Λ. Μήτρου, Επικ. Καθηγήτρια – Πανεπιστήμιο Αιγαίου Κανονιστικές και Κοινωνικές Διαστάσεις της Κοινωνίας της Πληροφορίας / 4 Χειμερινό εξάμηνο

22 Στόχοι Facebook ΄ Εργαλείο σύνδεσης φίλων Δεν επιδιώκει τη δημιουργία κάποιας εικονικής πραγματικότητας – διάκριση σε σχέση με άλλες ιστοσελίδες, όπως το MySpace. Αλλά να συνδέσει τον πραγματικό κόσμο με τον ψηφιακό Προϋποθέτει την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών της, καθώς και των μελών με την κοινωνία και την ίδια την εταιρία

3 Ψηφιακή κοινωνικότητα και ιδιωτικότητα « γενιά Μ» - Διαφορετική προσέγγιση ως προς την αντίληψη και αξιολόγηση της (διαφύλαξης της) ιδιωτικότητας ως αξίας Η ευρεία έκθεση δεν εκλαμβάνεται ή δεν γίνεται αντιληπτή ως (πιθανή) απειλή ή προσβολή δικαιώματος (ιδιωτικότητας) Τα κοινωνικά οφέλη φαίνεται να αντισταθμίζουν την απώλεια της ιδιωτικότητας Η αποκάλυψη καθίσταται ένας τρόπος δημιουργίας (προσωπικής και κοινωνικής) ταυτότητας Η δημιουργία της ταυτότητας συνδέεται με τη δημοφιλία: οι πιο δημοφιλείς είναι εκείνοι που μοιράζονται ενεργά την κοινωνική ταυτότητά τους με τους άλλους. Για πολλούς χρήστες του facebook δεν είναι σαφής η διάκριση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού Ημι-δημόσιο/ημι-ιδιωτικό ανάλογα με την οπτική γωνία.

4 Δημόσια πληροφορία Δεν υπάρχει ανάλογη δημοσιότητα στον offline κόσμο Τα κοινωνικά δίκτυα καθιστούν εν τέλει πιο σύνθετη τη διάδραση των ανθρώπων καθώς έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Διάρκεια-διατηρησιμότητα Ερευνησιμότητα Αντιγραψιμότητα Μη ορατά ακροατήρια

5 Φιλικές σχέσεις και facebook Οι χρήστες κάνουν περιορισμένη χρήση των Privacy settings H πλειοψηφία των χρηστών δεν αντιλαμβάνεται ή/και δεν διαβάζει τις δηλώσεις ως προς την πολιτική και προτιμήσεις ιδιωτικότητας Περαιτέρω η δομή του facebook ευνοεί έναν διπολισμό μεταξύ friends / not friends και όχι τις αποχρώσεις

6 Κλιμάκωση της δημοσιότητας 2004 – Το Facebook διαθέσιμο μόνο σε χρήστες με έγκυρη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το facebook ανοίγει στο ευρύ κοινό – εισάγεται η πλατφόρμα που επιτρέπει σε τρίτους που αναπτύσσουν εφαρμογές να προσθέσουν λειτουργίες που συνδέονται με το προφίλ ενός χρήστη (παιχνίδια, φωτογραφίες κλπ.) 70% των χρηστών κάνει σε μηνιαία βάση χρήση μιας εφαρμογής – σήμερα ο χρήστης δεν έχει άλλη επιλογή από το να καταστήσει μέρος της πληροφορίας δημόσια Ευρύτατη διαθεσιμότητα της πληροφορίας

77 Υπηρεσίες Facebook (1/4) Δημιουργία προσωπικής ιστοσελίδας και ψηφιακού προφίλ  Καταχώρηση προσωπικών δεδομένων (στοιχεία ταυτότητας, στοιχεία προσωπικότητας, στοιχεία επικοινωνίας)  Δημοσίευση κατάστασης ή σκέψεων  Ανάρτηση εικόνων, βίντεο Δυνατότητα επεξεργασίας των στοιχείων του προφίλ  Αίσθηση ελέγχου των πληροφοριών

88 Υπηρεσίες Facebook (2/4) News Feed (2007) Ενημέρωση χρηστών για όλες τις δραστηριότητες των «καταχωρημένων» φίλων τους στην αρχική σελίδα.  Δυνατότητα επιλογής των πληροφοριών που θα κοινοποιούνται ύστερα από αντιδράσεις  Αποδοχή ως μέσο παρακολούθησης της ζωής των φίλων  Όμως η καθημερινή συλλογή πληροφοριών συνθέτει την εικόνα της ζωής ενός ανθρώπου  Γίνεται καταγραφή του χρόνου διενέργειας των δραστηριοτήτων καθιστώντας εύκολη διαδικασία την παρακολούθησή του  Η κοινοποίηση σχολίων και φωτογραφιών από άλλους αποκαλύπτει ιδιωτικές πληροφορίες που πιθανόν ο χρήστης να θέλει να αποκρύψει Wall to Wall Υπηρεσία που δίνει τη δυνατότητα σε ένα μέλος να καταχωρεί μηνύματα στην προσωπική σελίδα ενός «φίλου» του.

9 Υπηρεσίες Facebook (3/4) Μέσο άτυπων δημοσκοπήσεων για πολιτικά θέματα –Έκφραση γνώμης και αντίδρασης σε πολιτικά ζητήματα στο προφίλ πολιτικών –Αίσθημα συμμετοχής στην δημοκρατία και ελευθερίας του λόγου –Αίσθημα ισότητας, παρέχονται οι ίδιες υπηρεσίες σε όλους ανεξαρτήτου εξουσίας Δυνατότητα δημιουργίας ψηφιακής κοινότητας ή ομάδας που να υποστηρίζει συγκεκριμένους κοινωνικούς, πολιτικούς ή φιλανθρωπικούς σκοπούς –Χρήση ως μέσο συλλογικής ψηφιακής διαμαρτυρίας ακόμα και σε χώρες που η ελευθερία της έκφρασης περιορίζεται μέλη συγκέντρωσε ομάδα που διαμαρτυρόταν για τις αυξημένες τιμές τροφίμων στην Αίγυπτο το 2008.H δημιουργός της συνελήφθη,λόγω περιορισμού της ελευθερίας του λόγου στην συγκεκριμένη χώρα. –Οι ομάδες διαμορφώνουν κώδικες συμπεριφοράς, κανόνες λειτουργίας και αιτήματα. –Έχουν στραφεί και κατά του ίδιου του Facebook (2006, χρήστες : “Students against Facebook News Feed”)

10 Υπηρεσίες Facebook (4/4) Facebook platform Η εταιρία προσκαλεί τρίτα μέρη να δημιουργήσουν applications για το Facebook.  Οι δημιουργοί τους έχουν τη δυνατότητα συλλογής πληροφοριών των χρηστών και «φίλων» αυτών για 24 ώρες (πληροφορίες προφίλ, σελίδες που επισκέπτονται).  Χρήση από διαφημιστικές εταιρίες και από την ίδια για δημιουργία καταναλωτικού προφίλ και στοχευόμενης διαφήμισης  Κύρια χρηματοδότηση της Facebook είναι οι διαφημίσεις Beacon ( σταμάτησε μέσα σε ελάχιστους μήνες) Ενημέρωση φίλων κάθε μέλους για τις αγορές που είχε κάνει μέσω διαδικτύου από εταιρίες που συνεργαζόταν  Δυνατότητα άρνησης συμμετοχής στην υπηρεσία ύστερα από αντιδράσεις

11 Πολιτική προστασίας της ιδιωτικότητας (1/3) Η εγγραφή νέου χρήστη προϋποθέτει τη συναίνεση του στους όρους χρήσης και στην πολιτική προστασίας της ιδιωτικότητας Σύμφωνα με αυτή κάθε χρήστης έχει έλεγχο των προσωπικών του πληροφοριών –Ποιες πληροφορίες καταχωρούνται στο προφίλ –Ποιος έχει πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές Στόχος της η ενημέρωση των χρηστών για τον τρόπο και τους σκοπούς επεξεργασίας των προσωπικών πληροφοριών τους

12 Πολιτική προστασίας της ιδιωτικότητας (2/3) –Η εταιρία συλλέγει πληροφορίες: τύπος browser, διεύθυνση IP –Εγκαθιστά cookie, ένα κατασκοπευτικό λογισμικό για να συλλέγει πληροφορίες για τον χρήστη από άλλες πηγές (πλέον μπορεί να το αφαιρέσει) –Η ανωνυμία καθίσταται αδύνατη καθώς η εγγραφή προϋποθέτει δήλωση του του χρήστη. Άμεση αναγνώριση δεδομένου και του IP. –Μετά από αίτηση διαγραφής προφίλ χρήστη η εταιρία διατηρεί τις πληροφορίες για εύλογο χρονικό διάστημα (πλέον δίνεται η δυνατότητα άμεσης ολοκληρωτικής διαγραφής )

13 Πολιτική προστασίας της ιδιωτικότητας (3/3) Δεν εγγυάται: –ασφάλεια δεδομένων από τυχόν παράνομη πρόσβαση τρίτων –ή ύστερα από αντιγραφή πληροφοριών τους και εκ νέου κοινοποίηση από άλλους χρήστες (ακόμα και αν οι πληροφορίες αυτές έχουν διαγραφεί από το προφίλ) Συλλέγει τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις μη εγγεγραμμένων χρηστών από τον κατάλογο με τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που είναι καταχωρημένες στα s των χρηστών Αρχικά κ είμενο μεγάλο, δύσκολο στην κατανόηση που αποτρέπει τον χρήστη από την ανάγνωσή του Πλέον εξαιρετικά λεπτομερές – υπερπληροφόρηση – υπεανάλυση Ο χρήστης δεν μπορεί να ελέγξει την συλλογή και επεξεργασία των πληροφοριών του Τα default privacy settings περιλαμβάνουν : –ανοιχτή πρόσβαση στις περισσότερες πληροφορίες του προφίλ –ακόμα και αν ο χρήστης δεν χρησιμοποιεί applications μπορούν οι διαφημιστικές εταιρίες να επεξεργάζονται τις πληροφορίες του, με την προϋπόθεση ότι κάποιος «φίλος» χρησιμοποιεί τις εφαρμογές αυτές

14 Πολιτική ιδιωτικότητας/4 Οι αλλαγές στην πολιτική ιδιωτικότητας είναι ενδεικτικές των επιχειρηματικών επιλογών της εταιρίας Το facebook κατέκτησε τον αρχικό σκληρό πυρήνα των χρηστών του προσφέροντάς απλά και αποτελεσματικά μέσα ελέγχου των πληροφοριών τους. Στη συνέχεια σταδιακά δίνει έμφαση στη διαθεσιμότητα ενώ εξακολουθεί να θέλει να δημιουργεί στους χρήστες τη δυνατότητα ελέγχου

15 Από το Facebook Privacy Policy circa 2005: “ No personal information that you submit to The facebook will be available to any user of the Web Site who does not belong to at least one of the groups specified by you in your privacy settings.” Facebook Privacy Policy circa 2006: “ We understand you may not want everyone in the world to have the information you share on Facebook; that is why we give you control of your information. Our default privacy settings limit the information displayed in your profile to your school, your specified local area, and other reasonable community limitations that we tell you about.” Facebook Privacy Policy circa 2007: “ Profile information you submit to Facebook will be available to users of Facebook who belong to at least one of the networks you allow to access the information through your privacy settings (e.g., school, geography, friends of friends). Your name, school name, and profile picture thumbnail will be available in search results across the Facebook network unless you alter your privacy settings. ”

16 Στο 2009 Facebook Privacy Policy circa November 2009: “ Facebook is designed to make it easy for you to share your information with anyone you want. You decide how much information you feel comfortable sharing on Facebook and you control how it is distributed through your privacy settings. You should review the default privacy settings and change them if necessary to reflect your preferences. You should also consider your settings whenever you share information. … Information set to “everyone” is publicly available information, may be accessed by everyone on the Internet (including people not logged into Facebook),is subject to indexing by third party search engines, may be associated with you outside of Facebook (such as when you visit other sites on the internet), and may be imported and exported by us and others withoutprivacy limitations. The default privacy setting for certain types of information you post on Facebook is set to “everyone.” You can review and change the default settings in your privacy settings.”

17 Στο τέλος του 2009 Facebook Privacy Policy circa December 2009: “ Certain categories of information such as your name, profile photo, list of friends and pages you are a fan of, gender, geographic region, and networks you belong to are considered publicly available to everyone, including Facebook enhanced applications, and therefore do not have privacy settings. You can, however, limit the ability of others to find this information through search using your search privacy settings. ”

18 Και στο σήμερα; Facebook Privacy Policy, as of April 2010: “ When you connect with an application or website it will have access to General Information about you. The term General Information includes your and your friends’ names, profile pictures, gender, user IDs, connections, and any content shared using the Everyone privacy setting.... The default privacy setting for certain types of information you post on Facebook is set to “everyone.”... Because it takes two to connect, your privacy settings only control who can see the connection on your profile page. If you are uncomfortable with the connection being publicly available, you should consider removing (or not making) the connection. ”

19 Προσωπικά δεδομένα ως συνάλλαγμα Οι προσωπικές πληροφορίες αντιμετωπίζονται από τις εταιρίες και τους ίδιους τους χρήστες σαν οικονομικά μεγέθη –Χρήση του προσώπου και του ονόματος των χρηστών ως μέσου διαφήμισης μέσω της παλιας υπηρεσίας Beacon –Αποδοχή χρηστών στην ανταλλαγή προσωπικών πληροφοριών τους με δωρεάν υπηρεσίες του Facebook Τα προφίλ των χρηστών αποτελούν αγαθά με εμπορεύσιμη αξία –Η αξία του Facebook αυξάνεται ενδεικτικά κατά 353,822 δολάρια με κάθε νέο μέλος –Τα προφίλ των μελών μπορούν να διατεθούν προς πώληση σε μεσίτες προσωπικών δεδομένων Διαφημιστικές εταιρίες προωθούν προϊόντα,ύστερα από μελέτη της αγοραστικής συμπεριφοράς των χρηστών Χρήστες εργάζονται δωρεάν για το Facebook –Π.χ η μετάφραση του σε όλες τις γλώσσες Η ψηφιακή επιτήρηση μπορεί να θεωρηθεί οικονομικό μέγεθος –Αναπτύσσονται εταιρίες με αντικείμενο την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών του διαδικτύου

20 Χωρίς προστασία η ιδιωτικότητα; Τα default privacy settings του Facebook περιλαμβάνουν την ανοιχτή πρόσβαση φωτογραφιών, βασικής πληροφορίας, δεδομένων θέσης, κατάστασης του προφίλ, ομάδες, γεγονότα, groups, «events» και των διαμοιρασμό των δεδομένων σε αυτούς που αναπτύσσουν εφαρμογές Τα default settings δεν ευνοούν την προστασία της ιδιωτικότητας Opt-in (συγκατάθεση) ή Opt- out από την ιδιωτικότητα; Σε ορισμένες έννομες τάξεις ήδη η πρώτη αποκάλυψη της πληροφορίας της στερεί οποιαδήποτε προστασία από τις περαιτέρω χρήσεις 4 η Τροποποίηση Συντάγματος ΗΠΑ / εύλογη προστασία της ιδιωτικότητας – «αποκαλύπτοντας μία πληροφορία αποδέχεται τον κίνδυνο της αποκάλυψης της πληροφορίας και στις δημόσιες αρχές. Η αρχιτεκτονική του facebook είναι αρχιτεκτονική που ευνοεί τη δημοσιότητα και όχι την ιδιωτικότητα (publicity by design αντί για privacy by design)

21 Δεν έχει ο χρήστης «επιλογές»; H πρόσβαση στα δεδομένα (δεδομένα προφίλ, μηνύματα, ιστορίες κ.λπ.) που συνεισφέρει ένας χρήστης (μπορεί να) περιορίζεται στις επαφές που ο ίδιος επιλέγει Αμφίβολο, εάν οι χρήστες αφενός διαθέτουν επαρκή πληροφόρηση κατά τρόπο ώστε να την κατανοούν και αφετέρου εάν ( είναι σε θέση να ) ασκούν έλεγχο επί των πληροφοριών τους. Πάνω από τους μισούς χρήστες αφήνουν τις προ-ρυθμισμένες επιλογές ως προς την ιδιωτικότητα και την πρόσβαση [ UK Office of Communications, 2008]. Βehavioral economics: εγγενής τάση των ατόμων για τους προ- ρυθμισμένους κανόνες και εν τέλει τη μη άσκηση της «ελεύθερης επιλογής»

22 Το κανονιστικό πλαίσιο/1 Εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου; Εγκατάσταση – άσκηση πραγματικής δραστηριότητας Οι διατάξεις της οδηγίας για την προστασία των δεδοµένων ισχύουν για τους παρόχουςυπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόµη κι αν η έδρα τουςβρίσκεται εκτός ΕΟΧ. Η νοµοθεσία για την προστασία των δεδοµένων ενός κράτους µέλους ισχύει επίσης όταν ο υπεύθυνος της επεξεργασίας […] για τους σκοπούς της επεξεργασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα προσφεύγει σε µέσα, αυτοµατοποιηµένα ή όχι, ευρισκόµενα στο έδαφος του εν λόγω κράτους µέλους, εκτός εάν τα µέσα αυτά χρησιµοποιούνται µόνο µε σκοπό τη διέλευση από το έδαφος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Τα κέντρα δεδοµένων που είναι εγκατεστηµένα στο έδαφος ενός κράτους µέλους µπορούν να χρησιµοποιούνται για την αποθήκευση και τηλεπεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα. Άλλα είδη µέσων θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για προσωπικούς υπολογιστές, τερµατικά και διακοµιστές. Η χρήση των «cookies» και παρόµοιων µηχανισµών λογισµικού από πάροχο υπηρεσίας σε απευθείας σύνδεση µπορεί επίσης να θεωρηθεί ως χρήση των µέσων

23 To κανονιστικό πλαίσιο/2 Κοινοτική οδηγία 95/46/ΕΚ –Κατοχύρωση πληροφοριακού αυτοκαθορισμού, δηλαδή κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να ελέγχει τις πληροφορίες που κατέχουν οι τρίτοι για αυτόν –Προϋποθέτει τη συγκατάθεση του ατόμου για τη νόμιμη συλλογή και επεξεργασία των πληροφοριών του (αποδοχή πολιτικής προστασίας της ιδιωτικότητας) –Όμως παρόλο που προϋποθέσεις τις συγκατάθεσης είναι η γνώση και η επιλογή: Ελάχιστοι χρήστες διαβάζουν το κείμενο πριν εγγραφούν Ο χρήστης δεν γνωρίζει από την αρχή ποιες πληροφορίες θα κοινοποιήσει ούτε η εταιρεία πως θα τις επεξεργαστεί Κάνεις δεν εγγυάται ότι οι πληροφορίες του θα είναι διαθέσιμες μόνο σε «φίλους»

24 To κανονιστικό πλαίσιο/3 Η κοινοτική οδηγία 95/46/ΕΚ –Στηρίζεται στην υπόθεση ότι τα πρόσωπα θα είχαν τη γνώση και την επιθυμία να προστατέψουν τις πληροφορίες τους –Βασίστηκε στο μοντέλο της επιτήρησης που άφηνε το δικαίωμα σε φορείς εξουσίας ακόμα και στο ίδιο το κράτος να επιτηρεί τα άτομα μέσω της εκμετάλλευσης των προσωπικών πληροφοριών τους Το Facebook προωθεί την αλληλοεπιτήρηση ατόμων ανεξαρτήτως ισχύος μέσω των υπηρεσιών της ( News Feed, ) Και στηρίζεται στη συλλογή πληροφοριών από το ίδιο το υποκείμενο τους (αυτοέκθεση).

25 SNS ως υπεύθυνοι επεξεργασίας Οι πάροχοι υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης είναι οι υπεύθυνοι για την επεξεργασία των δεδομένων, Παρέχουν τα μέσα για την επεξεργασία των δεδομένων των χρηστών και παρέχουν όλες τις «βασικές» πληροφορίες που αφορούν την διαχείριση του χρήστη (π.χ. δημιουργία και διαγραφή λογαριασμών). Επίσης, οι πάροχοι υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης καθορίζουν τη χρήση των δεδομένων του χρήστη για σκοπούς διαφήμισης και εμπορικής προώθησης συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης που παρέχεται από τρίτους.

26 Προστασία από τον χρήστη Η ανάρτηση πληροφορίας μπορεί να έχει επιπτώσεις σε τρίτους «χρήστες», ακόμη και «μη φίλους» και «μη χρήστες Η ανάρτηση προσωπικών δεδομένων, ιδίως σε δημόσια προσβάσιμη ιστοσελίδα συνιστά «επεξεργασία» δεδομένων Ως μορφή επεξεργασίας η ανάρτηση, η οποία - κατά την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα - αναλύεται σε «καταχώριση» και «διάδοση». Κάθε χρήστης μίας ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης επεξεργάζεται κατά την έννοια του νόμου προσωπικά δεδομένα, εφόσον στην προσωπική του ιστοσελίδα (και ταυτόχρονα και στην κεντρική σελίδα του παρόχου υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης) συλλέγει, καταχωρεί, αναζητά ή και επαναδημοσιεύει πληροφορίες που αφορούν τρίτα φυσικά πρόσωπα. Απαλλαγή από εφαρμογή νομοθεσίας λόγω της εξαίρεσης της προσωπικής ή οικιακής χρήσης Δυσχέρεια διαχωρισμού από προσωπική/οικιακή χρήση.

27.. Ενέργειες Facebook TRUSTe πρόγραμμα απορρήτου –Εγγυάται προστασία ιδιωτικότητας και ασφάλεια χρηστών –Διαμεσολαβητής προβλημάτων μεταξύ εταιρίας και χρήστη Προσχώρηση στις «αρχές ασφαλούς λιμένα» –Αρχές μετά από διαπραγματεύσεις Ε.Ε και Η.Π.Α –Η εταιρεία θεωρείται ότι είναι σύμφωνη με τις «αρχές» Παρέχει ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας προσωπικών δεδομένων Επιτρέπει τη διαβίβαση δεδομένων από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής ένωσης προς αυτήν –Η εταιρεία υπάγεται στην δικαιοδοσία του κρατικού φορέα της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου των Η.Π.Α Διερευνά καταγγελίες και λαμβάνει μέτρα κατά των αθέμιτων πρακτικών Φροντίζει για αποζημίωση θιγόμενων ανεξαρτήτου χώρας και ιθαγένειας σε περίπτωση μη συμμόρφωσης στις «αρχές» –Αμφισβητείται κατά πόσο το Αμερικάνικο δίκαιο παρέχει επαρκή προστασία έναντι της εταιρίας Facebook Η εταιρία διατηρεί δύο τοπικά γραφεία σε Λονδίνο και Παρίσι Η κοινοτική οδηγία 95/46 εφαρμόζεται υπό προϋποθέσεις ακόμα και αν η εταιρία έχει έδρα εκτός Ε.Ε