ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ 4η Θεματική ενότητα Γλώσσα, ταυτότητα και εξουσία Διδάσκων: Γιώργος Ανδρουλάκης ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Γλωσσική ποικιλότητα (γλωσσικά φαινόμενα) Γλωσσική πολιτική Στάσεις

Γλωσσικές στάσεις οι απόψεις, οι αντιλήψεις διαφορετικές σε κάθε άνθρωπο υπέρ ή κατά («μου αρέσει» / «δεν μου αρέσει») για κάθε γλωσσική ποικιλότητα διαστάσεις αντικειμενικές και υποκειμενικές (ιδεοληψία)

Γλωσσικές στάσεις Συνιστώσες των στάσεων: Βιωματική Γνωστική Προθετική Συναφείς έννοιες: Στάσεις / Αναπαραστάσεις / Στερεότυπα / Προκαταλήψεις

Η γλωσσική πολιτική αποτελεί σύνολο δεδομένων βασισμένων στις στάσεις που επηρεάζει σαν ποικιλότητα. π.χ. Γιατί τα χωριά στη Μακεδονία να έχουν σλαβικά ονόματα; «καταργώ το όνομα και το αλλάζω»  απόφαση γλωσσικής πολιτικής που επηρεάζει τη γλωσσική ποικιλότητα.

Στερεότυπα ερεθίσματα από την πραγματικότητα για κατανόηση αυτής αγνοούν επί της ουσίας την πραγματικότητα & επηρεάζουν τη συμπεριφορά μου ολιγάριθμες κατηγοριοποιήσεις ισχυρά, συλλογικά, πολλαπλά υπεραπλουστεύουν π.χ. τα γερμανικά είναι πολύ άσχημη γλώσσα.

Στερεότυπα Πρωτότυπο vs στερεότυπο - η ανάγκη να γνωρίζουμε τι γίνεται αναδεικνύει μια γνωστική ανασφάλεια

Σύνδεση με την ποικιλότητα – γλωσσική πολιτική Ποιες γλώσσες εντάσσω στη γλωσσική πολιτική; π.χ. αλβανικά, με κριτήριο για παράδειγμα ότι πόσοι άνθρωποι στην Ελλάδα μιλούν αλβανικά. Στη γλωσσική πολιτική οι παράγοντες είναι υποκειμενικοί. Τι έχω ως δυναμικό κεφάλαιο στο σχολείο μου και πως το αξιοποιώ;

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Οι γλώσσες αντιμετωπίζονται ως μονάδες. ενώ γνωρίζουμε από τη Γλωσσολογία ότι οι γλώσσες έχουν συγγένειες (π.χ. σε συντακτικά, μορφολογικά φαινόμενα/ ινδοευρωπαϊκές γλώσσες) Μπορεί να γίνει μια αντίστροφη εφαρμογή;  ΝΑΙ!

Επαφή με πολλά γλωσσικά συστήματα Πώς: πρόωρη εξοικείωση με τη γλώσσα, με τρόπους συνδεδεμένους με το παιχνίδι. Γιατί: Επειδή υπάρχει ποικιλότητα και ετερογένεια μέσα στις τάξεις, άρα πρέπει να κάνω επαφή με άλλα γλωσσικά συστήματα. Θετικά: Ενίσχυση της ταυτότητας Ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων μ – δ - μ Η γλωσσική πραγματικότητα της τάξης ως υλικό Απομυθοποίηση του δασκάλου ως παντογνώστης – γλωσσική επίγνωση

οι στάσεις συνδέονται με αποφάσεις και αυτές συνδέονται με κίνητρα οι στάσεις συνδέονται με αποφάσεις και αυτές συνδέονται με κίνητρα. Τα κίνητρα (  κινούμαι για να κάνω κάτι) βασίζονται στις στάσεις – attitudes (  στασιμότητα). Γλωσσικές στάσεις α) στη γλωσσική ποικιλία, τις διαλέκτους και το ύφος της ομιλίας β) στην εκμάθηση μιας νέας γλώσσας, γ) σε μια συγκεκριμένη μειονοτική γλώσσα, δ) σε γλωσσικές ομάδες, κοινότητες και μειονότητες, ε) σε μαθήματα γλωσσών, στ) στη χρήση μιας συγκεκριμένης γλώσσας, ζ) στην εκμάθηση μιας γλώσσας από τα παιδιά τους (αφορά τους γονείς των παιδιών), στη γλωσσική προτίμηση.

Γλωσσικές στάσεις Οι επιδράσεις τους (Fasold) α) οι γλωσσικές στάσεις συνήθως επιφέρουν στάσεις απέναντι και στους ομιλητές της γλώσσας ή της γλωσσικής ποικιλίας, π.χ. αν έχω μια στάση/ άποψη για τα γερμανικά. β) τείνουν να καταλήγουν σε αλλαγές προφοράς, π.χ. αρνητικές στάσεις σε μία διάλεκτο. «είναι κακό να μιλά κανείς με προφορά»

Γλωσσικές στάσεις (επιδράσεις) γ) μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν τους μαθητές τους, π.χ. πιο ευνοϊκά διακείμενος στα παιδιά που δεν έχουν προφορά, εκπαιδευτική ανισότητα δ) μπορεί να επηρεάζουν την εκμάθηση ξένων ή δεύτερων γλωσσών, ε) μπορεί να επηρεάζουν την αλληλοκατανόηση μεταξύ δύο γλωσσικών ποικιλιών. π.χ. Σουηδία, Νορβηγία, Δανία

(Αναπαρα)στάσεις Moscovici: Οι στάσεις, ως τη μία από τις τρεις διαστάσεις της αναπαράστασης που επηρεάζουν τη συμπεριφορά: Στάσεις Πληροφορία (το σύνολο των γνώσεων του αντικειμένου που διαθέτει το υποκείμενο) Πεδίο της αναπαράστασης (το «κοινωνικό μοντέλο», η δόμηση και η ιεράρχηση των διαθέσιμων στοιχείων για ένα αντικείμενο).

γλωσσική ποικιλότητα ρόλος σχολείου γλωσσική ανισότητα στάσεις επιλογές ομιλητών

γλωσσική ποικιλότητα δια- γλωσσική ενδογλωσσική οριζόντια κάθετη (επιλογή σε ποικιλίες μιας γλώσσας*) οριζόντια κάθετη δια- γλωσσική (επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες)*

Επιλογή σε ποικιλίες μιας γλώσσας (ως προς την ενδογλωσσική ποικιλότητα) Έχω πρότυπη ελληνική και καλούμαι να διαλέξω πόσο θα συγκλίνω με τη νόρμα της ελληνικής ή πόσο θα αποκλίνω. Κάνω τις επιλογές μου ανάλογα την περίσταση, τους συνομιλητές μου, το θέμα & επιλέγω  συνέπεια στη χρήση ποικιλότητας.

Δια – γλωσσική ποικιλότητα Συνύπαρξη/ επαφή πολλών γλωσσών στο ίδιο μέρος, περιοχή, χώρα, σύνολο Ομιλητές δίγλωσσοι, τρίγλωσσοι … (διγλωσσία, εννοείται και πάνω από δύο γλώσσες) και καλούνται να χρησιμοποιούν κάποιες ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας Η ποικιλότητα θέτει θέμα επιλογής.

Επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες είμαι δίγλωσσος, ανάλογα με την καταγωγή και τον τόπο κατοικίας μου, έχω να επιλέξω ανάμεσα σε δύο γλώσσες π.χ. Έλληνας που ζει σε Αυστραλία  επιλογή σε ελληνικά και αγγλικά. Όχι όμως ξεκάθαρη επιλογή. Συχνά χρήση και των δύο, επαφή γλωσσών  φαινόμενα μίξης κωδίκων: π.χ. ελληνικά επηρεασμένα από αγγλικά. Επιλογή σε 2 γλώσσες που χρησιμοποιώ αυτόνομα και μικτά.

Επιλογές ομιλητών στάσεις Επιλογές ομιλητών στάσεις Έχω άποψη για γλώσσες, ποικιλίες που με επηρεάζουν στο τι επιλογές θα κάνω. Ως προς τη γλωσσική δομή και ποικιλότητα επιφέρει φαινόμενο επιλογής. Η επιλογή επηρεάζεται από φαινόμενα μη γλωσσικά, αλλά με την κοινωνία, ψυχολογία, επιρροές, έννοιες από άλλες επιστήμες.

Γλωσσική ποικιλότητα  γλωσσική ανισότητα Κοινωνιογλωσσολογία: ισότητα μεταξύ των γλωσσών Πραγματικότητα: διαφορετική η ισχύς των γλωσσών, παρείσφρηση κοινωνικών παραγόντων (π.χ. αριθμοί ομιλητών κάποιας γλώσσας, δύναμη πολιτών μιας χώρας) και συγκεκριμένα…

Γλωσσική ανισότητα Υποκειμενική ανισότητα: οι γλωσσικές στάσεις. (θετικές – αρνητικές, πιστεύω για γλώσσες) Κατεξοχήν γλωσσική ανισότητα: ειδικές γνώσεις για τη γλώσσα. (όλοι οι ομιλητές δεν γνωρίζουν το ίδιο τη γλώσσα, πράγματι ανισότητα) Επικοινωνιακή ανισότητα: κοινωνικά χαρακτηριστικά. (πόσο μπορώ να τη χρησιμοποιήσω αποτελεσματικά.  πώς κινούμαι, συμπεριφέρομαι κοινωνικά, προσωπικότητα, όχι τόσο γλωσσικά)

Γλωσσική ανισότητα Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα για τους γλωσσικούς κώδικες απέναντι σε μια θεωρητική αρχή ισότητας; Η ανισότητα προκύπτει από τις επιλογές των ομιλητών. π.χ. μετανάστες: γλώσσα καταγωγής φθίνει, γλώσσα υποδοχής κερδίζει έδαφος  την υποκαθιστά σιγά – σιγά  όχι ισορροπημένη διγλωσσία λόγω ισχύος γλώσσας.