ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΕΧΝΗΣ Β΄ Γυμνασίου Μαρία Λυμπεροπούλου Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Οκτώβριος 2014

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ (1) Πάμε σινεμά; ή Πάμε θέατρο; Βλέπω μια ταινία-δημιουργώ μια ταινία. Βλέπω μια παράσταση-ανεβάζω μια παράσταση. Αφήνουμε μια ταινία να πει την ιστορία της. Αφήνουμε μια θεατρική παράσταση να πει την ιστορία της. Αφήνουμε τα έργα τέχνης να πουν την ιστορία τους. Ζωγραφίζουμε τραγουδώντας; Τραγουδάμε ζωγραφίζοντας;

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ (2) Σκέψου με τη ζωγραφική. Ο θαυμαστός κύριος Ελύτης (ή άλλος ποιητής). Ο ξεχωριστός κύριος Τσαρούχης (ή άλλος ζωγράφος). Ο θαυμαστός κύριος Θεοδωράκης (ή άλλος συνθέτης). Ο ξεχωριστός κύριος Ελευθερίου (ή άλλος στιχουργός). Ο θαυμαστός κύριος Τσάρλι Τσάπλιν (ή άλλος σκηνοθέτης) αφηγείται. Η εικονογράφηση των σχολικών μας βιβλίων μιλάει από μόνη της… Η λογοτεχνία στο θεατρικό σανίδι. Μελοποιημένη ποίηση σε εικόνες και νότες.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΑΦΟΡΜΗΣΗ Από την αρχή να είναι έντονο το βιωματικό στοιχείο με τα βιωματικά ερωτήματα προς όλη την ομάδα (περίπου 20μελής): Ποια ταινία - μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης -ή θεατρική παράσταση έχετε δει (ακόμη και στην τηλεόραση); Ποιες οι εντυπώσεις; Ποιες εκθέσεις ζωγραφικής ή εκπαιδευτικές επισκέψεις σε Πινακοθήκες; Ποιες οι εντυπώσεις; Ποια ποιήματα έχετε διδαχτεί ή τραγουδήσει σε σχολικές γιορτές έχοντας ακούσει τη μελοποίησή τους; Ποιες οι εντυπώσεις;

ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ (ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ) ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ (ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ) Παρακολουθούν επιλεγμένη ταινία τεκμηρίωσης ή βιντεοσκοπημένη θεατρική παράσταση ή βλέπουν μερικά έργα ζωγραφικής ή ακούν μερικά μελοποιημένα ποιήματα με τη βοήθεια στοχευμένων φύλλων εργασίας. Οι ομάδες θα είναι τόσες όσες και τα ερευνητικά ερωτήματα. Οι ομάδες θα κληθούν να «βαπτιστούν» ή να αυτοχαρακτηριστούν ως εξής περίπου κατά περίπτωση: Οι σινεφίλ ή Οι θεατρόφιλοι ή Οι ζωγράφοι ή οι τεχνοκριτικοί ή Οι μουσικόφιλοι ή Οι ποιητές

Σε κάθε ομάδα αντιστοιχεί το κατάλληλο φύλλο εργασίας που θα το συμπληρώσουν συνεργατικά και ανακαλυπτικά με τη βοήθεια μικρής βιβλιογραφίας ή διαδικτυογραφίας, αν και η φιλοσοφία των Βιωματικών Δράσεων ενίοτε προτάσσει να αναζητήσουν μόνοι τους το υλικό και ο καθηγητής να συμπληρώνει.

ΣΚΟΠΟΙ (1) Να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με τον κινηματογράφο (έβδομη τέχνη) ή το θέατρο, που είναι όχι μόνο θεμέλια του πολιτισμού μας, αλλά και εργαλεία κατανόησης του σύγχρονου κόσμου. Επίσης η μουσική ή η ζωγραφική ή η ποίηση είναι βασικά μέσα έκφρασης και επικοινωνίας του ανθρώπου ήδη από πολύ μικρή ηλικία. Να αποκτήσουν οπτικοακουστικό εγγραμματισμό, πολυτροπικού χαρακτήρα. Να καλλιεργήσουν την αναλυτική/ κριτική τους σκέψη πάνω στο περιεχόμενο, αλλά και την τεχνική ταινιών ή παραστάσεων ή έργων ζωγραφικής ή μελοποιήσεων.

ΣΚΟΠΟΙ (2) Να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους. ΣΚΟΠΟΙ (2) Να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους. Να ευαισθητοποιηθούν σε κοινωνικά θέματα ή να αναπτύξουν την παρατηρητικότητά τους. Να αναπτύξουν την προφορικότητα του λόγου. Να εξοικειωθούν με τις (ομαδο)συνεργατικές δραστηριότητες. Να ψυχαγωγηθούν (αγωγή ψυχής). Να συζητήσουν με ειδικούς. Να ανακαλύψουν τη δημιουργικότητά τους φτιάχνοντας έντυπα ή ηλεκτρονικά λευκώματα, κολάζ, μικρά βίντεο ή ταινίες ή κόμικς ή θεατρικές διασκευές

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (1) Σε θέματα περιεχομένου (Κατά περίπτωση) Nα επεξεργαστούν μια περίληψη ενός κινηματογραφικού ή θεατρικού έργου ή την περιγραφή ενός πίνακα ή τη νοηματική απόδοση ενός νεοελληνικού ποιήματος ή μια μελοποίηση. να βρουν το κεντρικό ή τα επιμέρους θέματα όπως τις επιπτώσεις του πολέμου, τους κοινωνικούς θεσμούς, τις σχέσεις των ανθρώπων, την οικονομική εκμετάλλευση, τον τρόπο ζωής, την εποχή κ.λ.π. να ανιχνεύσουν τα πρόσωπα και τις σχέσεις μεταξύ τους. να συμπυκνώσουν περιληπτικά τα διαδοχικά επεισόδια στο χώρο και το χρόνο. να δουν τα μηνύματα και τις αξίες που ανακύπτουν. να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (2) Σε θέματα περιεχομένου (Κατά περίπτωση) να επεξεργαστούν διαφορετικές κριτικές της ίδιας ταινίας ή του ίδιου θεατρικού έργου ή του έργου τέχνης ή της μελοποίησης. να δημιουργήσουν νέες υποθετικές εναλλακτικές εκδοχές στο ερώτημα «Πώς θα διηγόσουν εσύ την ιστορία;» να διαπιστώσουν ότι για την αισθητική απόλαυση της ποίησης χρειάζεται η μουσική και, όπου αξιοποιείται κατάλληλα, συμβάλλει στην καλύτερη κατανόησή της. να δημιουργήσουν μια δική τους μικρή ταινία ή μια μικρή θεατρική διασκευή ή ένα αναλόγιο, ακόμη και μια μικρή δραματοποίηση, ή μια ζωγραφιά ή μια μουσική ή ένα νέο ποίημα εμπνευσμένο από το αρχικό ποίημα.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ-ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (1) Σε θέματα τεχνικής (Κατά περίπτωση) Nα ανιχνεύσουν το είδος του έργου (μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης-ντοκιμαντέρ, κοινωνικό, κωμωδία, δράμα ) το χώρο ή τους χώρους των γυρισμάτων μιας ταινίας ή μιας θεατρικής παράστασης το φωτισμό και την οπτική γωνία των κινηματογραφικών ή θεατρικών πλάνων τη σύνθεση της κινηματογραφικής εικόνας ή του θεατρικού σεναρίου τη δράση του έργου (αν είναι έργο δωματίου και διαλόγων ή εξωτερικών πλάνων)

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ-ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (2)  Σε θέματα τεχνικής (Κατά περίπτωση) να διακρίνουν τους συντελεστές της καλλιτεχνικής δημιουργίας (συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιοί, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, μουσικός, ηχολήπτης, ψιμμυθιολόγος κ.α.) συνειδητοποιώντας τη συλλογικότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. να εντοπίσουν το είδος της μουσικής επένδυσης, της ορχήστρας και των οργάνων ενός μελοποιημένου ποιήματος. να προσπαθήσουν να «μεταφράσουν» το ύφος, την ατμόσφαιρα ή το περιεχόμενο του ποιήματος στη «γλώσσα» της ζωγραφικής χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα για την κάθε περίπτωση μέσα (χρώματα, σχήματα, τεχνικές, στυλ ζωγραφικής κ.α.).

Μερικές ταινίες μυθοπλασίας (1) (βλ Μερικές ταινίες μυθοπλασίας (1) (βλ. Μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης Αξιοποίηση των τεχνών στην εκπαίδευση) Ζωρζ Τατί «Ο θείος μου» (αστική τάξη, νεοπλουτισμός, κιτς, τεχνολογία, καταναλωτισμός, παιδί, σάτιρα) Σεργκέι Αϊζενστάιν «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (εξέγερση, αντίθεση, ανατροπή) Βιτόριο ντε Σίκα «Κλέφτες ποδηλάτων» (εργατική τάξη, ανεργία, εξευτελισμός, αβεβαιότητα) Όρσον Ουέλλες «Πολίτης Κέιν» (φιλοδοξία εγωισμός, μοναξιά) Ρόμπερτ Μπρεσόν «Μπαλταζάρ» (κοινωνική κριτική, αθωότητα, περιπλάνηση)

Μερικές ταινίες μυθοπλασίας (2) Μπάστερ Κήτον «Ο στρατηγός» (αντιηρωισμός, παράλογο, τύχη, πόλεμος) Φρανσουά Τριφό «Τα τετρακόσια χτυπήματα» (εφηβεία, παραβατικότητα, ελευθερία) Τσάρλι Τσάπλιν «Το χαμίνι» (παιδί, εγκατάλειψη, προστασία, επιβίωση) Τσάρλι Τσάπλιν «Μοντέρνοι καιροί» (εργοστάσιο, μηχανή, αλλοτρίωση, διαμαρτυρία, χιούμορ, επιβίωση) Αντρέι Κοντσαλόφσκι «Ο χρυσοθήρας» (κυνήγι χρυσού, συγκίνηση, κοινωνική κριτική)

Για ταινίες τεκμηρίωσης, ιστορικά, βιογραφίες Για ταινίες τεκμηρίωσης, ιστορικά, βιογραφίες Φίλιππος Κουτσαφτής «Αγέλαστος πέτρα» (Περιβάλλον, βιομηχανική ρύπανση, ιστορική μνήμη).Αναφέρεται στην Ελευσίνα.  Υλικό με ποικίλα θέματα από το Ψηφιοποιημένο Αρχείο της ΕΡΤ (Μηχανή του χρόνου, Παρασκήνιο). Υλικό από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Υλικό για θέατρο  Λογοτεχνικά κείμενα, είτε πεζά είτε ποιητικά, από το σχολικό τους βιβλίο, που μπορούν να διασκευαστούν σε αναλόγιο ή μικρή θεατρική διασκευή, είτε ολιγοπρόσωπα είτε πολυπρόσωπα, ανάλογα με τη δεκτικότητα της ομάδας π.χ. «Ο μικρός πρίγκιπας και η αλεπού» του Αντουάν ντε Σαιντ- Εξυπερύ, «Ένας αριθμός» του Αντόν Τσέχωφ, Ζωρζ Σαρή «Και πάλι στο σχολείο…», Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς , ανάλογα με τα ενδιαφέροντά των μαθητών.   Υλικό από το Αρχείο της ΕΡΤ, Το θέατρο της Δευτέρας και τα ψηφιοποιημένα Αρχεία του Εθνικού Θεάτρου, του ΚΘΒΕ, του Θεάτρου Τέχνης, του ΘΟΚ.

ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ Στα σχολικά βιβλία Λογοτεχνίας Γυμνασίου υπάρχουν αρκετά ποιήματα που έχουν μελοποιηθεί. Ανάμεσα σ΄ αυτά βρίσκονται του Γιάννη Ρίτσου «Τζιτζίκια στήσαν το χορό», του Οδυσσέα Ελύτη «Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι», του Ιωάννη Βηλαρά «Πουλάκι ξένο», του Κωστή Παλαμά «Ολυμπιακός ύμνος», του Ρήγα Φεραίου «Θούριος», του Β. Κορνάρου «Ερωτόκριτος», του Διον. Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», το δημοτικό «Της Άρτας το γεφύρι». Ακολουθεί ενδεικτικό απόσπασμα από σώμα και άλλων μελοποιήσεων σε διαθεματική εργασία με τη συνεργασία φιλολόγου, μουσικού, εικαστικού Βλ. «Η ποίηση σε εικόνες και νότες», σ. 59 http://www.pi-schools.gr/download/programs/EuZin/ergasies_03_04/Attiki/Attiki.pdf

ΠΟΙΗΣΗ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ Διονύσιος Σολωμός «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» Μουσική: Νικόλαος Μάντζαρος Ερμηνεία: Χορωδία Συλλογή: Ο Εθνικός Ύμνος (1865) Γιώργος Σεφέρης «Άρνηση» Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης Συλλογή: Επιτάφιος-Επιφάνεια (1960) «Λίγο ακόμα» Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη Συλλογή: Ο Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη nο 2 (1994) Γιάννης Ρίτσος «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις» Ερμηνεία: Πέτρος Πανδής Συλλογή: Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας (1974) Νίκος Καββαδίας «Ιδανικός κι ανάξιος εραστής» Μουσική: Γιάννης Σπανός Ερμηνεία: Κώστας Καράλης Συλλογή: Τρίτη ανθολογία Ελλήνων ποιητών (1975) Τάσος Λειβαδίτης «Δραπετσώνα» Συλλογή: Πολιτεία (1976)

ΠΟΙΗΣΗ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ Νίκος Γκάτσος «Χάρτινο το φεγγαράκι» Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Ερμηνεία: Νάνα Μούσχουρη Συλλογή: Η Νάνα Μούσχουρη τραγουδά Χατζιδάκι (1967) «Γεια σου, χαρά σου, Βενετιά» Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος Ερμηνεία:Νίκος Ξυλούρης Συλλογή:Συλλογή (1974) «Παλικάρι στα Σφακιά» Συλλογή: Συλλογή (1974) «Μίλησέ μου» «Κάποιο τρένο» Μουσική: Δήμος Μούτσης Ερμηνεία:Δήμητρα Γαλάνη Συλλογή:Ένα χαμόγελο (1969) «Το δίχτυ» Ερμηνεία: Τάκης Μπίνης Συλλογή: Ρεμπέτικο (1983)

ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ή ΔΙΑΔΟΧΙΚΑ) ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ή ΔΙΑΔΟΧΙΚΑ) Αίθουσες με βιντεοπροβολέα ή με διαδραστικό πίνακα Σχολική βιβλιοθήκη Αίθουσα Καλλιτεχνικών Εργαστήριο Υπολογιστών

ΠΟΡΟΙ-ΥΛΙΚΑ-ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ (ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ) ΠΟΡΟΙ-ΥΛΙΚΑ-ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ (ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ) Η/Υ για τη διαδικτυακή αναζήτηση και την τελική παρουσίαση Βιντεοπροβολέας Βιβλία από τη σχολική βιβλιοθήκη Χαρτί για τα κείμενα Videos Υλικά ζωγραφικής Συνεντεύξεις με ειδικούς

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΔΙΔΑΣΚΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Νέα Ελληνικά Γλωσσική διδασκαλία Καλλιτεχνικά Μουσική Πληροφορική Ιστορία Γεωγραφία.

ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ   Στη σχολική κοινότητα με ανάλογη ειδική εκδήλωση στη λήξη του έτους όπου θα παρουσιάζονται οι κάθε είδους καρποί της δράσης (POWERPOINT, Λεύκωμα με καλά οργανωμένα περιεχόμενα, Αναλόγιο ή θεατρική διασκευή, Κινηματογραφικό αφιέρωμα, Συναυλία κ.α.), αλλά και οι διαδικασίες με τις οποίες έφτασαν σ΄ αυτήν. Στο διαδίκτυο με ανάρτηση περίληψης της δράσης στην Ιστοσελίδα του σχολείου. Στην τοπική κοινότητα με δημοσίευση περιληπτικού άρθρου σε τοπική εφημερίδα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ (1) Μητρογιαννοπούλου Αγγελική (Σχολική Σύμβουλος Μαθηματικών) «Βιωματικές Δράσεις, Ερευνητικές Εργασίες, Ειδική Θεματική Δραστηριότητα», εκδ. Παράγραφος, Αθήνα, 2013.  Απόστολος Ζορμπάς «Ποίηση μελοποιημένη για σχολική χρήση» περιοδικό Νέα Παιδεία, τ. 21, σ.162-174.  Η Ευέλικτη Ζώνη στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Περιφέρεια Αττικής, ΥΠΕΠΘ, Π.Ι., σχ. Έτος 2003-2004, Αντιπροσωπευτικές εργασίες μαθητών «Η ποίηση σε εικόνες και νότες», σ. 59 http://www.pi-schools.gr/download/programs/EuZin/ergasies_03_04/Attiki/Attiki.pdf

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ (2) Μείζον πρόγραμμα Επιμόρφωσης «Αξιοποίηση των Τεχνών στην Εκπαίδευση», Π.Ι. 2011 (για τον Πολιτισμό και τις Δραστηριότητες Τέχνης) http://www.epimorfosi.edu.gr/images/stories/ebook-epimorfotes/texnes/9.TEXNES.pdf  Επιμορφωτικό υλικό του Ψηφιακού Σχολείου «Πολιτισμός» για Μουσική, Εικαστικά (Β΄ τάξης) και «Δραστηριότητες Τέχνης» για Οπτικοακουστική Έκφραση, Θέατρο (Β΄ τάξης) http://ebooks.edu.gr/2013/epimorfotiko.php?course=DSGYM-A119.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ (3) Εκπαιδευτική Τηλεόραση για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση http://www.edutv.gr/deyterobathmia, ιδιαίτερα η ενότητα «Οι μαθητές δημιουργούν» http://www.edutv.gr/deyterobathmia/videos/54-oi-mathites-dimiourgoun/   Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο της Δημόσιας Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/index.aspx Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Φιλμογραφία) www.tainiothiki.gr/

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ (4) Παρασκήνιο ΕΡΤ, 1976-2013 (Είδη ταινιών: Ντοκιμαντέρ, Βιογραφίες) http://www.greek-movies.com/shows.php?s=66#   Η Μηχανή του χρόνου 2005-2014 (Είδη ταινιών: Ντοκιμαντέρ, Ιστορικά, Βιογραφίες) http://www.greek-movies.com/shows.php?s=5   Ψηφιοποιημένο Αρχείο Εθνικού θεάτρου http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=789   Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος http://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=73   Αρχείο θεάτρου Τέχνης http://www.theatro-technis.gr/arxeio/  Θεατρικό Αρχείο ΘΟΚ http://www.thoc.org.cy/gr/archive/

«Ας βοηθήσουμε τους μαθητές να νιώσουν το φως της τέχνης που, χωρίς να είναι εκτυφλωτικό, τους φέρνει σε επαφή με άλλες ποιότητες ζωής». Λεωνίδας Καβάκος, Έλληνας βιολιστής (ανακηρύχτηκε καλλιτέχνης της χρονιάς στο Λονδίνο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης)