χώρος ήταν κατάλληλος. Ο Νουρήμπεης πήρε κι έδεσε το άλογό του σε ένα απόμερο πουρνάρι, ενώ εγώ αποφάσισα να καθαρίσω τον τόπο από τις πέτρες και τα πεσμένα κλαριά. Όταν ο Νουρήμπεης γύρισε, στράφηκε προς το μέρος μου και βλέποντας το τοπίο καθαρό χαμογέλασε ελαφρά και τα μάτια του άστραψαν μάλλον από ευχαρίστηση. Στη συνέχεια, με επαίνεσε για την πρωτοβουλία μου αυτή κι εγώ του αποκρίθηκα: Το αλώνι αυτό είναι πολύ ευρύχωρο και μπορούμε είτε να γλεντήσουμε είτε να σκοτωθούμε αν το θελήσουμε. Τι λες κι εσύ καπετάν Νουρή; Να σκοτωθούμε, είπε εκείνος με αξιοθαύμαστη ηρεμία στο βλέμμα του. Είναι ζήτημα τιμής ,συμπλήρωσε. Μπορούμε και τα δυο, απάντησα εγώ θέλοντας να δείξω μια πιο διαλλακτική στάση. Να σκοτωθούμε, επέμενε αυτός ατάραχος. Όπως αγαπάς , του αποκρίθηκα εγώ στο τέλος φανερά αγανακτισμένος από το πείσμα και το θράσος του. Τότε, λοιπόν, έσφιξα το ζωνάρι μου σφιχτά γύρω από τη μέση μου κι ανασκουμπώθηκα έτοιμος για μάχη. Κι ο Νουρής αντίστοιχα έδεσε γύρω από τα σγουρά μαλλιά του το άσπρο του σαρίκι, έβγαλε τις κουμπούρες του από το σελάχι του, κρέμασε τη μια σε ένα κλαδί του δέντρου. Την άλλη όμως την κρατούσε ακόμα στο χέρι του. Τον κοίταξα διαπεραστικά και το είπα με ειρωνική διάθεση: -Κρέμασε τη κι αυτή. Για να τις έχω και τις δυο να σε θυμάμαι. Ο Νουρήμπεης σήκωσε τη σκανδάλη, αλλά εγώ στεκόμουν ασάλευτος, αγέρωχος και ατρόμητος μπροστά του. -Μανούσακα, είπε ο Νουρήμπεης, χθες το μεσημέρι που περνούσες με το σόι σου από το σπίτι μου, κοντοστάθηκες και μου φώναξες προσβλητικά σχόλια με τρομερή αυθάδεια. Κι εγώ αντιστεκόμουν αλλά είναι πια καιρός να πληρώσεις, είπε και έριξε μια πιστολιά στον αέρα που πέρασε ξυστά από το κεφάλι μου. Δεν είπα τίποτε κι εκείνος κρέμασε αθόρυβα την κουμπούρα του δίπλα στην άλλη που γυάλιζε εκτυφλωτικά από το φως του ήλιου.

16 Σταθήκαμε ο ένας αντικριστά στον άλλον με πόδια καλά στερεωμένα στο χώμα, κοιταχτήκαμε άγρια
αλλά μάταια δεν είχαν ανάψει τα αίματα ακόμη. Για αυτόν τον λόγο, ψάχναμε μανιωδώς βαριές, χλευαστικές κουβέντες για να βρούμε την ευκαιρία να σκοτωθούμε. -Φτού στα γένια του Μουχαμέτη σου! ,είπα εγώ κι έφτυσα προκλητικά στον αέρα. -Φτού στο Χριστό σου…! ανταπάντησε κι ο Νουρής. Βρίσαμε για αρκετή ώρα τους θεούς μας, μα τα αίματα δεν άναβαν. Τα βάλαμε ύστερα με άλλα στοιχεία του λαού που αντιπροσώπευε ο καθένας μας. Τέλος, εγώ στράφηκα προς το Νουρή και του είπα με θράσος και ταυτόχρονα με μεγάλη ικανοποίηση: -Για πες αλεύρι! Ο Νουρής ωστόσο φοβήθηκε την παγίδα μου και βάζοντας το χέρι του στη μέση , περίμενε υπομονετικά τι είχα να πω. -Για πες αλεύρι, επέμεινα εγώ, ο Καπετάν Μιχάλης σε γυρεύει! Σε έπιασε από το ζωνάρι και σε πέταξε στα κεραμίδια. Έτσι θα σε αρπάξω κι εγώ τώρα, αποκρίθηκα αποφασιστικά. Όρμησα ,λοιπόν, να τον πιάσω από τη μέση. Εκείνος όμως ελίχθηκε γρήγορα και μου ξέφυγε. Έδωσε έναν σάλτο και έβγαλε από τη ζώνη του το δίστομο μαχαίρι του. Τα μάτια μας αμέσως γέμισαν αίματα και ήταν έτοιμα για μάχη. -Γκιαούρη! -Σκύλε! Σήκωσε ο Νουρής το μαχαίρι του, μου χίμηξε, αλλά πρόλαβα να τον αποφύγω. Εκείνος λύγισε το κορμί και παρά τρίχα θα έπεφτε κάτω. Εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία, του έδωσα μια με το κεφάλι μου βάζοντας όλη μου τη δύναμη και τον κουτούλησα στην κοιλιά. Κόντεψε να λιποθυμήσει από τον πόνο, μα μάζεψε όλη του τη δύναμη και καθώς ήμουν σκυμμένος μου έμπηξε το μαχαίρι πέρα ως πέρα στα νεφρά. Μπήκε τόσο βαθιά που ένιωθα πως μου έσπασε τα κόκαλα. Μετά από λίγο, έσκυψε ξανά δίπλα μου και το ξεκάρφωσε. Τότε, το αίμα πετάχτηκε ζεστό και με περιέλουσε. Στη συνέχεια, ο Νουρής έβγαλε μια χαρούμενη φωνή, έγλειψε τη λάμα του μαχαιριού του με ένα αίσθημα ικανοποίησης κι άλειψε τα χείλη και τα μουστάκια του με το αίμα μου. -Για τον πατέρα μου!, μου φώναξε. Παίρνω το αίμα του πίσω! (Συνέχεια)

17 γ) ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πρώτα από όλα, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το έργο του Καζαντζάκη «Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ» μοιάζει εξαιρετικά με την Ιλιάδα του Ομήρου. Και στις δυο πλευρές υπάρχουν δυο αντικρουόμενα στρατόπεδα ,οι Αχαιοί και οι Τρώες, οι Έλληνες και οι Τούρκοι με τους αντίστοιχους αντιπροσώπους τους δηλαδή τον Μενέλαος και τον Πάρης, τον Νουρήμπεης και τον Καπετάν Μιχάλης. Επίσης, και στις δυο περιπτώσεις αφορμή της σύγκρουσης τους είναι μια γυναικεία μορφή. Από τη μια πλευρά, είναι η Ελένη κι από την άλλη η Εμινέ. Ωστόσο, ο έμμεσος στόχος τους είναι η επιβολή κυριαρχίας και για αυτόν τον λόγο κατά τη διάρκεια της μεταξύ τους διαμάχης σημειώνονται και απώλειες ισχυρών αγωνιστών (π.χ. Αχιλλέας/ Καπετάν Μιχάλης κ.ά.). Επιπρόσθετα, εκπληκτική είναι η μαγευτική έλξη που ασκεί στον αναγνώστη και το υψηλό επίπεδο ολόκληρου του βιβλίου. Πιο συγκεκριμένα , από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου αποκαλύπτονται και παρουσιάζονται έννοιες σημαντικές για το ανθρώπινο είδος , όπως η πατρίδα , η φυλή , η ανθρωπιά, ο αγώνας, η θυσία, η ελευθερία και ο θάνατος. Είναι άλλωστε μια ιστορία που ξεπερνά τις ανθρώπινες βουλές και παρουσιάζει την αντίσταση ενός ατόμου κατά της σκλαβιάς και των εσωτερικών πειρασμών του κάθε ανθρώπου. Αποτελεί, λοιπόν, μια πολύπλευρη ιστορία υπέρ της ανθρώπινης ελευθερίας. Ακόμη, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που βασίζεται σε παρατακτική εξιστόρηση ρεαλιστικών γεγονότων, προσώπων και επεισοδίων, αποτελώντας έτσι απτό τεκμήριο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Επιπλέον , η γλώσσα και το ύφος του συνδέονται αρμονικά και αναδεικνύουν ευφάνταστα το προσωπικό στοιχείο του συγγραφέα καθώς και τον βαθύ στοχασμό του μέσα από ένα πλήθος ιδιωματικών φράσεων και εκφραστικών στοιχείων. Επίσης, είναι το έργο του Νίκου Καζαντζάκη το πιο στενά συνδεδεμένο με την ιδιαίτερη του πατρίδα , στοιχείο που το καθιστά ξεχωριστό. Στον πρόλογό του, ο ίδιος ο Καζαντζάκης το προσδιόρισε με τα λόγια: «Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξεις, τ' όραμα του κόσμου όπως το πρωταντίκρισαν και το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ' όραμα του κόσμου, θέλω να πω το όραμα της Κρήτης.* Δεν ξέρω τι γίνουνταν, την εποχή εκείνη, στ' άλλα παιδιά της λευτερωμένης Ελλάδας· μα τα παιδιά της Κρήτης ανάπνεαν έναν αέρα τραγικό στα ηρωικά και μαρτυρικά χρόνια του Καπετάν Μιχάλη, όταν οι Τούρκοι πατούσαν ακόμα τα χώματα μας και συνάμα άρχιζαν ν' ακούγονται να ζυγώνουν τα αιματωμένα φτερά της Ελευτερίας. Στην κρίσιμη αυτή μεταβατική στιγμή, τη γεμάτη πυρετό κι ελπίδες, τα παιδιά της Κρήτης γίνουνταν γρήγορα άντρες· οι ανύπνωτες έγνοιες των μεγάλων γύρα τους για την πατρίδα, για τη λευτεριά, για το Θεό που προστατεύει τους Χριστιανούς, για το Θεό που σηκώνει το σπαθί του να διώξει τους Τούρκους, κατασκέπαζαν τις συνηθισμένες χαρές και στεναχώριες του παιδιού.» Το όραμα για να σωθεί ο κόσμος, για να συνεχίσει να υπάρχει και να πορεύεται, το προσφέρει η Κρήτη και τα ιδανικά που πρεσβεύουν οι κάτοικοί της.

18 (Συνέχεια) Ακόμα, ο Νίκος Καζαντζάκης κατάφερε με τόλμη και πρωτοπορία να συνθέσει μια ιδιότυπη , φιλοσοφική και ιστορική βιογραφία του πατέρα του. Μάλιστα, προς το τελευταίο μέρος του έργου, διατυπώνεται το σημαντικότερο δίλημμα του έργου, αν δηλαδή ο αγωνιστής, μπροστά στο φάσμα του θανάτου, πρέπει να συνεχίσει να μάχεται ή να παραδίδεται. Ασχέτως εάν δεν υπάρχει ελπίδα για σωτηρία, η κρητική ματιά στην ζωή επιτάσσει την πάλη, πέρα από κάθε πρόσκομμα. Ο Καπετάν Μιχάλης είναι ο ήρωας που εκφράζει αυτό το μείζον δίλημμα και υλοποιεί το ηρωικό καζαντζακικό ήθος. Προς το τέλος του έργου (σ. 541) ο αφηγητής λέγει: «Ο καπετάν Μιχάλης σήκωσε αψηλά το σφαμένο κεφάλι, άνοιξε το στόμα, φώναξε: Ελευτερία ή…». Στην ύστατη στιγμή του ο ήρωας, γιατί αμέσως μετά πεθαίνει στην μάχη, συνειδητοποιεί ότι η επιταγή του αγώνα δεν είναι «Ελευθερία ή Θάνατος» αλλά «Ελευθερία ή…». Δεν πρόλαβε όμως να πει την υπόλοιπη φράση γιατί μια σφαίρα τού έκοψε το νήμα της ζωής. Ο αγώνας αυτός για την λύτρωση της ψυχής από την υποταγή στον υλικό κόσμο είναι απόλυτα προσωπικός, όπως δείχνει και η συνολική πορεία της αυτογνωσίας του ήρωα, του οποίου το ήθος πολλές φορές διαφοροποιείται από αυτό των υπολοίπων. Τέλος, στη τελική σκηνή του μυθιστορήματος, ο Καπετάν Μιχάλης και ο ανιψιός του Κοσμάς βρίσκονται στο πεδίο της μάχης μαζί, πολεμώντας πλάι πλάι. Στην σελίδα 540 του μυθιστορήματος, θείος και ανιψιός, απειλούμενοι από τους Τούρκους που πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο, λένε ο ένας στον άλλο: «-Μην φοβάσαι, ανιψιέ […]· δεν υπάρχει σωτηρία, ζήτω η Κρήτη!»· ο ανιψιός απαντά: «- Ναι, δεν υπάρχει σωτηρία, μπάρμπα, δεν υπάρχει σωτηρία, ζήτω η Κρήτη!». Πρόσκαιρα, η Κρήτη του ανιψιού με την Κρήτη του θείου συμφιλιώνονται αλλά ο δεσμός διαρρηγνύεται με τον αιφνίδιο θάνατο του πρώτου. Έτσι, ο κεντρικός ήρωας συνεχίζει την ατομική πορεία προς την ολοκλήρωση της ταυτότητάς του και των ιδανικών του· πεθαίνει σε έναν αγώνα χωρίς σωτηρία, κάνοντας το αδύνατο δυνατό, δηλαδή δεν τρομάζει μπροστά στον θάνατο και δεν υποτάσσει την ψυχή του στα ευτελή συναισθήματα του φόβου ή της δειλίας. Έτσι υπερβαίνει τον ανθρώπινο κόσμο και μεταρσιώνεται στην πνευματική σφαίρα του ιδεατού ήρωα. Για όλους αυτούς τους λόγους , αισθάνομαι ιδιαίτερη τυχερή κι ευτυχής που είχα την ευκαιρία να διαβάσω ένα τέτοιο βιβλίο και το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους τους συμμαθητές και συνομηλίκους μου.

19 δ) ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
«[...] Ελευτερία ή Θάνατος! Η Κρήτη είναι ένα νησί στο οποίο καίει μια φλόγα. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης, οι περισσότεροι ήρωες αυτού του βιβλίου κινητοποιούνται από μια δαιμονική φωτιά. Δεν φοβούνται τον θάνατο, και αγαπούν τη ζωή με έναν αισθησιακό τρόπο ο οποίος, σε ένα ζοφερό και ανήλιαγο Βορρά, ίσως να φανεί αμαρτωλός στα ασκητικά πνεύματα. Όμως, πάνω από την Κρήτη φυσά ένας ανεμοστρόβιλος φωτός. Και τούτο το βιβλίο, επικό, ηρωικό και τραγικό, είναι ένας κόσμος από μόνο του, πάνω από τον οποίο, με ολάνοιχτες φτερούγες, μετεωρίζεται ένας αετός: ο Καζαντζάκης.» (Από την αγγλική έκδοση Freedom or Death by Nikos Kazantzakis, A Touchstone Book, Published by Simon & Schuster, Inc., New York 1983.) «Παραπάνω από ένα μυθιστόρημα, αυτό το έργο μοιάζει με εποποιΐα συντεθειμένη γύρω από τη φιγούρα τού άγριου Καπετάν Μιχάλη, ο οποίος ενσαρκώνει ταυτόχρονα το πνεύμα της άρνησης και την ισχύ των πρωτόγονων δυνάμεων.» Η ίδια δίψα για απελευθέρωση εμψυχώνει τον Καπετάν Μιχάλη και τους συγχωριανούς του, των οποίων τα πορτραίτα, χωρίς φτιασίδια, αξιοπρόσεκτα για την αλήθεια τους, είναι χαραγμένα με μια γραφίδα αδυσώπητη, τρυφερή, ή και ειρωνική.»Αν και η δράση τοποθετείται στην Κρήτη και εξιστορεί ένα επεισόδιο της παμπάλαιας πάλης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, Ο Καπετάν Μιχάλης πόρρω απέχει από το να είναι ένα τοπικιστικό μυθιστόρημα. Απεικονίζει λαμπρά την ορμή τού ανθρώπου προς τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, δηλαδή, πρωτίστως ενάντια στην τυραννία.» (Από τη γαλλική έκδοση Nikos Kazantzakis, La Liberté ou La Mort, Plon, Paris 1979.) «Ο Καζαντζάκης δίνει στους χαρακτήρες του, ακόμη και μέσα στον θάνατο, μια λύσσα για ζωή. Ουρανός και θάλασσα, ψωμί και μέλι, γυναίκα και τραγούδι, όλα γιορτάζονται και υμνούνται στα πεδία της δόξας... Οι σελίδες τού μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη αποκαλύπτουν το μυστικό τού αρχαίου Ελληνικού μεγαλείου – μιαν αμείλικτη και σταθερή προτίμηση για την πραγματικότητα...» Time Magazine «Ο Καπετάν Μιχάλης είναι ο κόσμος ολόκληρος. Είναι γραμμένος από την καρδιά, τον νου, την ψυχή και τα σπλάχνα, με δύναμη και διεισδυτικό χιούμορ. Είναι το έργο ενός Δασκάλου.» Saturday Review «Μια από τις μεγάλες μορφές στο προσκήνιο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το να μην τον διαβάσει κανείς ισοδυναμεί με το να χάσει “τον Πρωτέα τής σύγχρονης μυθιστοριογραφίας”.» The New York Times Book Review «Ένας καλλιτέχνης Ευρωπαϊκού μεγέθους... τόσο ζωντανό, που σε μαγνητίζει... Η άγρια γοητεία ενός αρχαίου χρονικού... θυμίζει έναν από τους επιβλητικούς, παλιούς χορούς τής Κρήτης, που αντέχουν μέχρι σήμερα.» Lawrence Durrell στο Τρίτο Πρόγραμμα του BBC

20 ΜΕΡΟΣ Δ α) ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Το βιβλίο Καπετάν Μιχάλης συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα του Νίκου Καζαντζάκη τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στο εξωτερικό. Το μυθιστόρημα εκδίδεται μεταπολεμικά ως ύμνος για τον αγώνα, την ανθρωπιά και την ελευθερία, ενώ αποτελεί και αυτό μια από τις αφορμές για τις αλλεπάλληλες διώξεις του συγγραφέα τόσο από την Πολιτεία όσο και από την Εκκλησία. Ο Καπετάν Μιχάλης ωστόσο είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα μυθιστορήματά του. Σημαντική σημείωση αποτελεί το γεγονός ότι η ιδέα του μύθου του Καπετάν Μιχάλη πλάθεται και μεταπλάθεται στον νου του για μια εικοσαετία περίπου ( ) Στο βιβλίο του ο Καζαντζάκης κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα λογοτεχνικό Ήρωα ο οποίος παραμένει τραχύς, αρρενωπός, αψεγάδιαστος και ανόθευτος ως πρότυπο του κάθε αγωνιζόμενου ανθρώπου μετά από δεκαετίες· ο Καπετάν Μιχάλης αποτελεί ένα επικό τραγούδι για τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη και είναι ένας πεζολογικός ύμνος για την Ελευθερία και την Ανθρωπιά· το σύμβολο του αγωνιζόμενου ανθρώπου, είτε είναι Κρητικός είτε από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, προσωποποιείται μυθιστορηματικά στο πρόσωπο ενός γενναίου αξόδευτου επαναστάτη –όπως είναι ο πρωταγωνιστής του έργου. Ο μυθιστορηματικός ήρωας του Νίκου Καζαντζάκη αντιπροσωπεύει τον χαρακτηριστικό τύπο του σύγχρονου αγωνιζόμενου ατόμου, που πασχίζει για επιβίωση σωματική και ψυχική, αναφωνώντας με τον δικό του τρόπο το δίλημμα «Ελευθερία ή Θάνατος» προκειμένου να ζήσει ελεύθερος, απαλλαγμένος από κάθε μορφή δουλείας και πειρασμού.

21 β) Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν Έλληνας συγγραφέας, πεζογράφος, λογοτέχνης μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος, πολιτικός, μουσικός, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και φιλόσοφος , με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο. Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες και ως ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Ο Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1883, και εκεί, στην τουρκοκρατούμενη μικρή πόλη, μαθαίνει τα πρώτα του γράμματα. Η επανάσταση του 1897 τον αναγκάζει να φύγει, και για δύο χρόνια ν’ ακολουθήσει μαθήματα σ’ ένα σχολείο Φραγκισκανών μοναχών στη Νάξο. Το 1899 επέστρεψε στη γενέτειρά του, όπου τέλειωσε το γυμνάσιο. Από το σπουδάζει νομικά στην Αθήνα, και το στο Παρίσι, όπου δέχτηκε επιδράσεις από τη διδασκαλία του Γάλλου φιλοσόφου Bergson. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα θα εργαστεί μεταφράζοντας φιλοσοφικά βιβλία. Η γνωριμία του με τον `Άγγελο Σικελιανό, στα 1914, υπήρξε άλλη μια σημαντική στιγμή της ζωής του. Το 1918 και το 1919 ταξιδεύει στην Ελβετία και στη Ρωσία, ως ανώτερος κρατικός υπάλληλος, για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του Καυκάσου. Το 1922 μένει στη Βιέννη, και ύστερα για περισσότερο καιρό στο Βερολίνο, όπου, υπό την επίδραση της κομουνιστικής ιδεολογίας, έγραψε την “Ασκητική”. Στην Ελλάδα γυρίζει το 1924, αφού προηγουμένως περνά από την Ασίζη της Ιταλίας. Ο Καζαντζάκης ήταν ένας από τους πιο πολυταξιδεμένους `Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους, ενώ τα πολύ συχνά ταξίδια που πραγματοποιούσε στο εξωτερικό δεν του επέτρεψαν σχεδόν ποτέ να μείνει σταθερά στην Ελλάδα για πολύ καιρό. Σημαντικά γεγονότα της ζωής του Καζαντζάκη ήταν η υποψηφιότητα του για την απονομή των Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1947 και το 1957 (τη χρονιά του θανάτου του), καθώς και το βραβείο Ειρήνης που του δόθηκε ένα χρόνο πριν το θάνατο του στη Βιέννη.

22 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ Ν. ΚAΖAΝΤΖAΚΗ
1883: Γεννιέται στο Ηράκλειο : Σπουδάζει νομικά στην Αθήνα : Σπουδάζει στο Παρίσι, όπου επηρεάζεται από τη διδασκαλία του Henri Bergson 1914: Γνωρίζεται με τον Άγγελο Σικελιανό και ταξιδεύουν μαζί στο Άγιο Όρος και σε άλλα μέρη της Ελλάδας : Ταξιδεύει στην Ελβετία και στη Ρωσία ως ανώτατος κρατικός υπάλληλος για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του Καυκάσου 1922: Μένει στη Βιέννη και για περισσότερο καιρό στο Βερολίνο 1924: Επιστρέφει στην Ελλάδα και στην Κρήτη : Επιχειρεί τρία ταξίδια στη Ρωσία : Πολύμηνο ταξίδι στην Ισπανία 1935: Ταξίδι στην Ιαπωνία και στην Κίνα 1936: Παρακολουθεί ως ανταποκριτής της εφημερίδας "Καθημερινή" τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία 1939: Μία πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου τον φέρνει στην Αγγλία, όπου ζει τους πρώτους μήνες του πολέμου (Β' Παγκόσμιος Πόλεμος) 1940: Επιστρέφει στην Ελλάδα και ζει στην Αίγινα όλον τον καιρό του πολέμου και της Κατοχής 1946: Φεύγει για την Αγγλία και μένει για λίγο στο Cambridge. Τον Σεπτέμβριο του 1946 εγκαθίσταται στο Παρίσι και για μικρό διάστημα εργάζεται ως σύμβουλος λογοτεχνίας στην UNESCO 1948: Εγκαθίσταται στην Antibes της μεσημβρινής Γαλλίας, εργαζόμενος πάντα και παρακολουθώντας τις αλλεπάλληλες μεταφράσεις και δημοσιεύσεις σε ξένες γλώσσες των έργων του 1957: Ταξιδεύει στην Κίνα και εκεί αρρωσταίνει. Φτάνει στην Κοπεγχάγη και από κει στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Freiburg όπου και πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου 1957

23 γ) ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ 1927 Ασκητική :
κείμενο σχετικά σύντομο, πολύ συμπυκνωμένο, που εκφράζει τη μεταφυσική πίστη του Καζαντζάκη Ταξιδεύοντας. Πολύτομη σειρά με εντυπώσεις από ταξίδια στην Ισπανία, Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Ιαπωνία και Κίνα, Αγγλία, Ρωσία, Ιερουσαλήμ και Κύπρο Οδύσσεια . Έργο μεγαλόπνοο σε 24 ραψωδίες και δεκαεπτασύλλαβους ιαμβικούς στίχους Σειρά από δράματα με θέματα από την αρχαία εποχή και τη σύγχρονη ιστορία: • Προμηθέας • Καποδίστριας, Κούρος (ή Θησέας) • Νικηφόρος Φωκάς • Κωνσταντίνος Παλαιολόγος • Χριστόφορος Κολόμβος Στροφή προς το μυθιστόρημα με σκοπό την επικοινωνία με το πλατύτερο κοινό: • Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1946) • Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται (1948) • Ο Καπεταν Μιχάλης (1950) • Ο τελευταίος πειρασμός (1951) • Ο Φτωχούλης του Θεού (1953) • Αναφορά στο Γκρέκο (δημοσίευση μετά τον θάνατο του συγγραφέα, στα 1961)

24 δ) Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΩΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
"Ένας πραγματικός μυθιστοριογράφος δεν μπορεί παρά να ζει μέσα στην πραγματικότητα του καιρού του και, ζώντας αυτή την πραγματικότητα, συνειδητοποιεί την ευθύνη του. Προσπαθεί λοιπόν να βοηθά τους ομοίους του, ν' αντιμετωπίζει και να λύνει, κατά το δυνατόν, τα πιεστικά προβλήματα της εποχής του. Το λογοτεχνικό έργο σήμερα, αν καθρεφτίζει την εποχή μας, είναι αναγκαστικά μια από τις πιο λεπτές και πιο αποτελεσματικές μορφές δράσης. Ή μάλλον μπορεί το ίδιο να γίνει το σπέρμα της δράσης. O μυθιστοριογράφος εφόσον συνειδητοποιεί την αποστολή του, προσπαθεί να σπρώξει την πραγματικότητα να πάρει τη μορφή που κρίνει ως την πιο ταιριαστή στον άνθρωπο. Σε άλλες εποχές, πιο ισορροπημένες, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, η ομορφιά μπορούσε ν' αρκέσει για την ικανοποίηση του ιδεώδους του συγγραφέα. Σήμερα ο συγγραφέας, αν είναι πραγματικά ζωντανός είναι ένας άνθρωπος που υποφέρει κι ανησυχεί βλέποντας την πραγματικότητα. Οδηγείται να συνεργασθεί με όλες τις δυνάμεις του φωτός που επιζούν ακόμη για να προχωρήσει λίγο το βαρύ πεπρωμένο του ανθρώπου. O συγγραφέας σήμερα, εφόσον μένει πιστός στην αποστολή του, είναι ένας μαχητής.« Απόσπασμα από συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στον Pierre Sipriot, Γαλλική Ραδιοφωνία (Παρίσι), 6 Μαΐου 1955

25 ΜΕΡΟΣ Ε ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο λόγος του Καζαντζάκη αναγεννιέται ακόμα και σήμερα, στη διάρκεια του 21ου αιώνα ως ένας βαθιά στοχαστικός φιλοσοφικός λόγος µε έντονο υπαρξιακό υπόβαθρο. Ο λόγος του δίνει αξία στην πρόσκαιρη κακοτυχία των σύγχρονων καιρών αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα των ιδεών του. Ο Νίκος Καζαντζάκης παραµένει ένας από τους πιο διαχρονικούς Νεοέλληνες συγγραφείς. Έχει ένα πλούσιο και πολύπλευρο συγγραφικό έργο, καθώς είναι ένας από τους ελάχιστους συγγραφείς, σε ελληνική και παγκόσμια κλίµακα, που ασχολήθηκε µε όλα τα λογοτεχνικά είδη. Κατόρθωσε να ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας του και να γίνει ένας συγγραφέας µε οικουμενικό χαρακτήρα ξεδιπλώνοντας ένα συγγραφικό ταλέντο παγκόσμιας εµβέλειας, γνωστό και στις πέντε ηπείρους. Το άκρως σημαντικό μάθηµα που εξέλαβα από τα έργα του αποτελούν την απόλυτα αρµονική συνύπαρξη της θεωρίας και της πράξης, που μεταδίδεται άµεσα κυρίως από τις λογοτεχνικές τεχνικές της πλοκής, την ανάπτυξη των χαρακτήρων και το γλωσσολογικό ύφος. Το φαινόμενο “Καζαντζάκης” συνεχίζει να εντυπωσιάζει και προκαλεί το ενδιαφέρον των αναγνωστών κάθε γενιάς!