Ευημερία, φτώχεια, ανισότητα

Βασικές έννοιες Μεγέθυνση Ανισότητα Φτώχεια Δυϊσμός Ανάπτυξη

1. Μεγέθυνση

Η έννοια της μεγέθυνσης (g) Ορισμός: Άνοδος εθνικού εισοδήματος (διαχρονικά στην ίδια χώρα) Άνοδος κατά κεφαλήν εισοδήματος (διαχρονικά στην ίδια χώρα) Τρόπος μέτρησης: Σε τρέχουσες τιμές (εθνικό νόμισμα ή νόμισμα αναφοράς π.χ. US $ ή Ευρώ) Σε σταθερές τιμές (εθνικό νόμισμα ή νόμισμα αναφοράς π.χ. US $ ή Ευρώ) Σε ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης (PPP=purchase power parity, PPE=purchase power equivalent σε νόμισμα αναφοράς)

Προσδιοριστικοί παράγοντες της μεγέθυνσης του ΑΕΠ Φυσικό κεφάλαιο (απόθεμα, αποταμιεύσεις - κατανομή Υ, επενδύσεις) Εργασία Ανθρώπινου κεφάλαιο Τεχνολογία/οργάνωση παραγωγής Θεσμοί

Διαχρονική αύξηση ΑΕΠ κατάταξη βάση μέγιστης αύξησης 1980-2013 Χώρα 1960 1980 2000 2013 Ποσοστό μεταβολής ΑΕΠ 1960-1980 1980-2000 2000-2013 1980-2013 Equatorial Guinea .. 50.642.880,87 1.045.998.533,95 15.573.546.338,69 - 2065,44% 1488,87% 30751,70% Maldives 42.463.576,16 624.337.143,59 2.299.843.167,37 1470,29% 368,37% 5416,04% China 59.184.116.489,00 189.400.991.365,55 1.198.474.937.925,34 9.240.270.452.050,24 320,02% 632,77% 771,00% 4878,68% Qatar 7.829.094.485,17 17.759.889.598,05 202.450.014.109,59 226,84% 1139,93% 2585,87% Singapore 704.457.699,40 12.078.880.698,54 95.835.970.989,33 297.941.261.088,47 1714,64% 793,42% 310,89% 2466,63% Korea, Rep. 3.891.849.047,98 67.802.380.521,21 561.633.037.419,54 1.304.553.972.501,69 1742,16% 828,34% 232,28% 1924,05% Uganda 423.145.688,93 1.244.610.000,00 6.193.246.632,33 21.482.954.236,77 294,13% 497,61% 346,88% 1726,08% Sri Lanka 1.419.629.929,41 4.024.621.899,58 16.330.810.303,92 67.182.015.335,76 283,50% 405,77% 411,38% 1669,28% St. Kitts and Nevis 12.366.635,58 47.999.999,15 416.566.954,44 742.962.962,96 388,14% 867,85% 178,35% 1547,84% Botswana 30.411.449,52 1.060.889.705,12 5.788.311.645,25 14.788.476.190,48 3488,45% 545,61% 255,49% 1393,97% Bhutan 135.653.289,92 439.158.233,48 1.883.654.335,15 323,74% 428,92% 1388,58% Oman 44.234.654,05 5.981.760.088,67 19.867.880.550,27 80.570.458.653,26 13522,79% 332,14% 405,53% 1346,94% Israel 2.887.081.900,68 21.780.968.646,12 124.895.151.203,00 291.357.078.730,00 754,43% 573,41% 233,28% 1337,67% Cabo Verde 142.246.875,54 539.227.052,67 1.888.123.343,77 379,08% 350,15% 1327,36% Chad 313.582.727,78 1.033.002.402,03 1.385.058.211,51 13.413.893.611,85 329,42% 134,08% 968,47% 1298,53% Malaysia 2.441.020.461,97 24.937.045.114,15 93.789.473.684,21 312.435.494.620,59 1021,58% 376,11% 333,12% 1252,90% St. Vincent and the Grenadines 13.066.633,83 60.307.406,34 397.447.006,68 725.555.555,56 461,54% 659,04% 182,55% 1203,10% Thailand 2.760.750.919,89 32.353.514.503,37 122.725.247.705,56 387.252.164.290,83 1171,91% 379,33% 315,54% 1196,94% Turkey 13.995.124.535,34 68.789.289.565,74 266.567.532.725,56 820.206.962.631,09 491,52% 387,51% 307,69% 1192,35% Egypt, Arab Rep. 22.912.499.711,76 99.838.540.997,32 271.972.822.883,38 435,74% 272,41% 1187,01% Colombia 4.040.948.305,95 33.400.712.095,04 99.886.577.575,54 378.147.773.315,64 826,56% 299,06% 378,58% 1132,15% Panama 415.800.032,00 3.810.300.000,00 11.620.500.000,00 42.648.100.000,00 916,38% 304,98% 367,01% 1119,28% Antigua and Barbuda 110.066.664,72 787.693.391,35 1.230.000.000,00 715,65% 156,15% 1117,50% Indonesia 78.013.206.037,57 165.021.012.261,51 868.345.645.449,30 211,53% 526,20% 1113,08% Ghana 1.217.790.385,00 4.445.228.030,90 4.982.849.054,03 47.928.717.948,72 365,02% 112,09% 961,87% 1078,21% Πηγή: World Bank, 2014

Κριτική στη σημασία της μεγέθυνσης Ατέλειες μέτρησης (μη αγοραίες υπηρεσίες, ανεπίσημος τομέας) Ατέλειες ως δείκτης ευημερίας Πολλαπλή κριτική αλλά λόγω προτυποποίησης παραμένει ο κύριος δείκτης μέτρησης και σύγκρισης

Κριτική στη σημασία της μεγέθυνσης Βασική ιδέα της κοινής μελέτης των Sen-Stiglitz-Fitoussi είναι ότι το ΑΕΠ είναι ανεπαρκής δείκτης τόσο για μεγέθυνση όσο και για ανάπτυξη. Προτείνουν ένα σύνθετο δείκτη που περιλμβάνει μια πολύπλευρη προσέγγιση για την οικονομική επίδοση και την ποιότητα ζωής (π.χ. οικονομική και περιβαλλοντική αειφορία) Οικονομικά της ευτυχίας (economics of happiness): Ο Richard Layard έχει μετρήσει μια καταρχήν συσχέτιση ευτυχίας και εισοδήματος, που όμως ανατρέπεται μερικά μετά από πιο ενδελεχή έρευνα Το παράδοξο Easterlin (R. Easterlin) πρεσβεύει ότι, αντίθετα με τις προσδοκίες η ευτυχία σε εθνικό επίπεδο δεν αυξάνεται με τον πλούτο, εφόσον πληρούνται βασικές ανάγκες.

Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε Ισοδύναμα Αγοραστικής Δύναμης, 2013 Πηγή: World Bank, 2014

Χάρτης ικανοποίησης ζωής 2013 Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/Happiness_economics

Εξέλιξη κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά ομάδα χωρών (PPP) Πηγή: World Bank, 2014 Χώρα 1990 2000 2010 2011 2012 2013 North America 23545,96 35734,16 47528,62 49009,59 50775,6 52152,94 High income: OECD 18087,41 27430,31 38118,65 39437,13 40277,59 41389,24 High income 16697,59 24906,96 36615,31 38150,08 39082,82 40187,42 OECD members 16331,86 24757,99 34483,22 35795,32 36509,4 37495,8 Euro area 16505,32 24439,85 34787,46 36264,04 36240,94 37010,26 High income: nonOECD 11207,89 14402,83 30720,63 33235,82 34606,58 35733,96 European Union 14519,73 21850,28 32057,83 33393,89 33464,48 34344,65 Europe & Central Asia (all income levels) 11168,64 15384,62 25155,47 26524,76 26792,21 27546,59 Middle East & North Africa (all income levels) 7010,068 10146,52 16415,79 16897,57 17778,46 17946,14 Arab World 6500,075 9099,435 14509,11 14858,46 15630,31 15990,85 Latin America & Caribbean (all income levels) 5893,482 8600,434 13326,67 14130,85 14515,75 14966,89 Caribbean small states 5653,643 8212,288 13674,91 13945,44 14331,86 14744,48 Latin America & Caribbean (developing only) 5809,093 8370,372 12931,84 13704,49 14074,86 14509,6 World 5351,551 7776,659 12657,61 13311,13 13787,3 14292,55 Europe & Central Asia (developing only) 5225,444 5781,519 12051,41 13045,73 13357,46 13975,2 East Asia & Pacific (all income levels) 3168,846 5563,266 11321,67 12146,69 12933,7 13753,37 Upper middle income 2949,594 5185,859 11221,92 12093,97 12860,35 13576,94 Middle East & North Africa (developing only) 4853,492 6918,6 11329,79 11313,72 11946,44 11871,67 East Asia & Pacific (developing only) 1413,118 3196,002 8427,649 9224,74 10004,49 10791,22 Small states 3996,752 5752,348 9184,34 9540,229 9850,475 10132,16 Middle income 2436,07 3947,952 8116,105 8684,365 9176,477 9660,445 Other small states 3244,927 4846,852 8092,775 8518,008 8835,88 9100,229 Low & middle income 2228,038 3547,654 7174,291 7665,226 8089,921 8505,311 Lower middle income 1872,522 2674,445 5149,406 5451,417 5707,459 5998,561 Pacific island small states 2691,594 3604,798 4635,593 4796,01 4940,257 5063,719 South Asia 1205,837 2028,569 4217,392 4508,265 4747,967 5005,467 Sub-Saharan Africa (all income levels) 1568,084 1812,41 3049,946 3160,683 3228,706 3329,028 Sub-Saharan Africa (developing only) 1568,769 1806,543 3025,072 3134,746 3202,187 3304,298 Least developed countries: UN classification 774,4921 1018,199 1820,483 1876,397 1926,015 2003,117 Heavily indebted poor countries (HIPC) 923,0688 1092,944 1705,901 1769,849 1832,567 1897,507 Low income 722,721 886,0927 1486,627 1574,424 1668,694 1753,987

Εξέλιξη κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά ομάδα χωρών (PPP) 1990-2013 Πηγή: World Bank, 2014

Συμπεράσματα ανά ομάδες χωρών Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Η Βόρειος Αμερική και ο ΟΟΣΑ ήταν και παραμένουν οι πλουσιότερες ομάδες Τη μεγαλύτερη άνοδο παρουσιάζει η ομάδα των χωρών της Ανατολικής Ασίας και Ειρηνικού Τη μικρότερη άνοδο έχει η υπο-Σαχάρια Αφρική Ο ρυθμός μεγέθυνσης των αναπτυγμένων χωρών βρίσκεται μεταξύ του αντίστοιχου ρυθμού των ταχύτερα και βραδύτερα αναπτυσσόμενων χωρών της περιφέρειας

Συμπεράσματα ανά ομάδες χωρών Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Παρουσιάζεται γενικευμένη αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ Περισσότερο αναπτυγμένες περιοχές αυξάνουν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους ταχύτερα από τις λιγότερο αναπτυγμένες, μεγαλώνοντας το μεταξύ τους χάσμα διαχρονικά (με εξαιρέσεις στο εσωτερικό των ομάδων)

Ενδεικτική σύγκλιση/απόκλιση κρατών μελών της Ε.Ε. GDP per Capita σε PPS 2002-2013 (ΕΕ28=100 - λογαριθμική κλίμακα) Πηγή: Eurostat, 2014

Πληθυσμός Πηγή: World Bank, 2014 Country Name 1960 2013 Ποσοστό 1960 Ποσοστό 2013 Low income 238536495,00 5818411891,00 7,85 81,67 High income 743419696,00 673564609,00 24,45 9,45 North America 198624409,00 4969744376,00 6,53 69,76 Latin America & Caribbean (developing only) 215607966,00 615332338,00 7,09 8,64 Middle East & North Africa (all income levels) 105399493,00 2561088084,00 3,47 35,95 Least developed countries: UN classification 240415850,00 588019503,00 7,91 8,25 Upper middle income 1178145217,00 2408656292,00 38,75 33,81 European Union 405186152,00 506739265,00 13,33 7,11 East Asia & Pacific (all income levels) 1045059313,00 2248641459,00 34,37 31,56 Heavily indebted poor countries (HIPC) 164211215,00 446372465,00 5,40 6,27 East Asia & Pacific (developing only) 899015570,00 2005808800,00 29,57 28,15 Middle East & North Africa (developing only) 97797510,00 402606687,00 3,22 5,65 South Asia 573489857,00 1670808253,00 18,86 23,45 Arab World 93145751,00 369761523,00 3,06 5,19 High income: nonOECD 30305229,00 1306132071,00 1,00 18,33 Not classified 351352167,00 0,00 4,93 OECD members 787345454,00 1261603870,00 25,90 17,71 Middle income 2058240991,00 345447146,00 67,70 4,85 High income: OECD 713114467,00 1054441583,00 23,46 14,80 Euro area 260324662,00 334048965,00 8,56 4,69 Sub-Saharan Africa (all income levels) 230347758,00 936876497,00 7,58 13,15 Europe & Central Asia (developing only) 280770940,00 272208706,00 9,24 3,82 Sub-Saharan Africa (developing only) 230095643,00 936119483,00 7,57 13,14 Latin America & Caribbean (all income levels) 219302838,00 251690488,00 7,21 3,53 Europe & Central Asia (all income levels) 667973514,00 898926561,00 21,97 12,62 Small states 11604619,00 29497285,00 0,38 0,41 Low & middle income 2296777486,00 898287691,00 75,55 12,61 Other small states 6567635,00 20214523,00 0,22 0,28 Lower middle income 880095774,00 848667515,00 28,95 11,91 Caribbean small states 4174705,00 7002680,00 0,14 0,10 Pacific island small states 862279,00 2280082,00 0,03

Πληθυσμός Πηγή: World Bank, 2014 Country Name 1960 2013 Ποσοστό 1960 Ποσοστό 2013 Low income 238536495,00 5818411891,00 7,85 81,67 Upper middle income 1178145217,00 2408656292,00 38,75 33,81 Low & middle income 2296777486,00 898287691,00 75,55 12,61 Lower middle income 880095774,00 848667515,00 28,95 11,91 High income 743419696,00 673564609,00 24,45 9,45 Middle income 2058240991,00 345447146,00 67,70 4,85 Πηγή: World Bank, 2014

Πληθυσμός Ο πληθυσμός δεν είναι άμεσα προσδιοριστικός παράγων: πλούσιες χώρες είναι και μικρές (Λουξεμβούργο) και μεγάλες (ΗΠΑ) αλλά το ίδιο ισχύει και για φτωχές (Λεζότο – Ινδονησία) Κάποιες χώρες χαμηλού εισοδήματος ήταν και παραμένουν οι πολυπληθέστερες (Κίνα, Ινδίες, Ινδονησία) αλλά μεγάλος πληθυσμός σημαίνει και μεγάλη αγορά αφού ξεκινήσει η μεγέθυνση (Κίνα, Ινδίες) Άλλες πολυπληθείς χώρες δεν έχουν καταφέρει να ξεφύγουν από τις παγίδες φτώχειας (Μπαγκλαντές, Πακιστάν αλλά και η Νιγηρία παρόλη τη συγκυριακή αύξηση στην τιμή του πετρελαίου που την οδηγεί σε ψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης σε περιόδους πετρελαϊκής κρίσης)

2. Ανισότητα

Ανισότητα Εισοδημάτων Ευκαιριών Δυνατοτήτων Δύναμης (κατάχρηση δύναμης)

Ανισότητα Ανισότητα προκύπτει από ή οδηγεί σε μεγέθυνση; Αναδιανομή και μελλοντική μεγέθυνση Βασικά εργαλεία Ροπή αποταμίευσης Αδιαιρετότητες επενδύσεων Κίνητρα παραγωγικότητας Ανθρώπινο κεφάλαιο

Ανισότητα Μέτρηση ανισότητας Καμπύλη Lorenz (προβλήματα τομής της καμπύλης) Συντελεστής συγκέντρωσης Gini: όσο χαμηλότερος ο δείκτης τόσο καλύτερη κατανομή (ίδιος συντελεστής με διαφορετικές κατανομές) 0 = απόλυτη ισοκατανομή (όλοι έχουν το ίδιο εισόδημα) 1 = απόλυτη ανισοκατανομή (ένας έχει το σύνολο του εισοδήματος)

Ο χώρος μεταξύ της απόλυτης ισοκατανομής και της καμπύλης Lorenz είναι A και κάτω από την καμπύλη Lorenz είναι ο συντελεστής Gini είναι A/(A+B).

Μετρήσεις δείκτη Gini Δυσκολίες μέτρησης Αναπτυγμένες χώρες έχουν οργανωμένες υπηρεσίες εθνικών λογαριασμών και μετράνε και δημοσιεύουν συστηματικά στοιχεία ανισότητας Αναπτυσσόμενες: εξαρτώνται κυρίως από προσεγγιστικές μελέτες διεθνών οργανισμών (OECD. World Bank)

Δείκτης Gini στον κόσμο (world bank) Κατάταξη Δείκτης Gini 1 Ukraine 24,82 21 Germany 30,63 2 Slovenia 24,87 22 Moldova 3 Sweden 26,08 23 Montenegro 4 Iceland 26,3 24 Egypt, Arab Rep. 30,75 5 Czech Republic 26,39 25 Tajikistan 30,77 6 Belarus 26,46 26 Niger 31,16 7 Slovak Republic 26,58 27 France 31,69 8 Norway 26,83 28 Cambodia 31,82 9 Denmark 26,88 29 Ireland 32,06 10 Romania 27,33 30 Japan 32,11 11 Finland 27,79 31 Bangladesh 32,12 12 Kazakhstan 28,56 32 Switzerland 32,35 13 Netherlands 28,87 33 Lithuania 32,63 14 Hungary 28,94 34 Estonia 32,69 15 Albania 28,96 35 Poland 32,78 16 Iraq 29,54 36 Nepal 32,82 17 Pakistan 29,63 37 Mali 33,02 18 Serbia 29,65 38 Azerbaijan 33,03 19 Austria 30,04 39 Bosnia and Herzegovina 33,04 20 Armenia 30,3 40 Belgium 33,14

Δείκτης Gini στον κόσμο (τελευταία διαθέσιμη τιμή, 1995-2013) Πηγή: World Bank, 2014

Δείκτης Gini στην ΕΕ (αλφαβητικά) Πηγή: Eurostat, 2014 GEO/TIME 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 European Union (28 countries) : 30,5 30,8 30,4 European Union (27 countries) 30,6 30,3 30,9 European Union (15 countries) 30 29,9 29,6 Belgium 26,1 28,0 27,8 26,3 27,5 26,4 26,6 26,5 25,9 Bulgaria 26 25 31,2 35,3 35,9 33,4 33,2 35,0 33,6 35,4 Czech Republic 26,0 25,3 24,7 25,1 24,9 25,2 24,6 Denmark 23,9 23,7 26,9 28,1 Germany 26,8 30,2 29,1 29,3 29,0 28,3 29,7 Estonia 37,4 34,1 33,1 31,4 31,3 31,9 32,5 32,9 Ireland 31,5 28,8 30,7 29,8 Greece 33,0 34,3 33,5 34,4 Spain 31,0 32,2 34,5 33,7 France 28,2 27,7 27,3 30,1 Croatia 28 29 27 31,6 Italy 32,8 32,1 Cyprus 28,7 29,5 29,2 32,4 Latvia 36,2 38,9 37,5 35,1 35,7 35,2 Lithuania 36,3 33,8 34,0 37,0 32,0 34,6 Luxembourg 27,4 27,9 27,2 Hungary 27,6 33,3 25,6 24,1 Malta 27,0 27,1 28,6 Netherlands 25,5 25,8 25,4 Austria 26,2 Poland 35,6 31,1 Portugal 37,8 38,1 37,7 36,8 35,8 34,2 Romania 31 33 36,0 34,9 Slovenia 23,8 23,2 23,4 22,7 24,4 Slovakia 24,5 24,8 25,7 24,2 Finland Sweden 23,0 24,0 United Kingdom 32,6 33,9 Iceland 23,6 Norway 22,9 22,5 Switzerland 28,5 Turkey 44,8

Δείκτης Gini στην ΕΕ (αύξων δείκτης ανισότητας με βάση το 2013) Κατάταξη 2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1 Norway 25,2 28,2 29,2 23,7 25,1 24,1 23,6 22,9 22,5 22,7 2 Iceland 26,3 28,0 27,3 29,6 25,7 24,0 3 Slovakia : 26,2 28,1 24,5 24,8 25,9 25,3 24,2 4 Slovenia 23,8 23,2 23,4 24,4 5 Czech Republic 26,0 24,7 24,9 24,6 6 Sweden 23,0 7 Netherlands 26,9 26,4 27,6 27,2 25,5 25,8 25,4 8 Finland 9 Belgium 26,1 27,8 27,5 26,6 26,5 10 Austria 27,7 28,3 27,4 27,0 11 Denmark 23,9 12 Malta 27,1 28,6 27,9 13 Hungary 33,3 25,6 26,8 14 Switzerland 30,3 31,1 30,7 29,7 28,8 28,5 15 Germany 30,4 30,2 29,1 29,3 29,0 16 France 29,8 29,9 30,8 30,5 30,1 17 United Kingdom 34,6 32,5 32,6 33,9 32,4 32,9 33,0 31,3 18 Luxembourg 19 Poland 35,6 32,2 32,0 31,4 30,9 20 Croatia 30 28 29 27 31,6 31,2 21 Cyprus 28,7 29,5 31,0 22 Italy 33,2 32,8 32,1 31,5 31,9 23 Estonia 37,4 34,1 33,1 33,4 24 Spain 34,4 34,5 35,0 33,7 25 Romania 31 33 37,8 36,0 34,9 34,0 26 Portugal 38,1 37,7 36,8 35,8 35,4 34,2 Greece 34,3 33,5 Lithuania 36,3 33,8 35,9 37,0 Latvia 36,2 38,9 37,5 35,1 35,7 35,2 Bulgaria 35,3 33,6 Ireland 32 Turkey 44,8 Πηγή: Eurostat, 2014

Χάρτης ανισότητας στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κρατών μελών Πηγή: Eurostat

ΗΠΑ Gini coefficient 1947 0.413 (εκτίμηση) 1967 0.397 (πρώτη επίσημη μέτρηση) 1968 0.386 1970 0.394 1980 0.403 1990 0.428 2000 0.462 2005 0.469 2010 0.470 2012 0,477 Πηγή: U.S. Census Bureau. Historical Income Tables

Δείκτης Gini για τα νοικοκυριά ΗΠΑ 1967-2012 Πηγή: U.S. Census Bureau

http://finance. townhall http://finance.townhall.com/columnists/politicalcalculations/2013/12/05/the-major-trends-in-us-income-inequality-since-1947-n1757626/page/full

Εκτιμήσεις παγκοσμίου Gini coefficient 1820 0.43 1850 0.53 1870 0.56 1913 0.61 1929 0.62 1950 0.64 1960 0.64 1980 0.66 2002 0.71 2005 0.68

Διαπιστώνεται ότι ανάλογα με την πηγή και τη μεθοδολογία υπάρχουν (μικρές) διαφορές στα μεγέθη

Καμπύλη Kuznets H καμπύλη που εκφράζει την ανισότητα είναι ένα αντεστραμμένο U: αυξάνεται καταρχήν (στην περίοδο εκβιομηχάνισης) και ακολουθείται από μείωση (μέτρηση καταρχήν στις ΗΠΑ και μετά σε άλλες αναπτυγμένες χώρες)

Kuznets: ιστορική/εμπειρική προσέγγιση Προσέγγιση μέσω των εθνικών λογαριασμών ΗΠΑ ((1770) αλλά κυρίως 1865-1925) Υπάρχουν «ενδιάμεσοι κύκλοι» μεταξύ Kondratieff και Οικονομικής συγκυρίας (συστηματικές τάσεις σε δημογραφικά στοιχεία, κατασκευαστικό τομέα, Κ ….) 15-25 χρόνια Γενίκευση από ΗΠΑ σε 20 χώρες: Διαπίστωση μακροχρόνιων τάσεων σε λόγο Κ/Υ και Επενδύσεων Inverted U curve: η ανισοκατανομή αυξάνει στα πρώτα στάδια μεγέθυνσης και μειώνεται στη συνέχεια Ανάλυση σε 16 αναπτυγμένες Ευρώπη-ΗΠΑ-Ιαπωνία Απόρριψη της γραμμικής προσέγγισης (διαφορετικά χαρακτηριστικά υπανάπτυξης σε διαφορετικές χρονικές περιόδους)

T. Piketty Capital in the 21st century Ανισότητα προκύπτει όταν η απόδοση του κεφαλαίου είναι ψηλότερη από το ρυθμό μεγέθυνσης της παραγωγής/εισοδήματος Σημαντικό ρόλο παίζει η συσσώρευση κεφαλαίου και η σχέση κεφαλαίου/προϊόντος Διφορές υπάρχουν και στο επίπεδο εισοδήματος από μισθούς και στις αποδόσεις κεφαλαίου και εργασίας Οι μέσοι όροι (π.χ. δείκτης Gini) είναι παραπλανητικοί. Ενδιαφέρον έχει η μέτρηση σε επίπεδο 1% και 10% όχι οι συνολικοί δείκτες (τρπλασιασμός ποσοστού δισεκατομυριούχων 1987-2012)

Διαγράμματα Piketty (Διαγρ. 10.9)

Διαγράμματα Piketty (Διαγρ. 11.1)

Διαγράμματα Piketty (Διαγρ. 12.3)

Κριτική και αντίλογος Τα συμπεράσματα δημιούργησαν σοβαρές αντιδράσεις στη μεθοδολογία μέτρησης Γενικά η μέτρηση ανισοτήτων για παλαιότερες περιόδους είναι προβληματική Έχει ξεκινήσει μια νέα αντιπαράθεση για τον τρόπο μέτρησης και τα συμπεράσματα για την οικονομική πολιτική σε ότι αφορά την ανισότητα

Παγκόσμια και εσωτερική ανισότητα Παγκόσμια ανισότητα Ανισότητα στο εσωτερικό χωρών (διαφορετικοί χρόνοι μεταξύ χωρών) Αύξηση 19ος αιώνας και μέρος του 20ου 1980-.............. Μείωση 1990-............ 1945-1980

3. Φτώχεια

Στοιχεία πέρα από την εισοδηματική φτώχεια Κοινωνική αποστέρηση, κοινωνικός αποκλεισμός (έλλειψη στοιχειωδών δυνατοτήτων και ευκαιριών) Έλλειψη πρόσβασης σε κάθε μορφής κεφαλαίου (οικονομικό, ανθρώπινο, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό, καταναγκαστικό, φυσικό)

Φτώχεια Κατώτατο όριο εισοδήματος για φυσική επιβίωση Εκφάνσεις φτώχειας (λιμός, αναλφαβητισμός, έλλειψη σεβασικές δημόσιες υπηρεσίες) Απόλυτη φτώχεια (επιβίωση): προσδιορίζεται από τις άμεσες συνθήκες διατροφικής ενέργειας (ή εμπλουτίζονται με μη διατροφικές ανάγκες επιβίωσης), διαφοροποίησεις αναγκών με βάση ηλικία, υγεία κλπ Σχετική φτώχεια: συγκριτικά εισοδήματα, σχετικά φτωχοί όσοι δε μπορούν να συμμετέχουν στον ελάχιστα αποδεκτό τρόπο διαβίωσης της κοινωνίας στην οποία ζουν (ποσοστό κάτω από τον μέσο όρο, π.χ. ΕΕ <50% του μέσου όρου ή <60% της διαμέσου)

Δείκτες Φτώχειας Δείκτης ποσοστού φτώχειας = αριθμός των φτωχών μιας κοινωνίας /πληθυσμό Η=φ/N Εισοδηματικό χάσμα: πόσο απέχει το εισόδημα κάθε φτωχού από τη γραμμή φτώχειας gi=(z-yi) Ελάχιστες δαπάνες για την καταπολέμηση της φτώχειας Σ gi Δείκτης χάσματος φτώχειας (A. Sen)

Εξέλιξη της φτώχειας Παγίδες (φαύλοι κύκλοι) φτώχειας/υπανάπτυξης Πολλαπλά επίπεδα ισορροπίας Ο ρόλος των θεσμών (διαφθορά, αλληλεγγύη)

4. Δυϊσμός

Δυϊσμός Κοινωνικός Πολιτιστικός Τεχνολογικός Εισοδηματικός

Χαρακτηριστικά και πηγές δυϊσμού Άνιση κατανομή συσσωρευμένου πλούτου Αρχικός συγκεντρωτισμός οδηγεί σε άνιση πρόσβαση στις αγορές Τμήματα του πληθυσμού δεν έχουν δυνατότητα να ξεφύγουν από τις συνθήκες φτώχειας Στο εσωτερικό μιας χώρας αυτό μπορεί να οδηγεί σε απόκλιση αντί σύγκλιση των εισοδημάτων

Χαρακτηριστικά και πηγές δυϊσμού Πληθυσμιακά υποσύνολα που στερούνται βασικά αγαθά και δεν έχουν πρόσβαση σε δυνατότητες βελτίωσης του επιπέδου ζωής τους (ακόμα και σε αναπτυγμένες χώρες) Υλικές στερήσεις Έλλειψη πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες Έλλειψη κεφαλαιουχικών αγαθών

Τάσεις αλλαγής Ανάπτυξη δε διαχέεται απαραίτητα εξισορροπητικά (διαφορά σημασίας μέσου όρου και διαμέσου για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ) Ευκαιρίες (από δημιουργική καταστροφή)

5. Ανάπτυξη

Η έννοια της ανάπτυξης Κάλυψη αναγκών διαβίωσης (τροφή, στέγη, ενέργεια, υγεία, παιδία, ελεύθερος χρόνος) Ισότητα μεταξύ ομάδων του πληθυσμού (πρόσβαση σε ίσες ευκαιρίες): φύλο, φυλή, θρησκεία, υπηκοότητα κλπ. Διαχρονική διάσταση (μεγέθυνση να μη γίνεται σε βάρος επόμενων γενεών): κλίμα, χρήση φυσικών πόρων ιδιαίτερα πηγές ενέργειας

Αμφίδρομη σχέση μεγέθυνσης-ανάπτυξης Χρηματοδότηση ανάπτυξης Δομές των αναπτυγμένων κοινωνιών εξασφαλίζουν μακροχρόνια μεγέθυνση (διακυβέρνηση, θεσμοί) και ευελιξία στην αντιμετώπιση οικονομικής κρίσης Οργάνωση «οικοσυστήματος»

Προβληματική της ανάπτυξης Γιατί κάποιες χώρες αναπτύχθηκαν πιο γρήγορα από άλλες (πολιτική, ιστορία, θεσμοί, φυσικοί πόροι); Υπάρχει διαχρονική σύγκλιση ή απόκλιση στο κατά κεφαλήν εισόδημα; Τι εμποδίζει τις αναπτυσσόμενες χώρες να εξασφαλίσουν ταχείς ρυθμούς μεγέθυνσης;

Χαρακτηριστικά αναπτυγμένων χωρών Δημιουργία ικανοτήτων (τεχνολογικών/διαχειριστικών) Δημιουργία υποδομών Διαρκής εκσυγχρονισμός - θεσμοί

Φαύλοι κύκλοι υπανάπτυξης Αναπτυσσόμενες χώρες Ιστορικά στοιχεία (αποικιοκρατία, τοπικές συρράξεις) Πολιτική στοιχεία (κακή διακυβέρνηση) Έλλειψη θεσμών (έλλειψη αξιοκρατίας, αδιαφάνεια, διαφθορά) Έλλειψη χρηματοδότησης Έλλειψη υποδομών Έλλειψη ανθρώπινου κεφαλαίου Φαύλοι κύκλοι υπανάπτυξης

Σχέση Μεγέθυνσης –Ανάπτυξης (ευημερία) Μεγέθυνση: αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για βελτίωση ευημερίας Βασικές έννοιες: ανισότητα, φτώχεια Διανομή εισοδήματος (κατανάλωσης/πλούτου) Λειτουργική διανομή: μεταξύ συντελεστών παραγωγής Διανομή μεγέθους: μεταξύ ομάδων πληθυσμού Αλληλεξάρτηση των δύο

Ιστορικά παραδείγματα Σχέση κράτους-πολιτών (απολυταρχικά καθεστώτα, π.χ. Αρχαία Αίγυπτος) Σχέση επένδυσης-αποταμίευσης-κατανάλωσης (π.χ. Σοβιετική Ένωση)

Ενδεικτικοί δείκτες Ανάπτυξης Παιδική θνησιμότητα Προσδόκιμο ζωής Γιατροί ανά 1000 κατοίκους Πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Πρόσβαση σε πόσιμο νερό Κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας Υποσιτισμός Αλφαβητισμός

Διαχρονική εξέλιξη Έλλειψη στατιστικών στοιχείων αλλά υπάρχουν κάποιες ενδείξεις Αύξηση της ανισότητας σε συγκεκριμένες χώρες και περιφέρειες και συγκεκριμένες περιόδους (ψηλή μεγέθυνση δεν οδηγεί αυτόματα σε εξάλειψη της φτώχειας και μείωση της ανισότητας) Διεθνείς οικονομικές σχέσεις (αναπτυξιακή βοήθεια): στόχος η εξάλειψη φτώχειας αλλά καμία παρέμβαση στην ανισότητα

Human Development Index and its components VERY HIGH HUMAN DEVELOPMENT

VERY HIGH HUMAN DEVELOPMENT (continued)

HIGH HUMAN DEVELOPMENT

HIGH HUMAN DEVELOPMENT – continued

MEDIUM HUMAN DEVELOPMENT

MEDIUM HUMAN DEVELOPMENT – continued

LOW HUMAN DEVELOPMENT

LOW HUMAN DEVELOPMENT – continued Πηγή: Human Development Report 2014 - Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience, http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf

Βασικά συμπεράσματα με βάση τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης Οι χώρες με το χαμηλότερο επίπεδο ανθρώπινης ανάπτυξης παρουσιάζουν μια σημαντική γεωγραφική συγκέντρωση στην περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής Στις χώρες με μέτρια επίπεδα ανθρώπινης ανάπτυξης συγκαταλέγονται χώρες της Μέσης Ανατολής, της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας, της Αφρικής, καθώς και ένα κομμάτι των χωρών της Λατινικής Αμερικής, αλλά και οι Ινδία, Νότιος Αφρική και Μολδαβία.

Βασικά συμπεράσματα με βάση τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης Στις χώρες με σχετικά υψηλό δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης βρίσκονται οι Βραζιλία, Κίνα, Ρωσία, χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, της Βορείου Αφρικής, της Ασίας και ένα μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής. Οι χώρες με τον υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης συγκεντρώνονται γεωγραφικά στην Ευρώπη, στην Ωκεανία και στη Βόρεια Αμερική. Ακολουθούν οι «ασιατικές τίγρεις» και αρκετές πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Ακόμη πολύ υψηλό δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης παρουσιάζουν οι Ισραήλ, Χιλή, Κούβα, Αργεντινή. Η Ελλάδα κατατάσσεται 29η (στις χώρες με τον υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης)

Συσχέτιση ανάπτυξης-ευημερίας και εισοδήματος Υπάρχει συσχέτιση αλλά όχι απόλυτη Διαφορετικοί τρόποι μέτρησης και ερμηνείας

Ικανοποίηση ζωής και εισόδημα σύγκριση χωρών Ικανοποίηση ζωής και εισόδημα σύγκριση χωρών

Ικανοποίηση ζωής και εισόδημα στο εσωτερικό των χωρών

Συσχέτιση HDI – Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΙΑΔ, 2013 Πηγή: UNDP & World Bank, 2014

Συσχέτιση HDI – Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΙΑΔ, συμπεράσματα Κυριότερες χώρες των οποίων ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης είναι σημαντικά ψηλότερος από τον αναμενόμενο με βάση τη συσχέτιση HDI/AEΠ: Σρι Λάνκα, Γεωργία, Μαυροβούνιο, Αρμενία, Ιράν, Ουκρανία, Κιργιστάν, Μαδαγασκάρη Κυριότερες χώρες των οποίων ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης είναι σημαντικά χαμηλότερος από τον αναμενόμενο με βάση τη συσχέτιση HDI/AEΠ:  Ισημερινή Γουινέα, Αγκόλα, Γκαμπόν, Ιράκ, Σουρινάμ, Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Τζιμπουτί, Κατάρ, Νότιος Αφρική, Τσαντ, Σουδάν, Ακτή Ελεφαντοστού