Το σύστημα συνδέσεων βιβλιογραφικών αναφορών Crossref Το σύστημα συνδέσεων βιβλιογραφικών αναφορών Crossref Μάθημα: Ηλεκτρονική Δημοσίευση Της Ρ. Κώνστα

Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Οι βιβλιογραφικές αναφορές είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα έργα των συγγραφέων και της βιβλιογραφίας που αυτοί χρησιμοποίησαν για να τα δημιουργήσουν. Για τους χρήστες είναι ουσιώδες οι βιβλιογραφικές αναφορές να είναι αυτόματα και μόνιμα συνδεμένες με τα κείμενα στα οποία παραπέμπουν. Οι παραπομπές είναι τα θεμέλια των επιστημονικών συστημάτων επικοινωνίας.

Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Οι συνδέσεις επιτρέπουν στους χρήστες να έρθουν σε επαφή με το σώμα της αρχικής βιβλιογραφίας ως μία διασυνδεόμενη συλλογή άρθρων. Ο στόχος είναι η παροχή της δυνατότητας στους αναγνώστες να μεταφέρονται με ένα κλικ, από μία βιβλιογραφική αναφορά στο πλήρες κείμενο ενός αναφερόμενου άρθρου

Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Η σημασία των συνδέσεων των βιβλιογραφικών παραπομπών και αναφορών Υπάρχει και μία οικονομική προστακτική για τους εκδότες επιστημονικών περιοδικών να παρέχουν τις βιβλιογραφικές συνδέσεις. Τα περιοδικά χωρίς συνδέσεις έχουν κατά μία άποψη λιγότερη αξία ή χρησιμότητα από αυτά που διαθέτουν συνδέσεις..

Αιτίες που δυσκολεύουν την ανάπτυξη των συνδέσεων Πρέπει να συναφθούν διμερείς συμφωνίες μεταξύ των εκδοτών. Η σύνταξη τέτοιων συμφωνιών είναι μία επίμοχθη και χρονοβόρα νομική διαδικασία. Ένας εκδότης για να έχει τις άφθονες συνδέσεις που του χρειάζονται θα πρέπει να υπογράψει συμφωνίες με εκατοντάδες οργανισμούς, κάτι που στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί. Ειδικά για τους μικρότερους εκδότες είναι ακόμη δυσκολότερο διότι δε διαθέτουν συνήθως και το απαραίτητο προσωπικό.

To Crossref Οι εκδότες δημιούργησαν το συνεργατικό σύστημα συνδέσεων Crossref (1999) Βασίζεται στο DOI-X project

Η επιτροπή διευθυντών της PILA ( Publishers International Linking Association Inc.) περιλαμβάνει αντιπροσώπους από: ΑΑΑS (Science), Academic Press (Harcourt), American Institute of Physics, Association of Computing Machinery, Blackwell Science, Elsevier Science, Institute of Electronics and Electrical Engineering, Kluwer, Nature, Oxford University Press, Springer Verlag και τον John Wiley & Sons.

To Crossref Το Crossref είναι ένα σύστημα που επιτρέπει στους εκδότες την ανάθεση μοναδικών προσδιοριστικών – Digital Object Identifiers (DOI) – στα άρθρα συλλέγει τυποποιημένα μεταδεδομένα έτσι ώστε τα προσδιοριστικά να μπορούν να ανακτηθούν με την χρησιμοποίηση των βιβλιογραφικών στοιχείων. Όταν γίνει γνωστό το DOI για ένα άρθρο, μπορεί να δημιουργηθεί μία μόνιμη σύνδεση στο πλήρες κείμενο του άρθρου.

To Crossref σήμερα Σήμερα συμμετέχουν στο Crosserf: 312 εκδότες 328 βιβλιοθήκες έχουν ανατεθεί Crossref/Dois. Σκοπός του είναι να ενσωματώνονται στο σύστημα – νέα αρχεία κάθε χρόνο. Τώρα το σύστημα αναλύει περίπου Crossref DOI κλικς ανα μήνα. Στόχος του Crossref είναι να γίνει η σπονδυλική στήλη για όλη την επιστημονική βιβλιογραφία (ηλεκτρονικά περιοδικά, ηλεκτρονικά βιβλία και πρακτικά συνεδρίων ).

Πως λειτουργεί το Crossref Πως λειτουργεί το Crossref Το Crossref λειτουργεί ως ένα ψηφιακό κέντρο. Δεν διατηρεί τα πλήρη κείμενα αλλά επιτρέπει στους εκδότες να δημιουργήσουν συνδέσεις χρησιμοποιώντας τα DOIs. Τα DOIs προσθέτονται στα μεταδεδομένα των άρθρων που παρέχονται από τους συμμετέχοντες εκδότες. Ο χρήστης κάνει κλικ στη σύνδεση και συνδέεται με την ιστοσελίδα του εκδότη, όπου βρίσκεται το πλήρες κείμενο του άρθρου και η περίληψή του (συνήθως).

Πως λειτουργεί το Crossref Η μορφή της σύνδεσης καθορίζεται από τις προτιμήσεις του εκδότη π.χ. μπορεί να είναι σε μορφή HTML. Ο αναγνώστης μπορεί στη συνέχεια να έχει πρόσβαση στο πλήρες κείμενο μέσω του κατάλληλου μηχανισμού. Οι συνδρομητές έχουν κατευθείαν πρόσβαση, ενώ οι υπόλοιποι λαμβάνουν πληροφορίες για την πρόσβαση μέσω συνδρομής, παράδοση εγγράφου, ή πληρωτέο ανάλογα με τη χρήση (pay per view).

Πως λειτουργεί το Crossref Πως λειτουργεί το Crossref Το Crossref λειτουργεί παρασκηνιακά και συλλέγει μόνο ελάχιστα βιβλιογραφικά μεταδεδομένα. Οι περιλήψεις και τα πλήρη κείμενα των άρθρων παραμένουν στις ιστοσελίδων των εκδοτών και η διαχείριση της πρόσβασης στο υλικό ελέγχεται από τα συστήματα των εκδοτών. Οι χρήστες που είναι συνδρομητές στο αναφερόμενο περιοδικό αναγνωρίζεται ούτως ή άλλως η διεύθυνση IP τους και έχουν πρόσβαση στο πλήρες κείμενο απευθείας.

Πως λειτουργεί το Crossref Πως λειτουργεί το Crossref Το Crossref δεν είναι μηχανή αναζήτησης. Οι τελικοί χρήστες δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό απευθείας. Οι οργανισμοί έχουν πρόσβαση στο Crossref για να αποκτήσουν DOIs και να δημιουργήσουν συνδέσεις με τα πλήρη κείμενα των εκδόσεων τους.

Για τους συμμετέχοντες εκδότες, το Crossref προσφέρει τρεις βασικές υπηρεσίες: α) την κατάθεση των μεταδεδομένων του άρθρου στη βάση δεδομένων του Crossref. β) την υποβολή των βιβλιογραφικών αναφορών αυτών των άρθρων με σκοπό την απόκτηση των DOIs τους. γ) και τη δημιουργία συνδέσεων με τη χρησιμοποίηση των DOIs.

Το πρώτο βήμα για τον εκδότη είναι να αποκτήσει ένα πρόθεμα DOI από το International DOI Foundation (IDF). Το κόστος αυτής της υπηρεσίας καλύπτεται από το Crossref για τα μέλη του (ιδιότητα μέλους). Μετά ο εκδότης υποβάλλει τα ελάχιστα μεταδεδομένα του άρθρου ( τίτλο περιοδικού, τίτλο άρθρου, αριθμό τόμου, αριθμό τεύχους, σελίδες και το όνομα του πρώτου συγγραφέα) στη βάση δεδομένων των μεταδεδομένων (MDDB), μαζί με το DOI και το URL

Τα μεταδεδομένα δίνονται σε μία μορφή XML (XML-based Document Type Definition format) της οποίας η φόρμα παρέχεται από την ιστοσελίδα του Crossref. Μέρος της διαδικασίας της υποβολής από την πλευρά του Crossref είναι η καταχώρηση του DOI και του URL του άρθρου στον κεντρικό κατάλογο του DOI που λειτουργεί και ελέγχεται από το International DOI Foundation.

Ο εκδότης υποβάλλει τις παραπομπές που περιέχονται σε κάθε άρθρο στον αναλυτή αναφορών (Reference Resolver RR) ένα συστατικό της βάσης δεδομένων των μεταδεδομένων (MDDB). O αναλυτής αναφορών επιτρέπει την ανάκτηση των DOIs και τη δημιουργία συνδέσεων από τον εκδότη. Ο εκδότης χρησιμοποιεί το DOI για να δημιουργήσει μία κανονική σύνδεση DOI. To DOI αποστέλλεται στον κεντρικό κατάλογο του DOI (DOI directory) και επιλύεται αυτόματα στο URL που έχει κατατεθεί από τον εκδότη.

Ένα παράδειγμα ενός DOI είναι : /jmbi Αυτό αναφέρεται σε ένα άρθρο του περιοδικού Journal of Molecular Biology που εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο Academic Press και είναι διαθέσιμο από το σύστημα IDEAL. Αυτό το DOI μετατρέπεται σε URL ως εξής:

Όλα τα DOIs μετατρέπονται σε URL με τη συμπλήρωση μπροστά από το DOI το

Η σημασία του DOI Το DOI είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο. Οι συνδέσεις αναφοράς μέχρι τώρα έχουν εξαρτηθεί κατά ένα μεγάλο μέρος από τις αλγοριθμικές συνδέσεις οι οποίες υιοθετούν URLs. Το URL δεν είναι ένα πραγματικό προσδιοριστικό αλλά ένας δείκτης μιας τοποθεσίας, το αποτέλεσμα πολλές φορές είναι να μην είναι δυνατή η πρόσβαση διότι δεν ισχύει η συγκεκριμένη διεύθυνση εάν έχει μετακινηθεί το αρχείο.

Χρησιμοποιώντας τη διαδικασία του DOI, με την οποία ένα DOI συνδέεται πάντα με ένα συγκεκριμένο άρθρο, το Crossref αφαίρεσε από τους συμμετέχοντες εκδότες την ανάγκη να δημιουργήσουν συστήματα συνδέσεων. Εάν ένας εκδότης αλλάξει τα URLs του, τότε μόνο ο κεντρικός κατάλογος DOI χρειάζεται να ενημερωθεί και κάθε DOI θα επιλύει αυτόματα στο νέο URL του.

Χωρίς το DOI: H προσέγγιση αυτή, όπως στις διμερείς συμφωνίες, δεν είναι εξελικτική, διότι κάθε εκδότης πρέπει να γνωρίζει και να ακολουθήσει τις αλλαγές στη μορφή της σύνδεσης κάθε άλλου εκδότη, μία δυσβάσταχτη εργασία καθώς οι συνδέσεις συνεχώς πολλαπλασιάζονται

Ποιοι μπορούν να γίνουν μέλη του Crossref ¨Όλοι οι εκδότες. Και άλλοι οργανισμοί να αποκτήσουν προθέματα DOIs και να δημιουργήσουν συνδέσεις σε πλήρη κείμενα άρθρων και ηλεκτρονικών βιβλίων. Δημιουργία των θυγατρικών (Affiliates). Είναι μη μέλη, όπως οι δευτεροβάθμιοι παραγωγοί βάσεων δεδομένων, τα γραφεία πρακτόρων συνδρομών και οι υπηρεσίες ευρετηρίασης και δημιουργίας περιλήψεων οι οποίοι μπορούν να υπογράψουν και να χρησιμοποιήσουν το Crossref.

Crossref / Βιβλιοθήκες Οι βιβλιοθήκες ως μέλη των θυγατρικών πλήρωναν 500$ το χρόνο για απεριόριστη χρήση του Crossref για να βρουν τ α DOIs για τα πλήρη κείμενα των άρθρων τους. Από το Μάιο του 2003 το Crossref με σκοπό να ενθαρρύνει τις βιβλιοθήκες στη χρήση του συστήματος κατήργησε εντελώς αυτή την εισφορά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι βιβλιοθήκες θα βρουν ότι τα DOIs συμπεριλαμβάνονται στις βάσεις δεδομένων και στις υπηρεσίες που έχουν άδεια χρήσης. Τα DOIs που θα αποκτήσουν θα είναι κανονικές συνδέσεις DOI και οι τελικοί χρήστες θα μπορούν να έχουν δωρεάν πρόσβαση κάνοντας απλώς κλικ πάνω στη σύνδεση.

Δ εν υπάρχει καμία χρέωση για όσες φορές κι αν χρησιμοποιεί κάποιος τις συνδέσεις, Ο ι εκδότες πληρώνουν για να καταθέσουν το περιεχόμενο κατάθεσης στο σύστημα του Crossref Ο ι οργανισμοί πληρώνουν μία εισφορά για να ανακτήσουν DOIs και να δημιουργήσουν συνδέσεις. Η εισφορά ανάκτησης είναι μία εισφορά μίας φοράς και ουσιαστικά αφορά την ενημέρωση για τα υπάρχοντα DOI. Έπειτα οποιοσδήποτε αριθμός συνδέσεων μπορεί να δημιουργηθεί και να χρησιμοποιηθεί διαμέσω του DOI.

Annual Fee - Total Publishing Revenue* <$2 million$ 250 $2 -$10mil$1,500 $10-25mil$3,500

$25- $50 million $7,500 $50 -$100 million $12,500 $100 -$200 million $20,000 >$200 mil$30,000

2004 Totals as of April 30/ Totals as of April 30/2003 Journals Total Records11,158,004 7,806,490 March DOI Resolutions6,316,898 3,171,058 Members Linkers Depositors Total 2004 Deposits (DOIs registered) 1,197,373 1,304,677 Queries (references submitted) 53,195,353 43,143,922 Matches (DOIs returned)14,819,568 9,691,395 Match %28% 23%

Θέματα προς επίλυση του Crossref Η πλειοψηφία των συνδέσεων πλήρους κειμένου δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμα. Ως συνεργαζόμενη προσπάθεια, η επιτυχία του Crossref εξαρτάται από τη συνεργασία των μελών της. Οι εκδότες πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να λάβουν τις συνδέσεις κατά τη διάρκεια της υποβολής των μεταδεδομένων. Αναμένεται επίσης να διατηρήσουν την ακρίβεια των μεταδεδομένων τους, των DOIs και των URLs για να παρέχουν τις πληροφορίες για την πρόσβαση στα άρθρα. Πρέπει επίσης να καταθέτουν περισσότερα μεταδεδομένα και τακτικότερα.

Το ζήτημα του “κατάλληλου αντιγράφου” (appropriate copy). Οι χρήστες πρέπει να είναι σε θέση να ανακαλύψουν ποιο είναι το “κατάλληλο” αντίγραφο για να χρησιμοποιήσουν. Για παράδειγμα, ο χρήστης μιας βιβλιοθήκης δεν πρέπει να πληρώσει για ένα άρθρο στην ιστοσελίδα του εκδότη του περιοδικού εάν είναι επίσης διαθέσιμο on line μέσω μιας συνδρομής της βιβλιοθήκης σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων όπως η Ovid ή η EBSCO ή ακόμη να υπάρχει σε έντυπη μορφή στη συλλογή των περιοδικών της βιβλιοθήκης.

Π ολλαπλές εκδόσεις Ένα άρθρο μπορεί να υπάρχει στην ιστοσελίδα ενός Πανεπιστημίου ως «υπό έκδοση» και σε μία πιο οριστικοποιημένη μορφή στην ιστοσελίδα ενός εκδότη και πιθανώς να φιλοξενείται και σε κάποια άλλη ιστοσελίδα. Τo Crossref πρέπει να ανακαλύψει όλες τις κανονικές εκδόσεις του άρθρου, αναθεωρημένες και μη και να τις κάνει γνωστές τους χρήστες.

Συμπέρασμα Το Crossref κάνει μία δυναμική προσπάθεια στο χώρο των απευθείας συνδέσεων πλήρους κειμένου. Γίνεται προσπάθεια οι συνδέσεις αυτές να μην αφορούν μόνο τις νέες εκδόσεις αλλά και παλαιότερες και υπάρχουν πολλές κατευθύνσεις για να υλοποιηθεί αυτό. Υ πάρχει μία δυσκολία στην εξισορρόπηση των ενδιαφερομένων συμβαλλομένων αλλά τελικά η συνεργασία των εκδοτών, των ερευνητών και των βιβλιοθηκονόμων θα καταφέρει να ανακαλύψει τις μεθόδους που θα μειώσουν την τριβή σε τεχνικά και οικονομικά θέματα που αφορούν την επιστημονική επικοινωνία.