Λογοτεχνία Μάθημα Λογοτεχνίας Που βρίσκεται το πρόβλημα;

Οι δυσκολίες του μαθήματος συνδέονται με.. Τη φύση του αντικειμένου, ή Τη γνώση του αντικειμένου (το «τι λέει» το αντικ. σε Δ. & Μ;. Λ.χ. καθηγ. & μαθητές αγαπούν τη λογοτεχνία) ή Το είδος των κειμένων που διδάσκουμε (η ανθολόγηση των σχολικών εγχειριδίων) ή Την κοινωνική & εκπαιδευτική χρήση του αντικειμένου; Στρατηγικές, τεχνικές, μέσα οργάνωσης του μαθήματος; & τις πολλές γνώσεις αναφοράς για το αντικείμενο (Φιλολογία, Λογ. Θεωρία κλπ); Τους σκοποθετικούς προσανατολισμούς του μαθήματος;

Η Διδακτική Μετάθεση Ή Αναπλαισίωση Η κατασκευή σχολικών γνώσεων με αφετηρία τις επιστημονικές γνώσεις, αλλά και οι όροι και οι συνέπειες της. Τα φίλτρα της διδακτικής μετάθεσης για την περίπτωση της λογοτεχνίας προκύπτουν από συναινέσεις σχετικά με: α) τη φύση του αντικειμένου, β) την κοινωνική και εκπαιδευτική χρήση του αντικειμένου, γ) τις επιστημολογικές εξελίξεις και τις γνώσεις αναφοράς σχετικά με το αντικείμενο.

4 Παραδειγματικές Θεωρήσεις Για Τη Φύση Και Τη Λειτουργία Της Λογοτεχνίας Μίμηση – Μάθηση: μιμητική αναπαράσταση της πραγματικότητας με ψυχολογική κ ηθικοποιητική λειτουργία. Έκφραση- Επινοητική γραφή:αισθητική αναπαρά- σταση της πραγματικότητας ή δημιουργία μιας πλασματικής πραγματικότητας (fiction): έκφραση του εσωτερικού κόσμου του δημιουργού. Γλώσσα – Σημείωση:σύστημα σημείων, η οργάνωση των οποίων παράγει νόημα. Σκοπός: κριτική μάθηση των κωδίκων και έλεγχος της παραγωγής νοήματος. Επικοινωνιακή και Κοινωνική Πρακτική:δυναμική αλληλενέργεια κειμένων-αναγνωστών, που ανανεώνει το νόημα των κειμένων, αλλά και την αντίληψη για τον κόσμο των αναγνωστών.

Φύση- Λειτουργία Λογοτεχνίας «Εφόσον η λογοτεχνία συνίσταται στην έμμονη προσφορά ενός νοήματος και, ταυτόχρονα, στην απροσδιοριστία αυτού του νοήματος, δεν μπορεί να είναι τίποτε περισσότερο από μια γλώσσα, δηλ., σύστημα σημείων· η υπόστασή της δεν έγκειται στο μήνυμα αλλά στο σύστημα. Έτσι, ο κριτικός δεν καλείται να ανασυνθέσει το μήνυμα του έργου, αλλά μόνο το σύστημά του· ακριβώς όπως ο γλωσσολόγος δεν καλείται να αποκρυπτογραφήσει το νόημα μιας πρότασης, αλλά να καθορίσει τη μορφική δομή που της επιτρέπει τη μεταβίβαση του νοήματος». Barthes 1984: 140 « Η δύναμη της λογοτεχνίας είναι η αναπαραστατική της δύναμη. Από τα παλιά χρόνια ως τις απόπειρες της πρωτοπορίας, η λογοτεχνία πασχίζει να αναπαραστήσει κάτι. Τι; Θα το πω ωμά: το πραγματικό. Το πραγματικό δεν είναι αναπαραστάσιμο, και επειδή οι άνθρωποι θέλουν αδιάκοπα να το αναπαρασταίνουν με λέξεις, γι’ αυτό και υπάρχει μια ιστορία της λογοτεχνίας». Barthes 1979: 26-32

Φύση- Λειτουργία Λογοτεχνίας «Το κείμενο δεν είναι ούτε αντανάκλαση ούτε παρέκκλιση σε σχέση με μια αυστηρά καθορισμένη πραγματικότητα· είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης, μέσα από την οποία μπορούν να γίνουν αντιληπτές και οι θεμελιώδεις λειτουργίες του σ’ ένα συγκείμενο πραγματικότητας».Iser 1976: 133 Στη θεωρία του Iser διακρίνεται η προσπάθεια του να συνταιριάξει όσο το δυνατόν περισσότερες προσεγγίσεις χωρίς να αδικήσει κανένα συστατικό από την πράξη της επικοινωνίας: το συγγραφέα, το κείμενο, τον αναγνώστη, τον κόσμο, τη διαδικασία της πρόσληψης, τη φαινομενολογία της αντίληψης και της ανάγνωσης, τη δυναμική φύση της κατανόησης –«όλα αυτά προφανώς συγκλίνουν και ενσωματώνονται στο ένα μοντέλο της αισθητικής ανταπόκρισης». Freund 1987: 147 «Μόνον εφόσον η μίμηση παραιτείται από κάθε αξίωση πάνω στην πραγματικότητα, και μόνον εφόσον είναι αυτόνομη, απορρίπτοντας κάθε υποστήριξη της πραγματικότητας, είναι μίμηση αισθητική. Όταν, όμως, γίνεται ανέντιμη και προσποιείται την πραγματικότητα, […] καταντά ταπεινό όργανο υλικών στόχων και παύει ν’ αποτελεί φορέα της ελευθερίας του πνεύματος». Schiller, επιστολή 26η: 11

Φύση- Λειτουργία Λογοτεχνίας «[…] η αποκάλυψη ενός άλλου τρόπου να βλέπεις τα πράγματα…, ενός τρόπου να δημιουργείς μια νέα ζωή άσχετη με τις αθλιότητες που της φορτώνουν οι άνθρωποι· σχετική κατά συνέπεια με τις δυνατότητες που μπορεί να περικλείνει…» Ελύτης (1980: 42-51) Η ανοικείωση είναι η χειραφέτηση των λέξεων από την τετριμμένη τους σημασία και η παραγωγή μιας νέας σημασίας μέσα από μια νέα μορφή, ιδιαίτερα μια δυσπρόσιτη, μια αποκλίνουσα μορφή. Αυτή η νέα σημασία είναι που ενεργοποιεί τη δυνατότητα της λογοτεχνίας να ζωντανεύει τα πράγματα και να αποκαθιστά μέσα μας «την εμπειρία της ζωής» (Sklovskij, ό.π.: 31)

Λογοτεχνία Και Αναγνωστικό Κοινό Η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων ως: 18 ος-19ος αι.: α) πηγή κοινωνικού γοήτρου, β) κάλυψη αναγκών διαφώτισης αλλά και διασκέδασης. 20ος αι.: α) υποκατάστατη εξερευνητική συμπεριφορά (πληροφορίες, μοντέλα, ενίσχυση), β) πηγή προτύπων κ΄κύρους με ταξικό χαρακτήρα, γ) προσομοιωτική εμπειρία ποικίλων δυνατοτήτων ύπαρξης, που διαμορφώνει αναγνωριστικές υποδομές για την πραγματική εμπειρία, και οδηγεί σε ψυχολογική, κοινωνική και πολιτισμική ταυτοποίηση. Από το 1960 παρατηρείται ήδη μετατόπιση των αναγνωστικών προτιμήσεων σε κείμενα μαζικής κουλτούρας.

Διδακτικοί Σκοποί. Ταξινόμηση Των Α.Π. Στις Ευρωπαϊκές Χώρες. Ταξινόμηση Purves  Α.Π. «μιμητικής δομής» (imitative structure): πολιτισμική μεταβίβαση  Α.Π. «αναλυτικής δομής» (analytic structure): ικανότητα κριτικής κατανόησης  Α.Π. «γενετικής δομής» (generative structure):προσωπική ανάπτυξη Ταξινόμηση σκοπών στις γαλλόφωνες χώρες  Αξιακός πολιτισμικός σκοπός: αξίες – πολιτισμική ταυτοποίηση  Αναγνωστικός σκοπός: δεξιότητες  Καλλιέργεια αναγνωστικής κλίσης & επιδίωξη προσωπικής ανάπτυξης: αυτογνωσία μέσα από τη διαλεκτική αντιπαράθεση με τα κείμενα

Ελληνικό Πρόγραμμα Σπουδών Α.Π : Πολιτισμική μεταβίβαση Ε.Π.Π.Σ ( ).: Δημιουργία επαρκών αναγνωστών (αναλυτική δομή) αλλά και πίστη στην ευεργετική επίδραση της ποιοτικής λογοτεχνίας στο μαθητικό κοινό Π.Σ ( ): εδραίωση στοιχείων της αναλυτικής δομής και ενσωμάτωση στοιχείων της γενετικής δομής, χωρίς όμως σαφείς ιεραρχήσεις ΑΠΠΣ (2002): έμφαση στην αισθητική και –λιγότερο- στη γλωσσική λειτουργία της λογ., αλλά και στη βιωματική ανταπόκριση και τις δημιουργικές αναγνώσεις ΔΕΠΠΣ (2002): Όλοι οι μέχρι τώρα σκοποί. Στον αξιακό- πολιτισμικό σκοπό συμπεριλαμβάνονται, εκτός των εθνικών, οι οικουμενικές και διαπολιτισμικές αξίες

Διδακτικοί Στόχοι (Προσαρμογή του ταξινομικού συστήματος Bloom- Krathwohl) Καλλιέργεια αναγνωστικών δεξιοτήτων: αντιστοιχεί στο γνωστικό τομέα (Bloom- Krathwohl, 1986) Συγκινησιακή, βιωματική συμμετοχή και ανταπόκριση του αναγνώστη:αντιστοιχεί στο συναισθηματικό τομέα (Bloom- Krathwohl, 1991) Ανάπτυξη ψυχοκινητικών δεξιοτήτων: αντιστοιχεί στον ψυχοκινητικό τομέα Η στοχοθεσία έχει συνάφεια με τους γενικούς σκοπούς του μαθήματος, αλλά δεν ορίζει ποιοι σκοποί εξειδικεύονται σε ποιους στόχους και με ποια διαδικασία Οι Οδηγίες Διδασκαλίας ελάχιστα υποστηρίζουν τους γενικούς σκοπούς διδασκαλίας

Το Αντικείμενο Της Γνώσης Στο Μάθημα Της Λογοτεχνίας Το κείμενο για τον εαυτό του Ιστορικότητα- Πολιτισμικότητα (τα ίχνη μιας εποχής, ενός πολιτισμού) Το κείμενο για τον αναγνώστη Το κείμενο για όλους Πιθανός διαχρονικός πυρήνας ή πρόταση ζωής που ενδιαφέρει πανανθρώπινα Υποκειμενικότητα (Η οπτική του συγγραφέα στο θέμα) Σημεία συνάντησης του αναγνώστη με τις εγγραφές του κειμένου › Ενεργοποίηση των πλευρών του κειμένου που αφορούν τον αναγνώστη Γλώσσα- Ύφος (Η αποτύπωση του θέματος και της οπτικής στη συγκεκριμένη γλωσσική μορφή) Δε θεωρείται δεδομένος αλλά προκύπτει από διυποκειμενικό έλεγχο

Συστοιχίες ανάμεσα σε αναπαραστάσεις, γνώσεις αναφοράς και σκοπούς διδασκαλίας της λογοτεχνίας Η Λογοτεχνία ως …Γνώσεις αναφοράς (Επιστημολογικό υπόβαθρο) Σύστοιχοι Διδακτικοί Σκοποί 1. «Μίμηση» Σώμα έργων Φιλολογία. Παραδοσιακή ερμηνευτική. Διαμόρφωση ήθους. Γραμματολογική γνώση. 2. «Έκφραση»: Σώμα έργων Βιωματικές εκδοχές της ερμηνευτικής. Βιογραφικές και ψυχολογικές μέθοδοι. Ψυχαναλυτικές μέθοδοι. Αισθητική απόλαυση. Έμμεση πολιτισμική μεταβίβαση. 3. «Σημείωση» Μεμονωμένα κείμενα Λογοτεχνική Θεωρία. Νεότερη ερμηνευτική. Αναγνωστικές δεξιότητες. 4. «Επικοινωνία» Πράξη της ανάγνωσης Λογοτεχνική Θεωρία & Ανθρωπογνωστικές επιστήμες (Ψυχολογία, Πολιτισμική Θεωρία, Κοινωνιολογία) Αυτογνωσία & Κριτική Ανθρωπολογική γνώση.