Φάρμακα που επηρεάζουν το αίμα

Θρόμβωση Σχηματισμός ενός ανεπιθύμητου θρόμβου μέσα στα αιμοφόρα αγγεία ή στην καρδιά Περιλαμβάνουν το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, την φλεβοθρόμβωση, την πνευμονική εμβολή και το οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο Αντιμετωπίζονται με αντιπηκτικά και ινωδολυτικά

Αιμορραγικές διαταραχές Έχουν σχέση με την ελαττωματική αιμόσταση Η αιμορροφιλία αντιμετωπίζεται με μετάγγιση παράγοντα VII που παρασκευάζεται με τεχνικές ανασυνδυασμένου DNA Η έλλειψη της βιταμίνης Κ αντιμετωπίζεται με διαιτητικά συμπληρώματα βιταμίνης

Αναιμίες Οι αναιμίες που προκαλούνται από διατροφικές ανεπάρκειες (σιδηροπενική αναιμία), θεραπεύονται με διαιτητικά ή φαρμακευτικά συμπληρώματα Οι αναιμίες που έχουν γενετική βάση (δρεπανοκυτταρική αναιμία) ωφελούνται από επιπλέον θεραπείες

Θρόμβοι & έμβολα Θρόμβοι = πήγμα που προσκολλάται στο αγγειακό τοίχωμα Έμβολα = ενδαγγειακό πήγμα που κυκλοφορεί ελεύθερο στο αίμα Και τα 2 είναι επικίνδυνα διότι μπορεί να φράξουν τα αιμοφόρα αγγεία και να στερήσουν στους ιστούς το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά Αρτηριακή θρόμβωση= πήγμα αιμοπεταλίων λόγο επιφανειακής βλάβη των ενδοθηλιακών κυττάρων Φλεβική θρόμβωση = πήγματα πλούσια σε ινική με λιγότερα αιμοπετάλια λόγο στάσης του αίματος ή την άκαιρη ενεργοποίηση του καταρράκτη των αντιδράσεων πήξης ως αποτέλεσμα διαταραχής των αμυντικών αιμοστατικών μηχανισμών

Αντίδραση αιμοπεταλίων στον αγγειακό τραυματισμό Αντίδραση αιμοπεταλίων στον αγγειακό τραυματισμό Αιμοπετάλια εν ηρεμία Προσκόλληση Ενεργοποίηση Συσσώρευση Σχηματισμός θρόμβου Ινωδόληση

Αιμοπετάλια εν ηρεμία Στο ακέραιο και φυσιολογικό αγγείο: απελευθερώνεται προστακυκλίνη από το ενδοθήλιο στο πλάσμα όπου δρα ως αναστολέας της συσσώρευσης αιμοπεταλίων και δεσμεύεται με μεμβρανικούς υποδοχείς των αιμοπεταλίων προκαλώντας σύνθεση cAMP Η σύνθεση cAMP σχετίζεται με την μείωση του ενδοκυττάριου ασβεστίου και κατ’ επέκταση την αναστολή ενεργοποίησης και συσσώρευσης αιμοπεταλίων Τα επίπεδα θρομβίνης και θρομβοξανών στην κυκλοφορία είναι χαμηλά και το κολλαγόνο καλύπτεται από το ακέραιο ενδοθήλιο με αποτέλεσμα οι υποδοχείς των αιμοπεταλίων να παραμένουν ανενεργοί και να αποτρέπεται η συσσώρευση τους

Προσκόλληση & ενεργοποίηση αιμοπεταλίων Όταν τραυματιστεί το ενδοθήλιο : τα αιμοπετάλια προσκολλώνται και επικαλύπτουν πλήρως το εκτεθειμένο κολλαγόνο των υπενδοθηλιακών στιβάδων Η προσκόλληση του κολλαγόνου στους υποδοχείς των αιμοπεταλίων προκαλεί μορφολογικές μεταβολές στα αιμοπετάλια και την απελευθέρωση αιμοπεταλικών κοκκίων που περιέχουν μόρια - σήματα (ADP, θρομβοξάνη, θρομβίνη) Τα μόρια - σήματα προσδένονται σε υποδοχείς άλλων αιμοπεταλίων που λειτουργούν ως αισθητήρες και ενεργοποιούνται Τα επίπεδα του ασβεστίου αυξάνονται και συγκέντρωση του cAMP μειώνεται εντός του αιμοπεταλίου

Συσσώρευση αιμοπεταλίων Απελευθέρωση αιμοπεταλικών κοκκίων που περιέχουν μεσολαβητές (ADP, σεροτονίνη) όπου ενεργοποιούν άλλα αιμοπετάλια Ενεργοποίηση σύνθεσης θρομβοξάνης και των γλυκοπρωτείνικών υποδοχέων (GP)IIb/IIIa οι οποίοι δεσμεύουν το ινωδογόνο και ρυθμίζουν την αλληλεπίδραση αιμοπεταλίου-αιμοπεταλίου και το σχηματισμό του θρόμβου

Σχηματισμός θρόμβου Ενεργοποίηση του καταρράκτη της τήξης Σχηματισμός θρομβίνης όπου καταλύει την υδρόλυση του ινωδογόνου προς ινώδες και ενσωμάτωση μέσα στον θρόμβο Σύνδεση των νημάτων του ινώδους, σταθεροποίηση του θρόμβου και σχηματισμός ενός αιμοστατικού βύσματος αιμοπεταλίων και ινώδους

Ινωδόλυση Τοπική ενεργοποίηση ινωδολυτικής οδού κατά την διάρκεια του σχηματισμού του θρόμβου Ενζυματική μετατροπή του πλασμινογόνου σε πλασμίνη η οποία περιορίζει την ανάπτυξη του θρόμβου και διαλύει το δίκτυο του ινώδους καθώς επουλώνεται το τραύμα

Αναστολείς συσσώρευσης αιμοπεταλίων Ασπιρίνη Τικλοδιπίνη & κλοπιδρογέλη Αμπσιξιμάμπη Επτιφιβατίδη και τιροβιφάνη Διπυριδαμόλη

Ασπιρίνη Αναστέλλει την σύνθεση θρομβοξάνης και της συνάθροισης των αιμοπεταλίων Έχει διάρκεια 7-10 μέρες Χρησιμοποιείται στην προφυλακτική θεραπεία της παροδικής εγκεφαλικής ισχαιμίας (εφάπαξ δόση 325mg και καθημερινή δόση 81-165mg) Χορηγείται σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα με αντιθρομβωτικές ιδιότητες (π.χ. ηπαρίνη) Αλληλεπιδρά σε συνδυασμό με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (π.χ.ιβουπροφένη)

Τικλοδιπίνη & κλοπιδογρέλη Μηχανισμός δράσης: αναστέλλουν την ενεργοποίηση των υποδοχέων GPIIb/IIIa που είναι αναγκαία για να μπορούν να δεσμεύσουν τα αιμοπετάλια, το ινωδογόνο ή άλλα αιμοπετάλια Θεραπευτική χρήση: πρόληψη αγγειακών νόσων, εμφύτευση stent επί εμφράγματος μυοκαρδίου Φαρμακοκινητική: Η απορρόφηση της τικλοπιδίνης επηρεάζεται από την τροφή Χορηγείται από το στόμα και συνδέεται έντονα στις πρωτεΐνες του πλάσματος Υφίσταται ηπατικό μεταβολισμό και η μέγιστη δράση επιτυγχάνεται εντός 3-5 ημερών Απεκκρίνονται από τους νεφρούς και τα κόπρανα Ανεπιθύμητες ενέργειες: παρατεταμένη αιμορραγία, ουδετεροπενία (κυρίως με την τικλοδιπίνη), θρομβοπενική πορφύρα, αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

Αμπσιξιμάντη Είναι ένα χιμαιρικό μονοκλωνικό αντίσωμα Αναστέλλει τη δέσμευση του ινωδογόνου και του παράγοντα von Willebrand και κατά συνέπεια αναστέλλει την αιμοπεταλιακή συσσώρευση Χορηγείται ενδοφλεβίως μαζί με ηπαρίνη ή ασπιρίνη ως επικουρικό φάρμακο των διαδερμικών στεφανιαίων επεμβάσεων για την πρόληψη καρδιακών ισχαιμικών επιπλοκών Διαρκεί 24-28 ώρες μετά την διακοπή της έγχυσης Κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια: κίνδυνος αιμορραγίας

Επτιφιβατίδη & Τιροβιφάνη Αναστέλλουν τον υποδοχέα GP IIb/IIIa Ελαττώνουν την επίπτωση των θρομβωτικών επιπλοκών που σχετίζονται με τα οξέα στεφανιαία σύνδρομα Έχει διάρκεια δράσης 4 ώρες μετά την διακοπή ενδοφλέβιας έγχυσης Η επτιφιβατίδη και οι μεταβολιτές της απεκκρίνονται από τους νεφρούς και η τιροβιφάνη απεκκρίνεται αναλλοίωτη από τους νεφρούς Κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια: κίνδυνος αιμορραγίας

Διπυριδαμόλη Είναι ένα αγγειοδιασταλτικό των στεφανιαίων Χρησιμοποιείται προφυλακτικά στη θεραπεία της στηθάγχης Χορηγείται πάντα σε συνδυασμό με ασπιρίνη Σε συνδυασμό με βαρφαρίνη είναι αποτελεσματική στην αναστολή εμβόλων από προσθετικές καρδιακές βαλβίδες

Αντιπηκτικά Αναστολείς της θροβίνης (ηπαρίνη και ηπαρίνες χαμηλού μοριακού βάρους -ΗΧΜΒ) Ανταγωνιστές βιταμίνης Κ (π.χ. βαρφαρίνη)

Αναστολείς θρομβίνης Ηπαρίνη - ΗΧΜΒ Μηχανισμός δράσης: συνδέεται με την αντιθρομβίνη ΙΙΙ (ασφαιρίνη) και απενεργοποιεί τους παράγοντες πήξης (θρόμβίνη και παράγοντα Χα) Θεραπευτικές χρήσεις: φλεβική θρόμβωση, πνευμονική εμβολή, έμφραγμα του μυοκαρδίου, θρομβοεμβολικά επεισόδια, μηχανήματα αιμοδιάλυσης , έγκυες με προσθετικές καρδιακές βαλβίδες ή θρομβοεμβολικά φλεβικά επεισόδια

Αναστολείς θρομβίνης Ηπαρίνη - ΗΧΜΒ Φαρμακοκινητική Ηπαρίνη Χορηγείται ενδοφλεβίως ή παρεντερικά και έχει ταχεία έναρξη δράσης ( ή 1-2 ώρες μετά από βαθιά υποδόρια ένεση) και χρόνος ημίσειας ζωής αυξάνεται ανάλογα με την δόση Υφίσταται αποπολυμερισμό και αποθείωση προς αδρανή προϊόντα και οι ανενεργοί μεταβολίτες απεκκρίνονται με τα ούρα ΗΧΜΒ Έχουν αποτέλεσμα δράσης 4 ώρες μετά την υποδόρια ένεση

Αναστολείς θρομβίνης Ηπαρίνη - ΗΧΜΒ Ανεπιθύμητες ενέργειες: αιμορραγικές επιπλοκές, αντιδράσεις υπερευαισθησίας (π.χ. ρίγος, πυρετός, κνίδωση), θρόμβωση, θρομβοκυτταροπενία Αντενδείξεις: ασθενής με υπερευαισθησία στο φάρμακο, αιμορραγικές διαταραχές, αλκοολικούς, ασθενείς με εγχείρηση στον εγκέφαλο, στα μάτια ή στο νωτιαίο μυελό

Άλλοι αναστολείς Θρομβίνης Λεπιρουδίνη Παράγεται στα ζυμοκύτταρα με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA και χορηγείται ενδοφλεβίως Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ηπαρινοεπαγόμενης θρόμβοκυτταροπενίας και άλλων θρομβοεμβολικών διαταραχών Έχει χρόνο ημιζωής περίπου 1 ώρα, υφίσταται υδρόλυση και αποβάλλεται με τα ούρα Κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η αιμορραγία Δαναπαροϊδη Απομονώνεται από βλεννογόνους χοίρου Χορηγείται υποδορίως και υφίσταται νεφρική απομάκρυνση Χρησιμοποιείται για την προφύλαξη της θρόμβοσης στην ολική αρθροπλαστικής ισχίου και την αντιμετώπιση της HIT τύπου II Ανεπιθύμητες ενέργειες: αιμορραγία, αλλεργία (σε ασθενείς που είναι αλλεργικοί στο χοιρινό ή στα σουλφίδια)

Ανταγωνιστές βιταμίνης Κ Βαρφαρίνη & Δικουμαρόλη Οφείλουν την δράση τους στην ικανότητα τους να ανταγωνίζονται τις λειτουργίες της βιταμίνης Κ ως συμπαράγοντα Απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση ώστε να διατηρείται ο χρόνος προθρομβίνης Τα αντιπηκτικά αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από 8-12 ώρες μετά την χορήγηση του φαρμάκου Απορροφάται ταχέως και πλήρως μετά την χορήγηση του από το στόμα Η τροφή μπορεί να καθυστερήσει την απορρόφηση αλλά δεν επηρεάζει τον βαθμό της Τα προϊόντα μεταβολισμού της είναι ανενεργά και μετά από σύζευξη με γλυκουρονικό οξύ απεκκρίνονται στα ούρα και στα κόπρανα

Ανταγωνιστές βιταμίνης Κ Βαρφαρίνη & Δικουμαρόλη Ανεπιθύμητες ενέργειες: Αιμορραγικές διαταραχές Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα (ενίσχυση /μείωση δράσης) Νοσηρές καταστάσεις (έλλειψη βιταμίνης Κ, ηπατική νόσος, υπερμεταβολικές καταστάσεις) Αντενδείξεις: εγκυμοσύνη (τερατογένεση, έκτρωση)

Θρομβολυτικά φάρμακα Στρεπτοκινάση- αλτεπλάση Δρουν στην μετατροπή του πλασμινογόνου σε πλασμίνη ή οποία διασπά το ινώδες διαλύοντας το θρόμβο Λόγο του ότι προκαλούν αιμορραγίες σήμερα χρησιμοποιούνται σπάνια για την θεραπεία της θρόμβωσης Είναι χρήσιμα για τη διάνοιξη καθετήρων και αναστομώσεων από πήγματα Χορηγείται ενδοφλεβίως εφόσον αυτή η οδός είναι γρήγορη, φθηνή και δεν έχει τους κίνδυνους του καθετηριασμού Κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια: αιμορραγία Αντενδείκνυται σε ασθενείς με τραύματα σε επούλωση, σε εγκύους, σε ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή σε μεταστατικό καρκίνο

Θρομβολυτικά φάρμακα Αλτεπλάση Θρομβολυτικά φάρμακα Αλτεπλάση Προήλθε από καλλιεργημένα ανθρώπινα κύτταρα μελανώματος αλλά σήμερα παρασκευάζεται με την μέθοδο ανασυνδυασμένου DNA Θεραπευτικές χρήσεις: η θεραπεία του εμφράγματος του μυοκαρδίου, της μαζικής πνευμονικής εμβολής και του οξέος ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου Ανεπιθύμητες ενέργειες: αιμορραγικές επιπλοκές, που περιλαμβάνουν γαστρεντερικές και εγκεφαλικές αιμορραγίες.

Θρομβολυτικά φάρμακα Στρεπτοκινάση Είναι μια εξωκυττάρια πρωτεΐνη που απομονώνεται από θρεπτικούς ζωμούς, στους οποίους έχουν καλλιεργηθεί β-αιμολυτικοί στρεπτόκοκκοι της ομάδας C Θεραπευτικές χρήσεις: οξεία πνευμονική εμβολή, εν τω βάθη φλεβική θρόμβωση, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, αρτηριακή θρόμβωση και αποφράξεις αναστομώσεων Ανεπιθύμητες ενέργειες: αιμορραγικές διαταραχές και υπερευαισθησία

Φάρμακα για την θεραπεία της αιμορραγίας Τα αιμορραγικά προβλήματα μπορεί να προέρχονται από τις εξής παθολογικές καταστάσεις: αιμοφιλία συνέπειες ινωδολυτικών καταστάσεων (μετά από εγχειρήσεις στο γαστρεντερικό σύστημα ή μετά από προστατεκτομή)

Φάρμακα για την θεραπεία της αιμορραγίας Αμινοκαπροϊκό οξύ και τρανεξαμικό οξύ Εμποδίζουν την ενεργοποίηση του πλασμινογόνου,είναι δραστικοί από το στόμα και απεκκρίνονται στα ούρα Πιθανή ανεπιθύμητη ενέργεια : ενδαγγειακή θρόμβωση Θειική πρωταμίνη Ανταγωνίζεται τα αντιπηκτικά αποτελέσματα της ηπαρίνης Προέρχεται από σπέρμα ψαριού ή όρχεις και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αργινίνη (αλκαλική αντίδραση) Οι ανεπιθύμητες ενέργειες: αντιδράσεις υπερευαισθησίας δύσπνοια, ερυθρότητα προσώπου, βραδυκαρδία και υπόταση

Φάρμακα για την θεραπεία της αιμορραγίας Βιταμίνη Κ Δρουν παρεμβαίνοντας στη δράση της βιταμίνης Η ανταπόκριση στη βιταμίνη Κ είναι αργή και απαιτεί περίπου 24 ώρες ( σε επείγουσα αιμόσταση, πρέπει να χορηγείται πρόσφατο κατεψυγμένο πλάσμα) Απροτίνη Αναστολέας σερινοπρωτεασών που διακόπτη την αιμορραγία αναστέλλοντας την πλασμίνη Χρήση: μείωση περιεγχειρητικής απώλειας αίματος, μεταγγίσεων αίματος, μείωση φλεγμονώσης αντίδρασης

Φάρμακα - θεραπεία αναιμίας Φάρμακα - θεραπεία αναιμίας Αναιμία = < φυσιολογικού συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης στο πλάσμα λόγο ελαττωμένου αριθμού κυκλοφορούντων ερυθρών αιμοσφαιρίων ή παθολογικά χαμηλή ολική περιεκτικότητα αιμοσφαιρίνης / μονάδα όγκου αίματος Αιτίες = νοσηρές καταστάσεις (χρόνια απώλεια αίματος, ανωμαλίες μυελού των οστών, αυξημένη αιμόλυση, λοιμώξεις), τοξική δράση φαρμάκων στα κύτταρα του αίματος και διαιτητικές ελλείψεις ουσιών (σιδηρος, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β12)

Σίδηρος Είναι αποθηκευμένος στα κύτταρα του εντερικού βλεννογόνου με τη μορφή της φερριτίνης Έλλειψη σιδήρου = αρνητικό ισοζύγιο λόγο ανεπαρκής πρόσληψης και εξάντλησης αποθεμάτων (οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος , παιδιά ή γυναίκες με αυξημένη αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση, έγκυες γυναίκες) Διαιτητικά συμπληρώματα με θειικό σίδηρο απαιτούνται για τη διόρθωση της έλλειψης Γαστρεντερικές διαταραχές, που προκαλούνται από τοπικό ερεθισμό, είναι οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες των συμπληρωμάτων σιδήρου

Φυλλικό οξύ Έλλειψη φυλλικού οξέος = μεγαλοβλαστική αναιμία Έλλειψη φυλλικού οξέος = μεγαλοβλαστική αναιμία Αιτίες έλλειψης: - αυξημένες ανάγκες (π.χ. κύηση και θηλασμός) - μειωμένη απορρόφηση (π.χ. παθήσεις του λεπτού εντέρου - αλκοολισμό - θεραπεία με φάρμακα τα οποία είναι αναστολείς της διυδροφυλλικής ρεδουκτάσης Κύρια χρήση: θεραπεία στερητικών καταστάσεων, που ανακύπτουν λόγω χαμηλών επιπέδων αυτής της βιταμίνης Απορροφάται καλά στη νηστίδα και απεκκρίνεται στα ούρα και στα κόπρανα Το φυλλικό οξύ, όταν χορηγείται per os, δεν έχει γνωστή τοξικότητα

Κυανοκοβαλαμίνη (Βιταμίνη Β12) Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 μπορεί να οφείλεται σε : - χαμηλή διαιτητική πρόσληψη - πλημμελή απορρόφηση της λόγω αδυναμίας των γαστρικών τοιχωματικών κυττάρων να παράγουν τον ενδογενή παράγοντα απώλεια της δραστικότητας του υποδοχέα, που είναι απαραίτητος για την εντερική απορρόφηση της βιταμίνης μη ειδικά σύνδρομα δυσαπορρόφησης ή η γαστρεκτομή Χορηγείται από το στόμα (σε διαιτητικές ελλείψεις) ή ενδομυϊκά ή βαθιά υποδόρια (σε κακοήθη αναιμία) Η θεραπεία πρέπει να συνεχίζεται για το υπόλοιπο της ζωής κάθε ασθενούς που πάσχει από κακοήθη αναιμία Δεν υπάρχουν γνωστές ανεπιθύμητες ενέργειες

Ερυθροποιητίνη Ερυθροποιητίνη = γλυκοπρωτείνη, που παράγεται φυσιολογικά από το νεφρό και ρυθμίζει τον πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση των ερυθροκυττάρων στο μυελό των οστών Η ανθρώπινη ερυθροποιητίνη παράγεται με τη μέθοδο του ανασυνδυασμένου DΝΑ Χορηγείται για την θεραπεία της αναιμίας από νεφρική νόσο τελικού σταδίου, της αναιμίας των ασθενών με ιό ΗΙV και της αναιμίας σε ορισμένων καρκινοπαθών Γενικά χορηγείται υποδόρια αλλά χορηγείται και ενδοφλεβίως μόνο σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοδιύλιση Ανεπιθύμητες ενέργειες: ένδεια σιδήρου και αύξηση της πίεσης του αίματος

Δρεπανοκυτταρική αναιμία Η υδροξυουρία μπορεί να ανακουφίσει καλά το επώδυνο κλινικό στάδιο της δρεπανοκυτταρικής νόσου (αναιμίας) Χρησιμοποιείται σήμερα στη θεραπεία της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας και της γνήσιας πολυερυθαιμίας Τρόπος δράσης: αυξάνει τα επίπεδα της εμβρυικής αιμοσφαιρίνης(HbF), αραιώνοντας έτσι την παθολογική αιμοσφαιρίνη S(HbS) αλλά χρειάζονται αρκετοί μήνες