Παραλαβή πτητικών προϊόντων 7ο μάθημα

Παραλαβή πτητικών προϊόντων Σε βιομηχανική κλίμακα τα διάφορα πτητικά προϊόντα απομονώνονται και παραλαμβάνονται σε διάφορες εμπορικές μορφές: Κονκρέτα: Αποτελεί εκχύλισμα φρέσκου φυτικού υλικού, που λαμβάνεται με τη βοήθεια υδρογονανθρακικών διαλυτών. Είναι ένα ημιστερεό σκούρο κηρώδες υλικό, χωρίς τους αρχικούς διαλύτες. Σύγκριμμα: είναι αλκοολικό εκχύλισμα υψηλής συγκέντρωσης μιας κονκρέτας, το οποίο περιέχει μόνο αλκοολοδιαλυτά συστατικά. Πόμματα: είναι το εκχύλισμα με κορεσμένο λίπος που λαμβάνεται από φρέσκα άνθη με τη μέθοδο enfleurage. Ρητινοειδή: αποτελεί το εκχύλισμα με υδρογονανθρακικούς διαλύτες ενός πλούσιου σε ρητίνες φυσικού εκκρίματος. Είναι γενικά κολλώδη έως ημιστερεά μίγματα. Εκχύλισμα: είναι ένα συμπύκνωμα παραλαμβανόμενο από ξηρό αρωματικό φυτικό υλικό με εκχυλιστικό μέσο έναν πολικό διαλύτη.

Παραλαβή προϊόντων Έγχυμα-Αφέψημα: Πρόκειται για θερμή εκχύλιση του φυτού με νερό ή άλλο οργανικό διαλύτη. Βάμματα: Είναι αλκοολικά ή υδατοαλκοολικά εκχυλίσματα μιας φυτικής πρώτης ύλης, στα οποία το εκχυλιστικό μέσο έχει αφεθεί στο εκχύλισμα σαν αραιωτικό. Ελαιορητίνες Δρογών: Είναι εκχυλίσματα με διαλύτη ξηρών κονιο-ποιημένων δρογών από τα οποία έχει αφαιρεθεί το εκχυλιστικό μέσο. Βάλσαμο: Είναι φυσικό έκκριμα από ένα θάμνο ή δέντρο. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία βενζοϊκού ή κιναμμικού οξέος. Αιθέριο έλαιο: Πρόκειται για το αρωματικό κλάσμα ενός φυτικού υλικού που σχηματίζεται και αποθηκεύεται μέσα στο φυτό σε ειδικά κύτταρα. Τα περισσότερα αιθέρια έλαια παράγονται δια αποστάξεως ή ψυχρής εκπίεσης, είτε με διάφορους τρόπους εκχύλισης.

Κονκρέτες Είναι εκχυλίσματα που λαμβάνονται με υδρογονανθρακικούς διαλύτες από φρέσκα άνθη, φύλλα, κορυφές φυτών κλπ. Φυτικά υλικά που πρέπει να επεξεργαστούν άμεσα όπως: Ακακία, Γαρίφαλο, Γαρδένια, Υάκινθος, Γιασεμί, Νάρκισσος, Mιμόζα, Άνθη πορτοκαλιάς, Τριαντάφυλλο, Πολυανθές, Υlang Υlang. Αυτά τα φυτικά υλικά πρέπει να εκχυλιστούν το συντομότερο γιατί το άρωμα είτε αλλάζει είτε εξατμίζεται λίγες ώρες μετά τη συλλογή. Τα αρωματικά συστατικά συνενώνονται με σάκχαρα με γλυκοζιδικό δεσμό σχηματίζοντας γλυκοζίτες. Σε συγκεκριμένο χρονικό σημείο μέσα στο 24ώρο ο δεσμός αυτός αποικοδομείται απελευθερώνοντας τα αρωματικά συστατικά. Για αυτό επιδιώκεται η συγκομιδή των ανθέων σε αυτό το σημείο.

Νέες τεχνικές επεξεργασίας για την παραλαβή των αιθέριων ελαίων Η εκχύλιση με υπερκρίσιμα υγρά (υγρό CO2) Εκχύλιση με τη βοήθεια μικροκυμάτων Περιορισμός του χρόνου εκχύλισης 10 με 30 φορές γρηγορότερα από την υδροαπόσταξη Οικονομία ενέργειας Δαπάνες εγκατάστασης μειωμένες Θερμικές διασπάσεις μειωμένες Μειονεκτήματα: Παρουσία διαλύτη Παρουσία ακτινοβολίας (χρειάζεται προσοχή για το προσωπικό)

Ι Μέθοδος Eysseric ή μέθοδος του υδατόλουτρου Είναι πατενταρισμένη μέθοδος από Γαλλική Εταιρεία. Αποτελείται από δύο ομόκεντρα δοχεία. Το εσωτερικό αντιπροσωπεύει τον άμβυκα, όπου γίνεται και η φόρτωση του φυτικού υλικού και η απόσταξή του. Το εξωτερικό δοχείο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία του ατμού και έτσι είναι γεμάτο με βραστό νερό, αποτελώντας συγχρόνως υδατόλουτρο για το πρώτο. Οι χρόνοι εκχύλισης είναι συνήθως μειωμένοι σε αυτή τη μέθοδο απόσταξης, - δεν χρειάζεται ξεχωριστό λέβητα, - ο άμβυκας βρίσκεται συνεχώς στους 100ο C. - δεν υπάρχει ποτέ κίνδυνος υπερθέρμανσης και - η συμπύκνωση του παραγόμενου ατμού σε νερό στον πυθμένα μειώνεται στο ελάχιστο.

ΙΙ Μέθοδος aroma process ή τουρμπο-απόσταξη Το κατατμημένο φυτικό υλικό μεταφέρεται χάρη σε έναν ολισθαίνοντα ιμάντα σε ειδικό χώρο, όπου κυκλοφορεί ρεύμα υδρατμών. Το φυτικό υλικό οδηγείται σε ατέρμονα κοχλία και ο ατμός από τη γεννήτρια στο χώρο παραλαβής του αιθέριου ελαίου είναι σε αντίθετη ροή με το φυτικό υλικό. Στη συνέχεια το μίγμα υδρατμών και αιθέριου ελαίου καταλήγει στο σύστημα ψύξης. Ολόκληρη η μονάδα λειτουργεί σαν συνεχές σύστημα εκχύλισης/απόσταξης. Αυτό το σύστημα παράγει τέσσερις φορές περισσότερο αιθέριο έλαιο την ώρα απ’ότι ένας κλάσσικός αποστακτήρας της ίδιας χωρητικότητας καταναλώνοντας δυο φορές λιγότερο ατμό/κιλό αιθέριου ελαίου. Επισής η θερμοκρασία είναι ελεγχόμενη και η ταχύτητα επεξεργασίας είναι μεγαλύτερη.

Αιθέριο έλαιο λεμονιού Το χρώμα του αιθέριου ελαίου του είναι πρασινο-κίτρινο με ευχάριστο δροσερό άρωμα. Συνήθως νοθεύεται με με μια κιτράλη που παράγεται από το Cymbopogon citratus (λεμονόχορτο). Τα νοθευμένα αιθέρια έλαια ξεχωρίζουν από τη μονομερή μυρωδιά της νότας του λεμονιού ή της δριμείας αίσθησης του τερεβινθελαίου που αποκτούν. Το γνήσιο αιθέριο έλαιο λεμονιού εξατμίζεται από το στυπόχαρτο δοκιμής και δεν αφήνει κανένα ίχνος οσμής. Με ψυχρή εκπίεση αποδίδονται 3-3,5 κιλά αιθέριο έλαιο από έναν τόνο φρέσκων καρπών. Τα Ιταλικά αιθέρια έλαια διαθέτουν ευρύτατο φάσμα αρώματος και οσφρητικών νοτών, που τα αναδεικνύουν ως υψηλότερης ποιότητας.

Αιθέριο έλαιο μανταρινιού Οι καρποί του μανταρινού (Citrus reticulata Blanco) συλλέγονται από το Σεπτέμβριο μέχρι το Μάρτιο. Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου το αιθέριο έλαιο με τη μηχανή Pellatrice είναι πράσινου χρώματος. Eκείνο που παράγεται με τη Sfumatrice είναι κίτρινο, ενώ μετά το Δεκέμβριο είναι κόκκινο. Το αιθέριο έλαιο που παραλαμβάνεται δια ψυχρής εκπίεσης από τις ποικιλίες Tangerine και Clementine, περιέχει σημαντικές ποσότητες του methyl N-methyl anthranilate. Εάν αυτό το συστατικό αναμιχθεί με τη θυμόλη και τα τερπένια γ-τερπινένιο και β-πινένιο επιτυγχάνεται πιο φυσικό άρωμα.

Αιθέριο έλαιο πορτοκαλιού Το αιθέριο έλαιο του φλοιού του πορτοκαλιού (Citrus sinensis) είναι το πιο σημαντικό και διακρίνονται δύο τύποι: του «γλυκού» πορτοκαλιού, παραλαμβάνεται από τα ξανθά πορτοκάλια (Naveline ή Ovale) ή από τα έγχρωμα (Moro, Tarocco, Sanguinello) ή το πιο πικρό τη νερατζιά ή bigarade. To αιθέριο έλαιο φτάνει το 0,5 % και υφίσταται επαναποστάξεις, αποχρωματισμούς, συμπυκνώσεις, αποτερπενιώσεις κλπ. Το κύριο συστατικό είναι το (+)λεμονένιο. Στην ποικιλία Valencia η περιεκτικότητα των αλδεϋδών μπορεί να φτάσει και το 3 %. Σχετικά με το συστατικό α-τερπινεόλη, όταν υπερβαίνει τα συνήθη ποσοστά παράγονται δυσάρεστες οσμές. Αντίθετα από τα οξεικά παράγωγα προέρχονται οι πιο ευωδιαστές οσμές. Από τη νερατζιά (Citrus aurantum) παράγεται το ακριβό και εξαιρετικό- από τα άνθη το neroli και το Petitgrain Bigarade από τα φύλλα και τους μίσχους.

Αιθέριο έλαιο petitgrain Δυστυχώς το έλαιο petitgrain αποτελεί την πιο συχνή και φυσική νόθευση του ακριβού neroli. H νοθεία αποκτά μια πικρή-ξυλώδη λεπτή χροιά. Το 80 % του αιθέριου ελαίου αποτελείται από λιναλυλ-εστέρα και λιναλοόλη σε σχέση 2:1. Η ξυλώδης νότα αποδίδεται στο σεσκιτερπένιο σπαθουλενόλη. Επίσης υπάρχουν αλδεϋδες και πυραζίνες που προσδίδουν τη νότα πρασινάδας. Τα αποστάγματα της πρέπει να είναι υψηλού βαθμού αριστερόστροφα ενώ η νόθευση με φύλλα καταδεικνύεται από χαμηλή αριστερόστροφη ή ακόμη και από δεξιόστροφη πολικότητα.

Αιθέριο έλαιο neroli Τα φύλλα δεν πρέπει να βυθίζονται σε νερό γιατί αυτό προκαλεί την υδρόλυση του λιναλυλ-εστέρα που αποτελεί το πιο σημαντικό συστατικό. Σωστά αποστάγματα περιέχουν υψηλά ποσοστά λιναλυλεστέρα. Από 850 κιλά ανθέων παραλαμβάνονται μετά από απόσταξη με ατμούς, 1 κιλό αιθέριου ελαίου neroli. Ετησίως παράγονται 2-3 τόνοι κυρίως στη Β. Αφρική. Η μυρωδιά είναι λουλουδένια και τα συστατικά του είναι α-, β- οκιμένια, και η ινδόλη είναι σε υψηλότερα ποσοστά στο neroli. Αντίθετα το λιμονένιο, ο λιναλυλεστέρας και η λιναλοόλη απαντώνται σε μεγαλύτερα ποσοστά στο petitgrain. Ούτε στο Neroli ούτε στο petitgrain συναντάται το σεσκιτερπένιο Nootkatone.

Μέντα (Mentha spp. οικ. Lamiaceae) Είναι ποώδες, πολυετές φυτό. H ελληνική χλωρίδα περιέχει διάφορα είδη μέντας (η χνοώδης, η μελανωπή, η στρογγυλόφυλη, ο αγριοδυόσμος, η υδρόφιλος κ.α.). Η καλλιέργεια της μέντας άρχισε το 1956 σε δοκιμαστική φυτεία 90 στρεμμάτων και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Κλίμα-Έδαφος - Καλλιεργητικές φροντίδες: Άριστη θερμοκρασία για τη μέντα είναι οι 17ο C. Η καλλιέργεια της μέντας είναι πολύ απαιτητική σε νερό. Μπορεί να χρειαστούν και τρία ποτίσματα την εβδομάδα. Καλλιεργείται τόσο σε θερμές όσο και σε ψυχρές περιοχές, με καταλληλότερες αυτές που έχουν εύκρατο κλίμα και δροσερό καλοκαίρι. Κατάλληλα εδάφη τα μέσης συστάσεως, πλούσια, βαθιά, αποστραγγιζόμενα καλά και αρδευόμενα και όχι όξινα (pH=6-7.5 Το κάλιο κάνει τη μέντα πιο ανθεκτική στις μηκυτολογικές ασθένειες. Προσβάλλεται από αφίδες, νηματώδεις, μυκητιάσεις. Σπουδαιότερες είναι οι βερτισιλιώσεις και οι σκωριάσεις. Λίπανση (5-6N, 7-9P, 10-15K), Καταπολέμηση ζιζανίων, (σκαλίσματα, βοτανίσματα, ζιζανιοκτονία) και συχνά ποτίσματα ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους.

Τρόπος πολλαπλασιασμού-Αποστάσεις φύτευσης Η μέντα είναι στείρο υβρίδιο γι’αυτό πολλαπλασιάζεται με ριζώματα, μοσχεύματα ή φυτάρια. Καλύτερη εποχή φύτευσης μέσα Νοεμβρίου. Η φύτευση γίνεται με ειδικές φυτευτικές μηχανές. Χρειάζονται 150-200 κιλά ριζώματα/στρέμμα. Με μοσχεύματα (Μάιο) τα οποία ριζοβολούν εντός 4 εβδομάδων. Με ριζώματα που παίρνουμε από παλαιότερες φυτείες (1 στρέμμα παλαιάς φυτείας αποδίδει ριζώματα για 5-7 στρέμματα).

Συλλογή - Αποδόσεις- Χρήσεις Για αιθέριο έλαιο συγκομίζεται στην πλήρη άνθηση (Ιούλιο) και δεύτερη κοπή γίνεται τον Σεπτέμβριο για ξηρή δρόγη μόνο. Όταν προορίζεται για ξηρή δρόγη συγκομίζεται πριν την άνθηση σε τρία χέρια (Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο). Οι αποδόσεις φθάνουν τα 1500-2000 κιλά χλωρό χόρτο. Για ξηρή δρόγη 250-300 κιλά. Η ποσότητα αιθέριου ελαίου ανέρχεται σε 6-7 κιλά/στρ. Είναι σπασμολυτικό, τονωτικό, αντιεμετικό, ιδραταγωγό, χολαγωγό, αναλγητικό. Σαν αιθέριο έλαιο στην αρωματοποιία, σαπωνοποιία, ποτοποιία, καραμελοποϊία, κ.λ.π.

Χρήσεις Η μενθόλη χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό βιομηχανικών προϊόντων και μια μέγαλη ποσότητά της απορροφάται από την βιομηχανία καπνού. Συμμετέχει σε πολλά προϊόντα υγιεινής (οδοντόκρεμες, στοματικά διαλύματα, αποσμητικά κτλ). Η σύνθεση της μέντας μπορεί να διαφέρει από αυτή του δυόσμου. Για παράδειγμα το αιθέριο έλαιο της Mentha spicata (δυόσμος) μπορεί να περιέχει αρκετή ποσότητα καρβόνης (από 55-67 %) καθώς και λιμονένιο (2-25 %). Το κύριο συστατικό στο αιθέριο έλαιο είναι η μενθόλη που φτάνει μέχρι και το 50 %. Επίσης εμφανίζεται και η μενθόνη σε ποσοστό 8-25 %. Άλλα συστατικά που εμφανίζονται σε χαμηλότερα ποσοστά είναι το μενθοφουράνιο, η ισομενθόνη, η πουλεγόνη και η πιπεροτίνη. Η πουλεγόνη εμφανίζεται στα νεαρά φύλλα και καθώς αυτά ωριμάζουν αυτή εξαλείφεται.

Φλισκούνι (Mentha pulegium, Lamiaceae) To φλισκούνι είναι είδος συγγενές της μέντας και του δυόσμου. Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα άνθη που συλλέγονται από Ιούνιο εώς Οκτώβριο. Αποχρεμπτικό, μαλακτικό, καρδιοτονωτικό, σπασμολυτικό κατά της ημικρανίας και των ιλίγγων. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται και βιομηχανικά για την παραγωγή μενθόλης. Συστατικά: αιθέρια έλαια, ρητίνες, ταννίνες.

Ρίγανη (Origanum vulgare, Lamiaceae) Στην Ελλάδα αυτοφύεται σε ημι-ορεινές και ορεινές περιοχές. Η ελληνική ρίγανη θεωρείται η καλύτερη του κόσμου. Απαντάται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Είναι αντιφλεγμονώδες για το λάρυγγα και τα ούλα και είναι επουλωτικό. Χρησιμοποιείται για τους ρευματισμούς και ως καταπραϋντικό για νευροψυχικές διαταραχές.

Καλλιεργούμενες ποικιλίες Στην Ελληνική χλωρίδα απαντώνται πέντε γνωστά είδη: Origanum heracleoticum L.: Πολυετές φυτό ύψους 30-80 εκ. με λευκά άνθη. Συλλέγεται σε όλα τα μέρη της χώρας μας και αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της ρίγανης που εξάγεται. Origanum vulgare L.: Έχει ύψος 40-60 εκ.με πλούσιο ριζικό σύστημα, βλαστούς κοκκινωπούς ξυλοποιημένους και άνθη υπόλευκα. Βρίσκεται σε χερσότοπους ή δασικές εκτάσεις της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα νησιά Νάξο, Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Εύβοια. Origanum maru L.: αγριορίγανη. Έχει βλαστό όρθιο, πολύκλαδο σχεδόν λείο με χρώμα γλαυκό. Βρίσκεται σε ξηρούς ή βραχώδεις τόπους της Κρήτης, οπου συλλέγονται μικροποσότητες. Origanum onites L.: Έχει βλαστό τριχωτό ύψους 2040εκ. Βρίσκεται σε ξηρά μέρη στην Αττική, ΑργολιδοΚορινθία, Κρήτη και νησιά του Αιγαίου. Origanum dubium: έχει χαμηλό βλαστό ύψους 15-45 εκ. Ο βλαστός διακλαδίζεται από χαμηλά σε ανοικτού πράσινου χρώματος πλάγιους βλαστούς. Βρίσκεται σε βραχώδη μέρη της Νάξου.

Έδαφος-Κλίμα Απαιτεί ξηρό, καλώς αποστραγγιζόμενο έδαφος με επαρκή οργανικά συστατικά και ph γύρω στο 6. Προτιμά ασβεστολιθικές ημιορεινές κυρίως περιοχές με δροσερό καλοκαίρι και να μην υπάρχουν πολυετή ζιζάνια π.χ. αγριάδα. Γενικά είναι ανθεκτική στο κρύο αν και το χείμωνα καταστρέφεται το υπέργειο τμήμα της ενώ το υπόγειο διατηρείται και ξανα-βλαστάνει την άνοιξη. Σε κατάλληλες κλιματικές συνθήκες η ρίγανη διατηρείται στο ίδιο χωράφι 8-10 χρόνια.

Καλλιεργητικές φροντίδες Όταν η καλλιέργεια γίνει ποτιστική η ποιότητα υποβαθμίζεται. Αν υπάρχει νερό τα ποτίσματα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 1-2. Αμειψισπορά: Περιοχές με προηγούμενες καλλιέργειες που αφήνουν υπολείμματα στο έδαφος, η δυσεξόντωτα ζιζάνια θεωρούνται ακατάλληλες. Η ρίγανη απαιτεί καλό προηγούμενο για σιτηρά. Μεταξύ δύο συνεχόμενων καλλιεργειών ρίγανης πρέπει να μεσολαβεί διάστημα τουλάχιστον 4 ετών. Λίπανση Σε κανονικά εδάφη οι ανάγκες ανέρχονται στα 10 κιλά/στρ. αζώτου, στα 6 κιλά/στρ. P2 O5 και 10 κιλά/στρ. K2O. Υψηλές αζωτούχες λιπάνσεις προκαλούν υπόβαθμιση του αρώματος.

Τρόπος Πολλαπλασιασμού- Αποστάσεις φύτευσης - Εποχή σποράς Πολ/ζεται απευθείας με σπορά ή σε σπορείο στις αρχές Αυγούστου και μεταφυτεύονται Οκτώβριο-Νοέμβριο. Σπορεία μπορεί να γίνουν το φθινόπωρο. Εγκατάσταση του σπορέιου στο θερμοκήπιο μπορεί να επιτευχθεί από το Φεβρουάριο με θερμοκράσια άνω των 16ο C. H φύτευση μπορεί να γίνει σε διαστάσεις 50*50 εκ. Η φύτευση μπορεί να γίνει με το χέρι ή με καπνοφυτευτικές μηχανές. Για ένα στρέμμα απαιτούνται περίπου 400-500 γρ σπόρου σε βάθος μέχρι 1εκ. γιατί η ρίγανη είναι φωτόφιλο φυτό. Απαιτείται περίπου 1 μήνας για την έναρξη του φυτρώματος και από 1 γρ. παίρνουμε περίπου 1000 φυτά. Με μοσχεύματα παίρνουμε τμήματα βλαστών μήκους 8-10 εκ. που λαμβάνονται Απρίλιο-Μάιο. Τα μοσχεύματα τα βάζουμε για να ριζοβολήσουν σε μίγμα από χώμα και άμμο (1:1). Η ριζοβολία διαρκεί 30-40 ημέρες. Με παραφυάδες. Η ρίγανη αναπτύσσει πλούσιο ριζικό σύστημα. Έτσι ένα φυτό που ξεριζώνεται μετά το δεύτερο χρόνο δίνει αρκετές παραφυάδες.

Συλλογή-Απόδοση Κατά τον 1ο χρόνο είναι δυνατή μόνο μια κόπη, ενώ από τον 2ο χρόνο είναι δυνατές δύο ή και περισσότερες κοπές. Η πρώτη αρχίζει αρχές Ιουλίου και η δεύτερη το Σεπτέμβριο. Το κατάλληλο στάδιο συγκομιδής είναι κατά την άνθιση ή/και πριν την πλήρη άνθιση. Στο στάδιο προ της ανθήσεως η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο και σε θυμόλη είναι αυξημένη ενώ η περιεκτικότητα σε τερπένια μειώνεται. Η περιεκτικότητα σε καρβακρόλη κατά τη διάρκεια της άνθισης και της βλάστησης μένει ανεπηρέαστη. Η σχέση μεταξύ χλωρού και ξηρού προϊόντος είναι 4:1.

Ξήρανση- Αποδόσεις Για να έχουμε εκλεκτή ποιότητα πρέπει η ξήρανση να γίνεται υπό σκια σε μικρά ματσάκια που κρέμονται σε οροφές υποστέγων, αποθηκων κ.α. Σε ειδικές αποθήκες η ξήρανση μπορεί να διαρκέσει 4-5 ημέρες ενώ στα σύγχρονα ξηραντήρια μερικές ώρες. Μετά την ξήρανση ακολουθεί το τρίψιμο και το κοσκίνισμα για την αφαίρεση των ξένων βλαστών και των τμημάτων βλαστών. Η ρίγανη είναι εμπορεύσιμη για 3-5 χρόνια μετά τη συλλογή. Το οριγανέλαιο που λαμβάνεται με απόσταξη του υπεργειου τμήματος έχει χρώμα κιτρινο-πορτοκαλί και έντονη οσμή. Η ξηρή ρίγανη περιέχει 3-5 % αιθέριο έλαιο. Με την απόσταξη παραλαμβάνουμε 2 κιλά αιθέριου ελαίου/ τόνο χλωρού φυτικού υλικού δηλ. περίπου 3 κιλά/στρέμμα.

Χρήσεις Θεωρείται φυτό τονωτικό, ευστόμαχο, διεγερτικό, διουρητικό, καθαρτικό, εμμηναγωγό και ανθελμινθικό. Αναφέρεται και σαν φάρμακο για την ψωρίαση, την επιληψία, την τερηδόνα, τους κολικούς καθώς και για την φαλάκρα. Χρησιμοποιείται και σαν αντιβηχικό, καταπραϋντικό και το αιθέριο έλαιό του έχει αντιμικροβιακή δράση. Συστατικά: Καρβακρόλη, θυμόλη, καρυοφυλλίνη. Περιεκτικότητα σε αιθ. έλαιο 0,3-1,5 %, δεψίνες (~8 %) και φλαβονοειδή.

Τριανταφυλλιά (Rosa spp., Rosaceae) Είναι καλλωπιστικό και φυλλοβόλο φυτό. Τα πέταλα του άνθους παρέχουν αρωματικό λάδι εξαιρετικής ποιότητας. Τα φύλλα χρησιμοποιούνταν κάποτε ως υποκατάστατο του τσαγιού. Οι καρποί της είναι πλούσιοι σε βιταμίνη C. Οι καρποί της συλλέγονται το φθινόπωρο. Το ροδέλαιο περιέχει περίπου 300 στοιχεία από τα οποία μέχρι τώρα έχουν αναγνωριστεί περίπου 100.

Καλλιεργητικές φροντίδες Στη βασική λίπανση πρέπει να γίνει προσθήκη κοπριάς που να είναι όσο το δυνατό πιο πλούσια σε οργανική ύλη. Σχετικά με την άρδευση το φυτό δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις. Το κλάδευμα συνίσταται για τον περιορισμό της έκτασης των κορυφών και των βλαστών του φυτού. Πολλαπλασιάζεται με παράριζα, σπέρματα, καταβολάδες, μοσχεύματα και με εμβολιασμό. Ελληνική Γεωργία: Π. Διαμαντόπουλος

Συλλογή των ανθέων Η συγκομιδή γίνεται μια φορά ετησίως στα μέσα Μαϊου και έχει διάρκεια 2-5 εβδομάδες. Οι καιρικές συνθήκες παίζουν ρόλο στη συγκομιδή. Εαν ο καιρός είναι ξηρός και καυτός η συγκομιδή μπορεί να διαρκέσει μόνο 2 εβδομάδες. Η συλλογή των πετάλων γίνεται αποκλειστικά χειρονακτικά. Τα άνθη συλλέγονται το πρωί λίγο πριν την ανατολή του ήλιου και η συλλογή τελειώνει κατά τις 10-11 το πρωί, εκτός αν ο ουρανός είναι νεφοσκεπής.

Χρήσεις - Ιδιότητες Συστατικά: Πτητικό έλαιο, βιταμίνες B, C, E, K και ταννίνες. Οι μονοτερπενικές αλκοόλες (λιναλοόλη, τερπινεν-4-όλη, κιτρονελλόλη, νερόλη, γερανιόλη) είναι τα χαρακτηριστικά συστατικά του ροδελαίου. Τα σεσκιτερπένια (νερολιδόλη, φαρνεζόλη) καθώς και άλλες αλκοόλες εμφανίζονται σε μικρότερες ποσότητες. Το ποσοστό της κιτρονελλόλης (που είναι ένδειξη εξαιρετικής ποιότητας) εξαρτάται από την προέλευση του τριαντάφυλλου (γαλλικό, βουλγαρικό ή τουρκικό) και από τη μέθοδο της απόσταξης ή της εκχύλισης με ψυχρό λίπος ή με διαλύτες.

Υπέρικο (Ηypericum perforatum, Hypericaceae) βαλσαμόχορτο, σπαθόχορτο Έχει φύλλα στενόμακρα ή ευθύγραμμα και διάστικτα. Τα στίγματα είναι ορατά με γυμνό μάτι. Είναι δύο τύπων: καθαρά στίγματα ή αδένες (μεσοκυττάριοι χώροι που περιλαμβάνονται από σχιζογενή κύτταρα) που περιέχουν διαφανές αιθέριο έλαιο και ερυθρά στίγματα ή αδένες που περιέχουν κήρωμα εμποτισμένο με υπερικίνη. Υπάρχουν 3 ειδών ποικιλίες Elixir, Topaz, Helos. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Κλίμα- Έδαφος Έχει εξάπλωση σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Απαντάται σε χέρσες εκτάσεις, άγονα χωράφια και στα περιθώρια δρόμων. Το αυτοφυές υπέρικο προτιμά ευήλιες, άγονες, άνυδρες περιοχές. Αναπτύσσεται καλά σε ασβεστούχα εδάφη, πυριτικά, αργιλώδη αλλά κατά την απευθείας σπορά έχει ανάγκη από ελαφρό χώμα. Το υπέρικο είναι ευαίσθητο στις μηκυτιάσεις και δεν θα πρέπει να καλλιεργείται στις ίδιες εκτάσεις. Είναι προτιμότερη η αμειψισπορά με καλλιέργεις πατάτας, δημητριακών κλπ. Πάντως πρέπει να αποφεύγονται φυτείες που είναι ευαίθητες στις αδρομυκώσεις (Fusarium sp., Verticillium sp.) και ανθρακώσεις. Ανθίζει Ιούνιο- Σεπτέμβριο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Τρόπος πολλαπλασιασμού Η μεταφύτευση δίνει πιο σίγουρα αποτελέσματα και αποδόσεις σε σχέση με την απευθείας σπορά. Η εγκατάσταση περιλαμβάνει 5000-6500 φυτά σε αποστάσεις 25-40 επί 40-60 εκ. To κόστος του πολ/κού υλικού κυμαίνεται για τους σπόρους από 300-800 ευρώ/κιλό και τα φυτάρια κοστίζουν 0,23-0,38 Ε. Δόση σπόρων/στρέμμα: 0.2-0.4κιλά/στρ. Η σπορά γίνεται συνήθως το φθινόπωρο ή στο τέλος χειμώνα. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Τεχνικά χαρακτηριστικά -Συγκομιδή Αριθμός σπόρων: 7.000-10.000 σπόροι/γραμ. Βιωσιμότητα σπόρων: 3 έτη Ποσοστό της βλάστησης στο φυτώριο: 5-10 % Βάθος σποράς: 1 εκ. Αριθμός εβδομάδων μεταξύ σποράς και μεταφύτευσης: 12-13. Προτείνεται η απολύμανση των σπόρων και η εγκατάσταση των φυταρίων σε ενδεδειγμένες αποστάσεις. Το υπέρικο σπανια προσβάλλεται από έντομα. Η συγκομιδή πραγματοποιείται στην αρχή της άνθησης οπότε η περιεκτικότητα σε υπερικίνη είναι μεγαλύτερη. Πρέπει να αποφεύγεται να συγκομίζονται τα υπερβολικά ξυλώδη μέρη του φυτού. Η συγκομιδή γίνεται με τη χρήση θεριστικής μηχανής γύρω στα 20 εκ. από την κορυφή του φυτού. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Αποδόσεις Οι αποδόσεις διαφόρων ποικιλιών κυμαίνονται: 1η χρονιά: 180-280 κιλά νωπών 80-120 κιλά ξηρών 2η χρονιά: 350-700 κιλά νωπών 150-300 κιλά ξηρών Η παραγωγή σπόρων μπορεί να φθάσει ως και 10 κιλά/στρ. Ξήρανση: Για καλλιέργειες μικρών εκτάσεων η ξήρανση πραγματοποιείται σε ξηραντήρια κλίνης στους 40-60ο C για χρονική περίοδο 24-48 ωρών, μέχρι περιεχομένου υγρασίας 5-8 %. Αποθήκευση: Ο χώρος πρέπει να είναι καθαρός, χωρίς μυρωδιές, ξηρός με θερμοκρασία σταθερή. Σε καλές συνθήκες αποθήκευσης τα άνθη διατηρούν τα δραστικά συστατικά τους 6-9 μήνες. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Αιθέρια έλαια- Συστατικά Στο αιθέριο έλαιο έχουν ταυτοποιηθεί πλεόν των 40 συστατικών: Μονοτερπένια (α-πινένιο), υδρογονάνθρακες, αλειφατικές αλκοόλες και σεσκιτερπένια. Η σύσταση του αιθ. ελαίου ποικίλει ανάλογα με την προέλευση του φυτικού υλικού. Το αιθέριο έλαιο έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες. Το αιθέριο έλαιο εντοπίζεται στους διαφανείς αδένες των φύλλων καθώς και στην επιδερμίδα των καρπών. Η σπουδαιότερη είναι η υπερικίνη (ψευδοϋπερικίνη, πρωτοϋπερικίνη κ.α.). Αυτές οι χρωστικές βρίσκονται μέσα σε αδένες που εμφανίζονται σαν μαύρα στίγματα ή γραμμές. Όσον αφορά τις εμπορικές απαιτήσεις με βάση την αντικαταθλιπτική δράση, συνήθως το φυτικό υλικό τιτλοδοτείται στο 4%ο ως προς τη συνολική υπερικίνη. Εκτός από τις ταννίνες (4-10%) τύπου κατεχίνης και προανθοκυανιδίνες (κατεχινίνη, επικατεχίνη, λευκοκυανιδίνη) το φυτό περιέχει 2-5 % φλαβονοειδή καθώς και φλαβονικά διμερή-biflavones, φαινολικά οξέα (καφεϊκό, χλωρογενικό), βιταμίνες A, C, και ξανθόνες. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος

Χρήσεις-Ιδιότητες Η δρόγη αποτελείται από αποξηραμένα άνθη ή εναέρια μέρη του φυτού, συγκομιζόμενα κατά την εποχή της ανθοφορίας. Στην λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιούνταν για την αντιμετώπιση νευρωτικών διαταραχών (νευραλγία, κατάθλιψη). Σε εξωτερική χρήση η δράση του ως επουλωτικό πληγών, ήπιων εγκαυμάτων, μωλώπων κ.α. Ενώ έχουν αναφερθεί αντιμικροβιακές και αντιϊκές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται και κατά των πονοκεφάλων και της βραχνάδας. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή τσαγιού, για την παρασκευή λικέρ, απεριτίφ τύπου «βερμούτ», στη Βιομηχανία Ποτών. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Π. Διαμαντόπουλος