ΜΕΣΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Το ενδιάμεσο βήμα από την εξάρτηση της προσχολικής ηλικίας προς την ωρίμανση και την ανεξαρτοποίηση που ακολουθεί τη διαδικασία της εφηβείας Αλλαγές: Αυξημένος χρόνος με συνομήλικους φίλους Αλλαγή στην αίσθηση του εαυτού και στη σχέση τους με τους άλλους Ποιότητα σχέσης με τους γονείς Έρευνα μέσης παιδικής ηλικίας: αποσπασματική

ΜΕΣΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Λανθάνουσα περίοδος (Freud) ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ Λανθάνουσα περίοδος (Freud) Λύση Οιδιπόδειου Συμπλέγματος, ανάπτυξη του Υπερεγώ Δίλημμα φιλοπονίας και κατωτερότητας (Erikson)

Βήματα μέσης παιδικής ηλικίας 1. Η απόκτηση ιδιαίτερων, καλών φίλων του ίδιου φύλου. 2. Η ένταξη σε ομάδα φίλων. Δείκτης κοινωνικής προσαρμογής Ικανότητα να σκέφτονται και να ενεργούν μόνα τους Νέα αυτο-αντίληψη: Ορίζουν διαφορετικά τον εαυτό τους

Βήματα μέσης παιδικής ηλικίας 3. Η γνώση των κανόνων παιχνιδιού και η ικανότητα να ακολουθεί και να επιβάλλει κανόνες. 4. Η ικανότητα να διαβάζει και η ικανοποίηση από το διάβασμα. 5. Η αδρή επιστημονική προσέγγιση σε μία καινούργια κατάσταση. 6. Η γνώση του σωστού και του λάθους. 7. Η ικανότητα να λέει την αλήθεια.

Ρόλος γονέων κατά την παιδική ηλικία Πιο έμμεσες τεχνικές Οι γονείς καλούνται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις αυτής της ηλικίας, σύμφωνα με τις οποίες το παιδί ξεφεύγει από την άμεση επίδρασή τους, και να προετοιμαστούν για την εντονότερη ανεξαρτοποίηση και απομάκρυνση του παιδιού κατά την εφηβική ηλικία

ΠΑΙΧΝΙΔΙ Αντανακλά τις δομικές αλλαγές της προσωπικότητας αυτής της περιόδου. Τα παιχνίδια είναι περισσότερο ομαδικά. Είναι προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα και στις δυνατότητες του παιδιού. Είναι βασισμένα σε κανόνες. Αλλαγή ισορροπίας ανάμεσα σε κανόνες και ρόλους.

Παιχνίδι και φαντασιώσεις της παιδικής ηλικίας «Έχω να αντιμετωπίσω την εξουσία, αλλά δεν είμαι μόνος, είμαστε μία ομάδα, είμαστε ενωμένοι και ακολουθούμε συγκεκριμένους κανόνες» «Φανταστική οικογένεια» «Ηρωικοποίηση» μικρού παιδιού

Παιχνίδια βασισμένα σε κανόνες Διαφορετική προοπτική και σκοπό σε σχέση με το φανταστικό παιχνίδι. Tα βασισμένα σε κανόνες παιχνίδια είναι προετοιμασία για την ενήλικη ζωή. Διττή λειτουργία (Piaget): α) Εκδήλωση συγκεκριμένων νοητικών πράξεων στη κοινωνική σφαίρα, αντίστοιχη με τη μείωση του εγωκεντρισμού. β) Τα παιδιά ασκούνται στην εξισορρόπηση επιθυμιών και κανόνων της κοινωνίας μας.

Κανόνες παιχνιδιών Κοινωνικοί θεσμοί, αποδεκτοί από όλους. Ικανότητα λειτουργίας σε ένα καθορισμένο πλαίσιο, σεβασμός προς τους κανόνες:νέο επίπεδο ηθικής κατανόησης. Τήρηση κανόνων: εφιστά δυνατή τη συνεργασία με τους άλλους.

Κανόνες παιχνιδιών Από τον τρόπο που παίζουν τα παιδιά προκύπτει μία αναπτυξιακή πρόοδος στη κατανόηση κοινωνικών κανόνων (Piaget, 1965). 3-5 χρ.: έλλειψη σεβασμού στους κανόνες, έλλειψη αίσθησης ανταγωνισμού 5-8 χρ.: οι κανόνες είναι ιεροί και δε μπορούν να τροποποιηθούν. 9-11 χρ.: Λιγότερο δέος για τους κανόνες. Αντιλαμβάνονται ότι είναι κοινωνικές συμβάσεις που προκύπτουν από αμοιβαία συναίνεση.

Διαφορές φύλων στα παιχνίδια παιδικής ηλικίας ΑΓΟΡΙΑ Πιο ανταγωνιστικά Μεγαλύτερες ομάδες ΚΟΡΙΤΣΙΑ Πιο συνεργατικά Μικρότερες ομάδες Διαφορές παιχνιδιού: ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Κανόνες Συμπεριφοράς 1. Ηθικοί κανόνες 2. Κοινωνικές συμβάσεις Υποχρεωτικές κοινωνικές ρυθμίσεις βασισμένες στις αρχές δικαιοσύνης και ευημερίας. 2. Κοινωνικές συμβάσεις Κανόνες που είναι δεδομένοι για μία συγκεκριμένη κοινωνία. 3. Ομαδικοί κανόνες Κανόνες που εφαρμόζονται σε συγκεκριμένες ομάδες, όπως είναι οι ομάδες συνομηλίκων ή επαγγελματικές ομάδες.

4. Προσωπικοί κανόνες: Κανόνες που δημιουργούν τα άτομα για να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους. Εφαρμογή κανόνων στη καθημερινή ζωή Αναπτυξιακές διαφορές κατανόησης σπουδαιότητας κανόνων (Nucci & Killen, 1991) 3-4 χρ.: διάκριση μεταξύ ηθικών κανόνων και κοινωνικών συμβάσεων 5-10 χρ.: κρίσεις για τη σπουδαιότητα των κανόνων. Αυξημένη κατανόηση ηθικών κανόνων.

ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΥ (3-6χρ.) ΑΥΤΟΝΟΜΟΙ ΗΘΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ (10χρ) 1. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις για τους κοινωνικούς κανόνες, ορίζουν διαφορετικά το καλό με το κακό 2. Πρότυπο δικαιοσύνης: αμοιβαιότητα ΣΤΕΝΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΗΘΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Στην Ευρώπη, μία γυναίκα πέθαινε από καρκίνο Στην Ευρώπη, μία γυναίκα πέθαινε από καρκίνο. Υπήρχε ένα φάρμακο που μπορούσε να τη σώσει, ένα είδος ραδίου που είχε πρόσφατα ανακαλύψει ένας φαρμακοποιός στην ίδια πόλη. Ο φαρμακοποιός χρέωνε το φάρμακο 2.000 δολάρια, δέκα φορές ακριβότερα από ότι του κόστιζε. Ο άντρας της άρρωστης γυναίκας, ο Heinz, πήγε σε όλους τους γνωστούς του να δανειστεί χρήματα, αλλά δε μπόρεσε να συγκεντρώσει παρά μόνο τα μισά από όσα κόστιζε το φάρμακο. Είπε στον φαρμακοποιό ότι η γυναίκα του πέθαινε και του ζήτησε να του πουλήσει το φάρμακο φτηνότερα ή να του επιτρέψει να πληρώσει αργότερα. Αλλά ο φαρμακοποιός είπε όχι. Ο σύζυγος, απελπισμένος, διέρρηξε το κατάστημα του φαρμακοποιού για να κλέψει το φάρμακο για τη γυναίκα του. Έπρεπε να κάνει κάτι τέτοιο; Γιατί; (Kohlberg, 1969)

Ανάπτυξη ηθικής σκέψης (Kohlberg, 1968). Οι ηθικοί συλλογισμοί διέρχονται από τρία βασικά επίπεδα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Κάθε επίπεδο αποτελείται από δύο ποιοτικά διαφορετικά στάδια. Καθώς τα παιδία και οι έφηβοι διέρχονται από αυτά τα στάδια, κάνουν επαρκέστερες αναλύσεις σε ηθικούς προβληματισμούς που αφορούν στις μεταξύ τους σχέσεις καθώς και τις σχέσεις τους με το κοινωνικό σύνολο.

1ο στάδιο (5-7 χρ.) Ετερόνομη ηθική: Ηθικός συλλογισμός κατά τον οποίο το σωστό και το λάθος μιας πράξης βασίζεται στην αντικειμενική έκβαση της πράξης. Εγωκεντρική προοπτική

2ο στάδιο (7-8χρ) Συντελεστική ηθική: Ηθικός συλλογισμός κατά τον οποίο η δικαιοσύνη θεωρείται σύστημα συναλλαγής: δίνεις τόσα, όσα παίρνεις 3ο στάδιο (10-11χρ) Ηθική προοπτική κοινωνικών σχέσεων: Οι ηθικές κρίσεις βασίζονται στη πεποίθηση ότι τα κοινά συναισθήματα και συμφωνίες, ιδιαίτερα μεταξύ των ανθρώπων που συνδέονται στενά, έχουν μεγαλύτερη σημασία από το ατομικό, εγωιστικό συμφέρον.

ΣΤΑΔΙΑ (4-10 χρ.) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Στάδιο 1: Ετερώνυμη ηθική •Συμμόρφωση στους κανόνες. •Υπακοή για χάρη της υπακοής. Αποφυγή τιμωρίας Εγωκεντρική προοπτική: Στάδιο 2: Συντελεστική ηθική •Ανταπόκριση στις προσωπικές επιθυμίες, ανάγκες και συμφέροντα. •Κατανόηση και αποδοχή της σκέψης αυτής και στους άλλους. Εξυπηρέτηση προσωπικών επιθυμιών Ατομικιστική προοπτική: το δικαίωμα είναι σχετικό

ΣΤΑΔΙΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Στάδιο 3: Ηθική του καλού παιδιού •Ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των άλλων.  Ανάγκη να είναι καλός άνθρωπος, όπως το έχουν ορίσει οι άλλοι Προοπτική του ατόμου που μοιράζεται τα συναισθήματα, τις συμφωνίες και τις προσδοκίες με τους άλλους ανθρώπους. Αποφυγή απόριψης

ΣΤΑΔΙΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Στάδιο 4: Ηθική του νόμου και της τάξης Να διατηρηθεί η κοινωνική τάξη. Συμβάλει στην κοινωνία, στην ομάδα και στους θεσμούς. Εκπλήρωση υποχρεώσεων για τις οποίες έχει συμφωνήσει. Διατήρηση θεσμού στο σύνολο του. Τι θα συνέβαινε «αν όλοι το έκαναν»;  Προοπτική ατόμου σε σχέση με την κοινωνική ομάδα: η ομάδα ορίζει ρόλους και κανονισμούς.

ΣΤΑΔΙΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Στάδιο 5: Ηθική του Κοινωνικού Συμβολαίου Επίγνωση ότι οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές αξίες και απόψεις. Αίσθηση υποχρέωσης προς τον νόμο. Καθήκον του κανενός είναι να ενεργεί για την ευημερία της ομάδας Προοπτική ευνοϊκή προς την κοινωνία: Επίγνωση των αξιών και των δικαιωμάτων των άλλων.

ΣΤΑΔΙΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΟΥΝ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Στάδιο 6: Οικουμενικές ηθικές αρχές Ακολουθεί ηθικές αρχές που έχει κατασταλάξει να επιλέξει ο/η ίδιος/α Πίστη στην αξία πανανθρώπινων ηθικών αρχών Προοπτική μιας ηθικής άποψης, από την οποία προέρχονται οι κοινωνικές διευθετήσεις.

Κριτική στη θεωρία του Kohlberg Πολιτισμικές διαφορές. Ερευνητικά δεδομένα για τις διαφορές φύλου ως προς τoν ηθικό συλλογισμό. Ύπαρξη 6ου σταδίου ηθικής σκέψης. Αξιολόγηση ηθικών πεποιθήσεων και όχι ηθικών πράξεων. Είναι σημαντικό να διδαχτούν τα παιδιά να ενεργούν σύμφωνα με τις απόψεις τους για το τι είναι σωστό και λάθος. Είναι εξίσου σημαντικό να διδαχτούν τι είναι σωστό και τι είναι λάθος (Damon, 1999)