H ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ (Ι) Εθνογραφική Προφορική ιστορία Αφήγηση ζωής Αφηγηματική βιογραφική συνέντευξη

Η ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μέρος συμμετοχικής παρατήρησης Μέρος προηγούμενης σχέσης Συχνά ελεύθερες, μη δομημένες συζητήσεις Πιο δομημένες συνεντεύξεις για επισκόπηση (survey) Ημι-κατευθυνόμες συνεντέυξεις Απαιτείται προηγούμενη γνώση των κοινωνικών σχέσεων στην ομάδα Ποια είναι η πιο κατάλληλη στιγμή στην πορεία της έρευνας;

Σχεση με τους πληροφορητές Οικοδόμηση σχέση εμπιστοσύνης Ποιες οι σχέσεις εξουσίας μεταξύ ερευνητή και πληροφορητή; Κατά πόσο επηρεάζει η ταυτότητα του ερευνητή (φύλο, ηλικία, κοινωνική θέση, εθνότητα); Εσωτερικός ή εξωτερικός παρατηρητής; Αντιστάσεις πληροφορητών

Το δείγμα των πληροφορητών Η μέθοδος επιλογής των πληροφορητών εξαρτάται από το στόχο της έρευνας Τυχαίο δείγμα (σπάνιο στην ανθρωπολογία) Ολικό δείγμα Επιλογή δικτύων πληροφορητών, χιονοστιβάδα Στρατηγικό δείγμα Πληροφορητές – κλειδί (key informants) Πιλοτική συνέντευξη

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ: Κλειστές, κατευθυνόμενες Ελεύθερες Ημι-κατευθυνόμενες Αφηγηματικές Ατομικές Ομαδικές Ομάδες-εστίασης (focus groups)

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ Έκθεση πεπραγμένων Αξιολόγηση – επιχειρηματολογία Περιγραφή Αφηγηματικός λόγος

Η σχέση με τους αφηγητές: ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΣΧΕΣΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ Προκαταρκτική συνάντηση Εξήγηση του σκοπού της συνέντευξης Παρουσίαση του εαυτού μας Επιλογή του χώρου Επιφανειακή συζήτηση για τα ενδιαφέροντα του αφηγητή Στη διάρκεια της συνέντευξης: 4 φάσεις Άρχική αμηχανία Αλληλοβολιδοσκόπηση Συνεργασία Συμμετοχή (James Spradley, The Ethnographic Interview, 1979)

Βασικές προϋποθέσεις για τη σχέση εμπιστοσύνης Ακούτε προσεκτικά τι σας λέει ο αφηγητής και ποια είναι τα υπονοούμενα Μην τον διακόπτετε, μην επιβάλλετε το δικό σας τρόπο σκέψης Σεβαστείτε τη σιωπή του, ακολουθήστε το δικό του ρυθμό Δείξτε ενδιαφέρον χωρίς να μιλάτε: το βλέμμα μετράει! Προσέξτε τα εξωλεκτικά μηνύματα Δείξτε ευαισθησία για τα συναισθήματά του Μη ρωτάτε κάτι που έχει ήδη απαντήσει Μην τον κρίνετε, μην κάνετε «ανάκριση» Μην κάνετε επίδειξη των δικών σας γνώσεων Προσέξτε τα «ευαίσθητα» θέματα

ΒΙΝΤΕΟ http://www.youtube.com/watch?v=jTCzxWt1RQk East Midlands Oral History Archive, University of Leicester

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Προς αποφυγή Κλειστές Διπλές Περίπλοκες Υποδεικτικές Απειλητικές Φορτισμένες Αποδοτικές Ανοιχτές Σαφείς Ουδέτερες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ – ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ Έδειξε συναισθηματική κατανόηση την κατάλληλη στιγμή Εκδήλωσε εκτίμηση για την βοήθεια που έδωσε ο αφηγητής Άκουσε προσεκτικά Ακολούθησε τον ρυθμό αφήγησης του πληροφορητή Εξήγησε τους λόγους γιατί άλλαξε θέμα Χρησιμοποίησε εισαγωγή δύο προτάσεων στην αρχή νέας θεματικής Εμβάθυνε τις ερωτήσεις την κατάλληλη στιγμή Συνέχισε να ρωτάει όταν χρειαζόταν περισσότερες πληροφορίες Έθεσε μια «δύσκολη» ερώτηση με ευαίσθητο τρόπο Ζήτησε αποσαφήνιση την κατάλληλη στιγμή

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ – ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ Διέκοψε τον αφηγητή Επαναλάμβανε συνεχώς τα προηγούμενα λόγια του αφηγητή Συμπέρανε κάτι που δεν είπε ο αφηγητής Παρέλειψε να «πιάσει» ένα θέμα που φαινόταν σημαντικό για τον αφηγητή Έκανε άσχετα και αποπροσανατολιστικά σχόλια Αγνόησε τα συναισθήματα του αφηγητή και δεν έδειξε συναίσθηση Ξέχασε να ελέγξει τον ήχο στο μαγνητόφωνο Άφησε τον αφηγητή να παραδρομήσει με ένα μακρινό μονόλογο για άσχετο θέμα Έθεσε καθοδηγητική ερώτηση Έθεσε διάφορες ερωτήσεις ταυτόχρονα Valerie Yow, Recording Oral History, Sage 1994, σ.79

ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ: ΧΡΗΣΗ Ο οδηγός δεν είναι ερωτηματολόγιο, μας βοηθάει στην προετοιμασία της συνέντευξης Τον κρατάμε στο μυαλό μας, δεν τον φέρουμε στη συνέντευξη Την ώρα της συνέντευξης κρατάμε σημειώσεις για ερωτήσεις που θέλουμε να θέσουμε αργότερα και ερωτήσεις που ήδη απαντήθηκαν Δεν χάνουμε όμως τον πληροφορητή από τα μάτια μας

Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΟΔΗΓΟΥ Μελετάμε τα θέματα που θα συζητήσουμε στη συνέντευξη Χωρίζουμε τον οδηγό στα επί μέρους θέματα, ενδεχομένως σε χρονολογική σειρά Προσέχουμε τον τρόπο με το οποίο το ένα θέμα συνδέεται με το άλλο Ξεκινάμε με τις πιο «ανώδυνες» ερωτήσεις (βιογραφικά στοιχεία, παιδική ηλικία) Αφήνουμε τις «απειλητικές» για αργότερα ή περιμένουμε μήπως προκύψουν από μόνες τους Διατυπώνουμε και ξαναδιατυπώνουμε τις ερωτήσεις μέχρι να βρούμε την πιο αποδοτική μορφή

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ THOMPSON Προκαταρκτικά (βιογραφικά στοιχεία) Μεταναστεύσεις από μακρινές χώρες Παππούδες και γιαγιάδες Γονείς Αδέλφια/ξαδέλφια/θείοι/θείες Καθημερινή ζωή στην παιδική ηλικία Κοινότητα και τάξη Σχολείο

Ελεύθερος χρόνος και φλερτ Γάμος και παιδιά Απασχόληση Ελεύθερος χρόνος και φλερτ Γάμος και παιδιά Αλλαγές στην καθημερινή ζωή Τρίτη ηλικία Συμπεράσματα P.Thompson, Οι φωνές από το παρελθόν. Προφορική Ιστορία. Πλέθρον, 2002, σ. 372-385

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Μετα τη συνεντευξη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗ ΔΕΛΤΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ:   ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗΣ/ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΡΙΑ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΠΟΙΟΣ ΠΗΡΕ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ: ΤΟΠΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ: ΣΕ ΤΙ ΜΕΣΟ ΓΡΑΦΤΗΚΕ Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΉΡΙΟ: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ: ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ: ΦΥΛΟ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΤΩΡΑ Η/ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΓΟΝΙΩΝ: ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΓΟΝΙΩΝ: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Το ημερολόγιο συντάσσεται αμέσως μετά τη συνέντευξη. Σε αυτό ο ερευνητής καταχωρεί τις πρώτες του εντυπώσεις για τη συνέντευξη. Επικεφαλίδα – Το ονοματεπώνυμο του πληροφορητή, ημερομηνία συνέντευξης, όνομα ερευνητή Το ημερολόγιο αναφέρεται στο πλαίσιο της συνέντευξης, στη διαδικασία και στο περιεχόμενό της

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ – ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Πως ήρθατε σε επαφή με τον πληροφορητή(-ήτρια); Σε ποιό μέρος έγινε η συνέντευξη; Σε τι μέσο καταγράφτηκε; Κατά πόσο αυτά επηρέασαν το περιεχόμενο της συνέντευξης και τη σχέση ερευνητή/πληροφορητή; Μια περιγραφή του πληροφορητή

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ – Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Περιγράψτε τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ σας στη διάρκεια της συνέντευξης; Σημειώθηκε μεταβολή αυτής της σχέσης από την αρχή ως το τέλος της συνέντευξης; Έχετε την εντύπωση ότι ορισμένα στοιχεία της ταυτότητας σας επέδρασαν αρνητικά ή θετικά στη συνέντευξη; Υπήρχαν σημεία του οδηγού για τα οποία δεν ήθελε να μιλήσει ο πληροφορητής; Για ποιά σημεία ήταν πιο πρόθυμος να μιλήσει; Υπήρχαν σημεία έντασης, αμηχανίας, συγκίνησης; Πως αντιδράσατε; Σε ποιά σημεία σκέφτεστε εκ των υστέρων ότι θα έπρεπε να είχατε χειριστεί τη συνέντευξη διαφορετικά; Τι μάθατε προσωπικά από τη διεξαγωγή αυτής της συνέντευξης;

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ – ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ποιά θέματα δεσπόζουν στη μνήμη του αφηγητή; Ποιά σημεία της συνέντευξης φωτίζουν ιδιαίτερα το υπό έρευνας θέμα Πως φωτίζεται η σχέση ατομικής / οικογενειακής μνήμης; Ποιά άλλα σημεία της συνέντευξης σας φαίνονται ιδιαίτερα σημαντικά;

Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αναφέρει συνοπτικά τα βασικά θέματα, με χρονικό κωδικό, με τη σειρά που αναφέρονται στη συνέντευξη Οι χρονικοί κωδικοί δίνουν μια εικόνα για την έκταση που αφιερώνει ο πληροφορητής σε κάθε θεματική, ένδειξη για τη διάρθρωση της μνήμης του («ο ρυθμός της αφήγησης»). Τα είδη του λόγου που χρησιμοποιεί ο πληροφορητής είναι μια άλλη σημαντική ένδειξη Π.χ. λεπτομερής περιγραφή προσώπων και γεγονότων, εξήγηση, επιχειρηματολογία, ανέκδοτο, ειρωνία, περιστασιακή αναφορά

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Σ017/056 Ελένη Διομήδη-Κορμάζου [Track 1 [διάρκεια 00:27:56] [συνεδρίαση 1: 28 Ιουνίου 2013] Ελένη Διομήδη-Κορμάζου (ΕΚ), γεννήθηκε στο Βόλο το 1913. Προσωπικότητα του Μιχάλη Καζάζη (ΜΚ) και εγκατάστασή του στο Βόλο. [00:02:15]. Περιγραφή του σπιτιού της ΕΚ [όταν έμενε με το ΜΚ] δίπλα στα εργοστάσια Σταματόπουλου και Γκλαβάνη-Καζάζη. [00:02:45] Η γνωριμία του Γκλαβάνη με τον Καζάζη, δημιουργία του εργοστασίου σιδηρουργίας απέναντι από το σιδηροδρομικό σταθμό, περιγραφή του χώρου του εργοστασίου. Εγκατάσταση της ΕΚ στο σπίτι του ΜΚ, λόγω της αναπηρίας του αδελφού της Χρήστου Διομήδη (ΧΔ). [00:07:20] Αναφορά στο ΧΔ, μετάβαση του στην Αθήνα για σπουδές μαζί με ένα «προσφυγάκι», μετάβαση και της ΕΚ με τη μητέρα της στην Αθήνα στα πρώτα χρόνια της Κατοχής, μετέπειτα δράση του ΧΔ στην Αντίσταση. [00:11:03]

ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΗΡΙΟ Ο πληροφορητής παραχωρεί στο αρχείο τα πνευματικά του δικαιώματα στην ηχογράφηση με σκοπό: Την ελεύθερη πρόσβαση του κοινού σύμφωνα με τους όρους που συμφωνούνται από κοινού Τη χρήση αποσπασμάτων σε δημοσιεύσεις, εκπομπές, εκθέσεις και στο Διαδίκτυο

ΤΟ ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΙΑΚΑ Διά του παρόντος παραχωρώ στο Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας την ηχογραφημένη/βιντεοσκοπημένη μαρτυρία μου και τα συνοδευτικά τεκμήρια. Το Αρχείο μπορεί να χρησιμοποιήσει το υλικό για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, σε έντυπες και ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις (συμπεριλαμβανομένου και σε CD και στο Διαδίκτυο), σε διαλέξεις, σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές και σε μουσειακές εκθέσεις.   Περιορισμοί □ Επιθυμώ να διασφαλιστεί η ανωνυμία μου □ Επιτρέπω τη χρήση της συνέντευξής μου μόνο ύστερα από ….. χρόνια □ Άλλο