«Επαναχρησιμοποίηση Νερού: H πρόκληση για τους κανονιστικούς φορείς της Ευρώπης κι η εφαρμογή της από τις εταιρείες νερού» Κατερίνα Χριστοδούλου Χημικός.

Παρουσίαση με θέμα: "«Επαναχρησιμοποίηση Νερού: H πρόκληση για τους κανονιστικούς φορείς της Ευρώπης κι η εφαρμογή της από τις εταιρείες νερού» Κατερίνα Χριστοδούλου Χημικός."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Επαναχρησιμοποίηση Νερού: H πρόκληση για τους κανονιστικούς φορείς της Ευρώπης κι η εφαρμογή της από τις εταιρείες νερού» Κατερίνα Χριστοδούλου Χημικός ΜSc Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας και Νομοθεσίας. Υπεύθυνη Γραφείου Ερευνητικών Προγραμμάτων ΕΥΑΘ ΑΕ

2 Το πρόβλημα της Λειψυδρίας στην Ευρώπη
Η λειψυδρία και οι περίοδοι ξηρασίας ασκούν αυξανόμενη πίεση σε αρκετά υδατικά διαμερίσματα της Ευρώπης. Ανομοιομορφία κατανομής πληθυσμού και διαθέσιμων υδάτινων πόρων. Κατά το χειμώνα περίπου 30 εκατ. κάτοικοι ζουν σε συνθήκες «πίεσης», ενώ το καλοκαίρι 70 εκατ. Δηλαδή το 6% και το 14% του πληθυσμού. Κυρίως στις Μεσογειακές και πυκνοκατοικημένες περιοχές: Περίπου το 20% των κατοίκων της Μεσογειακής Ευρώπης, ζει σε συνθήκες μόνιμης έλλειψης νερού. Ενώ το 53% βιώνει παρόμοιες συνθήκες το καλοκαίρι Παρά την αφθονία του νερού στην Ευρώπη, η λειψυδρία και οι περίοδοι ξηρασίας ασκούν αυξανόμενη πίεση σε αρκετά υδατικά διαμερίσματα της Ευρώπης. Το πρόβλημα είναι η ανομοιομορφία κατανομής πληθυσμού και διαθέσιμων υδάτινων πόρων. Κατά το χειμώνα περίπου 30 εκατ. κάτοικοι ζουν σε συνθήκες λειψυδρίας ενώ το καλοκαίρι 70 εκατ. Δηλαδή το 6% και το 14% του πληθυσμού. Κυρίως στις Μεσογειακές και πυκνοκατοικημένες περιοχές: Περίπου το 20% των κατοίκων της Μεσογειακής Ευρώπης, ζει σε συνθήκες μόνιμης έλλειψης νερού. Ενώ το 53% βιώνει παρόμοιες συνθήκες το καλοκαίρι Πηγή: ΕΕΑ- Use of freshwater resources (

3 Water Exploitation Index plus (WEI+) :το ποσοστό κατανάλωσης καθαρού νερού σε σχέση με το σύνολο του διαθέσιμου καθαρού νερού (20% όριο πιέσεων) (Πηγή ΕΕΑ,2016) Eurostat provides an indicator of water scarcity, the Water Exploitation Index plus (WEI+), which compares the percentage of total freshwater used with to the total renewable freshwater resources available. A WEI+ above 20% implies that a water resource is under stress, and over 40% implies that the water resource is under severe stress. Figure 3.1 presents WEI+ for Europe’s most water stressed river basins based on data from

4 Η αποτύπωση της λειψυδρίας ως τώρα (Πηγή: JRC 2016)

5 …με αύξηση μέσης θερμοκρασίας κατά 2οC (Πηγή: JRC 2016)

6 To πρόβλημα δεν αφορά πλέον μόνο τη Νότια Ευρώπη.
Πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα της υπόλοιπης Ευρώπης, με αυξημένες ανάγκες για ύδρευση, αστική, βιομηχανική και αγροτική χρήση. Επιπρόσθετα το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, ασκεί μεγαλύτερες πιέσεις για βέλτιστη διαχείριση των υδάτινων πόρων και τη διασφάλιση της καλής τους κατάστασης, βάση και της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (WFD 2000/60)

7 Επαναχρησιμοποίηση Νερού και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία (2000)
Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Υδατα (αρθ. 5). Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν κατάλληλα μέτρα μείωσης των πιέσεων, για την επίτευξη καλής κατάστασης (good status) των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Ανάμεσα σε αυτά και η Επαναχρησιμοποίηση του Νερού ως πιθανό μέτρο.

8 Επαναχρησιμοποίηση Νερού και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία (2007)
Ανακοίνωση της ΕΕ για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και τη ξηρασίας (COM(2007)414) διαμόρφωσε μια ιεράρχηση λύσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Η σαφής ιεράρχηση των υδάτινων πόρων Η διαχείριση της ζήτησης νερού Η διασφάλιση της δημόσιας υδροδότησης Αποτελούν προτεραιότητα ακολουθούν εναλλακτικές λύσεις παροχής νερού, όπως η επαναχρησιμοποίηση. Η τελευταία θα πρέπει να ενεργοποιείται μόνο αν οι δυνατότητες εξοικονόμησης και επάρκειας των υδάτινων πόρων έχουν εξαντληθεί. Η χάραξη πολιτικής πρέπει να βασίζεται σε σαφή ιεράρχηση των υδάτινων πόρων. Οι πρόσθετες υποδομές υδροδότησης πρέπει να θεωρούνται ως δυνατότητα επιλογής όταν έχουν εξαντληθεί οι υπόλοιπες , συμπεριλαμβανομένης της αποδοτικής πολιτικής τιμολόγησης του νερού και των οικονομικά αποδοτικών εναλλακτικών επιλογών . Πρέπει επίσης να ιεραρχηθούν οι υδάτινοι πόροι με γνώμονα την προτεραιότητα: είναι σαφές ότι πρώτη προτεραιότητα πρέπει πάντοτε να αποτελεί η δημόσια υδροδότηση, ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβαση σε επαρκή ποσότητα νερού .

9 The Blueprint (2012) Το Προσχέδιο για τη Διαφύλαξη των Υδάτινων Πόρων της Ευρώπης (The Blueprint- COM(2012)673) αναγνώρισε την Επαναχρησιμοποίηση Νερού ως ένα σημαντικό μέτρο που απαιτεί την προσοχή της EU, καθώς με συντονισμένες προσπάθειες θα πρέπει να αυξηθεί η αξιοπιστία του και να ενισχυθούν οι δράσεις επαναχρησιμοποίησης. Αυτή η λογική ακολουθείται και στην ανακοίνωση της ΕΕ , «Το κλείσιμο του κύκλου – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία» όπου συγκαταλέγεται μια σειρά δράσεων για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων

10 Το κλείσιμο του κύκλου – Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία
Η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων παραμένει στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο. Ανάπτυξη μιας βιώσιμης, αποδοτικής και ανταγωνιστικής οικονομίας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αποδοτική αξιοποίηση των πόρων. Πηγή: Ανακοίνωση της ΕΕ: COM(2015) 614 final/ /Circular Economy

11 Κυκλική Οικονομία και Νερό (2015)
Κεφάλαιο 4. «Μετατροπή αποβλήτων σε πόρους: ενίσχυση της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών και της επαναχρησιμοποίησης του νερού» Αποδοτική χρήση του νερού: η επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων μετά από επεξεργασία και υπό ασφαλείς και οικονομικά αποδοτικές συνθήκες αποτελεί ένα πολύτιμο αλλά αναξιοποίητο μέσο για την αύξηση της παροχής νερού και την άμβλυνση της πίεσης που δέχονται οι υδάτινοι πόροι της ΕΕ λόγω υπερεκμετάλλευσης. Η επαναχρησιμοποίηση του νερού στη γεωργία συμβάλλει επίσης στην ανακύκλωση θρεπτικών ουσιών μέσω της υποκατάστασης των στερεών λιπασμάτων. Η Επιτροπή θα προχωρήσει σε μια σειρά δράσεων για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων.

12 Κυκλική Οικονομία και Νερό (2015)
Προτεινόμενη νομοθεσία που καθορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση του νερού για άρδευση και αναπλήρωση υπογείων υδάτων (Joint Research Center 2017) Καθοδήγηση για την ένταξη της επαναχρησιμοποίησης των υδάτων στον σχεδιασμό και τη διαχείριση υδάτινων πόρων (CIS Guidelines,Ιούνιος 2016) Ένταξη βέλτιστων πρακτικών σε σχετικά έγγραφα αναφοράς BREF (Αναθεώρηση Οδηγίας ICPP, ) Υποστήριξη της καινοτομίας (μέσω της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας- European Innovation Platform και των προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020», «LIFE») Διευκόλυνση χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων από Ευρωπαϊκούς Μηχανισμούς ( ) Αλληλοσύνδεση νομοθεσιών περί χημικών, προϊόντων και αποβλήτων (για μείωση χημικών ουσιών στα απόβλητα) Ανάλυση και επιλογές πολιτικής για τη μελέτη της αλληλοσύνδεσης μεταξύ των νομοθεσιών περί χημικών, προϊόντων και αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου και των τρόπων με τους οποίους θα μειωθεί η παρουσία των χημικών ουσιών που προκαλούν ανησυχία και θα βελτιωθεί η παρακολούθησή τους στα προϊόντα 2017 The guidelines contain recommendations on how to better integrate water reuse into water planning and management within the EU policy framework while taking into account underlying environmental and socio-economic benefits

13 Τι είναι «Επαναχρησιμοποίηση Νερού»;
Urban Waste Water Treatment Directive (UWWTD) Η Οδηγία για την Επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων δεν δίνει τον ορισμό αλλά στο Άρθρο 12 τονίζεται η ανάγκη επαναχρησιμοποίησης αστικών λυμάτων, όποτε αυτό κρίνεται σκόπιμο. CIS Guidelines on Water Reuse : Η Επαναχρησιμοποίηση Νερού είναι η χρήση νερού που προέρχεται από τα λύματα ή οποιοδήποτε άλλη δευτερογενή πηγή (πχ αφαλάτωση) και που έχει υποστεί επεξεργασία σε τέτοιο βαθμό, που να το καθιστά κατάλληλο για την χρήση που αυτό προορίζεται. International Standardization Organisation (ISO) To πρότυπο ISO :2014 «Οδηγίες για την αρδευτική χρήση των επεξεργασμένων υγρών απόβλητων» δίνει τον ορισμό της επαναχρησιμοποίησης ως: «η χρήση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων σε επωφελείς δράσεις», όπου υγρά απόβλητα είναι « τα αστικά λύματα που μπορεί να περιλαμβάνουν χρησιμοποιημένο νερό από οικιακές, εμπορικές ή βιομηχανικές δράσεις και μπορεί να περιλαμβάνουν και τα όμβρια ύδατα». Recycled Water in Australia Στην Αυστραλία ο όρος «ανακυκλούμενο νερό» είναι ο γενικός όρος που χρησιμοποιείται. Νοείται «το νερό που προέρχεται από κάθε γραμμή εκροής λυμάτων που έχει υποστεί επεξεργασία κατάλληλη για περαιτέρω χρήση του, με τρόπο ασφαλές και βιώσιμο και για επωφελείς χρήσεις»”. US Environment Protection Agency (US EPA)12 : Το « ανακτημένο νερό» που προέρχεται από την επεξεργασία αστικών λυμάτων, ώστε να πληροί συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια για να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί επωφελώς.»

14 «Επαναχρησιμοποίηση Νερού» στην ΕΕ (CIS Guidelines on Water Reuse)
«Επαναχρησιμοποίηση Νερού είναι η επαναχρησιμοποίηση αστικών λυμάτων που μετά τη συλλογή τους έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία για την χρήση που προορίζονται» Η προέλευση των λυμάτων είναι αυτή που περιγράφεται στην Urban Wastewater Treatment Directive (91/271/EEC), δηλαδή: Αστικά λύματα που μπορεί να περιέχουν και βιομηχανικά υγρά απόβλητα από τις δραστηριότητες (που περιγράφονται στο Παράρτημα ΙΙΙ της UWWTD)

15 Σχετικά Νομοθετικά Πλαίσια

16 Ελάχιστες Απαιτήσεις Ποιότητας για:
Αγροτική Άρδευση ανά είδος καλλιέργειας: Βρώσιμες Βρώσιμες μετά από επεξεργασία Μη βρώσιμες Παράμετροι Ελέγχου Ποιότητα Ανακτημένου Νερού (4 κατηγορίες) Μέτρα Πρόληψης Κινδύνου Επαναφόρτιση Υδροφόρου Ορίζοντα ανά είδος μεθόδου: Ελεγχόμενη, Επιφανειακή Απόθεση Ελεγχόμενη, Απευθείας Έγχυση Παράμετροι Ελέγχου Ποιότητα Ανακτημένου Νερού (εξειδίκευση πεδίου) Μέτρα Πρόληψης Κινδύνου Πηγή: Β. Μ. Gawlik “Minimum Quality for Water Reuse in the EU”, JRC 2017

17 Διαρκείς διεργασίες Ανοιχτή Διαβούλευση Εδικών και Κοινού
Joint Research Center Ομάδες εργασίας (CIS Ad-Hock Task Group Water Reuse) Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks (SCHEER) European Food Safety Agency (EFSA) Πηγή: Β. Μ. Gawlik “Minimum Quality for Water Reuse in the EU”, JRC 2017 Μελετά τις επιδράσεις: Σε υδάτινα Οικοσυστήματα, κατά την απευθείας και έμμεσο εμπλουτσιμό του υδροφόρου, καθώς και τις επιπτώσεις στο έδαφος και το περιβάλλον. Μελετεά τις επιπτώσεις στην ασφάλεια των τροφίμων και την ανθρώπινη υγεία αλλά και στην ασφάλεια των ζωοτροφών και την ανθρώπινη υγεία

18 Περιβαλλοντικά οφέλη Εναλλακτικές χρήσεις και προστασία των υδάτινων πόρων πρωτίστως για υδροδότηση Χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από άλλες εναλλακτικές (πχ αφαλάτωση) Πηγή θρεπτικών ουσιών (Ν,Ρ) στη γεωργία Προστασία επιφανειακών υδάτων από θρεπτικά. Καλύτερος έλεγχος περιβαλλοντικών κινδύνων από την ανεξέλεγκτη χρήση επιφανειακών υδάτων από γεωργούς. Αύξηση της φυσικής και τεχνητής ροής σε ρέματα, λίμνες. Αποκατάσταση υγροτόπων και επαναφορά οικοσυστημάτων. Η επαναφόρτιση των υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων Επίτευξη στόχων ΟΠΥ Διατήρηση των υδάτινων πόρων, σε περιοχές με έλλειψη νερού. Ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και τις πληθυσμιακές αλλαγές Water reuse can increase the natural and artificial flow in streams and ponds, helping to meet the quantitative objectives of surface water bodies. Restoration of streams, wetlands and ponds using water reuse has been found to be effective in some cases, leading to the revival of aquatic ecosystems;  Water reuse to recharge aquifers can help in meeting good quantitative status and avoiding deterioration in the status of groundwater if it can be ensured that the chemical status is not adversely affected;  Wastewater treatment plants in coastal areas, including in water scarce regions, often discharge their treated effluents into the sea, which leads to a wastage of freshwater resources. Water reuse means that this water is conserved, allowing for better resilience to changes in demand triggered by population changes but also climate change;  In water-scarce areas, water reuse provides an alternative source, thus enhancing the availability of water and the stability of the water supply;  In water stressed countries, water reuse may present a lower environmental impact than other alternative water supplies such as desalination;  In some cases, water reuse can reduce the need for artificial fertilisers by providing nutrients for irrigation; and  Planned water reuse reduces the risks to the environment and human health that can be created by unplanned reuse.

19 Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις
Η Επαναχρησιμοποίηση Νερού δεν θα πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με υπάρχουσες νομοθεσίες προστασίας του περιβάλλοντος (Directive 2008/105/EC on Environmental Quality Standards) Πρέπει να διασφαλίζεται η ολοκληρωμένη και διαρκής επεξεργασία για αποφυγή ρύπανσης ή μόλυνσης του περιβάλλοντος. Οι χημικές ενώσεις που εισέρχονται στα λύματα είναι αρκετά ετερογενείς και αυξάνονται. Απαιτείται διαρκής έλεγχος και εκτίμηση επιπτώσεων Απαιτείται εξειδικευμένη και πλήρης μελέτη της εκάστοτε τοπικής εφαρμογής, επαναχρησιμοποίησης Πηγή: EU-level instruments on water reuse Final report to support the Commission’s Impact Assessment, 2016

20 Οικονομία Μειονεκτήματα:
Μπορεί να είναι πιο ακριβή επένδυση από τη συμβατική χρήση νερού πχ για άρδευση. Η επεξεργασία (πχ ενέργεια) αλλά και η μεταφορά του επεξεργασμένου νερού (απόσταση) μπορεί να είναι ασύμφορη Φράγμα στο ενιαίο εμπόριο αγροτικών προϊόντων Οφέλη: Επιβολή ορθών πρακτικών τιμολόγησης νερού και οικονομία ζήτησης Αξία γης σε άγονες, ξηρές περιοχές. Δημιουργία θέσεων εργασίας Προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών Πηγή: EU-level instruments on water reuse Final report to support the Commission’s Impact Assessment, 2016

21 Κοινωνία Οφέλη: Δημιουργία θέσεων εργασίας ειδικά σε τουριστικές περιοχές Αναβάθμιση Περιβάλλοντος και επιπέδου ζωής Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση του κοινού για τον κύκλο του νερού Επιπτώσεις: Η μη αποδοχή της επαναχρησιμοποίησης από το κοινό ή ομάδες επαγγελματιών Ανασφάλεια και συγκρούσεις φορέων Πηγή: EU-level instruments on water reuse Final report to support the Commission’s Impact Assessment, 2016

22 Εφαρμογή από τις Εταιρίες Νερού
Οι Ευρωπαϊκές Εταιρίες νερού στηρίζουν την πρωτοβουλία της ΕΕ για τη θέσπιση ενός νομοθετικού πλαισίου ελάχιστων κριτηρίων για την επαναχρησιμοποίηση. Ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να δράσει θετικά για τη διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και να άρει τις όποιες αμφιβολίες της κοινής γνώμης, προωθώντας ασφαλείς μεθόδους επαναχρησιμοποίησης και συστήματα ελέγχου ΌΜΩΣ τονίζουν την ανάγκη: 1. ρεαλιστικών νομοθετικών κριτηρίων, που θα καθιστούν την επαναχρησιμοποίηση μια οικονομικά βιώσιμη πρακτική. 2. λήψη μέτρων για «έλεγχο στην πηγή» και όχι εξαντλητικής επεξεργασίας στο τέλος της διαδρομής Πηγή: ΕurEau 2016/

23 Συμπεράσματα Οι στρατηγικές βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων =>νομοθετικές ρυθμίσεις Τότε μόνο η Επαναχρησιμοποίηση Νερού θα είναι βιώσιμη λύση Αναγκαίο το Ενιαίο Νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ για την Επαναχρησιμοποίηση ΌΜΩΣ: Λαμβάνοντας υπόψη τις έντονες συνθήκες λειψυδρίας που αντιμετωπίζουν οι χώρες του Νότου New “sustainable” management strategies call for legislative amendments that need to be done. Only then technologies of sustainable water reuse can be viable. We notice the need of a common European Guidance on water reuse to take into account the intense water demands of Southern countries facing CC challenges.

24 Συμπεράσματα Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει «one size fits all» λύση για τη λειψυδρία και την υπερεκμετάλλευση του νερού για όλη την Ευρώπη. Η επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων είναι ένα μόνο από τα μέτρα που μπορεί να πάρει ένα κράτος μέλος ή μια περιοχή. Όταν αυτή επιλεχθεί σαν βέλτιστη λύση, τότε θα πρέπει να διεξαχθεί η εκτίμηση επιπτώσεων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον Συνεκτιμώντας τόσο τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη όσο και τις βέλτιστες τεχνολογικές λύσεις. Το κοινό θα πρέπει να συμμετέχει στις διαδικασίες λήψεις αποφάσεων.

25 Σας ευχαριστώ!

26 ΕΥΑΘ και επαναχρησιμοποίηση
Ανάκτηση επεξεργασμένων λυμάτων για περιορισμένη άδρευση σε αγροτικές καλλιέργειες, σε συγκεκριμένες περιόδους, τα καλοκαίρια των ετών 2007 έως 2012 Εφαρμόστηκε σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, νοτιοδυτικά της πόλης και σε κοντινή απόσταση από την ΕΕΛΘ. Έως και m3 επεξεργασμένης εκροής ημερησίως, οδηγούνταν σε αρδευτικό κανάλι του ποταμού Αξιού, χωρίς κόστος για τους χρήστες. Ρύζι, βαμβάκι και αραβόσιτος ήταν οι κύριες καλλιέργειες Ο κορεσμένος υδροφόρος ορίζοντας, η επιβολή αυστηρής νομοθεσίας (2012), με πολυπαραμετρικούς ελέγχους και η αυξημένη αγωγιμότητα των λυμάτων  παύση του προγράμματος. More specifically, the northwest area of the city is surrounded by cultivated fields in proximity with the ThWWTP So the treated wastewater effluent was reclaimed for restricted irrigation in agriculture fields, during the summer period of the years 2007 to 2012 And the daily outflow of the WWTP was used for irrigation for Rice, corn, and cotton crops

27 Main sewerage pipeline Pipeline to river Axios
Thessaloniki Gulf Thessaloniki Sindos Irrigation channel Diversion station 1 Main sewerage pipeline Axios River Outfall pipeline West Pumping Station Shell fisheries East Thessaloniki WWTP Diversion station 2 Pipeline to river Axios Chalastra-Sindos agricultural area STUDY MAP Here we can see that after the WWTP the outfall pipe disposes the treated effluent at the marine area of Thessaloniki’s gulf. However, in our case we used the already existing but never in use outfall pipe towards the river Axios to meet the irrigation channel and then to easily dispose this water mixture to the agricultural area STUDY MAP