Περιφερικό νευρικό σύστημα Αποτελείται από: τα εγκεφαλικά νεύρα τα νωτιαία νεύρα και τα νευρικά γάγγλια. Τα εγκεφαλικά νεύρα ή εγκεφαλικές συζυγίες είναι 12 ζεύγη. Χωρίζονται σε: κινητικά αισθητικά και μικτά Ορισμένα περιλαμβάνουν και ίνες του παρασυμπαθητικού, αυτόνομου νευρικού συστήματος. 1η (I) εγκεφαλική συζυγία ή οσφρητικό νεύρο είναι αισθητικό. Εκφύεται από τα κύτταρα του βλεννογόνου της ρινός και οι νευρικές ίνες, που λέγονται και οσφρητικά νημάτια αφού περάσουν από τίς ηθμοειδείς κυψέλες του τετρημένου πετάλου του ηθμοειδούς φθάνουν στον οσφρητικό βολβό και την οσφρητική ταινία και τελικά στο οσφρητικό κέντρο του εγκεφάλου (οσφρητική αύλακα).
Περιφερικό νευρικό σύστημα 2η (ΙΙ) εγκεφαλική συζυγία ή οπτικό νεύρο είναι αισθητικό. Εκφύεται από τα κύτταρα του αμφιβληστροειδή και αφού περάσει από το οπτικό τρήμα του σφηνοειδούς, άλλες ίνες του νεύρου χιάζονται (ρινικές) και άλλες όχι (κροταφικές), και καταλή γουν στο οπτικό κέντρο του εγκεφάλου (πληκτραία σχισμή). 3η εγκεφαλική συζυγία (ΙΙΙ) ή κοινό κινητικό νεύρο είναι κινητικό (οφθαλμοκινητικό ν.). Οι νευρικές ίνες εκφύονται από τον πυρήνα του νεύρου κοντά στα πρόσθια διδύμια και αφού περάσουν το υπερκόγχιο σχίσμα καταλήγουν στους μυς που κινούν τον οφθαλμό εκτός από τον άνω λοξό και τον έξω ορθό μυ. 4η εγκεφαλική συζυγία (IV) ή τροχιλιακό νεύρο είναι κινητικό (οφθαλμοκινητικό ν.). Οι ίνες του εκφύονται από τον πυρήνα κοντά στα οπίσθια διδύμια και αφού περάσουν από το υπερκόγχιο σχίσμα καταλήγουν στον άνω λοξό μυ του οφθαλμού. 5η εγκεφαλική συζυγία (V) ή τρίδυμο νεύρο είναι μικτό. Οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το Γασσέριο γάγγλιο και οι κινητικές από έναν πυρήνα που βρίσκεται στη γέφυρα. Χωρίζεται σε τρεις κλάδους:
Περιφερικό νευρικό σύστημα α. το οφθαλμικό νεύρο που έχει μόνο αισθητικές ίνες για την περιοχή του oφθαλμού, διερχόμενο από το υπερκόγχιο σχίσμα του σφηνοειδούς οστού, β. το άνω γναθικό που είναι και αυτό αισθητικό για την περιοχή της άνω γνάθου (πάνω ούλα, δόντια), διερχόμενο από το στρογγύλο τρήμα του σφηνοειδούς οστού και, γ. το κάτω γναθικό νεύρο που έχει αισθητικές ίνες για την περιοχή της κάτω γνάθου (κάτω ούλα, δόντια) και κινητικές για τους μασητήριους μυς, διερχόμενο από το ωοειδές τρήμα του σφηνοειδούς οστού. 6η εγκεφαλική συζυγία (VI) ή απαγωγό νεύρο είναι κινητικό (οφθαλμοκινητικό ν.). Ο πυρήνας του είναι μεταξύ της γέφυρας και του προμήκη μυελού και οι ίνες του αφού περάσουν από το υπερκόγχιο σχίσμα νευρούν τον έξω ορθό μυ του οφθαλμού. 7η εγκεφαλική συζυγία (VII) ή προσωπικό νεύρο είναι μικτό. Οι κινητικές ίνες εκφύονται από τον πυρήνα του νεύρου που βρίσκεται στη γέφυρα και αφού περάσουν από το έσω τρήμα του ακουστικού πόρου εξέρχονται από το βελονομαστοειδές τρήμα και νευρούν τους μιμικούς μυς του προσώπου. Οι αισθητικές ίνες εκφύονται από το γονάτιο γάγγλιο και καταλήγουν στην περιοχή του έξω ακουστικού πόρου.
Περιφερικό νευρικό σύστημα 8η εγκεφαλική συζυγία (VIII) ή ακουστικό νεύρο είναι αισθητικό. Αποτελείται από δύο νεύρα: α. το κοχλιακό, οι ίνες του οποίου ξεκινούν από τον κοχλία και αφού περάσουν από τον έσω ακουστικό πόρο καταλήγουν στο κέντρο της ακοής (άνω κροταφική έλικα) β. το αιθουσαίο, οι ίνες του οποίου ξεκινούν από την αίθουσα και τους ημικύκλιους σωλήνες και αφού ενωθούν με τις ίνες του κοχλιακού περνούν από τον έσω ακουστικό πόρο και καταλήγουν στους αιθουσαίους πυρήνες του εγκεφάλου και στην παρεγκεφαλίδα. 9η εγκεφαλική συζυγία ή γλωσσοφαρυγγικό νεύρο (IX) είναι μικτό. Οι κινητικές ίνες εκφύονται από τον πυρήνα του νεύρου στον προμήκη και νευρούν τους μυς του φάρυγγα. Οι αισθητικές ίνες φέρνουν γευστικά ερεθίσματα από το γευστικό λάμδα της γλώσσας στο γευστικό κέντρο του εγκεφάλου. Περνά από το οπίσθιο ρηγματώδες τρήμα του κρανίου μαζί με την 10η και την 11η συζυγία.
Περιφερικό νευρικό σύστημα 10η εγκεφαλική συζυγία ή πνευμονογαστρικό νεύρο (X) έχει κινητικές, αισθητικές και παρασυμπαθητικές ίνες. Οι κινητικές ίνες εκφύονται από τον πυρήνα του νεύρου στον προμήκη και νευρούν τους μυς του λάρυγγα. Οι αισθητικές μεταφέρουν ερεθίσματα από τον βλεννογόνο του λάρυγγα. Οι παρασυμπαθητικές ίνες καταλήγουν στα περισσότερα από τα σπλάχνα του θώρακα και της κοιλιάς. 11η εγκεφαλική συζυγία (ΧΙ) ή παραπληρωματικό νεύρο είναι κινητικό. Εκφύεται από δύο πυρήνες έναν στον προμήκη και έναν στον νωτιαίο μυελό και καταλήγει στον στερνοκλειδομαστοειδή και τον τραπεζοειδή μυ. Η 12η εγκεφαλική συζυγία (ΧΙΙ) ή υπογλώσσιο νεύρο είναι κινητικό. Οι ίνες του εκφύονται από τον πυρήνα του νεύρου που είναι στον προμήκη και αφού περάσουν από το υπογλώσσιο τρήμα καταλήγουν στους μυς της γλώσσας.
Περιφερικό νευρικό σύστημα Τα νωτιαία νεύρα είναι 31-32 ζεύγη: 8 αυχενικά 12 θωρακικά 5 οσφυϊκά και, 1 ή 2 κοκκυγικά Είναι όλα μικτά. Οι κινητικές ίνες εκφύονται από τα κύτταρα που βρίσκονται στα πρόσθια κέρατα του νωτιαίου μυελού. Οι αισθητικές ίνες ανήκουν στα κύτταρα των νωτιαίων γαγγλίων (εικόνα 1 ).
Περιφερικό νευρικό σύστημα Το κάθε νεύρο σχηματίζεται από την ένωση δύο ριζών: της πρόσθιας ή κινητικής και της οπίσθιας ή αισθητικής. Αφού περάσει από το αντίστοιχο μεσοσπονδύλιο τρήμα το κάθε νεύρο χωρίζεται σε ένα πρόσθιο και ένα οπίσθιο κλάδο: οι οπίσθιοι κλάδοι καταλήγουν στο δέρμα και τους μυς της οπίσθιας επιφάνειας του κορμού, και οι πρόσθιοι καταλήγουν στο δέρμα και τους μυς της πρόσθιας επιφάνειας του κορμού και στα άκρα. Οι πρόσθιοι κλάδοι, εκτός από τους 12 θωρακικούς, ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν 6 πλέγματα: το αυχενικό σχηματίζεται από την ένωση των προσθίων κλάδων του 1ου, 2ου, 3ου και 4ου αυχενικού νεύρου, και δίνει κλάδους για το δέρμα του τραχήλου και το φρενικό νεύρο για το διάφραγμα
Περιφερικό νευρικό σύστημα το βραχιόνιο πλέγμα σχηματίζεται από την ένωση του 5ου, 6ου, 7ου, 8ου αυχενικού και 1ου θωρακικού (εικόνα 2). Δίνει κλάδους για τους μυς και το δέρμα των άνω άκρων. Οι κυριώτεροι κλάδοι του είναι: α. το μασχαλιαίο νεύρο για τον δελτοειδή μυ β. το μυοδερματικό για τους πρόσθιους μυς του βραχίονα γ. το μέσο νεύρο για τους μυς της πρόσθιας επιφάνειας του πήχυ και του θέναρα και το δέρμα της παλάμης και της παλαμιαίας επιφάνειας των 3,5 πρώτων δακτύλων δ. το ωλένιο νεύρο για τον ωλένιο καμπτήρα του καρπού, μέρος του εν τω βάθει κοινού καμπτήρα των δακτύλων τους υπόλοιπους μυς και το δέρμα των τελευταίων 1,5 δακτύλων από την παλαμιαία επιφάνεια και των τελευταίων 2,5 δακτύλων από την ραχιαία επιφάνεια ε. το κερκιδικό νεύρο για το δέρμα και τους μυς της πίσω επιφάνειας του βραχίονα και του πήχυ, τους μυς του κερκιδικού χείλους και το δέρμα της ραχιαίας επιφάνειας της άκρας χειρός και των πρώτων 2,5 δακτύλων.
Περιφερικό νευρικό σύστημα Το οσφυϊκό πλέγμα σχηματίζεται από την ένωση του Ιου, 2ου, 3ου και 4ου οσφυϊκού. Δίνει: α. το μηριαίο νεύρο για τους μυς της πρόσθιας επιφάνειας του μηρού β. το θυροειδές νεύρο για τους μυς της έσω επιφάνειας του μηρού και γ. κλάδους για τον τετράγωνο οσφυϊκό και τον ψοΐτη μυ, και το δέρμα του μηρού (πρόσθια, έσω και έξω επιφάνεια). 4. Το ιερό πλέγμα σχηματίζεται από τους πρόσθιους κλάδους του 5ου οσφυϊκού, 1ου, 2ου και 3ου ιερού νεύρου. Δίνει: α. τα γλουτιαία νεύρα για τους μυς του γλουτού β. Το ισχιακό για τους οπίσθιους μυς του μηρού, τους μυς και το δέρμα της κνήμης και του άκρου ποδός.
Περιφερικό νευρικό σύστημα 5. Το αιδοιϊκό πλέγμα σχηματίζεται από τους πρόσθιους κλάδους του 4ου και μέρους του 3ου ιερού νεύρου. Δίνει το: α. αιδοιϊκό νεύρο για τα έξω γεννητικά όργανα και β. κλάδους για τα σπλάχνα της πυέλου και τους μυς του περινέου. 6. Το κοκκυγικό πλέγμα σχηματίζεται από τον πρόσθιο κλάδο του 5ου ιερού και του 1ου κοκκυγικού. Δίνει κλάδους για το δέρμα του κόκκυγα. Οι πρόσθιοι κλάδοι των θωρακικών νεύρων λέγονται και μεσοπλεύρια νεύρα. Δεν σχηματίζουν πλέγματα και δίνουν νεύρωση στους μεσοπλεύριους μυς, τους μυς του πρόσθιου και πλάγιου κοιλιακού τοιχώματος και στο δέρμα της πρόσθιας επιφάνειας του θώρακα και της κοιλιάς.
Περιφερικό νευρικό σύστημα Φυτικό ή αυτόνομο νευρικό σύστημα Χωρίζεται στο συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Το καθε ένα αποτελείται από δύο μέρη: ένα κεντρικό: τους πυρήνες και ένα περιφερικό: τα γάγγλια και τα νεύρα. Ι. Συμπαθητικό Το κεντρικό μέρος του συμπαθητικού αποτελείται από τον θωρακοσφυϊκό πυρήνα που βρίσκεται στο νωτιαίο μυελό από το ύψος του Ιου θωρακικού μέχρι του 3ου οσφυϊκού νευροτομίου. Το περιφερικό μέρος του συμπαθητικού αποτελείται από 20-25 γάγγλια που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της σπονδυλικής στήλης και άλλα γάγγλια που βρίσκονται στην περιφέρεια. Τα παρασπονδυλικά γάγγλια συνδέονται μεταξύ τους με προγαγγλιακές ίνες και σχηματίζουν τα συμπαθητικά στελέχη.
Περιφερικό νευρικό σύστημα Τα νεύρα του συμπαθητικού ξεκινάνε σαν μεταγαγγλιακές ίνες και καταλήγουν στα διάφορα όργανα που νευρούν είτε μαζί με νωτιαία νεύρα είτε μόνα. ΙΙ. Παρασυμπαθητικό Το κεντρικό μέρος του παρασυμπαθητικού αποτελείται από πυρήνες που βρίσκονται στον: εγκέφαλο: κεφαλικό παρασυμπαθητικό και νωτιαίο μυελό: ιερό παρασυμπαθητικό. Το περιφερικό μέρος αποτελείται από: Τα παρασυμπαθητικά γάγγλια που βρίσκονται είτε ελεύθερα είτε στο τοίχωμα των οργάνων, και τα παρασυμπαθητικά νεύρα που ξεκινάνε σαν μεταγαγγλιακές ίνες και συχνά σχηματίζουν πλέγματα πριν φθάσουν στα όργανα που νευρούν.
Περιφερικό νευρικό σύστημα Εικόνα 2. Το Βραχιόνιο Πλέγμα σχηματικώς