Οπιοειδή αναλγητικά και ανταγωνιστές

Γενικά… Πόνος = μια δυσάρεστη αίσθηση, είτε οξεία , είτε χρόνια, που είναι συνέπεια περίπλοκων νευροχημικών διαδικασιών στο περιφερικό και στο ΚΝΣ Οπιοειδή = φυσικές ή συνθετικές ενώσεις που προκαλούν αποτελέσματα όμοια με αυτά της μορφίνης Τα οπιοειδή χρησιμοποιούνται συνήθως για την αντιμετώπιση του έντονου ή του χρόνιου κακοήθους πόνου Δρουν συνδεόμενα με ειδικούς υποδοχείς οπιοειδών στο ΚΝΣ και προκαλούν αποτελέσματα μου μιμούνται την δράση ενδογενών πεπτιδικών νευροδιαβιβαστών

Υποδοχείς οπιοειδών Τα οπιοειδή αλληλεπιδρούν στερεοεκλεκτικά με πρωτεϊνικούς υποδοχείς που βρίσκονται: στις μεμβράνες ορισμένων κυττάρων του ΚΝΣ στις νευρικές απολήξεις στην περιφέρεια σε κύτταρα του γαστρεντερικού σωλήνα άλλες ανατομικές περιοχές Οι κύριες ενέργειες των οπιοειδών διαμεσολαβούνται από 3 οικογένειες υποδοχέων (μ, κ, δ) καθεμίαν από τις οποίες παρουσιάζει διαφορετική ειδικότητα για τα φάρμακα που προσδένει Είναι και οι 3 συζευγμένοι με πρωτεΐνες- G και αναστέλλουν την αδενυλική κυκλάση. Σχετίζονται με διαύλους ιόντων επιφέροντας αυξηση της μετασυναπτικής εκροής Κ λη μείωση της προσυναπτικής εισροής Ca εμποδίζοντας έτσι την πυροδότηση νευρωνικών ερεθισμάτων και την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών

Κατανομή υποδοχέων Κατανέμονται σε 5 κυρίες γενικές περιοχές του ΚΝΣ: Στέλεχος του εγκεφάλου (αναπνοή, βήχα, ναυτία, έμετο, διατήρηση αρτ. πίεσης, διάμετρο κόρης του οφθαλμού και τον έλεγχο των γαστρικών εκκρίσεων) Έσω θάλαμος( βαθύς πόνος - επιρροή από συναισθήματα) Νωτιαίος μυελός (υποδοχή και ολοκλήρωση εισερχόμενων αισθητήριων πληροφοριών) Υποθάλαμος (επιρροή της νευροενδοκρινικής έκκρισης) Μεταιχμιακό σύστημα (αμυγδαλοειδείς πυρήνες) Άλλα: περιφερικές αισθητικές νευρικές ίνες και στα ανοσοποιητικά κύτταρα

Ισχυροί Αγωνιστές Μορφίνη (το κυριότερο αναλγητικό φάρμακο) Μεπεριδίνη Μεθαδόνη Φαιντανύλη Σουφαιντανίλη, αλφαιντανίλη, ρεμιφαιντανίλη Ηρωίνη

Μορφίνη: Μηχανισμός δράσης Αλληλεπιδρούν με τους υποδοχείς στο ΚΝΣ και σε άλλες ανατομικές δομές (π.χ. γαστρεντερικός σωλήνας, ουροδόχος κύστη) Προκαλούν υπερπόλωση των νευρικών κυττάρων, αναστολή της πυροδότησης των νευρώνων και προσυναπτική αναστολή της απελευθέρωσης διαβιβαστών Δρα στους υποδοχείς «κ» στα πέταλα Ι και ΙΙ της πηκτωματώδους ουσίας του νωτιαίου μυελού και μειώνει την απελευθέρωση της ουσίας P ή οποία διαμορφώνει την αντίληψη του πόνου στον νωτιαίο μυελό. Αναστέλλει την απελευθέρωση πολλών διεργετικών μεταβιβαστών από τις απολήξεις των νευρών που μεταφέρουν αλγογόνα ερεθίσματα

Μορφίνη: Δράσεις Αναλγησία (ανακούφιση από τον πόνο χωρίς απώλεια συνείδησης μέσω αύξησης του ουδό πόνου στο επίπεδο του νωτιαίου μυελού και μεταβολής της αντίληψης του πόνου από τον εγκέφαλο) Ευφορία (αίσθημα ευχαρίστησης και ευεξίας μέσω διέγερσης της κοιλιακής περιοχής της μεσεγκεφαλικής καλύπτρας) Αναπνοή (αναπνευστική καταστολή μέσω μείωσης της ευαισθησίας των νευρώνων του αναπνευστικού κέντρου στο διοξείδιο του άνθρακα) Καταστολή του αντανακλαστικού του βήχα (μη ανάλογη με τις αναλγητικές ιδιότητες) Μύση (κόρη σαν την μύτη καρφίτσας) Έμετος Γαστρεντερικός σωλήνας (ανακουφίζει από την διάρροια και την δυσεντερία, αυξάνει τον τόνο του σφιγκτήρα του πρωκτού, προκαλεί δυσκοιλιότητα, αυξάνει την πίεση στην χοληφόρο οδό) Καρδιαγγειακό σύστημα (υπόταση και βραδυκαρδία μόνο σε υψηλές δόσεις) Απελευθέρωση ισταμίνης (εμφάνιση κνίδωσης, εφίδρωσης, αγγειοδιαστολής) Ορμονικές δράσεις

Μορφίνη : Θεραπευτικές χρήσεις Αναλγησία: αποτελεσματικό στην ανακούφιση του πόνου φέρνοντας ύπνο Θεραπεία της διάρροιας: μειώνει την κινητικότητα των λείων μυών και αυξάνει τον τόνο τους Ανακούφιση από τον βήχα: καταστέλλει το αντανακλαστικό του βήχα Θεραπεία οξέος πνευμονικού οιδήματος: ανακουφίζει την δύσπνοια του οξέος πνευμονικού οιδήματος που σχετίζεται με την αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια

Μορφίνη: Φαρμακοκινητική Χορήγηση: συνήθως με ενδομυϊκές, υποδόριες και ενδοφλέβιες ενέσεις Κατανομή: σε όλους τους ιστούς του σώματος ακόμα και των εμβρύων σε έγκυες γυναίκες Μεταβολισμός: στο ήπαρ, απέκκριση στα ούρα και μικρό % στην χολή, διάρκεια δράσης 4-6 ώρες Ανεπιθύμητες ενέργειες: καταστολή αναπνοής, θάνατος επί οξείας δηλητηρίασης Ανοχή και σωματική εξάρτιση με επαναλαμβανόμενη χρήση Αλληλεπιδράσεις με αλλά φάρμακα: οι κατασταλτικές ενέργειες της μορφίνης ενισχύονται από τις φαινοθειαζίνες, τους αναστολείς μονοαμινοξειδάσης και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά

Μεπεριδίνη Είναι ένα συνθετικό οπιοειδές που χρησιμοποιείται για τον οξύ πόνο Δρα με την πρόσδεση του στους υποδοχείς μ και κ Προκαλεί καταστολή της αναπνευστικής λειτουργίας, μείωση των περιφερικών αντιστάσεων και αύξηση της περιφερικής αιματικής ροής και της καρδιακής συχνότητας με ενδοφλέβια χορήγηση Παρέχει αναλγησία σε κάθε τύπο ισχυρού πόνου Χορηγείται συνήθως ενδομυϊκά αλλά και από το στόμα, έχει διάρκεια δράσης 2-4 ώρες, μεταβολίζεται στο ήπαρ και απεκκρίνεται στα ούρα Σε μεγάλες δόσεις προκαλούν άγχος, τρόμο, μυϊκές συσπάσεις, διαστολή της κόρης, αύξηση των αντανακλαστικών, υπόταση μετεγχειρητικά, ξηροστομία, θόλωση της όρασης

Μεθαδόνη Είναι ένα συνθετικό οπιοειδές που χορηγείται από το στόμα και προκαλεί μικρό βαθμό ευφορίας Έχει αναλγητική δράση Απορροφάται καλά από τον γαστρεντερικό σωλήνα και έχει χρόνο ημίσειας ζωής 24 ώρες ως προς την μύση και την καταστολή αναπνοής Χρησιμοποιείτε για την ελεγχόμενη απεξάρτηση τοξικομανών από την ηρωίνη και την μορφίνη Κατανέμεται στους ιστούς, βιομετατρέπεται στο ήπαρ και απεκκρίνεται στα ούρα Μπορεί να προκαλέσει φυσική εξάρτηση ανάλογη με αυτήν της μορφίνης

Φαιντανύλη Έχει 100 φορές μεγαλύτερη αναλγητική ισχύ από την μορφίνη και χρησιμοποιείται για αναισθησία Ταχεία έναρξη δράσης ( 15-30 λεπτά) Χορηγείται επισληριδίως ή ενδοραχιαίως και χρησιμοποιείται στην μετεγχειρητική αναλγησία και κατά την διάρκεια του τοκετού Κυκλοφορεί σαν σκεύασμα από το στόμα για την θεραπεία συμπτωμάτων του καρκίνου και σαν διαδερμικό αυτοκόλλητο Μεταβολίζεται από το σύστημα του κυτοχρωματος P4503A4 και απεκκρίνεται στα ούρα Προκαλεί συστολή της κόρης και άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες παρόμοιες με των άλλων αγωνιστών των μ-υποδοχέων

Σουφαιντανίλη, αλφαιντανίλη, ρεμιφαιντανίλη Διαφέρουν ως προς την ισχύ και τον μεταβολισμό τους Η σουφαιντανίλη είναι πιο ισχυρή από τη φαιντανύλη ενώ η αλφαιντανίλη και η ρεμιφαιντανίλη είναι λιγότερο ισχυρά αλλά έχουν βραδύτερη δράση

Ηρωίνη Δεν είναι φυσικό προϊόν και παράγεται με ακετυλίωση της μορφίνης που προκαλεί τριπλασιασμό της ισχύος της Προκαλεί εντονότερο αίσθημα ευφορίας από την μορφίνη με ενδοφλέβια χορήγηση επειδη είναι περισσότερο λιποδιαλυτή Μετατρέπεται σε μορφίνη μέσα στο σώμα αλλά η διάρκεια δράσης είναι η μιση της μορφίνης

Ασθενέστεροι αγωνιστές Κωδεϊνη: έιναι αποτελεσματική με χορήγηση από το στόμα και προκαλεί καταστολή του αντανακλαστικού βήχα, αναλγησία, καταστολή και ευφορία Οξυκωδόνη (ημισυνθετικό παράγωγο της μορφίνης): είναι δραστική από το στόμα και χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του μέτριου έως έντονου πόνου Προποξυφαίνη (παράγωγο μεθαδόνης): είναι αναλγητικό για τον ήπιο έως μέτριο πόνο και έχει αντιβηχική δράση

Μικτοί Αγωνιστές - Ανταγωνιστές Φάρμακα που διεγείρουν έναν υποδοχέα αλλά αποκλείουν κάποιον άλλο Σε άτομα στα οποία δεν έχουν πρόσφατα χορηγηθεί οπιόειδη εμφανίζουν δράση αγωνιστών και χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση του πόνου Σε άτομα με εξάρτηση από τα οπιοειδή, προκαλούν συμπτώματα στέρησης Είδη: πενταζοκίνη, βουπρενορφίνη, ναλβουφίνη, βουτορφανόλη

Τραμαδόλη Αναλγητικό κεντρική δράσης όπου αναστέλλει ασθενώς την επαναπρόσληψη της νορεπινεφρίνης και της σεροτονίνης Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του μέτριου έντονου πόνου Η Ναλοξόνη μπορεί να αναστρέψει την αναλγησία αυτή Υφίσταται έντονο μεταβολισμό και ένας μεταβολίτης μένει ενεργός Ο μεταβολισμός αυξάνεται με την συγχορήγηση καρβαμαζεπίνης Μπορεί να προκαλέσει αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις Αντενδείκνυται σε ασθενείς που λαμβάνουν αναστολείς μονοαμινοξειδάσης

Ανταγωνιστές Ναλοξόνη: Χρησιμοποιείται για ανάταξη του κώματος και την καταστολή του αναπνευστικού που προκαλούνται από υπερβολική δόση οπιοειδών Δρα σε 30 sec μετά από ενδοφλέβια έγχυση και έχει χρόνο ημίσειας ζωής 60-100min Ναλτρεξόνη: Χρησιμοποιείται για ταχεία αποτοξίνωση από την ηρωίνη Χορηγείται από το στόμα και έχει διάρκεια δράσης 48 ώρες