Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Παρουσίαση με θέμα: "Τμήμα Πολιτικών Επιστημών"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τμήμα Πολιτικών Επιστημών
το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και οι επιπτώσεις του  στις εθνικές πολιτικές ασύλου Γιάννης Παπαγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ.

2 Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση και το άσυλο
Το άσυλο  εκτός ενοποιητικών πολιτικών μέχρι τη δεκαετία του 1980 Η σταδιακή προσέγγιση των πολιτικών ασύλου των κρατών μελών (διακυβερνητική συνεργασία) Η ελεύθερη κυκλοφορία Η ενιαία αγορά Η ευρύτερη πολιτική για την μετανάστευση

3 Τα πρώτα βήματα της πολιτικής ασύλου
Οι διακυβερνητικές ομάδες (Groupe Trevi, groupe ad hoc immigration, groupe asile) Το σύστημα Σένγκεν Η σταδιακή διαμόρφωση του συστήματος του Δουβλίνου

4 Το σύστημα του Δουβλίνου- Αίτια
Αύξηση των αιτημάτων ασύλου με διεθνή διάσταση δευτερογενείς μετακινήσεις πρόσφυγες σε «τροχιά», αποφυγή εξέτασης πολλαπλών αιτημάτων από άνω του ενός ΚΜ

5 Το σύστημα του Δουβλίνου η λύση
Ένα κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση ενός αιτήματος ασύλου. Η κρίση για το συγκεκριμένο κράτος λαμβάνει χώρα στο ξεκίνημα της διαδικασίας ασύλο Διαμορφώνονται συγκεκριμένα κριτήρια, ιεραρχικά δομημένα, που καθορίζουν την ευθύνη ενός κράτους.

6 Η Σύμβαση του Δουβλίνου
Ένα διακυβερνητικό εργαλείο (δεν ήταν κοινοτική νομοθεσία) Συνόδευε τα πρώτα βήματα των πολιτικών Σέγκεν Εφαρμόστηκε σε συνδυασμό (πολύ αργότερα – 2000) με ένα «κοινοτικό» κανονισμό αντιπαραβολής δακτυλικών αποτυπωμάτων των α/α (Κανονισμός 2725/2000 η κανονισμός Eurodac)

7 Η σταδιακή κοινοτικοποίηση των πολιτικών ασύλου – Συνθήκη Μάαστριχτ
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ συστήνει τον 3ο πυλώνα (Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων): «τα κράτη μέλη θεωρούν [τον τομέα του ασύλου] ως θέματα κοινού ενδιαφέροντος» γεγονός που τους επιβάλλει να «αλληλοενημερώνονται και συνεννοούνται στα πλαίσια του Συμβουλίου, προκειμένου να συντονίσουν τη δράση τους» Το άσυλο τμήμα του 3ου πυλώνα Με έντονα διακυβερνητική διάσταση αλλά πλέον ενωσιακή πολιτική Τα συμπεράσματα του Λονδίνου του 1992  η πρώτη soft law εναρμόνιση των πολιτικών ασύλου

8 Η σταδιακή κοινοτικοποίηση των πολιτικών ασύλου (Συνθήκη Άμστερνταμ)
Η Συνθήκη του Άμστερνταμ: ««Η Ένωση θέτει ως στόχους:… να διατηρήσει και να αναπτύξει την Ένωση ως χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων σε συνδυασμό με κατάλληλα μέτρα όσον αφορά τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, το άσυλο, τη μετανάστευση και την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας». Ενσωματώνει το άσυλο στην ενωσιακή νομοθεσία Εισαγωγή, μετά 5 έτη, της ειδικής πλειοψηφίας για τις νομοθετικές αποφάσεις στον τομέα.

9 Η σταδιακή κοινοτικοποίηση των πολιτικών ασύλου (Συνθήκη Άμστερνταμ - συνέχεια)
Το άρθρο 63 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Συνθήκη του Άμστερνταμ) έδινε στο Συμβούλιο την αρμοδιότητα να «θεσπίζει μέτρα για… ελάχιστες προδιαγραφές για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο,… την αναγνώριση υπηκόων τρίτων χωρών ως προσφύγων...και… τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη χορηγούν ή ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα».

10 Η σταδιακή κοινοτικοποίηση των πολιτικών ασύλου (Τα Συμπεράσματα του Τάμπερε)
. Η δημιουργία ενός κοινού συστήματος ασύλου που θα περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμα: µια σαφή και λειτουργική μέθοδο καθορισμού του κράτους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου κοινούς κανόνες για δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, κοινές ελάχιστες συνθήκες υποδοχής των αιτούντων άσυλο προσέγγιση των κανόνων που αφορούν την αναγνώριση και το περιεχόμενο του καθεστώτος του πρόσφυγα.

11 Τα πρώτα κοινοτικά νομοθετήματα για το άσυλο (2000-5)
Κανονισμός Eurodac Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής Κανονισμός Δουβλίνου Οδηγία για τον ορισμό του πρόσφυγα Οδηγία για τις διαδικασίες εξέτασης ενός αιτήματος ασύλου Καθώς και Οδηγία για την προσωρινή προστασία σε περίπτωση μαζικής εισροής

12 Θέσπιση κοινής διαδικασίας σε θέματα ασύλου
Το πρόγραμμα της Χάγης (2005): 10 προτεραιότητες για την προσεχή πενταετία Θέσπιση κοινής διαδικασίας σε θέματα ασύλου Ένταξη προσφύγων στο καθεστώς του μακροχρόνιου κατοίκου μεσοπρόθεσμα μια κοινή διαδικασία και ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες Επιχειρησιακή συνεργασία σε θέματα ασύλου

13 Η Συνθήκη της Λισσαβώνας
Άρθρο 78 ΣΛΕΕ: η Ένωση θέτει ως στόχο την «ανάπτυξη κοινής πολιτικής» - και όχι πλέον ελάχιστων προδιαγραφών όπως προέβλεπε η Συνθήκη του Άμστερνταμ- «στους τομείς του ασύλου, της επικουρικής προστασίας και της προσωρινής προστασίας με στόχο να παρέχεται το κατάλληλο καθεστώς σε οποιοδήποτε υπήκοο τρίτης χώρας χρήζει διεθνούς προστασίας και να εξασφαλίζεται η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθηση».

14 Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου μέχρι το τέλος του 2012
Το Πρόγραμμα της Στοκχόλμης — Μια ανοικτή και ασφαλής Ευρώπη που εξυπηρετεί και προστατεύει τους πολίτες Άσυλο: ένας κοινός χώρος προστασίας και αλληλεγγύης …βάσει κοινής διαδικασίας ασύλου και ομοιόμορφου καθεστώτος για τα πρόσωπα στα οποία χορηγείται διεθνής προστασία. Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου μέχρι το τέλος του 2012 νέες νομοθετικές πράξεις, προκειμένου να επιτευχθεί η δημιουργία του ΚΕΣΑ.

15 Η αναδιατύπωση των υφιστάμενων νομικών κειμένων
Νέα νομοθετικά κείμενα για τους 4 πυλώνες του Τάμπερε (υποδοχή, διαδικασίες εξέτασης, ορισμός δικαιούχου διεθνούς προστασίας, Δουβλίνο-3) Όχι πλέον ελάχιστες αλλά κοινές προδιαγραφές Δικαίωμα πρόσβασης των διωκτικών αρχών στην βάση Eurodac

16 Τα βασικά δεδομένα κατά τη διαμόρφωση του ΚΕΣΑ
Θεσμικά Αυξημένος ρόλος της Επιτροπής Ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο Συναπόφαση με ισότιμη παρέμβαση του ΕΚ Η επιπρόσθετη παράμετρος των δικαστικών αποφάσεων Πολιτικά Ενίσχυση των μικτών μεταναστευτικών ροών Η αύξηση των αντι-μεταναστευτικών θέσεων στην Ευρώπη

17 Τα βασικά δεδομένα κατά τη διαμόρφωση του ΚΕΣΑ
Η εγγενής αντινομία των πολιτικών για το άσυλο της ΕΕ Αύξηση των δικονομικών και ουσιαστικών εγγυήσεων για τους ευρισκόμενους στη διαδικασία και στην ΕΕ Δυσχέρανση των δυνατοτήτων εισόδου στην ΕΕ (Frontex, έλεγχος επιβίβασης κλπ.)

18 Τα βασικά δεδομένα κατά τη διαμόρφωση του ΚΕΣΑ
Το αποτέλεσμα Ενίσχυση/αύξηση/όξυνση παράνομων εισόδων στην ΕΕ Αύξηση εντάσεων μεταξύ χωρών της περιφέρειας και χωρών του κέντρου στην ΕΕ

19 Η οδηγία για τον ορισμό του πρόσφυγα (2011/95)
Προσέγγιση δικαιωμάτων προσφύγων και δικαιούχων επικουρικής προστασίας (οικογενειακή ενότητα, απασχόληση, υγειονομική περίθαλψη) Διατήρηση διαφοροποιήσεων (διάρκεια άδειας παραμονής, κοινωνική πρόνοια, ένταξη)

20 Η οδηγία για τον ορισμό του πρόσφυγα (2011/95)
Διευκρίνηση εννοιών (φορέας προστασίας, εσωτερική προστασία, συμμετοχή σε κοινωνική ομάδα) Έννοια της οικογένειας (συμπεριλαμβάνονται και άλλοι ενήλικες υπεύθυνοι για ανήλικο)

21 Η οδηγία για την υποδοχή αιτητών (2013/33)
Οριζόντιοι κανόνες κράτησης α/α Ατομική κρίση Μόνο υπό τους όρους της οδηγίας Εγγυήσεις δικαστικής κρίσης της κράτησης Κράτηση ανηλίκων κατ’ εξαίρεση Μείωση ανώτατου ορίου πρόσβασης στην αγορά εργασίας Σαφείς κανόνες δωρεάν νομικής αρωγής Αξιολόγηση ειδικών αναγκών υποδοχής για ευάλωτες ομάδες

22 Ο νέος κανονισμός Δουβλίνου (604/2013)
Ο νέος κανονισμός Δουβλίνου (604/2013) Η λειτουργία του κανονισμού 343/2003 (Δουβλίνο-2) την τελευταία δεκαετία είχε αναδείξει τα προβλήματα: Η βαθμιαία διάκριση μεταξύ κρατών που δέχονται και κρατών που στέλνουν Η σταδιακή κυριαρχία του κριτηρίου της παράνομης εισόδου Η ρήξη κρατών του κέντρου και κρατών της περιφέρειας Η επιδείνωση της κατάστασης του ασύλου στα κράτη της περιφέρειας

23 Η αναστολή μεταφορών – τα δικαστήρια μπαίνουν στη διαδικασία
Η λειτουργία του κανονισμού 343/2003 (Δουβλίνο-2) την τελευταία δεκαετία Το αίτημα της αλληλεγγύης - η δικαιότερη κατανομή του βάρους (burden sharing) Η αναστολή μεταφορών – τα δικαστήρια μπαίνουν στη διαδικασία Τα ασαφή στοιχεία του κανονισμού Ρήτρα κυριαρχίας Ασυνόδευτοι ανήλικοι Εξαρτημένα μέλη

24 Η διαπραγμάτευση του νέου Δουβλίνου
Ο διατήρηση των βασικών κανόνων Διατήρηση των κριτηρίων Ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων Μεγαλύτερη προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων Η σύγκρουση για την αναστολή μεταφοράς Μεταξύ ΕΚ/Επιτροπής και Συμβουλίου Μεταξύ των ΚΜ του Νότου και των λοιπών

25 Το τελικό αποτέλεσμα Ο μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης αντί της αναστολής μεταφορών Η αναστολή της μεταφοράς σε περίπτωση παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων Το δικαίωμα προσφυγής

26 Το τελικό αποτέλεσμα (συνέχεια)
Η διατήρηση των ιεραρχικών κριτηρίων Η επέκταση και στους δικαιούχους επικουρικής προστασίας Η διεύρυνση της οικογένειας για τις περιπτώσεις των ανηλίκων Ο σημαντικός κανονιστικός ρόλος της Επιτροπής (επιτροπολογία)

27 Τα νέα στοιχεία Διεύρυνση και στους δικαιούχους επικουρικής προστασίας (οριζόντιο) Εισαγωγή της έννοιας του «συγγενούς» για τις καταστάσεις εξάρτησης Συνέντευξη Δουβλίνου Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής κατά της απόφασης μεταφοράς με ανασταλτικό χαρακτήρα

28 Τα νέα στοιχεία (συνέχεια)
(σχεδόν) δεσμευτική ανθρωπιστική ρήτρα και καταστάσεις εξάρτησης Συνθήκες κράτησης όπως στα λοιπά νομοθετήματα ασύλου Περιορισμός κράτησης όταν υπάρχει «κίνδυνος διαφυγής» Το καθεστώς των ασυνόδευτων ανηλίκων

29 Η οδηγία για τις διαδικασίες (2013/32) - Τα βασικά χαρακτηριστικά
Κατάρτιση και πάλι κατάρτιση Κανόνες για την πρόσβαση στη διαδικασία Κανόνες για την ιατρική εξέταση Προθεσμίες ολοκληρωσης της εξέτασης Περιορισμός των λόγων ταχύρρυθμης διαδικασίας και διαδικασίας συνόρων Ρύθμιση μαζικών αφίξεων Εκτεταμένη έκθεση της συνέντευξης

30 Η οδηγία για τις διαδικασίες (2013/32) - Τα βασικά χαρακτηριστικά
Δωρεάν ενημέρωση Δωρεάν νομική αρωγή σε 2ο βαθμό (όροι) Αξιολόγηση αν απαιτούνται ειδικές δικονομικές εγγυήσεις Ειδικές εγγυήσεις για ασυνόδευτους ανήλικους και ευάλωτες ομάδες Ανασταλτικός χαρακτήρας προσφυγής Κανόνες για μεταγενέστερες αιτήσεις

31 Οι επιπτώσεις του ΚΕΣΑ συνολικά
Ενδυνάμωση της Επιτροπής Οι δυνατότητες παραπομπής κρατών μελών για μη συμμόρφωση Οι κατ’εξουσιοδότηση πράξεις (ιδίως στον κανονισμό Δουβλίνου) Έλλειμμα εμπιστοσύνης Μεταξύ κρατών μελών Μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ Στον θεσμό του ασύλου

32 Τα κύρια νέα χαρακτηριστικά
Αύξηση των εγγυήσεων (δικονομικών και ουσιαστικών) Ανασταλτικός χαρακτήρας των προσφυγών Δικαστικός έλεγχος των αποφάσεων διοικητικής κράτησης αιτούντων «Βαριές» διαδικασίες διαπίστωσης της ηλικίας ανηλίκων Δωρεάν νομική συνδρομή σε προσφυγές

33 Οι επιπτώσεις στην Κύπρο
Οι πολιτικές επιπτώσεις Η μη αναθεώρηση των θεμελίων του Κανονισμού Δουβλίνου Η περιορισμένη αλληλεγγύη Οι οικονομικές επιπτώσεις Η υποχρέωση σεβασμού των δικονομικών απαιτήσεων (προσφυγές, δωρεάν νομική συνδρομή, στέγη) Οι διοικητικές επιπτώσεις Αύξηση διοικητικού αχθους (π.χ. συνεντεύξεις)

34 Συμπεράσματα Μια ατελής και συμβιβαστική νομοθεσία [περιπτωσιολογική και δυσανάγνωστη σε πολλά σημεία] Η κανονιστικοποίηση των οδηγιών;  επέμβαση σε πολλά σημεία του εθνικού πλαισίου Πολλά θέματα (ιδίως ανήλικοι) έμειναν εκκρεμή  δικαστική λύση;

35 Συμπεράσματα Ο ρόλος του μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης;
Η αναστολή μεταφορών ως το τέλος του ΚΕΣΑ; Προς ένα ενιαίο σύστημα ασύλου ή πίσω στην εθνική ρύθμιση του ασύλου; Η σταδιακή αμφισβήτηση του συστήματος της Γενεύης/Στρασβούργου;