Κεφάλαιο 15 Τα Ελλείμματα του Προϋπολογισμού στη βραχυχρόνια και μακροχρόνια περίοδο «Ευλογημένοι είναι οι νέοι, γιατί αυτοί θα κληρονομήσουν το εθνικό χρέος.» HERBERT HOOVER

Προϋπολογισμός – Πάντα Ισοσκελισμένος; Βραχυχρόνια Ισορροπία –Συνολική προσφορά και συνολική ζήτηση Δημοσιονομικά ελλείμματα όταν –Ιδιωτική ζήτηση [C + I + G + (X – IM)] ασθενής Δημοσιονομικά πλεονάσματα όταν –Ιδιωτική ζήτηση [C + I + G + (X – IM)] ισχυρή 2

Προϋπολογισμός – Πάντα Ισοσκελισμένος; Βραχυχρόνια Προϋπολογισμός – ισοσκελισμένος –Όταν C + I + G + (X – IM) Κατά προσέγγιση ίσο με το δυνητικό ΑΕΠ Ισοσκελισμένος προϋπολογισμός – κατά τη διάρκεια υφέσεων –Παρατείνει & εντείνει καταπτώσεις Κατάλληλη δημοσιονομική πολιτική –Εξαρτάται από τρέχουσα νομισματική πολιτική 3

Η Αλληλεπίδραση Νομισματικής και Δημοσιονομικής Πολιτικής Σχήμα 1 4 Πραγματικό ΑΕΠ Επίπεδο Τιμών S S D0D0 D0D0 Δυνητικό ΑΕΠ Y0Y0 A D1D1 D1D1 Y1Y1 Επίδραση δημοσιονομικής πολιτικής Επίδραση νομισματικής πολιτικής B

Πλεονάσματα και Ελλείμματα: Μακροπρόθεσμα Συνολική ζήτηση – αμετάβλητη –Πραγματικό ΑΕΠ – αμετάβλητο –Συνδυασμοί: δημοσιονομική & νομισματική πολιτική –Π.χ. Κυβέρνηση – αυξάνει φόρους –Μειώνει συνολική ζήτηση Η Fed – μειώνει τα επιτόκια –Αυξάνει τη συνολική ζήτηση 5

Πλεονάσματα και Ελλείμματα: Μακροπρόθεσμα Περισσότερο επεκτατική δημοσιονομική πολιτική –Και σφιχτή νομισματική πολιτική Υψηλότερα επιτόκια Χαμηλότερη επένδυση – λιγότερος σχηματισμός κεφαλαίου Χαμηλότερη αύξηση του δυνητικού ΑΕΠ Σφιχτότερος προϋπολογισμός (δημοσιονομική πολιτική) –Και χαλαρότερη νομισματική πολιτική Χαμηλότερα επιτόκια Περισσότερη επένδυση Ταχύτερη αύξηση του δυνητικού ΑΕΠ 6

Πλεονάσματα και Ελλείμματα: Μακροπρόθεσμα Σύνθεση της συνολικής ζήτησης –Κύριος παράγοντας Ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης –Μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ – επένδυση Απόθεμα κεφαλαίου – αυξάνεται ταχύτερα Γράφημα συνολικής προσφοράς –Μετατοπίζεται ταχύτερα προς τα δεξιά Επιταχυνόμενη ανάπτυξη 7

Ανάπτυξη και Επένδυση σε 24 χώρες Σχήμα 2 8

Έλλειμμα και Χρέος: Ορολογία & Γεγονότα Έλλειμμα προϋπολογισμού –Δαπάνες υπερβαίνουν τα έσοδα –Συγκεκριμένη χρονική περίοδο Πλεόνασμα προϋπολογισμού –Έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες Εθνικό χρέος (δημόσιο χρέος) –Συνολική υποχρέωση –Συγκεκριμένη χρονική στιγμή –Αποτέλεσμα προηγούμενων δημοσιονομικών ελλειμμάτων 9

Έλλειμμα και Χρέος: Ορολογία & Γεγονότα Κράτος –Συσσωρεύει χρέος Συντηρεί ελλείμματα –Μειώνει το χρέος Συντηρεί πλεονάσματα Καθαρό εθνικό χρέος (ΗΠΑ) –35% του ΑΕΠ,

Το Εθνικό Χρέος των Η.Π.Α. Σε Σχέση με το ΑΕΠ, Σχήμα 3 11

Ερμηνεύοντας το Έλλειμμα ή Πλεόνασμα του Προϋπολογισμού Έλλειμμα = G + Μεταβιβαστικές Πληρωμές – Φόροι = = G - (Φόροι - Μεταβιβαστικές Πληρωμές) = G - T Καμία μεταβολή στη δημοσιονομική πολιτική –Έλλειμμα Αυξάνεται κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης Μειώνεται κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής άνθησης 12

Επίσημα Ελλείμματα Προϋπολογισμού ανά Οικονομικό Έτος, Σχήμα 4 13

Πλεόνασμα Έλλειμμα Η επίδραση της Οικονομίας στον Προϋπολογισμό Σχήμα 5 14 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Δαπάνες και Φορολογικά Έσοδα G T=Φόροι-Μεταβιβαστικές Πληρωμές Y1Y1 Y2Y2 Y3Y3 A B

Ερμηνεύοντας το Έλλειμμα ή Πλεόνασμα του Προϋπολογισμού Διαρθρωτικό έλλειμμα προϋπολογισμού –Υποθετικό έλλειμμα –Υπό τρέχουσες δημοσιονομικές πολιτικές –Εάν η οικονομία – πλησίον πλήρους απασχόλησης –Δεν εξαρτάται από την κατάσταση της οικονομίας –Μεταβάλλεται Μόνο όταν μεταβάλλεται η πολιτική Όχι όταν μεταβάλλεται το ΑΕΠ 15

Εναλλακτικές Έννοιες Προϋπολογισμού, Πίνακας 1 16 Οικονομικό Έτος Συνολικό Πλεόνασμα (1) Διαρθρωτικό Πλεόνασμα (2) Πλεόνασμα Εντός Προϋπολογισμού (3) Πλεόνασμα Εκτός Προϋπολογισμού (4)

Ερμηνεύοντας το Έλλειμμα ή Πλεόνασμα του Προϋπολογισμού Συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα = έλλειμμα εντός προϋπολογισμού + έλλειμμα εκτός προϋπολογισμού Εκτός προϋπολογισμού –Δαπάνες Κοινωνικής Ασφάλισης –Έσοδα μισθοδοτικού φόρου – τις χρηματοδοτούν 17

Γιατί το Εθνικό Χρέος Θεωρείται Φορτίο Εθνικό χρέος – κατέχεται από εγχώριους κατοίκους –Μελλοντικές πληρωμές τόκων Μεταφέρουν κεφάλαια –Από μια ομάδα Αμερικάνων –Σε μιαν άλλη Εθνικό χρέος – κατέχεται από αλλοδαπούς –Φορτίο στο σύνολό του για το έθνος 18

Γιατί το Εθνικό Χρέος Θεωρείται Φορτίο Ουσιαστική διαφορά –Κράτη – δανείζονται στο δικό τους νόμισμα Δε χρεοκοπούν –Κράτη – δανείζονται σε άλλα νομίσματα Ενδέχεται να αναγκαστούν να χρεοκοπήσουν 19

Ελλείμματα Προϋπολογισμού και Πληθωρισμός Ελλειμματικές Δαπάνες –Αυξάνουν τη συνολική ζήτηση Υψηλότερο πραγματικό ΑΕΠ Υψηλότερο επίπεδο τιμών Δημοσιονομικά ελλείμματα –Πληθωριστικά Κλίση καμπύλης συνολικής προσφοράς Βαθμός εκμετάλλευσης των πόρων Μίγμα πολιτικής 20

Οι Πληθωριστικές Επιπτώσεις των Ελλειμματικών Δαπανών Σχήμα 6 21 Επίπεδο Τιμών $5,0000 $6,000 Πραγματικό ΑΕΠ $8,000 $7,000 D1D1 D1D1 S S D0D0 D0D0 Δυνητικό ΑΕΠ A C 106 B Οι ελλειμματικές δαπάνες ωθούν την συνολική ζήτηση Η καμπύλη συνολικής προσφοράς στρέφεται προς τα μέσα καθώς αυξάνονται οι μισθοί

Ελλείμματα Προϋπολογισμού και Πληθωρισμός Νομισματοποίηση του ελλείμματος –Κεντρική τράπεζα –Αγοράζει κρατικά ομόλογα Ελλειμματικές Δαπάνες –Υψηλότερα ΑΕΠ & επίπεδο τιμών –Αυξάνει τη ζήτηση για τραπεζικά αποθεματικά –Η Fed – καμία ενέργεια Επιτόκια αυξάνονται 22

Δημοσιονομική Επέκταση και Επιτόκια Σχήμα 7 23 Επιτόκιο Ποσότητα Τραπεζικών Αποθεματικών D1D1 D1D1 S S D0D0 D0D0 A B Για δεδομένη πολιτική της Fed Μεταβολή στη ζήτηση για αποθέματα που προκλήθηκε από αύξηση του Υ και P

Ελλείμματα Προϋπολογισμού και Πληθωρισμός Ελλειμματικές Δαπάνες –Υψηλότερα ΑΕΠ & επίπεδο τιμών –Αυξάνουν τη ζήτηση για τραπεζικά αποθεματικά –Η Fed – επεκτατική νομισματική πολιτική Αγορά κρατικού χρέους Αύξηση τραπεζικών αποθεματικών Καμία αύξηση στα επιτόκια Αύξηση της προσφοράς χρήματος 24

Νομισματοποίηση και Επιτόκια Σχήμα 8 25 Επιτόκιο Ποσότητα Τραπεζικών Αποθεματικών D1D1 D1D1 S0S0 S0S0 D0D0 D0D0 A B Επεκτατική πολιτική της Fed S1S1 S1S1 C

Χρέος Επιτόκια και Παραγκωνισμός Μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα –Και καμία νομισματοποίηση από πλευράς Fed –Υψηλότερα επιτόκια –Λιγότερη επένδυση –Μέλλον Λιγότερα κεφάλαια Μικρότερο δυνητικό ΑΕΠ –Επιβαρύνει μελλοντικές γενεές 26

Χρέος Επιτόκια και Παραγκωνισμός Παραγκωνισμός –Ελλειμματικές δαπάνες από το κράτος Υψηλότερα επιτόκια –Μειώνει δαπάνες ιδιωτικών επενδύσεων –Κυριαρχεί – μακροπρόθεσμα Προσέλκυση –Κρατικές δαπάνες Ταχύτερη πραγματική οικονομική ανάπτυξη –Αύξηση δαπανών ιδιωτικών επενδύσεων –Ισχυρότερη – βραχυπρόθεσμα 27

Φορτίο του Εθνικού Χρέους : Βραδύτερη Ανάπτυξη Δημοσιονομικά ελλείμματα –Για: οικονομίες υψηλής απασχόλησης –Επίδραση παραγκωνισμού – επικρατεί Λιγότερη επένδυση –Μικρότερο απόθεμα κεφαλαίου –Χαμηλότερο δυνητικό ΑΕΠ Μελλοντικές γενεές –Φορτίο 28

Φορτίο του Εθνικού Χρέους : Βραδύτερη Ανάπτυξη Δημοσιονομικά ελλείμματα –Για : οικονομίες υψηλής ανεργίας –Περισσότερη επένδυση –Επίδραση προσέλκυσης κυριαρχεί –Υψηλότερη ανάπτυξη –Ευλογία 29

Φορτίο του Εθνικού Χρέους : Βραδύτερη Ανάπτυξη Εθνικό χρέος των ΗΠΑ –Όχι χρεοκοπία –Φορτίο για μελλοντικές γενεές Εάν πωληθεί σε ξένους Εάν συναφθεί – πλήρης απασχόληση, εν καιρώ ειρήνης –Μειώνει το εθνικό απόθεμα κεφαλαίου –Ορισμένες περιπτώσεις Δημοσιονομικά ελλείμματα –Κατάλληλα για σκοπούς σταθεροποιητικής πολιτικής 30

Φορτίο του Εθνικού Χρέους : Βραδύτερη Ανάπτυξη Εθνικό χρέος των ΗΠΑ –Μέχρι 1980 Δημιουργήθηκε : πολέμους & υφέσεις Όχι φορτίο –Μεγάλα ελλείμματα του 1980 και του 2000 Ανησυχητικά Μεταβλήθηκαν από δημοσιονομικά πλεονάσματα σε ελλείμματα –Καθυστερούν το σχηματισμό κεφαλαίου –Καθυστερούν τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη 31

Τα Βραχυχρόνια αποτελέσματα των Μεγαλύτερων Ελλειμμάτων ή των Μικρότερων Πλεονασμάτων Σχήμα 9 32 Επίπεδο Τιμών Πραγματικό ΑΕΠ D1D1 D1D1 S S D0D0 D0D0 A B

Τα Μακροχρόνια Αποτελέσματα των Μεγαλύτερων Ελλειμμάτων ή των Μικρότερων Πλεονασμάτων Σχήμα Επίπεδο Τιμών Πραγματικό ΑΕΠ S0S0 S0S0 D D Δυνητικό ΑΕΠ Y0Y0 A S1S1 S1S1 Δυνητικό ΑΕΠ Y1Y1 B

Οικονομικά και Πολιτική του Ελλείμματος Προϋπολογισμού των ΗΠΑ Ελλείμματα του 1980, του 1990, και του 2000 –Υφέσεις: 1981 – 1982, 1990 – 1991, 2001 Παραγκωνισμός – όχι σοβαρή ανησυχία –Ενέργειες – κλείνουν το έλλειμμα »Απειλούν επερχόμενες επανόδους Δημιουργία ελλειμμάτων – κατάλληλη σε κάθε περίπτωση Παραγκωνισμός – σημαντικότερο πρόβλημα –Οικονομία επανέκαμψε –1990, 2004 – 2007 »Δημοσιονομικό έλλειμμα – μειώθηκε –1980, 2002 – 2004 »Διαρθρωτικό έλλειμμα – αυξήθηκε 34

Οικονομικά και Πολιτική του Ελλείμματος Προϋπολογισμού των ΗΠΑ Απαλλαγή από έλλειμμα τη δεκαετία του 1990 –Αύξηση φόρων & μείωση δαπανών 3 βήματα –Προϋπολογισμός διακομματικής συμφωνίας, 1990 –Πακέτο μείωσης ελλείμματος, 1993 –Μικρότερη διακομματική συμφωνία, 1997 –Επεκτατικές νομισματικές πολιτικές –Ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, τέλη δεκαετίας του 90 Περισσότερα φορολογικά έσοδα Πλεόνασμα εκτός προϋπολογισμού – αυξήθηκε –Δημοσιονομικό πλεόνασμα 35

Οικονομικά και Πολιτική του Ελλείμματος Προϋπολογισμού των ΗΠΑ Πλεόνασμα – αντικαταστάθηκε γρήγορα από μεγάλα ελλείμματα –Ύφεση –Φορολογικές περικοπές –Υψηλότερες δαπάνες Εθνική άμυνα Εγχώρια εσωτερική ασφάλεια 36

Οικονομικά και Πολιτική του Ελλείμματος Προϋπολογισμού των ΗΠΑ Μελλοντικές προοπτικές για ομοσπονδιακό δημοσιονομικό έλλειμμα –Όχι πολύ καλές –2011 – Γενιά των “Baby boomers” Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Παροχές Κοινωνικής ασφάλισης –Ραγδαία αύξηση κρατικών δαπανών –Εάν τίποτα δεν αλλάξει Δημοσιονομικό έλλειμμα θα αρχίσει να αυξάνεται και πάλι 37